Ультрадыбыстық зерттеу (УДЗ)
1 Ультрадыбыстық зерттеу (УДЗ)
2 Ультрадыбыстық зерттеу: міндеттері, проблемасы және шешу жолдары
2 Ультрадыбыстық зерттеу: міндеттері, проблемасы және шешу жолдары
Ультрадыбыстық зерттеу (УДЗ) - көп мағлұмат беретін өте маңызды зерттеу түрі. Оның жүктілік кезіндегі маңызын айтып жеткізу қиын. Бірақ сол мүмкіндікті біз дұрыс пайдаланып жүрміз бе?
Қазіргі кезде жүктіліктің 3 мерзімінде УДЗ жасау көзделген: 10-14, 20-24 және 30-34 апталық кезінде. 10 аптаға дейін тек жүктіліктің бар екендігін және кейбір патологияларын анықтауға болады. Бірақ осы мерзімге дейін ұрықтың ағзалары қалыптасады, УДЗ-дің ұрыққа зиян келтіруі мүмкін деген болжамдар бар. Сондықтан 10 аптаға дейін УДЗ мүмкіндігінше пайдаланылмауға тиісті.
10-14 апталық кезінде жүктіліктің қалыпты дамымауының 2-3 пайызы ғана анықталады: анэнцефалия, акрания, жүрек эктопиясы, толық құлақша-қарынша блокадасы, омфалоцеле, гастрошизис, бөлінбеген егіздерді, мойынның кистоздық лимфангиомасы және хромосомдық патологияларды анықтауға мүмкіндік бар. Бұл патологиялармен ұрықтың ары қарай дамып, өміршең болуы мүмкін емес, сондықтан жүктілікті үзуге тура келеді. Хромосомдық патологияларды анықтауға мына көрсеткіштерді өлшеу керек:
1. Әсіресе ТВП(толщина воротникового пространства) анықтау аса маңызды. Қалыпты жағдайда ол 2,5 миллиметрден аспау керек. Егер оның мөлшері 3 миллиметрден артық болса 1/3 жағдайда ол хромосомдық патологиялардың барлығы жөнінде мағлұмат береді: - Даун синдромы (50%), Эдвардс синдромы (24%), Тернер синдромы (10%), Патау синдромы (5%), басқа патологиялар (11%). Бұл жағдайларда дәрігер-генетик қаннан сараптамалар алып, жоғарыда көрсетілген патологиялардың бар-жоғын анықтап, шешім қабылдайды. Сондықтан жүкті келіншектер Ақтау қаласындағы перинатальдық орталыққа жіберіледі. ТВП-мен хромосомдық ауытқулар арасында тікелей байланыс бар екені анықталды
2. Ұрықтың мұрын сүйегінің ұзындығын өлшеу.Бұл белгі нормадан ауытқыған жағдайда Даун синдромының (52-80%), Эдварс синдромының (57-75%), Тернер синдромының (50-66%), Патау синдромының (32-50%) көрсеткіші болуы мүмкін.
3. Кіндікте жалғыз артерия болуы. Бүндай жағдайда хромосомдық ауытқулар 5-20 пайыз,даму ақауы14-57 пайыз кездеседі.
4.гиперэхогенді-ішектер хромосомдық ауытқулар 10-67 пайыз жағдайда кездеседі.
5.Басқа маркерлер-ми кистасы,жүрек еттеріндегі гиперэхогендік заттар,гидронефроз, аяқ-қол сүйектерінің қысқа болуы,кіндік кистасы, бет сүйек ақаулары
6.Анықталған маркерлер саны мен хромосомдық ауытқулар арасында тікелей байланыс бар екені анықталды
Келесі зерттеу жүктіліктің 20-24 апталылық мерзімінде өткізіледі. Бұл кезде ұрықтың барлық органдары толықтай дамып қалыптасады, және сол дамыған ағзалардың қалыпты жағдайдан ауытқуын анықтауға болады.Ұрықтың бет пішінін көріп, көздерінің ара қашықтығын анықтауға,мұрын сүйегінің ұзындығын, ерін және таңдай жырығы ауруларын көруге болады. Мидың, жүректің, асқазан, өкпе, бүйрек, ішек,қуық, омыртқаның қалыпты дамудан ауытқуын толықтай анықтау мүмкіндігі туады.
30-34 апталық кезінде жүргізілетін үшінші УДЗ-нің негізгі мақсаты - баланың босанар алдындағы жағдайы мен жатырда қалай жатқанын анықтайды. Бала басымен немесе құйрығымен келіп тұр ма,кіндік мойынға оратылып жатқан жоқ па, салмағы қандай,бала жолдасының жағдайы қалай,бұрынғы зерттеулер кезінде байқалмай қалған ағзалық ақаулар жоқ па- міне осы сұрақтарға жауап алу мүмкіндігі туады.
Сонымен қатар 20 аптадан бастап допплерометрия жасауға болады.Бұл зерттеу арқылы жатыр мен плацента арасындағы, плацента мен ұрық арасындағы қан айналысы зерттеледі.
Қазіргі кезде жүктіліктің 3 мерзімінде УДЗ жасау көзделген: 10-14, 20-24 және 30-34 апталық кезінде. 10 аптаға дейін тек жүктіліктің бар екендігін және кейбір патологияларын анықтауға болады. Бірақ осы мерзімге дейін ұрықтың ағзалары қалыптасады, УДЗ-дің ұрыққа зиян келтіруі мүмкін деген болжамдар бар. Сондықтан 10 аптаға дейін УДЗ мүмкіндігінше пайдаланылмауға тиісті.
10-14 апталық кезінде жүктіліктің қалыпты дамымауының 2-3 пайызы ғана анықталады: анэнцефалия, акрания, жүрек эктопиясы, толық құлақша-қарынша блокадасы, омфалоцеле, гастрошизис, бөлінбеген егіздерді, мойынның кистоздық лимфангиомасы және хромосомдық патологияларды анықтауға мүмкіндік бар. Бұл патологиялармен ұрықтың ары қарай дамып, өміршең болуы мүмкін емес, сондықтан жүктілікті үзуге тура келеді. Хромосомдық патологияларды анықтауға мына көрсеткіштерді өлшеу керек:
1. Әсіресе ТВП(толщина воротникового пространства) анықтау аса маңызды. Қалыпты жағдайда ол 2,5 миллиметрден аспау керек. Егер оның мөлшері 3 миллиметрден артық болса 1/3 жағдайда ол хромосомдық патологиялардың барлығы жөнінде мағлұмат береді: - Даун синдромы (50%), Эдвардс синдромы (24%), Тернер синдромы (10%), Патау синдромы (5%), басқа патологиялар (11%). Бұл жағдайларда дәрігер-генетик қаннан сараптамалар алып, жоғарыда көрсетілген патологиялардың бар-жоғын анықтап, шешім қабылдайды. Сондықтан жүкті келіншектер Ақтау қаласындағы перинатальдық орталыққа жіберіледі. ТВП-мен хромосомдық ауытқулар арасында тікелей байланыс бар екені анықталды
2. Ұрықтың мұрын сүйегінің ұзындығын өлшеу.Бұл белгі нормадан ауытқыған жағдайда Даун синдромының (52-80%), Эдварс синдромының (57-75%), Тернер синдромының (50-66%), Патау синдромының (32-50%) көрсеткіші болуы мүмкін.
3. Кіндікте жалғыз артерия болуы. Бүндай жағдайда хромосомдық ауытқулар 5-20 пайыз,даму ақауы14-57 пайыз кездеседі.
4.гиперэхогенді-ішектер хромосомдық ауытқулар 10-67 пайыз жағдайда кездеседі.
5.Басқа маркерлер-ми кистасы,жүрек еттеріндегі гиперэхогендік заттар,гидронефроз, аяқ-қол сүйектерінің қысқа болуы,кіндік кистасы, бет сүйек ақаулары
6.Анықталған маркерлер саны мен хромосомдық ауытқулар арасында тікелей байланыс бар екені анықталды
Келесі зерттеу жүктіліктің 20-24 апталылық мерзімінде өткізіледі. Бұл кезде ұрықтың барлық органдары толықтай дамып қалыптасады, және сол дамыған ағзалардың қалыпты жағдайдан ауытқуын анықтауға болады.Ұрықтың бет пішінін көріп, көздерінің ара қашықтығын анықтауға,мұрын сүйегінің ұзындығын, ерін және таңдай жырығы ауруларын көруге болады. Мидың, жүректің, асқазан, өкпе, бүйрек, ішек,қуық, омыртқаның қалыпты дамудан ауытқуын толықтай анықтау мүмкіндігі туады.
30-34 апталық кезінде жүргізілетін үшінші УДЗ-нің негізгі мақсаты - баланың босанар алдындағы жағдайы мен жатырда қалай жатқанын анықтайды. Бала басымен немесе құйрығымен келіп тұр ма,кіндік мойынға оратылып жатқан жоқ па, салмағы қандай,бала жолдасының жағдайы қалай,бұрынғы зерттеулер кезінде байқалмай қалған ағзалық ақаулар жоқ па- міне осы сұрақтарға жауап алу мүмкіндігі туады.
Сонымен қатар 20 аптадан бастап допплерометрия жасауға болады.Бұл зерттеу арқылы жатыр мен плацента арасындағы, плацента мен ұрық арасындағы қан айналысы зерттеледі.
Ультрадыбыстық зерттеу (УДЗ) - көп мағлұмат беретін өте маңызды зерттеу түрі. Оның жүктілік кезіндегі маңызын айтып жеткізу қиын. Бірақ сол мүмкіндікті біз дұрыс пайдаланып жүрміз бе?
Қазіргі кезде жүктіліктің 3 мерзімінде УДЗ жасау көзделген: 10-14, 20-24 және 30-34 апталық кезінде. 10 аптаға дейін тек жүктіліктің бар екендігін және кейбір патологияларын анықтауға болады. Бірақ осы мерзімге дейін ұрықтың ағзалары қалыптасады, УДЗ-дің ұрыққа зиян келтіруі мүмкін деген болжамдар бар. Сондықтан 10 аптаға дейін УДЗ мүмкіндігінше пайдаланылмауға тиісті.
10-14 апталық кезінде жүктіліктің қалыпты дамымауының 2-3 пайызы ғана анықталады: анэнцефалия, акрания, жүрек эктопиясы, толық құлақша-қарынша блокадасы, омфалоцеле, гастрошизис, бөлінбеген егіздерді, мойынның кистоздық лимфангиомасы және хромосомдық патологияларды анықтауға мүмкіндік бар. Бұл патологиялармен ұрықтың ары қарай дамып, өміршең болуы мүмкін емес, сондықтан жүктілікті үзуге тура келеді. Хромосомдық патологияларды анықтауға мына көрсеткіштерді өлшеу керек:
1. Әсіресе ТВП(толщина воротникового пространства) анықтау аса маңызды. Қалыпты жағдайда ол 2,5 миллиметрден аспау керек. Егер оның мөлшері 3 миллиметрден артық болса 13 жағдайда ол хромосомдық патологиялардың барлығы жөнінде мағлұмат береді: - Даун синдромы (50%), Эдвардс синдромы (24%), Тернер синдромы (10%), Патау синдромы (5%), басқа патологиялар (11%). Бұл жағдайларда дәрігер-генетик қаннан сараптамалар алып, жоғарыда көрсетілген патологиялардың бар-жоғын анықтап, шешім қабылдайды. Сондықтан жүкті келіншектер Ақтау қаласындағы перинатальдық орталыққа жіберіледі. ТВП-мен хромосомдық ауытқулар арасында тікелей байланыс бар екені анықталды
2. Ұрықтың мұрын сүйегінің ұзындығын өлшеу.Бұл белгі нормадан ауытқыған жағдайда Даун синдромының (52-80%), Эдварс синдромының (57-75%), Тернер синдромының (50-66%), Патау синдромының (32-50%) көрсеткіші болуы мүмкін.
3. Кіндікте жалғыз артерия болуы. Бүндай жағдайда хромосомдық ауытқулар 5-20 пайыз,даму ақауы14-57 пайыз кездеседі.
4.гиперэхогенді-ішектер хромосомдық ауытқулар 10-67 пайыз жағдайда кездеседі.
5.Басқа маркерлер-ми кистасы,жүрек еттеріндегі гиперэхогендік заттар,гидронефроз, аяқ-қол сүйектерінің қысқа болуы,кіндік кистасы, бет сүйек ақаулары
6.Анықталған маркерлер саны мен хромосомдық ауытқулар арасында тікелей байланыс бар екені анықталды
Келесі зерттеу жүктіліктің 20-24 апталылық мерзімінде өткізіледі. Бұл кезде ұрықтың барлық органдары толықтай дамып қалыптасады, және сол дамыған ағзалардың қалыпты жағдайдан ауытқуын анықтауға болады.Ұрықтың бет пішінін көріп, көздерінің ара қашықтығын анықтауға,мұрын сүйегінің ұзындығын, ерін және таңдай жырығы ауруларын көруге болады. Мидың, жүректің, асқазан, өкпе, бүйрек, ішек,қуық, омыртқаның қалыпты дамудан ауытқуын толықтай анықтау мүмкіндігі туады.
30-34 апталық кезінде жүргізілетін үшінші УДЗ-нің негізгі мақсаты - баланың босанар алдындағы жағдайы мен жатырда қалай жатқанын анықтайды. Бала басымен немесе құйрығымен келіп тұр ма,кіндік мойынға оратылып жатқан жоқ па, салмағы қандай,бала жолдасының жағдайы қалай,бұрынғы зерттеулер кезінде байқалмай қалған ағзалық ақаулар жоқ па- міне осы сұрақтарға жауап алу мүмкіндігі туады.
Сонымен қатар 20 аптадан бастап допплерометрия жасауға болады.Бұл зерттеу арқылы жатыр мен плацента арасындағы, плацента мен ұрық арасындағы қан айналысы зерттеледі.
Жүктілік кезінде допплерометрия жасауға көрсетілімдер:
Қант диабеті, бүйрек аурулары, гипертония, жүкті әйелдің гомеостазының бұзылуы
Көп ұрықты жүктілік пен резус-конфликт;
гестоз;
жүктіліктің мерзімі мен бала дамуының арасындағы айырмашылық;
бұрынғы жүктілік кезінде ауытқулар болуы
кардиотокографияның нашар көрсеткіштері.
Анемия
Бала жолдасының ерте жетілуі
Амнион суының аздығы немесе қалыптан тыс көптігі және т.б.
Сонымен қатар акушер-гинеколог дәрігер керек болса қосымша, бұл мерзімдерден тыс кезде ультрадыбыстық зерттеу тағайындауы мүмкін.Мысалы, 10 аптаға дейін жүктіліктің бар-жоғын анықтау үшін, жүктіліктің жатырда немесе жатырдан тыс орналасқанын, үзілу қаупі бар-жоғын анықтау үшін зерттеу тағайындауы мүмкін. Ал үлкен мерзімде бала дамуының қалыпты дамудан ауытқуына, судың аз-көптігін тексеру үшін, баланың жатырда жатуын нақтылау үшін қосымша зерттеу тағайындалуы мүмкін.
Міне, көріп отырғанымыздай, жүктілік кезіндегі УДЗ көп мағлұмат береді, бірақ жоғарыда көрсетілген скриннингтік мерзімдердің сақталуының өте маңызды екенін ескертеміз. Өкінішке орай, УДЗ хромосомдық ауытқулар мен даму ақауларын 100 пайыз анықтай алмайды. Сонымен қатар, ультрадыбыстық зерттеудің тек көмекші әдіс қана екенін есте ұстауымыз қажет. Жүктіліктің қалыпты дамуы жөнінде және әрі қарай қай мезгілде қай зерттеулерді жүргізу керектігін акушер дәрігер шешеді. ВОЗ эксперттерінің талабы бойынша, УДЗ мамандары тек көрген, тапқан мәліметтерін хаттамада көрсетуі керек, оларды талдауға және диагноз қоюға құқы жоқ.
Бейнеу аудандық ауруханасында жапондық Тошиба аппаратымен допплерометрия зерттеуі жүргізіледі.
Ультрадыбыстық зерттеу: міндеттері, проблемасы және шешу жолдары
Бүгінгі таңда медицинада диагноз қоюда небір диагностикалық құрыл - ғылар, жаңа технологиялар бар десек, соның бірі - ультрадыбыстық зерттеу, яғни УДЗ (УЗИ). УДЗ - диагноз қою мен емдеу әдісін таңдауда өте маңызды рөл атқарады. Бұл жоғары деңгейде ақпарат беретін және қауіпсіз зерттеу әдісі. Алматы мемлекеттік дәрігерлердің білімін жетілдіру инсти - тутының ультрадыбыстық зерттеу және функционалды диагностика кафедрасының меңгерушісі, медицина ғылымдарының докторы Баян НАУРЫЗБАЕВАМЕН әңгімеміз еліміздегі диагностикалық қызметтің ерекшелігі, жай-күйі мен проблемасы жайында өрбіген.
- Баян Ұйсымбайқызы, бүгінде көпші - л - і - гіміз УЗИ деп атап кеткен ультрадыбыстық зерттеудің диагноз қоюдағы қаншалықты дәлдігі, нақтылығы, қауіпсіздігі, сондай-ақ рентген аппаратынан УДЗ-ның ерекшелігі мен артықшылығы жайында білгіміз келеді...
- Әңгімемізді рентген сәулесінен бастасақ, ол иондалған радиация, оның адам ағзасына зияны жоқ емес. Демек, рентгенге кез келген жағдайда түсе беруге кеңес берілмейді. Сондықтан да қазіргі медицинада УДЗ кеңінен қолданылады. Оның ерекшелігі - қауіпсіз, ешқандай радиа - ция - сы жоқ. Ал ультрадыбыс қалай пайда болады дегенге келсек, мысалы, дельфинді алайық, олар аса жоғары жиілікте дыбыс шығаратыны сондайлық, оны адам құлағы қабылдай алмайды. Ұлпадан (тканьнан), судан тікелей өтіп, шағылысып қайтады. Яғни, ол денедегі өзгерісті немесе бөгде затты сұйықтық па, жоқ ісік пе, соны экран арқылы көрсетеді. Мысалы, клиницистер көзбен көреді, қолмен ұстайды, бірақ ішкі ағзаға кіріп кете алмайды. Ал УДЗ ұлпаға еркін кіреді. Міне, дельфиннің ультра дыбыстың символы болып табылатыны да содан.
- Бүгінгі күндегі ультрадыбыстық зерттеу - дің мүмкіндігі қандай деңгейде?
- Мүмкіндігі өте зор. Әсіресе, акушерлік салада. Ондағы УДЗ-ның басты міндеті - бала ана құрсағында пайда болғаннан бастап, тоғыз айға дейінгі денсаулығын бақылап, іштен туа біткен кемшілікті, ағзадағы өзгерістерді қолмен қой - ған - дай анықтайды. Қазір жаңадан туылған нәрес - те - лерде сырқаттанушылық көп. Әрине, ол пато - ло - гиялардың себебі бар. Мәселен, жастар ерте жы - ныстық қатынасқа түсіп, қалай болса солай өмір сүруден қорықпайды. Жыныстық жолмен жұ - ғатын жұқпалы аурулар, нашақорлық, мас - күнем - дік, генетикалық аурулар, т.б. бала денсаулығына кері әсерін тигізбей қоймайды. Егер сондай кемтар баланың бәрі дүниеге келетін болса, ата-анасына, өзіне ешқандай бақыт әкелмесі хақ. Ресми деректерге сүйенсек, жыл сайын ТМД елдерінде 44 мың нәресте туабітті жүрек ақауымен (порок) дүниеге келсе, оның елу пайызы туа салысымен жарық дүниемен қоштасады екен. Ал Қазақстанда туабітті жүрек ақауы сырқатымен ауыру 100 мың адамға шаққанда: үлкендерде - 9,1, жасөспірімдерде - 66,9, балаларда - 144,9. Қазақстанда жыл сайын 3000 сәби туабітті жүрек ақауымен туылып, олардың 10-15 пайызы ғана бір жасқа дейін өмір сүреді. Бұдан шығар қорытын - ды, егер біз пренаталды сырқаттанушылықты УДЗ-мен ертерек анықтар болсақ, сол арқылы пренаталдық өлімді де төмендетеміз. Бұл тек сандық көрсеткішті төмендету емес, отбасындағы ерлі-зайыптының да проблемасын шешеді.
Демек, біз балалардың дүниеге келгенімен, өмір сүре алмайтынын ертерек анықтап, жүкті - лікті бұзуға шешім қабылдауға олардың көзін жет - кізуіміз керек. Ол үшін жүктіліктің бес айын - да, яғни 22 аптаға дейін анықтауға мүмкіндік бар. Қазір қырық жаста, одан да асып босанып жат - қандар саны көбеюде. Әрине, жасы ұлғайып босану - бұл да қауіп-қатерге бір табан жақындық. Сондықтан осы жастағылар, скрининг кезеңінде генетикалық тексеруден өтуге міндетті.
- Оқырмандарға түсінікті болсын, прена - тал - ды диагностика мен перинаталды диаг - нос - тиканың айырмашылығы неде?
- Пренаталды диагностикамыз - ол құр - сақ - тағы шақалақтың денсаулығын тексеру, ал пе - ринаталды - құрсақтағы және жаңа туылған нәрес - тенің денсаулығын тексеру.
- УДЗ - пренаталды диагностикада ең негізгі құрал десек, оның Қазақстандағы деңгейі қай дәрежеде?
- Жалпы пренаталды диагностика дегеніміз - ана құрсағындағы шақалақтың денсаулығын анықтау. Ол үшін не керек? Біріншіден, мықты диагностикалық аппарат, сосын сол құрылғыны меңгеретін кәсіби білігі жоғары маман қажет. Егер диагностикаға дұрыс аппарат, құрылғы бөлінбесе, маман қанша мықты болғанымен, нақты диагноз қоя алмайды. Мысалы, хирургке өтпейтін пышақ беріп, ойдағыдай операция жаса деп қалай талап етесің. УДЗ да сол сияқты.
- Екіқабат әйелдер скринингтік кезеңде УДЗ-ден міндетті түрде өтуі керек пе?
- Міндетті түрде. Әсіресе, екіқабат әйел үшін жүктіліктің алғашқы 10-14, 20-22 және 30-34 апта аралығы өте маңызды кезең. Яғни, скрининг кезеңі не үшін керек? Өйткені, сол аралықта баланың дене мүшелері пайда бола бастайды. Яғни, 10-14 аптада баланың бас сүйегі бар ма, жоқ па, Дауна ауруынан аман ба, сол тексеріледі. Неге десеңіз, Дауна ауруы 10-14 апта аралығында жақсы байқалады. Бұл зерттеуді дүние жүзінің ғалымдары математикалық дәлдікпен дәлелдеп қойған. Көрдіңіз бе, егер осы мерзімді өткізіп алмасақ, бұл ауруды 80 пайызға дейін анықтау мүкіндігі бар. Алайда, ондай патология табылып жатса, ата-анаға дәрігерлердің консилиумы арқы - лы барлық жағдайды түсіндіріп, олардың рұқ - сатымен жүктілікті бұзуға кеңес береміз. Ол ана үшін жасанды босандырып алғаннан әлдеқайда жеңіл. Екінші скринингтік кезең - 20-24 апта аралығында. Қазір 22 апталыққа көшуде. Бұл мерзімде баланың бүкіл дене мүшесінің түгелдігі анықталады. Жүрегі, басы, басқа мүше - лері қа - лып - ты ма, соны көруге мүмкіндік береді. Тіпті, онда аяғының сүйегіне, қуық, мұрын, ауыз қуы - сы - на дейін көре аласыз. Егер осы аралықта бәрі қалыпты болса, ары қарай жүктілікті қорық - пай жалғастыра береді. Ал ақау табылып жатса, генетикалық жолмен анықтауға жібереді. Ол жерде де диагноз нақтыланып жатса, ата-аналарымен сөйлесіп, жүктілікті бұзуға тура келеді. Үшінші скринингтік кезең - 30-34 апта аралығында құрсақтағы нәрестенің денсаулығы көпшілігінде ананың денсаулығына көбірек байланысты келеді. Мысалы, қан қысымы, қан аздық, басқа да жанама аурулары болса, балаға көміртегі жетіспегендіктен салмағы аз, әлжуаз туылады. Сондай жағдайға жеткізбеу үшін УДЗ-мен, допплермен, КТГ-мен уақтылы диагностика жасап, дереу ана - ны босандырып, балаға жаңа туылған нәрестелер бөлімінде көмек көрсетілуі керек. Мәселен, суық аймақта қызанақты жерде қаншама уақыт ұзақ ұстағанмен, қызарып піспейді ғой. Бұл жерде де ананың уақытына жетіп, қалыпты босануына денсаулығы жетпей жатса, іштегі нәрестені сақ - тап қалу үшін дәрігер қандай да бір шешім қабылдауы тиіс. Міне, осындай үш кезеңде УДЗ-ның маңызды міндеттері бар. Ал енді жақсы аппаратура болмаса, осы патологияларды екінші, үшінші кезеңге өткізіп алып жатады. Айтып отыр - мын ғой, 80 пайыз хромосомалық патологиялар алғашқы үш айда анықталады. Жарайды, олар - ды қалған екі кезеңінде байқап, бала өміріне қауіптілігін анықтаса құба-құп. Бұдан шығар қорытынды, дүниеге ауру балалардың келіп жатуы - ның бір себебі, жақсы аппараттың жоқ - ты - ғынан болуы да ықтимал. Бүгінде аппаратта тек УДЗ мамандары ғана емес, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазіргі кезде жүктіліктің 3 мерзімінде УДЗ жасау көзделген: 10-14, 20-24 және 30-34 апталық кезінде. 10 аптаға дейін тек жүктіліктің бар екендігін және кейбір патологияларын анықтауға болады. Бірақ осы мерзімге дейін ұрықтың ағзалары қалыптасады, УДЗ-дің ұрыққа зиян келтіруі мүмкін деген болжамдар бар. Сондықтан 10 аптаға дейін УДЗ мүмкіндігінше пайдаланылмауға тиісті.
10-14 апталық кезінде жүктіліктің қалыпты дамымауының 2-3 пайызы ғана анықталады: анэнцефалия, акрания, жүрек эктопиясы, толық құлақша-қарынша блокадасы, омфалоцеле, гастрошизис, бөлінбеген егіздерді, мойынның кистоздық лимфангиомасы және хромосомдық патологияларды анықтауға мүмкіндік бар. Бұл патологиялармен ұрықтың ары қарай дамып, өміршең болуы мүмкін емес, сондықтан жүктілікті үзуге тура келеді. Хромосомдық патологияларды анықтауға мына көрсеткіштерді өлшеу керек:
1. Әсіресе ТВП(толщина воротникового пространства) анықтау аса маңызды. Қалыпты жағдайда ол 2,5 миллиметрден аспау керек. Егер оның мөлшері 3 миллиметрден артық болса 13 жағдайда ол хромосомдық патологиялардың барлығы жөнінде мағлұмат береді: - Даун синдромы (50%), Эдвардс синдромы (24%), Тернер синдромы (10%), Патау синдромы (5%), басқа патологиялар (11%). Бұл жағдайларда дәрігер-генетик қаннан сараптамалар алып, жоғарыда көрсетілген патологиялардың бар-жоғын анықтап, шешім қабылдайды. Сондықтан жүкті келіншектер Ақтау қаласындағы перинатальдық орталыққа жіберіледі. ТВП-мен хромосомдық ауытқулар арасында тікелей байланыс бар екені анықталды
2. Ұрықтың мұрын сүйегінің ұзындығын өлшеу.Бұл белгі нормадан ауытқыған жағдайда Даун синдромының (52-80%), Эдварс синдромының (57-75%), Тернер синдромының (50-66%), Патау синдромының (32-50%) көрсеткіші болуы мүмкін.
3. Кіндікте жалғыз артерия болуы. Бүндай жағдайда хромосомдық ауытқулар 5-20 пайыз,даму ақауы14-57 пайыз кездеседі.
4.гиперэхогенді-ішектер хромосомдық ауытқулар 10-67 пайыз жағдайда кездеседі.
5.Басқа маркерлер-ми кистасы,жүрек еттеріндегі гиперэхогендік заттар,гидронефроз, аяқ-қол сүйектерінің қысқа болуы,кіндік кистасы, бет сүйек ақаулары
6.Анықталған маркерлер саны мен хромосомдық ауытқулар арасында тікелей байланыс бар екені анықталды
Келесі зерттеу жүктіліктің 20-24 апталылық мерзімінде өткізіледі. Бұл кезде ұрықтың барлық органдары толықтай дамып қалыптасады, және сол дамыған ағзалардың қалыпты жағдайдан ауытқуын анықтауға болады.Ұрықтың бет пішінін көріп, көздерінің ара қашықтығын анықтауға,мұрын сүйегінің ұзындығын, ерін және таңдай жырығы ауруларын көруге болады. Мидың, жүректің, асқазан, өкпе, бүйрек, ішек,қуық, омыртқаның қалыпты дамудан ауытқуын толықтай анықтау мүмкіндігі туады.
30-34 апталық кезінде жүргізілетін үшінші УДЗ-нің негізгі мақсаты - баланың босанар алдындағы жағдайы мен жатырда қалай жатқанын анықтайды. Бала басымен немесе құйрығымен келіп тұр ма,кіндік мойынға оратылып жатқан жоқ па, салмағы қандай,бала жолдасының жағдайы қалай,бұрынғы зерттеулер кезінде байқалмай қалған ағзалық ақаулар жоқ па- міне осы сұрақтарға жауап алу мүмкіндігі туады.
Сонымен қатар 20 аптадан бастап допплерометрия жасауға болады.Бұл зерттеу арқылы жатыр мен плацента арасындағы, плацента мен ұрық арасындағы қан айналысы зерттеледі.
Жүктілік кезінде допплерометрия жасауға көрсетілімдер:
Қант диабеті, бүйрек аурулары, гипертония, жүкті әйелдің гомеостазының бұзылуы
Көп ұрықты жүктілік пен резус-конфликт;
гестоз;
жүктіліктің мерзімі мен бала дамуының арасындағы айырмашылық;
бұрынғы жүктілік кезінде ауытқулар болуы
кардиотокографияның нашар көрсеткіштері.
Анемия
Бала жолдасының ерте жетілуі
Амнион суының аздығы немесе қалыптан тыс көптігі және т.б.
Сонымен қатар акушер-гинеколог дәрігер керек болса қосымша, бұл мерзімдерден тыс кезде ультрадыбыстық зерттеу тағайындауы мүмкін.Мысалы, 10 аптаға дейін жүктіліктің бар-жоғын анықтау үшін, жүктіліктің жатырда немесе жатырдан тыс орналасқанын, үзілу қаупі бар-жоғын анықтау үшін зерттеу тағайындауы мүмкін. Ал үлкен мерзімде бала дамуының қалыпты дамудан ауытқуына, судың аз-көптігін тексеру үшін, баланың жатырда жатуын нақтылау үшін қосымша зерттеу тағайындалуы мүмкін.
Міне, көріп отырғанымыздай, жүктілік кезіндегі УДЗ көп мағлұмат береді, бірақ жоғарыда көрсетілген скриннингтік мерзімдердің сақталуының өте маңызды екенін ескертеміз. Өкінішке орай, УДЗ хромосомдық ауытқулар мен даму ақауларын 100 пайыз анықтай алмайды. Сонымен қатар, ультрадыбыстық зерттеудің тек көмекші әдіс қана екенін есте ұстауымыз қажет. Жүктіліктің қалыпты дамуы жөнінде және әрі қарай қай мезгілде қай зерттеулерді жүргізу керектігін акушер дәрігер шешеді. ВОЗ эксперттерінің талабы бойынша, УДЗ мамандары тек көрген, тапқан мәліметтерін хаттамада көрсетуі керек, оларды талдауға және диагноз қоюға құқы жоқ.
Бейнеу аудандық ауруханасында жапондық Тошиба аппаратымен допплерометрия зерттеуі жүргізіледі.
Ультрадыбыстық зерттеу: міндеттері, проблемасы және шешу жолдары
Бүгінгі таңда медицинада диагноз қоюда небір диагностикалық құрыл - ғылар, жаңа технологиялар бар десек, соның бірі - ультрадыбыстық зерттеу, яғни УДЗ (УЗИ). УДЗ - диагноз қою мен емдеу әдісін таңдауда өте маңызды рөл атқарады. Бұл жоғары деңгейде ақпарат беретін және қауіпсіз зерттеу әдісі. Алматы мемлекеттік дәрігерлердің білімін жетілдіру инсти - тутының ультрадыбыстық зерттеу және функционалды диагностика кафедрасының меңгерушісі, медицина ғылымдарының докторы Баян НАУРЫЗБАЕВАМЕН әңгімеміз еліміздегі диагностикалық қызметтің ерекшелігі, жай-күйі мен проблемасы жайында өрбіген.
- Баян Ұйсымбайқызы, бүгінде көпші - л - і - гіміз УЗИ деп атап кеткен ультрадыбыстық зерттеудің диагноз қоюдағы қаншалықты дәлдігі, нақтылығы, қауіпсіздігі, сондай-ақ рентген аппаратынан УДЗ-ның ерекшелігі мен артықшылығы жайында білгіміз келеді...
- Әңгімемізді рентген сәулесінен бастасақ, ол иондалған радиация, оның адам ағзасына зияны жоқ емес. Демек, рентгенге кез келген жағдайда түсе беруге кеңес берілмейді. Сондықтан да қазіргі медицинада УДЗ кеңінен қолданылады. Оның ерекшелігі - қауіпсіз, ешқандай радиа - ция - сы жоқ. Ал ультрадыбыс қалай пайда болады дегенге келсек, мысалы, дельфинді алайық, олар аса жоғары жиілікте дыбыс шығаратыны сондайлық, оны адам құлағы қабылдай алмайды. Ұлпадан (тканьнан), судан тікелей өтіп, шағылысып қайтады. Яғни, ол денедегі өзгерісті немесе бөгде затты сұйықтық па, жоқ ісік пе, соны экран арқылы көрсетеді. Мысалы, клиницистер көзбен көреді, қолмен ұстайды, бірақ ішкі ағзаға кіріп кете алмайды. Ал УДЗ ұлпаға еркін кіреді. Міне, дельфиннің ультра дыбыстың символы болып табылатыны да содан.
- Бүгінгі күндегі ультрадыбыстық зерттеу - дің мүмкіндігі қандай деңгейде?
- Мүмкіндігі өте зор. Әсіресе, акушерлік салада. Ондағы УДЗ-ның басты міндеті - бала ана құрсағында пайда болғаннан бастап, тоғыз айға дейінгі денсаулығын бақылап, іштен туа біткен кемшілікті, ағзадағы өзгерістерді қолмен қой - ған - дай анықтайды. Қазір жаңадан туылған нәрес - те - лерде сырқаттанушылық көп. Әрине, ол пато - ло - гиялардың себебі бар. Мәселен, жастар ерте жы - ныстық қатынасқа түсіп, қалай болса солай өмір сүруден қорықпайды. Жыныстық жолмен жұ - ғатын жұқпалы аурулар, нашақорлық, мас - күнем - дік, генетикалық аурулар, т.б. бала денсаулығына кері әсерін тигізбей қоймайды. Егер сондай кемтар баланың бәрі дүниеге келетін болса, ата-анасына, өзіне ешқандай бақыт әкелмесі хақ. Ресми деректерге сүйенсек, жыл сайын ТМД елдерінде 44 мың нәресте туабітті жүрек ақауымен (порок) дүниеге келсе, оның елу пайызы туа салысымен жарық дүниемен қоштасады екен. Ал Қазақстанда туабітті жүрек ақауы сырқатымен ауыру 100 мың адамға шаққанда: үлкендерде - 9,1, жасөспірімдерде - 66,9, балаларда - 144,9. Қазақстанда жыл сайын 3000 сәби туабітті жүрек ақауымен туылып, олардың 10-15 пайызы ғана бір жасқа дейін өмір сүреді. Бұдан шығар қорытын - ды, егер біз пренаталды сырқаттанушылықты УДЗ-мен ертерек анықтар болсақ, сол арқылы пренаталдық өлімді де төмендетеміз. Бұл тек сандық көрсеткішті төмендету емес, отбасындағы ерлі-зайыптының да проблемасын шешеді.
Демек, біз балалардың дүниеге келгенімен, өмір сүре алмайтынын ертерек анықтап, жүкті - лікті бұзуға шешім қабылдауға олардың көзін жет - кізуіміз керек. Ол үшін жүктіліктің бес айын - да, яғни 22 аптаға дейін анықтауға мүмкіндік бар. Қазір қырық жаста, одан да асып босанып жат - қандар саны көбеюде. Әрине, жасы ұлғайып босану - бұл да қауіп-қатерге бір табан жақындық. Сондықтан осы жастағылар, скрининг кезеңінде генетикалық тексеруден өтуге міндетті.
- Оқырмандарға түсінікті болсын, прена - тал - ды диагностика мен перинаталды диаг - нос - тиканың айырмашылығы неде?
- Пренаталды диагностикамыз - ол құр - сақ - тағы шақалақтың денсаулығын тексеру, ал пе - ринаталды - құрсақтағы және жаңа туылған нәрес - тенің денсаулығын тексеру.
- УДЗ - пренаталды диагностикада ең негізгі құрал десек, оның Қазақстандағы деңгейі қай дәрежеде?
- Жалпы пренаталды диагностика дегеніміз - ана құрсағындағы шақалақтың денсаулығын анықтау. Ол үшін не керек? Біріншіден, мықты диагностикалық аппарат, сосын сол құрылғыны меңгеретін кәсіби білігі жоғары маман қажет. Егер диагностикаға дұрыс аппарат, құрылғы бөлінбесе, маман қанша мықты болғанымен, нақты диагноз қоя алмайды. Мысалы, хирургке өтпейтін пышақ беріп, ойдағыдай операция жаса деп қалай талап етесің. УДЗ да сол сияқты.
- Екіқабат әйелдер скринингтік кезеңде УДЗ-ден міндетті түрде өтуі керек пе?
- Міндетті түрде. Әсіресе, екіқабат әйел үшін жүктіліктің алғашқы 10-14, 20-22 және 30-34 апта аралығы өте маңызды кезең. Яғни, скрининг кезеңі не үшін керек? Өйткені, сол аралықта баланың дене мүшелері пайда бола бастайды. Яғни, 10-14 аптада баланың бас сүйегі бар ма, жоқ па, Дауна ауруынан аман ба, сол тексеріледі. Неге десеңіз, Дауна ауруы 10-14 апта аралығында жақсы байқалады. Бұл зерттеуді дүние жүзінің ғалымдары математикалық дәлдікпен дәлелдеп қойған. Көрдіңіз бе, егер осы мерзімді өткізіп алмасақ, бұл ауруды 80 пайызға дейін анықтау мүкіндігі бар. Алайда, ондай патология табылып жатса, ата-анаға дәрігерлердің консилиумы арқы - лы барлық жағдайды түсіндіріп, олардың рұқ - сатымен жүктілікті бұзуға кеңес береміз. Ол ана үшін жасанды босандырып алғаннан әлдеқайда жеңіл. Екінші скринингтік кезең - 20-24 апта аралығында. Қазір 22 апталыққа көшуде. Бұл мерзімде баланың бүкіл дене мүшесінің түгелдігі анықталады. Жүрегі, басы, басқа мүше - лері қа - лып - ты ма, соны көруге мүмкіндік береді. Тіпті, онда аяғының сүйегіне, қуық, мұрын, ауыз қуы - сы - на дейін көре аласыз. Егер осы аралықта бәрі қалыпты болса, ары қарай жүктілікті қорық - пай жалғастыра береді. Ал ақау табылып жатса, генетикалық жолмен анықтауға жібереді. Ол жерде де диагноз нақтыланып жатса, ата-аналарымен сөйлесіп, жүктілікті бұзуға тура келеді. Үшінші скринингтік кезең - 30-34 апта аралығында құрсақтағы нәрестенің денсаулығы көпшілігінде ананың денсаулығына көбірек байланысты келеді. Мысалы, қан қысымы, қан аздық, басқа да жанама аурулары болса, балаға көміртегі жетіспегендіктен салмағы аз, әлжуаз туылады. Сондай жағдайға жеткізбеу үшін УДЗ-мен, допплермен, КТГ-мен уақтылы диагностика жасап, дереу ана - ны босандырып, балаға жаңа туылған нәрестелер бөлімінде көмек көрсетілуі керек. Мәселен, суық аймақта қызанақты жерде қаншама уақыт ұзақ ұстағанмен, қызарып піспейді ғой. Бұл жерде де ананың уақытына жетіп, қалыпты босануына денсаулығы жетпей жатса, іштегі нәрестені сақ - тап қалу үшін дәрігер қандай да бір шешім қабылдауы тиіс. Міне, осындай үш кезеңде УДЗ-ның маңызды міндеттері бар. Ал енді жақсы аппаратура болмаса, осы патологияларды екінші, үшінші кезеңге өткізіп алып жатады. Айтып отыр - мын ғой, 80 пайыз хромосомалық патологиялар алғашқы үш айда анықталады. Жарайды, олар - ды қалған екі кезеңінде байқап, бала өміріне қауіптілігін анықтаса құба-құп. Бұдан шығар қорытынды, дүниеге ауру балалардың келіп жатуы - ның бір себебі, жақсы аппараттың жоқ - ты - ғынан болуы да ықтимал. Бүгінде аппаратта тек УДЗ мамандары ғана емес, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz