Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктері
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1 МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА.АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
11
1.1 Мектепке дейінгі мекемелерде ата.аналармен жұмысты ұйымдастырудың қазіргі жайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11
1.2 Мектепке дейінгі мекеме мен отбасының бірлескен іс.әрекеті және оның балаларды дамытудағы маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... .
20
2 ЗАМАНАУИ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА.АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
34
2.1 Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата.аналармен жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
34
2.2 Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата.аналармен жұмысты ұйымдастырудың формалары мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 56
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
58
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1 МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА.АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
11
1.1 Мектепке дейінгі мекемелерде ата.аналармен жұмысты ұйымдастырудың қазіргі жайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11
1.2 Мектепке дейінгі мекеме мен отбасының бірлескен іс.әрекеті және оның балаларды дамытудағы маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... .
20
2 ЗАМАНАУИ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА.АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
34
2.1 Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата.аналармен жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
34
2.2 Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата.аналармен жұмысты ұйымдастырудың формалары мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 56
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
58
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстан күн сайын қарқынды дамып келеді және ұлттың зияткерлік әлеуетін қалыптастыруға батыл қадам жасап отыр. Елдің білім беру жүйесі терең де сатылы стратегиялық жаңғырту кезеңін бастан өткеруде.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам» атты мақаласында стратегиялық жаңғырту барлық саланы, сонымен қатар, білімді де түрлендіруді қажет ететінін атап көрсетті [1]. Осы орайда, өскелең ұрпақтың сапалы білім алуының маңызы зор.
Қазақстан Республикасы 50 бәсекелесуге қабілетті әлем елдері қатарына қосылуға талпына отырып, балалыққа қатысты саясатты жүзеге асырудың маңыздылығын сезінеді. «Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға» Елбасының Жолдауында дағдарыстық уақытта әрбір қазақстандық отбасына аса көңіл бөлінуі керек екендігі туралы айтылады, ... «әкелер мен аналардың, аталар мен әжелердің өз балалары мен немерелері алдындағы жауапкершілігін күнделікті есте ұстауға тиіспіз. Біз өз балаларымызбен немерелерімізді сонау алыс болашақта, олар біздің жасымызға жеткенде қандай күйде көргіміз келеді» делініп, ұрпақ тағдыры мен мемлекет тағдыры қатар қойылған. Демек, балаға дұрыс бағыт беретін үлкен мықты тәрбие ошағы – отбасы болып саналады [2].
Тұрақты дамитын және бәсекелесуге қабілетті мемлекет құра отырып, Қазақстан Республикасында балалар өмірінің сапасын қамтамасыз ету бойынша жұмыстар үнемі жүріп жатыр. Балалыққа қатысты саясаттың тиімділігін арттыру мақсатымен соңғы жылдары Қазақстан Республикасы балалар құқығын қорғайтын халықаралық ұйымдармен қызметтестік тәртіпте жұмыс атқарып жатыр.
Отбасы - бірлесіп күн көретін туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы. Балалар тәрбиесін жүзеге асырып, басқа да қоғамдық тұрғыдан мәнді кажеттіліқтерді қанағаттандыратын некелік немесе туыстық қатынастармен байланысқан адамдар тобы.
«Отбасы» ұғымына – отбасы тәрбиесіндегі функционалдық сауаттылық, ата-аналардың саналылығы, тәрбие, тәрбиенің бірізділігі, отбасы құрылымы, отбасының жіктелуі, тәрбиенің оң тәжірибесі, құқық, заң, құқықтық тәрбие, тәрбиенің ауытқуы, әлеуметтену, сауықтыру, отбасы мәдениеті жатады[3, 240б;]..
Отбасы тәрбиесі мазмұнын анықтайтын ең маңызды құндылықтар: отбасы, отбасы әдет-ғұрпы мен дәстүрлері, баланың отбасына құқығы, қарашаңырақ, шежіре, әке және ана, әкенің және ананың беделі, ата-ана махаббаты мен қамқорлығы, баланың отбасында қорғалғандығы, қарттарға, кішілерге, науқастар мен мүгедектерге қамқорлық болып табылады.
Отбасы бала бойында балалық кезеңнен адамгершілік құндылықтарды, парасатты және тиімді өмір дағдыларын құру бағытын қалыптастыруы тиіс.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам» атты мақаласында стратегиялық жаңғырту барлық саланы, сонымен қатар, білімді де түрлендіруді қажет ететінін атап көрсетті [1]. Осы орайда, өскелең ұрпақтың сапалы білім алуының маңызы зор.
Қазақстан Республикасы 50 бәсекелесуге қабілетті әлем елдері қатарына қосылуға талпына отырып, балалыққа қатысты саясатты жүзеге асырудың маңыздылығын сезінеді. «Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға» Елбасының Жолдауында дағдарыстық уақытта әрбір қазақстандық отбасына аса көңіл бөлінуі керек екендігі туралы айтылады, ... «әкелер мен аналардың, аталар мен әжелердің өз балалары мен немерелері алдындағы жауапкершілігін күнделікті есте ұстауға тиіспіз. Біз өз балаларымызбен немерелерімізді сонау алыс болашақта, олар біздің жасымызға жеткенде қандай күйде көргіміз келеді» делініп, ұрпақ тағдыры мен мемлекет тағдыры қатар қойылған. Демек, балаға дұрыс бағыт беретін үлкен мықты тәрбие ошағы – отбасы болып саналады [2].
Тұрақты дамитын және бәсекелесуге қабілетті мемлекет құра отырып, Қазақстан Республикасында балалар өмірінің сапасын қамтамасыз ету бойынша жұмыстар үнемі жүріп жатыр. Балалыққа қатысты саясаттың тиімділігін арттыру мақсатымен соңғы жылдары Қазақстан Республикасы балалар құқығын қорғайтын халықаралық ұйымдармен қызметтестік тәртіпте жұмыс атқарып жатыр.
Отбасы - бірлесіп күн көретін туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы. Балалар тәрбиесін жүзеге асырып, басқа да қоғамдық тұрғыдан мәнді кажеттіліқтерді қанағаттандыратын некелік немесе туыстық қатынастармен байланысқан адамдар тобы.
«Отбасы» ұғымына – отбасы тәрбиесіндегі функционалдық сауаттылық, ата-аналардың саналылығы, тәрбие, тәрбиенің бірізділігі, отбасы құрылымы, отбасының жіктелуі, тәрбиенің оң тәжірибесі, құқық, заң, құқықтық тәрбие, тәрбиенің ауытқуы, әлеуметтену, сауықтыру, отбасы мәдениеті жатады[3, 240б;]..
Отбасы тәрбиесі мазмұнын анықтайтын ең маңызды құндылықтар: отбасы, отбасы әдет-ғұрпы мен дәстүрлері, баланың отбасына құқығы, қарашаңырақ, шежіре, әке және ана, әкенің және ананың беделі, ата-ана махаббаты мен қамқорлығы, баланың отбасында қорғалғандығы, қарттарға, кішілерге, науқастар мен мүгедектерге қамқорлық болып табылады.
Отбасы бала бойында балалық кезеңнен адамгершілік құндылықтарды, парасатты және тиімді өмір дағдыларын құру бағытын қалыптастыруы тиіс.
1. Назарбаев Н. Ә.: Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам / Н.Ә. Назарбаев // Егемен Қазақстан. – 2012. – 10 шілде.
2. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға» деп аталатын кезекті Жолдауы. http://kaz.gazeta.kz/art.asp?aid=66111.
3. Білім және ғылым. Энциклопедиялық сөздік/ Бас редактор Ж.Қ.Түймебаев... – Алматы, 2009. – 240б.
4. ҚР Конституциясы. 27-бап, 2-тармағы. 2009.08.20 N 5 . http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K950001000.
5. Бала құқықтары туралы конвенция. 5-бап. http://www.bala-kkk.z
/fileadmin/user_upload/files/konvenc_o_pravah_rebenka.PDF.
6. Макаренко А.С. Ата-аналар кітабы. –А., 1985.
7. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 210б.
8. Арнаутова Е.П., Иванова В.М. Общение с родителями: зачем? –М., 1993.
9. Әл-Фараби . Философиялық трактаттар. А: 1973, 4466.
10. Ж.Баласағұн. Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.
11. Қ.Иассауи. Диуани Хикмет: ақыл кітап / Қ. А. Иассауи . - Алматы : Өнер, 2007. - 312 б.
12. Махмұт Қашқари. «Түрік тілінің сөздігі»: (Диуани лұғат-ит-түрік): 3 томдық шығармалар жинағы / Қазақ тіліне аударған, алғы сөзі мен ғылыми түсініктерін жазған А. ЕГЕУБАЙ. — Алматы: ХАНТ баспасы, 1997, 1-том, 30 б.
13. Коменский Я. А. Избранные педагогические сочинения. Т.2. -М.:Педагогика, 1982.
14. Ушинский К.Д. Человек как предмет воспитания // Соб.соч.: в 11 т.-М.: АПН РСФСР, 1960:- Т.8. – 776с.
15. Абай Құнанбаев Екі томдық шығармалар жинағы. – Алматы. «Жазушы» 1.2. аудармалар мен қара сөздер. 286б.
16. Ы.Алтынсарин Алтынсарин Ы. Таңдамлы педагогикалық мұралары. 3т. Алматы, 1991.
17. В.Сухомлинский Балаға жүрек жылуы. –Алматы., 1976.
18. Н.К. Крупская «О воспитании в семье»,Издательство академии педагогических наук, Москва, 1962г.
19. Жұмабаев М. Өлеңдері, прозасы және әдеби зерттеулер / Құрастырған Ж.Сүлейменов. – Петропавл, 2006. – 428 б.
20. Аймауытов Ж. Шығармалары. – Алматы: Жазушы, 1989. – 120б.
21. М.Әуезов
22. С.Ғаббасов Халық педагогикасы мен психологиясының негіздері // Бала тәрбиесі. - 2009. - №2.-б.21-29.
23. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. А.2003ж.
24. Г.Байделдинова
25. Р.Төлеубекова. Адамгершілік тәрбиесінің негіздері. Алматы 1991 ж.
26. Баймұратова Б.Б. Сәбилердің сөздік қоры мен сөз игеру ерекшеліктері жөнінде. Пед. ғыл. канд. ... диссертациясы. Алматы, 1970, 219 б.
27. Меңдаяхова Қ. Балабақшадағы тіл дамытудың педагогикалық негіздері / Ұлағат № 3 мамыр, 2008жыл 119-125б.
28. Сәтімбекова М.С. Алты жастағы оқушылардың математикалық білімін арнайы тапсырма жүйесі арқылы жетілдіру.
29. Аралбаева Р.Қ. Мектепке дейінгі педагогика. – Алматы: - 2012 ж. - 220 бет.
30. Жұмағожина Р.М. Үлы Отан соғысы жылдарындағы балабақшалардың дамуы (1941-1945). Монографиялық еңбектің қолжазбасы. 1979. 78 б.
31. Меңжанова А.К Мектепке дейінгі педагогика. Алматы, 1982-238б.
32. Жұмабекова Ф.Н. Мектепке дейінгі педагогика. Астана.: Фолиант. 2009ж.
33. Менлибекова Г.Ж. Развитие трудового воспитания в дошкольных учреждениях республики Казахстан (1960-1985 гг.). Автореф. дис. ... канд. пед. наук. -Алма-Ата, . 992. - 21 с.
34. Әмірова Ә.С. Ересектер тобындағы балаларды қазақ балалар әдебиеті арқылы адамгершілікке тәрбиелеу.
35. Тұрыскелдина М.Т. Физкультурные занятия и игры в подготовительных классах и группах детского сада. – Алма –Ата: Мектеп, 1984. – 190с.
36. Храпченкова Н.И. Развития дошкольного воспитания в Казахстане (1946-1980 гг.). -Автореф. дис. ... канд. пед. наук. -Алма-Ата, 1990.
37. Иманбеков Т. Қазақ балабақшаларындағы оқу-тәрбие жұмыстарында ұлттық ойындарды пайдалану (5-7жас).
38. Левченко Т.А. Научно-практические основы использования казахского декоративно-прикладного искусства в эстетическом воспитании детей старшего дошкольного возраста.: автореф. Канд. П. Наук: 13.00.06. Алматы, 1996. – 23 с.
39. Манкеш А.Е. Үздіксіз білім беру процесіндегі экологиялық тәрбие сабақтастығының ғылыми-педагогикалық негіздері. 13.00.01. - П.ғ.д. ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған дисс... автореф. - Алматы, 2008.- 44 б.
40. Жиенбаева С.Н. Бастауыш сынып оқушыларының еңбек іс-әрекеті тәжірибесін қалыптастырудың ғылыми негіздері. 13.00.01. - П.ғ.д. ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған дисс... автореф. - Алматы, 2009.- 44 б.
41. А.Рысқұлбекова. Ойын-оқушы білімін берік меңгерту құралы./ Бастауыш мектеп. 2005. №9, 19 б;
42. Абай . Екі томдық шығармалар жинағы. – Алматы. «Жазушы» 1.2. аудармалар мен қара сөздер.- 286б.
43. Көбеев С. Таңдамалы шығармалары.- Алматы : Қазақ университеті, 2006. - 164 б.
44. Абай. Қара сөздер. Алматы, 1993. – 26-27бб.
45. А.Жумадуллаева. «Отбасы некелік тәрбие негіздері», Алматы, 2007ж. 143б.
46. Сухомлинский В.А. Как воспитывать настоящего человека. – М., 1989
47. Пинт А.О. Это вам, родители. М., Знание, 1971. 348-б.
48. Керимов Л. Қиын бала және оны қайта тәрбиелеу. –А., 1990.
49. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы. «Рауан», 1993. 154-б.
50. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, Атамұра, 2003, -256б.
51. Әтемова Қ.Т. Әлеуметтік педагогика. Алматы: «Дәуір», 2012. - 272 бет.
52. Жүнісханова Қ. «Бәрі де отбасынан басталады». / Қазақстан мектебі, №5-6, 2007.-13-14б.
53. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білімді дамыту тұжырымдамасы. Астана,2003.
54. Давыдова О.И., Богославец Л.Г., Майер А.А. /Балабақшада ата-аналармен жұмыс: Этнопедагогикалық тәсіл - М.: ТЦ Сфера, 2005. – 144 б. - («МДҰ басқару» журналына қосымша).
55. Амонашвили Ш.А. Личностно-гуманная основа педагогического процесса. Москва., Университетское, 1990. 54б.
56. Жұманова Г. Ата-ананың бала тәрбиесіндегі рөлі. /Психологияны мектепте және ЖОО-да оқыту. №1, 2006 ж.
57. Ерсейітова Р. Бала тәрбиесіндегі ата-ана рөлі. /Тәрбие жұмысы №6, 2005.
58. СейтметоваА. Бала тұлғасының дамуы және оның тәрбиесі. /Бастауыш мектеп журналы №5, 2005 ж.
2. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға» деп аталатын кезекті Жолдауы. http://kaz.gazeta.kz/art.asp?aid=66111.
3. Білім және ғылым. Энциклопедиялық сөздік/ Бас редактор Ж.Қ.Түймебаев... – Алматы, 2009. – 240б.
4. ҚР Конституциясы. 27-бап, 2-тармағы. 2009.08.20 N 5 . http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K950001000.
5. Бала құқықтары туралы конвенция. 5-бап. http://www.bala-kkk.z
/fileadmin/user_upload/files/konvenc_o_pravah_rebenka.PDF.
6. Макаренко А.С. Ата-аналар кітабы. –А., 1985.
7. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 210б.
8. Арнаутова Е.П., Иванова В.М. Общение с родителями: зачем? –М., 1993.
9. Әл-Фараби . Философиялық трактаттар. А: 1973, 4466.
10. Ж.Баласағұн. Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.
11. Қ.Иассауи. Диуани Хикмет: ақыл кітап / Қ. А. Иассауи . - Алматы : Өнер, 2007. - 312 б.
12. Махмұт Қашқари. «Түрік тілінің сөздігі»: (Диуани лұғат-ит-түрік): 3 томдық шығармалар жинағы / Қазақ тіліне аударған, алғы сөзі мен ғылыми түсініктерін жазған А. ЕГЕУБАЙ. — Алматы: ХАНТ баспасы, 1997, 1-том, 30 б.
13. Коменский Я. А. Избранные педагогические сочинения. Т.2. -М.:Педагогика, 1982.
14. Ушинский К.Д. Человек как предмет воспитания // Соб.соч.: в 11 т.-М.: АПН РСФСР, 1960:- Т.8. – 776с.
15. Абай Құнанбаев Екі томдық шығармалар жинағы. – Алматы. «Жазушы» 1.2. аудармалар мен қара сөздер. 286б.
16. Ы.Алтынсарин Алтынсарин Ы. Таңдамлы педагогикалық мұралары. 3т. Алматы, 1991.
17. В.Сухомлинский Балаға жүрек жылуы. –Алматы., 1976.
18. Н.К. Крупская «О воспитании в семье»,Издательство академии педагогических наук, Москва, 1962г.
19. Жұмабаев М. Өлеңдері, прозасы және әдеби зерттеулер / Құрастырған Ж.Сүлейменов. – Петропавл, 2006. – 428 б.
20. Аймауытов Ж. Шығармалары. – Алматы: Жазушы, 1989. – 120б.
21. М.Әуезов
22. С.Ғаббасов Халық педагогикасы мен психологиясының негіздері // Бала тәрбиесі. - 2009. - №2.-б.21-29.
23. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. А.2003ж.
24. Г.Байделдинова
25. Р.Төлеубекова. Адамгершілік тәрбиесінің негіздері. Алматы 1991 ж.
26. Баймұратова Б.Б. Сәбилердің сөздік қоры мен сөз игеру ерекшеліктері жөнінде. Пед. ғыл. канд. ... диссертациясы. Алматы, 1970, 219 б.
27. Меңдаяхова Қ. Балабақшадағы тіл дамытудың педагогикалық негіздері / Ұлағат № 3 мамыр, 2008жыл 119-125б.
28. Сәтімбекова М.С. Алты жастағы оқушылардың математикалық білімін арнайы тапсырма жүйесі арқылы жетілдіру.
29. Аралбаева Р.Қ. Мектепке дейінгі педагогика. – Алматы: - 2012 ж. - 220 бет.
30. Жұмағожина Р.М. Үлы Отан соғысы жылдарындағы балабақшалардың дамуы (1941-1945). Монографиялық еңбектің қолжазбасы. 1979. 78 б.
31. Меңжанова А.К Мектепке дейінгі педагогика. Алматы, 1982-238б.
32. Жұмабекова Ф.Н. Мектепке дейінгі педагогика. Астана.: Фолиант. 2009ж.
33. Менлибекова Г.Ж. Развитие трудового воспитания в дошкольных учреждениях республики Казахстан (1960-1985 гг.). Автореф. дис. ... канд. пед. наук. -Алма-Ата, . 992. - 21 с.
34. Әмірова Ә.С. Ересектер тобындағы балаларды қазақ балалар әдебиеті арқылы адамгершілікке тәрбиелеу.
35. Тұрыскелдина М.Т. Физкультурные занятия и игры в подготовительных классах и группах детского сада. – Алма –Ата: Мектеп, 1984. – 190с.
36. Храпченкова Н.И. Развития дошкольного воспитания в Казахстане (1946-1980 гг.). -Автореф. дис. ... канд. пед. наук. -Алма-Ата, 1990.
37. Иманбеков Т. Қазақ балабақшаларындағы оқу-тәрбие жұмыстарында ұлттық ойындарды пайдалану (5-7жас).
38. Левченко Т.А. Научно-практические основы использования казахского декоративно-прикладного искусства в эстетическом воспитании детей старшего дошкольного возраста.: автореф. Канд. П. Наук: 13.00.06. Алматы, 1996. – 23 с.
39. Манкеш А.Е. Үздіксіз білім беру процесіндегі экологиялық тәрбие сабақтастығының ғылыми-педагогикалық негіздері. 13.00.01. - П.ғ.д. ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған дисс... автореф. - Алматы, 2008.- 44 б.
40. Жиенбаева С.Н. Бастауыш сынып оқушыларының еңбек іс-әрекеті тәжірибесін қалыптастырудың ғылыми негіздері. 13.00.01. - П.ғ.д. ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған дисс... автореф. - Алматы, 2009.- 44 б.
41. А.Рысқұлбекова. Ойын-оқушы білімін берік меңгерту құралы./ Бастауыш мектеп. 2005. №9, 19 б;
42. Абай . Екі томдық шығармалар жинағы. – Алматы. «Жазушы» 1.2. аудармалар мен қара сөздер.- 286б.
43. Көбеев С. Таңдамалы шығармалары.- Алматы : Қазақ университеті, 2006. - 164 б.
44. Абай. Қара сөздер. Алматы, 1993. – 26-27бб.
45. А.Жумадуллаева. «Отбасы некелік тәрбие негіздері», Алматы, 2007ж. 143б.
46. Сухомлинский В.А. Как воспитывать настоящего человека. – М., 1989
47. Пинт А.О. Это вам, родители. М., Знание, 1971. 348-б.
48. Керимов Л. Қиын бала және оны қайта тәрбиелеу. –А., 1990.
49. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы. «Рауан», 1993. 154-б.
50. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, Атамұра, 2003, -256б.
51. Әтемова Қ.Т. Әлеуметтік педагогика. Алматы: «Дәуір», 2012. - 272 бет.
52. Жүнісханова Қ. «Бәрі де отбасынан басталады». / Қазақстан мектебі, №5-6, 2007.-13-14б.
53. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білімді дамыту тұжырымдамасы. Астана,2003.
54. Давыдова О.И., Богославец Л.Г., Майер А.А. /Балабақшада ата-аналармен жұмыс: Этнопедагогикалық тәсіл - М.: ТЦ Сфера, 2005. – 144 б. - («МДҰ басқару» журналына қосымша).
55. Амонашвили Ш.А. Личностно-гуманная основа педагогического процесса. Москва., Университетское, 1990. 54б.
56. Жұманова Г. Ата-ананың бала тәрбиесіндегі рөлі. /Психологияны мектепте және ЖОО-да оқыту. №1, 2006 ж.
57. Ерсейітова Р. Бала тәрбиесіндегі ата-ана рөлі. /Тәрбие жұмысы №6, 2005.
58. СейтметоваА. Бала тұлғасының дамуы және оның тәрбиесі. /Бастауыш мектеп журналы №5, 2005 ж.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Қызметте қолдану үшін
Қорғауға жіберілді
___________
кафедра меңгерушісі
________ п.ғ.д., доцент Б.Т.Ортаев
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың ерекшеліктері
5В010100 – Мектепке дейінгі мекемеке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
мамандығы
Орындаған Досмагамбетова
Г.А.
Ғылыми жетекшісі,
аға оқытушы Халилаева Э.Ж.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК 3
СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
... ... ... ... ... ... ...
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН 5
ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
1 МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .11
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1.1 Мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың қазіргі 11
жайы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
1.2 Мектепке дейінгі мекеме мен отбасының бірлескен іс-әрекеті
және оның балаларды дамытудағы 20
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... .
2 ЗАМАНАУИ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .34
... ... ... ... ... ...
2.1 Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың ерекшеліктері 34
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
2.2 Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың формалары мен 47
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .56
... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН 58
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл дипломдық жұмыста кeлeci нормативтік құжаттарға ciлтeмeлep
көрсетілген:
1. Назарбаев Н. Ә.: Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ
Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам Н.Ә. Назарбаев Егемен Қазақстан. –
2012. – 10 шілде.
2. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Дағдарыс арқылы
жаңару мен дамуға деп аталатын кезекті Жолдауы.
http:kaz.gazeta.kzart.asp?aid=66 111.
3. ҚР Конституциясы. 27-бап, 2-тармағы. 2009.08.20 N 5 .
4. Бала құқықтары туралы конвенция. 5-бап. http:www.bala-kkk.kz
fileadminuser_uploadfileskonven c_o_pravah_rebenka.PDF.
5. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білімді дамыту
тұжырымдамасы. Астана, 2003.
АНЫҚТАМАЛАР
Бұл дипломдық жұмыста келесі терминдерге сәйкес анықтамалар
көрсетілген:
Отбасы - бірлесіп күн көретін туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы.
Балалар тәрбиесін жүзеге асырып, басқа да қоғамдық тұрғыдан мәнді
кажеттіліқтерді қанағаттандыратын некелік немесе туыстық қатынастармен
байланысқан адамдар тобы.
Отбасы ұғымына – отбасы тәрбиесіндегі функционалдық сауаттылық, ата-
аналардың саналылығы, тәрбие, тәрбиенің бірізділігі, отбасы құрылымы,
отбасының жіктелуі, тәрбиенің оң тәжірибесі, құқық, заң, құқықтық тәрбие,
тәрбиенің ауытқуы, әлеуметтену, сауықтыру, отбасы мәдениеті жатады
Адамның дамуы дегеніміз – оның тегінде бар және туа біткен белгілердің
жай ғана сандық көрінісі емес.
Даму – бұл ең алдымен айналадағы болмыстың ықпал жасауымен ағза мен
психикада болып жатқан сапалық өзгерістер. Адамның дамуы мен оның жеке
басының қалыптасуы біртұтас үдеріс.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР- Қазақстан Республикасы;
МДЖД- мектепке дейінгі мекеме жасына дейінгі;
МДМ-мектепке дейінгі мекеме;
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстан күн сайын қарқынды дамып
келеді және ұлттың зияткерлік әлеуетін қалыптастыруға батыл қадам жасап
отыр. Елдің білім беру жүйесі терең де сатылы стратегиялық жаңғырту кезеңін
бастан өткеруде.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстанның
әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам
атты мақаласында стратегиялық жаңғырту барлық саланы, сонымен қатар,
білімді де түрлендіруді қажет ететінін атап көрсетті [1]. Осы орайда,
өскелең ұрпақтың сапалы білім алуының маңызы зор.
Қазақстан Республикасы 50 бәсекелесуге қабілетті әлем елдері қатарына
қосылуға талпына отырып, балалыққа қатысты саясатты жүзеге асырудың
маңыздылығын сезінеді. Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға Елбасының
Жолдауында дағдарыстық уақытта әрбір қазақстандық отбасына аса көңіл
бөлінуі керек екендігі туралы айтылады, ... әкелер мен аналардың, аталар
мен әжелердің өз балалары мен немерелері алдындағы жауапкершілігін
күнделікті есте ұстауға тиіспіз. Біз өз балаларымызбен немерелерімізді
сонау алыс болашақта, олар біздің жасымызға жеткенде қандай күйде көргіміз
келеді делініп, ұрпақ тағдыры мен мемлекет тағдыры қатар қойылған. Демек,
балаға дұрыс бағыт беретін үлкен мықты тәрбие ошағы – отбасы болып саналады
[2].
Тұрақты дамитын және бәсекелесуге қабілетті мемлекет құра отырып,
Қазақстан Республикасында балалар өмірінің сапасын қамтамасыз ету бойынша
жұмыстар үнемі жүріп жатыр. Балалыққа қатысты саясаттың тиімділігін арттыру
мақсатымен соңғы жылдары Қазақстан Республикасы балалар құқығын қорғайтын
халықаралық ұйымдармен қызметтестік тәртіпте жұмыс атқарып жатыр.
Отбасы - бірлесіп күн көретін туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы.
Балалар тәрбиесін жүзеге асырып, басқа да қоғамдық тұрғыдан мәнді
кажеттіліқтерді қанағаттандыратын некелік немесе туыстық қатынастармен
байланысқан адамдар тобы.
Отбасы ұғымына – отбасы тәрбиесіндегі функционалдық сауаттылық, ата-
аналардың саналылығы, тәрбие, тәрбиенің бірізділігі, отбасы құрылымы,
отбасының жіктелуі, тәрбиенің оң тәжірибесі, құқық, заң, құқықтық тәрбие,
тәрбиенің ауытқуы, әлеуметтену, сауықтыру, отбасы мәдениеті жатады[3,
240б;]..
Отбасы тәрбиесі мазмұнын анықтайтын ең маңызды құндылықтар: отбасы,
отбасы әдет-ғұрпы мен дәстүрлері, баланың отбасына құқығы, қарашаңырақ,
шежіре, әке және ана, әкенің және ананың беделі, ата-ана махаббаты мен
қамқорлығы, баланың отбасында қорғалғандығы, қарттарға, кішілерге,
науқастар мен мүгедектерге қамқорлық болып табылады.
Отбасы бала бойында балалық кезеңнен адамгершілік құндылықтарды,
парасатты және тиімді өмір дағдыларын құру бағытын қалыптастыруы тиіс. PISA-
2009 зерттеуі баланы оқыту мен тәрбиелеу үдерісіне ата-аналардың қатысуы
функционалдық сауаттылық деңгейіне оң әсер ететінін көрсетті. Осыған
байланысты, ата-аналарды мектепке дейінгі мекеме өміріне белсенді түрде
қатыстыруға бағытталған шаралардың тұтас жүйесін: қамқоршылық кеңесін, ата-
аналар қауымдастығын, ата-аналар университеттерін құру қажет.
Мектепке дейінгі мекеме мектеп жасына дейінгі баланы толыққанды
тәрбиелеу отбасы мен балабақшаның тығыз ынтымақтастығы кезінде ғана мүмкін
болады. Ата – аналардың балаларға тәрбие беру міндеті ҚР Конституциясында
27 бап 2-тармағында Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу ата-
ананың табиғи құқығы әрі парызы делінсе, [4], ал балалардың отбасындағы
құқығы - бала құқықтары туралы конвенцияда[5] белгіленген.
Отбасы - барлығының басы, жан – жақты дамуының негізі болатын тәрбие
институты. Отбасының балаға тәрбие берушілік қызметінің мақсаты – баланың
жасын, жеке ерекшелігін, психологиялық дамуын ескере отырып жарасымды
жетілген ұрпақ тәрбиелеу. Баланы жастан, Ұяда не көрсең, ұшқанда соны
ілерсің деген даналық сөздердің мағынасы өте терең. Есейіп кеткен соң
баланың теріс мінезін, қалыптасқан қате көзқарасын өзгерту өте қиын. Осы
кезде Балаңыздың тәрбиесін бастамас бұрын өзіңіздің мінез – құлқыңызды,
өмірге көзқарасыңызды ой елегінен өткізіп бақыладыңыз ба? деген сауал
туады. Ұлы педагог А.С. Макаренко Балалардың алдында беделді болуды
қаламайтын ата – ана жоқ. Бірақ қалай, қай бағытта өнеге беріп, өсіріп келе
жатқанын ойламастан, бала санасына рухани өктемдік жасап тәрбиелейтін ата –
ана баршылық. Бұл беделді болудың қандай жолы? Мұндай жолмен келген адал
баланың санасы жетілгенде өздігінен жойылады деген [6]. Отбасындағы ата –
ана мен баланың қарым - қатынас нәтижесінде адамгершілік, эстетикалық, дене
тәрбиесінің алғашқы үлгілері қалыптасады. Ал әке мен шеше – баланың алғашқы
тәрбиешілері. Ата – аналар бала бақытының шынайы бағбаны балуы тиіс.
Бала бақыты – білімде. Білім – бір құрал. Білімі көп адам құралы сай
ұста сықылды, не жасаса да келістіріп жасайды дейді Ахмет Байтұрсынұлы
[7]. Бүгінгі таңда болып жатқан өміріңіздегі өзгерістерге байланысты
ұстаздар мен атааналардың бала тәрбиелеудегі жауапкершілігі арта түсуде.
Балаларды оқыту мен тәрбиелеуде отбасының басым рөлін мойындай бірлесе
жұмыс атқару керек. Бала психикасы үйдегі көрген – білген, естіген
мәліметтермен толығады. Әрбір ұстаз ата – аналармен қарым – қатынас жасауда
түрлі тәсілдерді, қазіргі жаңа технологияларды пайдалана отырып ата –
ананың қызығушылығын арттыру мақсатында жұмыс атқарса, ата – ананың
балабақшаға, тәрбиешіге деген көзқарасы өзгерер еді.
Қазіргі уақытта жұртшылықтың балаларды тәрбиелеуге қатысы кеңейе түсіп,
тәрбие жұмысы еңбек ұжымының күнделікті ісіне айналуда. Тәрбиешілердің
практикасында ата – аналармен және көпшілікпен бірігіп жұмыс істеудің
иәртүрлі формалары қалыптасып, жемісті түрде қолданылуда. Отбасы
тәрбиесіндегі кездесетін сәтсіздіктер ата – аналардың педагогикалық –
психологиялық сауатсыздығынан және оларда тәрбие жұмысын жүргізуге қажетті
тәжірибенің жоқтығынан болады.
Бұл жайында қазіргі заман мамандары мен отбасы мәселе бойынша ғалымдар
айтып жүр (Т.А. Маркова, О.Л. Зверева, Е.П. Арнаутова, В.П. Дуброва, И.В.
Лапицкая және т.б.). Олардың ойынша отбасы институты ол эмоционалдық қарым-
қатынас институты. Әрбір бала бүгін, барлық кездеде, өз ата-аналарынан,
жақындарынан (әкесі, шешесі, атасы, әжесі, әпкесі, ағасы) қалтқысыз
сүйіспеншілікті қалайды: оны жақсы тәртібі мен алған ағалары үшін емес,
оны бар болғаны үшін, ол қандай қалпында болса солқалпында жақсы көреді
[8].
Балаларды тәрбиелеудің дұрыс жолын табу үшін ата – аналарға көмектесу –
тәрбиешілердің міндеті. Ата – аналармен жүргізілетін жұмыс түрлерін қалай
ұйымдастыруға болады? Ол үшін біз, яғни психологтар, тәрбиешілер ата –
аналармен жақынырақ танысып, отбасының әлеуметтік жағдайын ,отбасы
мүшелерінің бала тәрбиелеудегі рөлін анықтау үшін ата – аналардың ұсыныс –
пікірлерін, ойын бөлісу мақсатында сауалнамалар, анкеталық сұрақтар
алуымызға болады. Сонымен бірге жыл бойғы жүргізілетін жұмыс түрлерін ата –
аналармен бірлесе отырып жасаған тиімді, себебі ата – аналар заман талабына
сай өзекті мәселелерді, отбасы тәрбиесіне байланысты тақырыптартарды өздері
ұсына алады.
Қай заманда болмасын адамзат баласының алдында тұратын ұлы мақсат
мұраттарының ең бастысы - өзінің өмірін, тәжірибесін жалғастыратын
салауатты, саналы ұрпақ тәрбиелеу. Себебі, ұрпақ тәрбиесі келешегін берік
ететін басты фактор болып саналады.
Келешек ұрпақты жан-жақты тәрбиелеуде, жаңа заманда көкірегі ояу,
ұлттық сана-сезімі жоғары саналы азаматты тәрбиелеу ұзақ әрі күрделі үдеріс
болып табылады. Сондықтан бұл мәселе бүгінгі таңда өткір қойылып, өз
шешімін табуды қажет етіп отыр. Аталмыш мәселені шешуде көптеген ойшылдар
мен ғалымдар өз үлестерін қосқан.
Отбасы тәрбиесі мәселелері Шығыстың ұлы ойшылдары Әл-Фараби [9],
Ж.Баласағұн [10], Қ.Иассауи [11], М.Қашғари [12], классик педагогтер
Я.Коменский [13], К.Ушинский [14], қазақ ағартушылары Абай Құнанбаев [15]
пен Ы.Алтынсарин [16] еңбектерінде, кеңес педагогтері В.Сухомлинский [17],
А.Макаренко [6, 12б;], Н.Крупская [18], қазақ зиялылары М.Жұмабаев [19],
Ж.Аймауытов [20], М.Әуезов [21] және т.б. еңбектерінде кеңінен орын алады.
Бүгінде отбасы тәрбиесі мәселелері қазақстандық ғалымдар С.Ғаббасов [22],
Р.Қоянбаев [23], Г.Байделдинова [24], Р.Төлеубекова [25] және т.б.
тарапынан зерттелініп келеді.
Елімізде мектепке дейінгі мекемеке дейінгі тәрбиенің ғылыми-теориялық
және әдістемелік мәселелерін зерттеген: Б.Баймұратова [26], Қ.Меңдаяқова
[27], М.С.Сәтімбекова [28], Р.Аралбаева [29], Р.М.Жұмағожина [30],
А.К.Меңжанова [31], Ф.Жұмабекова [32], Г.Меңлібекова [33], Ә.С.Әмірова
[34], М.Т.Тұрыскелдина [35], Н.Храпченкова [36], Т.Иманбеков [37].
Т.А.Левченко [38], А.Е.Манкеш [39], С.Жиенбаева [40] т.б. педагог-
ғалымдардың
еңбектерін атауға
болады.
Бұл ғылыми-педагогикалық еңбектердің құндылығы, республикадағы
мектепке дейінгі мекемеке дейінгі мекемелердің тәрбиелеу және білім беру іс-
тәжірибелері талданып оны ұйымдастарудың мазмұндарын, әдіс-тәсілдерін
жаңартуда басшылыққа алатын ғылыми-әдістемелік ұсыныстар болып саналуымен
қатар, зерттеу жұмысымыздың бағыт-бағдарын белгілеуге жағдай туғызды .
Ұрпақ тәрбиесін жаңа құндылықтар негізінде жетілдіру қоғам алдында
тұрған ауқымды істердің бірі, сол себепті де мектепке дейінгі мекемеке
дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастыру үдерісінде
балалардың ақыл-ойын дамытуды жаңа көзқарастар негізінде талдау - кезек
күттірмейтін іс.
Баланың алғашқы бес-алты жас кезеңі оның дамуындағы ең жауапты кезең,
себебі осы кезде баланың ақыл-ой қабілеттері, сенсорлық дамуы, эстетикалық
сезімдері қалыптасады. Бала тұлғасының мұндай қасиеттері қызықты да
мазмұнды сабақ, еңбек және ойын әрекетінде қалыптасады.
Қазiргi таңдағы мектепке дейінгі педагогиканың мiндетi – адам
бойындағы жақсы қасиеттердi жас ұрпаққа үйрету, баланың білуге деген
құштарлығын, ақыл-ой қабілетін дамыту, байқаған құбылыстардын талдауға,
салыстыруға, қорытынды жасай білуге үйрету, бастаған ісін аяғына дейін
жеткізуге, сөйлеуге үйрету
Жас бала - жас шыбық тәрiздi қалай исең солай майысады. Сондықтан да
бiлiм негiзiнің алғышарттары осы мектепке дейінгі мекемеалды кезеңінде
қалыптасады деп айтылады, яғни осы кезеңнен бастап, балаға тиiстi көңiл
бөлу керек екенiн заман талабы, тәрбие кепiлi деп түсiнуiмiз керек.[41,
19;]
Балабақшадағы оқу, тәрбие жұмысының типтік бағдарламасын жасау қоғамның
педагогикалық ғылымдар жүйесінің дамуы нәтижесінде және практикалық
қажеттіліктен туындап отыр.
Осы айтылғандардың барлығы алынып отырған тақырыптың күрделiлiгiнiң,
ғылыми және тәрбиелiк жағынан маңыздылығының, көкейтестiлiгiнiң дәлелi бола
алады. Бүгінгі таңда мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың заманауи формаларын пайдалану қажеттілігі мен тәрбиедегі ата-
аналармен жұмыс түрлерін дамытудың озық дәстүрлері жүйелі түрде
зерттелмеуі арасында; бүгінгі заман балаларына заманауи озық дәстүрлерін
меңгерту қажеттілігі мен оны пайдалануға байланысты бірегей тұжырымдама мен
кешенді оқу-әдістемелік нұсқаулардың өте аз болуының арасында қарама-
қайшылықтың бар екені анық байқалады.
Осы қарама-қайшылықтардың шешімін іздестіру бізге зерттеу проблемамызды
анықтауға және тақырыпты Заманауи мектепке дейінгі мекемеке дейінгі
мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктері деп
таңдауымызға негіз болды.
Зерттеудің мақсаты: заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен
жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктерін теориялық тұрғыдан талдау және оның
тиімді формалары мен әдіс-тәсілдерін анықтау.
Зерттеу нысаны: мектепке дейінгі мекемедегі оқу-тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні: баланы жан-жақты дамыту, оны тәрбиелеу мен оқытуға
қажетті білім беру аймағын құруда заманауи мектепке дейінгі мекемелерде
ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктері.
Зерттеу міндеттері:
- заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың ерекшеліктері мәселесі бойынша педагогикалық-психологиялық
әдістемелік әдебиеттерге талдау;
- форма, ата-аналармен жұмысты ұйымдастыру түсініктеріне анықтама
бере отырып, олардың ерекшеліктерін қарастыру;
- заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың формалары мен әдіс-тәсілдерін анықтап, педагогикалық
үдерісте тиімділігін тексеру.
Зерттеу болжамы: Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен
жұмысты ұйымдастыру формаларының ерекшеліктерін тиімді жүзеге асырса, онда
балалардың ақыл-ойының дамуы тек белгілі бір білім көлемінде ғана емес,
жалпы білімділік-тәрбиелік іс-әрекеттерді игерумен бірге ойлау, қиялдау,
есте сақтау, елестету т.б. қабілеттерінің танымдық, іскерлік, шығармашылық
қасиеттерінің дамуына ықпал етеді.
Зерттеу әдістері: тақырыпқа байланысты философиялық, психологиялық,
педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді ғылыми-теориялық тұрғыдан талдау,
бақылау, озық педагогикалық тәжірибелерді зерделеу, мектепке дейінгі
мекемеке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың
нәтижесіне баға беру,
Зерттеу базасы: Түркістан қаласы, Алия бөбекжай- балабақшасы;
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және
әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.
1 МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың
қазіргі жайы
Жас ұрпақ тәрбиесі – адамзаттың мәңгілік тақырыбы, ұлттың бүгіні де,
болашағы да тәрбиелі ұрпаққа байланысты. Баланың шын мәнісіндегі адам болып
қалыптасуы қыруар уақыт пен тер төгетін, зор еңбекті қажет ететін, ауқымы
кең, жауапкершілігі мол жұмыс. Ұлы Абай: Адам ата-анадан туғанда есті
болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе дүниедегі жақсы-жаманды таниды
дағы сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады, — десе
[42, 290б;], француз педагогы Жан Жак Руссо: Бала туғанда ақ қағаздай
болып туады, оның үстінде шимайды қалай салсаң, қағаз бетіне солай түседі,
бала тәрбиесі сол сияқты, өзің қалай тәрбиелесең, ол солай тәрбиеленеді, —
деген екен.
Адамның дамуы дене, психикалық және әлеуметтік жетілу, пісу үдерісі
болып табылады да, туа біткен және өсе келе бойға сіңген қасиеттердің,
сандық және сапалық өзгерістерінің бәрін қамтиды. Дене дамуы бойдың,
салмақтың өзгеруімен, бұлшық еттер күшінің артуымен, сезім мүшелерінің
жетілуімен, қимылдардың үйлесімділігімен т.б. байланысты. Психикалық даму
үдерісінде танымдық, еріктік, эмоциялық процестерде, жеке адамның
психикалық сипаттары мен белгілерінің қалыптасуында елеулі өзгерістер
болады. Даму барысында баланың биологиялық индивид ретінде адамға, жеке
адам ретінде адамзат қоғамының мүшесіне айналуы жүзеге асады. Адамның
дамуы дегеніміз – оның тегінде бар және туа біткен белгілердің жай ғана
сандық көрінісі емес. Даму – бұл ең алдымен айналадағы болмыстың ықпал
жасауымен ағза мен психикада болып жатқан сапалық өзгерістер. Адамның дамуы
мен оның жеке басының қалыптасуы біртұтас үдеріс.
Салауатты отбасы - өркениетті қоғамның талабы. Ұрпақтан ұрпаққа беріліп
отыратын дәстүрлер мен ізгі мұраттар тек отбасында ғана дамып, байытыла
түседі. Тәрбиенің бастапқы әліппесін бала отбасында алып, онда адамгершілік
пен ізгіліктің негізі қаланады. Сонымен қатар отбасы сүйіспеншіліктің
мектебі болғандықтан, онда әрбір адам: әйелі мен ері, әкесі мен анасы, қызы
мен ұлы, ағасы мен қарындасы бола жүріп, сүйіспеншіліктің әр түрлі
өлшемдерін танып біледі, адамды өзара түсіністікке алып келетін шынайы да
тұрақты сүйіспеншіліктің дәстүрлері де тек салауатты отбасында қалыптасады.
Әрбір отбасы қоғамның кішкентай бір бөлігі болып табылатындықтан, қоғамды
өркениеттілікке жеткізу, ең алдымен, әрбір отбасындағы өмірді дұрыс
ұйымдастырудан басталмақ.
Қазақтың ұлы ақыны Абай да отбасындағы баланы тәрбиелеуде ата-аналар
тарапынан жол берілетін кемшіліктерді ескерте отырып, отбасы тәрбиесін
ұйымдастыруда кеңестер береді. Нақтырақ айтатын болсақ, Абай өзінің 10-
сөзінде: Әуелі балаңды өзің алдайсың: әне, оны берем, міне, мұны берем
деп, баста балаңды алдағаныңа мәз боласың. Соңыра балаң алдамшы болса,
кімнен көресің? деп балаларына теріс тәрбие беретін ата-аналарды
сынайды[43, 26-27бб;].
Қазақ ағартушыларынан С. Көбеев те отбасы тәрбиесі мәселелеріне аса
үлкен мән берген. Ол өзінің Баланы семьяда тәрбиелеу деген еңбегінде ата-
аналардың балалары алдындағы беделі отбасындағы тәрбие нәтижесі екендігін
атап көрсетеді [44].
Бүгінде тәрбие берудің ауқымы кең, талабы жоғары. Соған сай заман
талабы бүгінгі отбасына үлкен жауапкершілік пен жоғары білімділікті жүктеп
отыр. Жеке тұлғаның қалыптасуына ықпалы ерекше болғандықтан, отбасы
тәрбиесіне философиялық, әлеуметтанушылық, психологиялық және педагогикалық
зерттеулерде ерекше көңіл бөлінген. Бүгінге дейін отбасы және ондағы бала
тәрбиесін ұйымдастыру мәселелері қазақстандық ғалымдар Ж.Қоянбаев,
Р.Қоянбаев, Р.Төлеубекова, Г.Байдельдинова, Ж.Әбиев және т.б. тарапынан
зерттеліп келді. Олар өз зерттеулерінде ұлттық ділді ескере отырып қоғам
талабына сай бала тәрбиесін ұйымдастырудың жолдарын көрсетуге тырысады.
Философ Р.Нұрғалиев өзінің сөздігінде отбасы – ерлі-зайыпты одаққа және
туыстық байланыстарға негізделген әлеуметтік қауымдастықтың түрі деп
көрсетсе, ғалым Қоянбаевтар өздерінің педагогикалық еңбектерінде Отбасы –
ол бірге тұратын некеге негізделген қандас туыстар тобы деп анықтама
береді. Отбасының типтері, оның қызметтері, психологиялық ауан мен отбасы
мүшелерінің өзара қарым-қатынасы ондағы бала тәрбиесіне өзіндік әсерін
тигізеді.
Біздің қоғам үшін әр кезеңде, әр отбасында өсіп келе жатқан өрімдей ұл-
қыздардың дені сау, рухани әлемі бай, құштар болып өсуі, сонымен қатар
туған халқы мен Отанына адал болып өсуі ең жоғары тілек, биік мақсат болып
келген. Оның қуат алар қайнар бастауы – отбасы.
Отбасы баланың жеке басының қалыптасуына екі жақты әсер етеді.
1. Отбасының материалдық жағдайын сипаттайтын өзіндік өмір сүру дәстүрі
арқылы, яғни отбасы мүшелерінің материалдық және рухани қажетсінуі мен
әлеуметтік құндылықтары арқылы әсер етеді.
2. Әлеуметтік және белгілі бір мақсатқа бағытталған
тәрбиелік шаралар арқылы әсер етеді[45].
В.Сухомлинский тәрбиені отбасы жағдайын зерттеуден бастайды. Ол баланың
сабақ үлгерімінің жақсаруымен қоса денсаулығының мықты болуына, ой-өрісінің
кеңеюіне көңіл бөлді және балалардың 3-4 топтарға дейін бірқалыпты,
тәртіпті болып келіп, 4-топтан кейін біртіндеп өзгере бастайтындығын
түсіндірді. Ересектік кезең – бала тәрбиелеудегі ең қиын кезең екендігін
айта келіп, ата-аналарды балалармен сырласуға шақырады [46].
Л.Пинттің пікірінше, ата-аналар балаға жақсы тәрбие беруі үшін оның
мінез-құлқындағы әрбір ұсақ-түйектерді байқап білуге қабілетті болуы керек.
Педагогтер секілді кез-келген ата-анаға педагогикалық такт қажет[47].
Л.Керімов қиын балалар тәрбиесі мәселесіне арналған зерттеулерінде
қиын баланы зерттеуді, ең алдымен, отбасындағы тәрбие жағдайын білуден
бастауды ұсынады. Баланың жетіліп қалыптасуында отбасының орны ерекше
екенін түсіндіре келе, баланы қиын атануға алып келетін ата-аналардың
балалармен, Тәрбиешінің балалармен қарым-қатынасындағы бірнеше
кемшіліктерді көрсетіп берген. Бұл қиындықты шешудің негізгі бірден-бір
жолы – отбасындағы ізгілікті қарым-қатынастарды орнату[48].
М.Жұмабаев Педагогика ғылыми еңбегінде Жас бала – жас бір шыбық, жас
күнде қай түрде иіп тастасаң, есейгенде сол иілген күйінде қатып қалмақ
деп түйін жасайды [49].
Елбасы Н.Назарбаевтың Ғасырлар тоғысында еңбегінде Тәрбиенің түпкі
мақсаты – қоғамның нарықтық қарым-қатынасқа көшу кезінде экономикалық және
рухани дағдарыстарда жеңіп шыға алатын ізгілігі мен XXI ғасырды құрушы
іскер, өмірге икемделген жан-жақты мәдениетті жеке тұлғаны тәрбиелеп
қалыптастыру деп айқын көрсетілген [50].
Бала тәрбиесі - өмірдің ең өзекті мәселелерінің бірі. Қай кезде болсын
отбасы бала тәрбиесінің мәселелері назардан тыс қалған емес. Бұл туралы аса
көрнекті педагог В.Сухомлинскийдің мына ойын айтуға болады: Бала ата-
ананың адамгершілік өмірінің айнасы [46].
Отбасы тәрбиесінде бала ата-анасының мінез-құлқы шешуші факторлардың
бірі. А.С.Макаренконың балалар тәрбиесі жайлы Сіз өз балаларыңыздың
тәрбиесін бастамастан бұрын өзіңіздің жеке мінез-құлқыңызды тексеріңіз, ата-
аналардың өздеріне талап қойып, өз отбасын қадірлей білу, өзінің әрбір
қадамын қадағалап отыруы – тәрбиенің ең бірінші және ең басты әдісі дегені
бекер емес[6, 23б;].
Л.Пинттің пікірінше, ата-аналар балаға жақсы тәрбие беруі үшін оның
мінез-құлқындағы әрбір ұсақ-түйектерді байқап білуге қабілетті болуы керек.
Педагогтар секілді кез-келген ата-анаға педагогикалық такт қажет. Олар
балаларды суықтап қалудан, әртүрлі аурулардан қорғап, алдын алып жүреді де
дөрекі сөздер мен әрекеттер арқылы олардың жүйке жүйелеріне кері әсер
ететінін ескере бермейді дей келе, бала тәрбиесінде ата-аналардың бойында
педагогикалық байқағыштық, елестету, педагогикалық такт және
ұйымдастырушылық қабілеттерінің болуын ұсынады [47,27б;].
О.Кунц Жақсы адам тек оны дұрыс тәрбиелегенде ғана қалыптасады деп
дұрыс тәрбиелеу үшін ата-аналардың мына жағдайды ескеру керектігін айтады:
білім, отбасы ахуалы, педагогикалық такт және талап қоюшылық, ата-аналар
мен балалардың идеялық тұлғасы, ата-аналар әрекет бірлігі.
Ұлы Абай атамыз Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы
ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады деп көрегендікпен ой түйген. Бала
өміріне қажетті тәлім-тәрбиені ірге тасы ата-ана арқылы отбасында қаланады.
Е.Илиннің ...балалардың рухани дүниесін дамытпай, білім беру қажетсіз
дүние. Тәрбиешінің зерттеу нысаны – баланың жеке жан дүниесін қалыптастыра
отырып рухани адамгершілікке тәрбиелегенде ғана олардың өздігінен жетілуіне
мүмкіндік жасалады дегені мәлім.
А.С.Макаренко: Тәрбие – баламен сөйлесумен, оған ақыл-кеңес берумен
ғана шектелмейді. Тәрбие тұрмысты дұрыс ұйымдастыра білуде, балаға әркімнің
өз жеке басы арқылы үлгі-өнеге көрсетуінде,- деген ғой.
Бала саны және бала тәрбиесі туралы дарынды педагог А.С.Макаренконың
ақыл ойларының әлеуметтік және педагогикалық мәні өте зор. Ол өзінің Ата-
аналар үшін кітап атты еңбегінде қоғамдағы көкейкесті мәселелер
қарастырылған.
Атақты грек философы Аристотель барлық адамдарға мемлекет тарапынан
тәрбие беруді жақтап, дене, ақыл-ой, адамгершілік тәрбиенің байланысын,
қоғамдық және отбасы тәрбиесінің сабақтасын көздеді. Ежелгі грек ғалымы
Платон ұлды тәрбиелей отырып, жер иесін тәрбиелейміз, қызды тәрбиелей
отырып, ұлтты тәрбиелейміз деп тұжырымдаған.
Г.Песталоцци бала дамуындағы тәрбие жұмыстарының рөлін жоғары бағалап,
отбасында және мектепке дейінгі мекемете жоспарлы түрде тәрбиені
ұйымдастыру қажеттілігін атап көрсеткен.
В.Г.Белинский Тәрбие-ұлы іс, тәрбие арқылы адам тағдыры шешіледі
десе, Д.И.Менделеев: Тәрбиесіз білім – есуастың қолындағы қылыштай деген
болатын.
Біздің мақсатымыз – балаларымызды мүмкіндігінше жан-жақты тәрбиелеу.
М.М.Пришвиннің сөзін келтірсек Бала – жастарымыз дұрыс тәрбиеге наннан да
артық душар.
Я.А.Коменский Тәрбиені мойындамау – адамдардың, отбасының, мемлекеттің
және бүкіл әлемнің құруы деген болатын.
Көптеген зерттеулер көрсетіп отырғандай, қазақ халқында баланы
тәрбиелеуде отбасы басты рөлді атқарған, оның негізі – ұлттық салт-
дәстүрлер болған екен. Бұған ұлы жазушымыз Мұхтар Әуезовтың Ел болам
десең, бесігіңді түзе деген астарлы ойы дәлел[45, 31б;].
Қарым-қатынас әріптестердің өзара теңдігі ретінде өтіп жатыр. Ата-
аналар мамандардың кеңестерін белсенді тыңдайды, ал өздері баламен үйде
жұмыс істеудің жоспарын жасауға қатысады.Сенімді қарым-қатынастар орнату
үшін қамтамасыз ету керек:
-Әр баланың даму ерекшелігіне байланысты нақты мәлімет беру
■ Ата-аналардың балалар тәрбиесіне қатысуға қызықтыру
■ Ата-аналардың эгоцентризмін бұзу
■ Ата-аналармен әріптестік қарым-қатыныс орнату
Отбасымен жұмыс жасауды ұйымдастырудың маңызды негіздері:
- ата-аналардың педагогикалық мәдениетін қалыптастыру
- тәрбие үдерісне қатысатын ата-ана, отбасының басқа мүшелері,
педагогтардың талаптарын біріктіру
- балалардың психикалық, физикалық, эмоционалдық жағынан дамуына
мектепке дейінгі мекемелер мен үйде жағдай жасау
- балаларды тәрбиелеу сұрақтары бойынша ата-аналарға көмектесу
Тиімді өзара әрекеттесудің арқасында ата-аналар баларды оқыту мен
тәрбиелеу жұмысына қатысады, олар келесі принциптерді ұстануы керек:
• Ата-аналар балалардың тәрбиесі мен оқытуына байланысты шешім
қабылдауға құқықтары бар және олар соған жауап береді
• Отбасымен байланыс орнатылады
• Ашық әрі достасастық қатынас пен өзара сыйластық қамтамасыз етіледі.
Қазіргі замандағы педагогикалық теорияда ата-анамен жұмыс жсасауда
бала-бақшаның келесі маңызды міндеттері бар:
- отбасымен жеке жұмыс жасауды ұйымдастыру
- әртүрлі типтегі отбасылардың қиын, маңызды сұрақтарына мамандардың
қатысуын тыс қалдырмау
Қазіргі замандағы мектепке дейінгі мекемелерде бала-бақша мен ата-
аналардың бірігіп жұмыс жасауында маңызды жағдайлар бар:
➢ Мәселелік семинар-тренингтер кезінде педагогтар мен ата-аналардың
баларды тәрбиелеу мен оқыту туралы көзқарастарын біріктіру
➢ Педагогтар мен ата-аналарды дәстүрлі және дәстүрлі емес әдістермен қарым-
қатынас жасауға үйрету
➢ Ұжымдық шығармашылық әрекеттердегі ата-ана мен балалардың жеке дара және
шығармашылық қабілеттерін дамыту
➢ Тәрбиеленушілердің ата-аналарымен қатынастағы педагогтың профессионалдық
компетенттілігі
Профессиналдық компетенттіліктің құрамына келесі жеке дара қасиеттер
мен ұстанымдар, білім, білік, дағдылар кіреді:
Жеке дара сапалар мен ұстанымдар (жеке даралық компонент)
Білім (мазмұнды компонент)
Біліктер мен дағдылар(әрекеттік компонент)
Коммуникативтілік біліктер мен дағдылар
Отбасы – некеге немесе қандас туысқа негізделген қоғамдық шағын топ,
адам тұрмысын ұйымдастырудың бастапқы нысанасы, яғни тұрмысының ортақтылығы
мен және өзара моральдық жауапкершілік, көмекпен байланысқан адамдардың
бірлесуі. Отбасы қоғамның дамуында маңызды рөл атқарады. Онда адам дүниеге
келіп, ұрпақ жалғасады. Отбасында бастапқы әлеуметтану үрдісі жүзеге асады,
балалар азаматтық кәмелетке толғанша тәрбиеленеді, қоғамның еңбекке
жарамсыз қарт мүшелеріне қамқорлық жасау міндеттемесі іске асырылады.
Отбасы сондай-ақ тұрмысты ұйымдатырудың ұйытқысы, ошағы және маңызды
тұтынушылық бірлік әрі негізгі элементтік саясат объектілерінің бірі болып
табылады. Отбасы өмірінің материалдық жағы табиғи биологиялық және
шаруашылық – тұтыну қатынастарынан тұрады, рухани жағы – қоғамдық-
экономикалық жүйенің, қоғамдық қатынастардың сипатымен, мәдени-даму
дәрежесінің ерекшеліктерімен, ұлттық әдет-ғұрып үрдісімен сипатталады.
Бүгінде тәрбие берудің ауқымы кең, талабы жоғары. Соған сай заман
талабы бүгінгі отбасына үлкен жауапкершілік пен жоғары білімділікті жүктеп
отыр. Жеке тұлғаның қалыптасуына ықпалы ерекше болғандықтан, отбасы
тәрбиесіне философиялық, әлеуметтанушылық, психологиялық және педагогикалық
зерттеулерде ерекше көңіл бөлінген. Отбасы баланың жеке басының
қалыптасуына екі жақты әсер етеді.
1. Отбасының материалдық жағдайын сипаттайтын өзіндік өмір сүру дәстүрі
арқылы, яғни отбасы мүшелерінің материалдық және рухани қажетсінуі мен
әлеуметтік құндылықтары арқылы әсер етеді.
2. Әлеуметтік және белгілі бір мақсатқа бағытталған
тәрбиелік шаралар арқылы әсер етеді.
Бұл, көбінесе, отбасындағы негізгі көзқарас пен тәрбие үрдісі қоғамның
тәрбиелік мақсатына, идеялық, адамгершілік және эстетикалық талаптарына
қаншалықты сәйкес келуіне байланысты жүзеге асырылады.
Ата-аналар отбасындағы өмірді дұрыс ұйымдастыру үшін оларға белгілі бір
білімдер мен қабілеттіліктер қажет. Осы тұста Ресей ғалымы А.Пинт Ата –
аналар балаға жақсы тәрбие беру үшін оның мінез-құлқындағы әрбір ұсақ-түйек
өзгерістерді байқап білуге қабілетті болуы керек. Педагогтер секілді кез-
келген ата-анаға да педагогикалық такт өте қажет. Олар балаларын суықтап
қалудан немесе әр түрлі ауруға шалдығудан қорғап, алдын алып жүреді де,
өздерінің дөрекі сөздері мен әрекеттері арқылы олардың жүйке жүйелеріне
кері әсер ететінін ескере бермейді дей келіп, бала тәрбиесінде ата-
аналардың бойында педагогикалық байқағыштық, педагогикалық елестету,
педагогикалық такт және ұйымдастырушылық қабілеттердің болуын ұсынады. [47]
Бұл мәселені тиімді шешу үшін ата-аналардың педагогикалық білімін
көтерудің бүгінгі күнгі бірден-бір ошағы – мектепке дейінгі мекеме. Бұл, ең
алдымен, ата-аналармен жұмыс жүргізуде олар білуге тиісті білімдерді өмір
талабына сай насихаттап отыру бүгінгі тәрбиешінен терең білімділікті қажет
етеді.
Дегенмен, бүгінгі отбасыларындағы ата-аналардың бала тәрбиесін заман
талабына сай ұйымдастырудағы қабілеттері мен мүмкіндіктері бірдей болмай
отыр. Қазақ зиялыларының бірі М.Жұмабаевтың тәрбиедегі мақсат – баланы
тәрбиешінің дәл өзіндей етіп шығару емес, келешек өз заманына лайық қылып
шығару деп айтуы балалар тәрбиесінде ата-аналар алдында үлкен
жауапкершіліктің тұрғандығын дәлелдейді [49]. Әрине, отбасы өзінің дербес
әрекеті арқылы тәрбие саласында ауқымды мәселерді шешуде әлсіздік танытады.
Ол үшін отбасы мен мектепке дейінгі мекеметің өзара бірлігін нығайту өте
маңызды. Ал тәрбие қоғамдық құбылыс болғандықтан, оны қоғам талаптарынан
тыс ұйымдастыру мүмкін емес. Бұл тұста үштік одақ: мектепке дейінгі мекеме,
отбасы және қоғамдық мекемелер жұмысындағы өзара сабақтастық, бірлік және
ынтымақтастық өз үйлесімін табуы тиіс.
Бүгінгі отбасы тәрбиесінің барысын екі жақты қырынан байқауға болады.
Біріншісі, отбасының мектепке дейінгі мекемепен бірлесе әрекет етуге өте
ынталы болып отырғандығы. Мұнда ата- аналар балаларының сапалы білім алып,
жан-жақты дамуы үшін оларды ең таңдаулы мектепке дейінгі мекеметерге оқуға
береді. Балалардың ұлттық тәрбие алуымен қоса әлемдік тәрбие жетістіктерін
пайдалану қолға алынуда. Мектепке дейінгі мекеме пен отбасының өзара
бірлігінің нәтижесінде ата-аналар тарапынан мектепке дейінгі мекеметің
педагогикалық қызметіне әр түрлі көмектер көрсету, атап айтқанда,
демеушілік жасау, тәрбие тәжірибелерімен бөлісу, кәсіби қызмет саласын
кіріктіру және т.б. жүзеге асырылады.
Екіншіден, отбасының мектепке дейінгі мекемемен ынтымақтастықты
орнатуға немқұрайлылықпен қарауы орын алуда. Бұл күнкөріс жағдайымен
отбасындағы балалар тәрбиесіне көңілдің бөлінбеуі, тіпті, ата-аналардың
жиналысқа келмеуі, мектепке дейінгі мекемемен байланыс жасауға талпыныстың
болмауы, бала тәрбиесіне қатысты аз оқитындығы және т.б. арқылы
айқындалады[51].
Балаларды тәрбиелеудің дұрыс жолын табу үшін ата – аналарға көмектесу –
тәрбиешілердің міндеті. Ата – аналармен жүргізілетін жұмыс түрлерін қалай
ұйымдастыруға болады? Ол үшін біз, яғни психологтар, тәрбиешілер ата –
аналармен жақынырақ танысып, отбасының әлеуметтік жағдайын, тбасы
мүшелерінің бала тәрбиелеудегі рөлін анықтау үшін ата – аналардың ұсыныс –
пікірлерін, ойын бөлісу мақсатында сауалнамалар, анкеталық сұрақтар
алуымызға болады. Сонымен бірге жыл бойғы жүргізілетін жұмыс түрлерін ата –
аналармен бірлесе отырып жасаған тиімді, себебі ата – аналар заман талабына
сай өзекті мәселелерді, отбасы тәрбиесіне байланысты тақырыптартарды өздері
ұсына алады. Сонымен қатар ата – аналардың ұсыныс – пікірлерімен санаса
отырып ата – аналарға арналған әңгімелер мен лекциялар, консультациялар,
сұрақ – жауап кештері, тәрбие жұмысын алмасу жөніндегі конференциялар,
психологиялық тренинг-сабақтар, ата – аналарды педагогикалық әдебиеттермен
таныстыру әдіс – тәсілдері қарастырылады. Мұхтар Әуезов айтқандай: Қай
істің болсын өнуіне үш түрлі шарт бар. Ең әуелі ниет керек, одан соң күш
керек, одан соң тәртіп керек [52]. Өмірлік тәжірибе ұлы жазушымыздың
сөзінің құдіреттілігін байқатады. Отбасы мен балабақша арасындағы
байланысты күшейтіп, бағытты жұмыс жүргізу, ұйымдастырылатын мерекелік іс –
шараларға, ата – аналарға және топ жиналыстарына ата – аналарды тартудың
қажеттілігі: балаларда іс – әрекетті таңдаудың үлкен мүмкіндігі болады,
балалар маңызды жетістіктерге жете алады; балалар еліктеудің жаңа үлгісін
алады; ересектер тәрбиешінің жұмысымен жақын танысып, оны бағалай біледі.
Әрбір отбасының мықты жақтары болады , әр адам жақсы ата – ана болғысы
келеді, барлық отбасы көмекті қажет етеді, көмек түрі отбасының нақты
қажеттіліктеріне байланысты болады. Ата – анамен жұмысты ұйымдастыру
барысында ата – ананы, яғни отбасын тәуелді ете емес, оны қиыншылықтарды
жеңу мүмкіндігін нығайтуды көздеу, баланың дамуы туралы ақпарат ата –
аналарға бала тәрбиелеуде өз рөлін жүзеге асыруға ықпал етеді.
Ата – аналармен бірлесе атқаруға болатын жұмыстар: тақырыптық кеңес (ата
– аналарды психологиялық, педагогикалық білім және тәжірибе жаңалықтармен
таныстыру, кеңес беру, ой қозғау, ой қорыту), педагогикалық семинар
(отбасылық тәрбиенің әдіс – тәсілдеріне арналады), шығармашылық кештер
(балабақша және топішілік болуы, озық қабілетті, танымал ата – аналарды
үлгі тұту, насихаттау мақсатында (ұйымдастырылады), топішілік ата – аналар
жиналысы, бақшаішілік ата – аналар жиналысы, ата – аналармен жеке кездесу,
ата – аналар үшін ашық есік күні, ата – аналарға педагогикалық және
психологиялық кеңес беру, мерекелік кештерге шақыру, ата – аналарды
психологиялық тренинг – ойындарға қатыстыру, отбасылық жарыстарға қатыстыру
және Менің отбасым атты балалар салған сурет көрмесін тамашалау тағы
басқа да. Психологиялық тұрғыдан алғанда сурет арқылы да біраз құнды
мағлұматтар алуға болады. Ата – аналарға тарапынан балаларға кейде онша
қөңіл бөлінбейтінін, балаларымыз шеттеп, көңілі жабырқаулы күйде жүретінін
байқауға да болады. Осындай көңіл күй болған кезде балаларымыздан Мен
олардың ұрысқаныны қаламаймын , Алысқа кеткенін жақсы көремін, Маған
әке көп ұрысады , Мен істеген ісімді дұрыс емес дейді деген сияқты
ойларды оқуға тура келеді. Не себепті баланың көңілі толмайды? Гүлдің
сусырап шөлдейтіні сияқты бала да ынта – ықыласқа шөлдейді. Ата –ананың
балаға бар жағдайы жасаудан басқа мейірім, жылуы, қамқорлығы қажет. Әке мен
шеше өзін тәрбиешімін дей отырып өздері де тәрбиеге енуі қажет. Қазіргі
таңда баланы тәрбиелеуде, бала психологиясының дұрыс қалыптасуында ата -
ананың да, тәрбиеші- ұстаздың да атқаратын рөлі зор. Сондықтанда отбасы мен
балабақша ынтымақтастығының өсіп келе жатқан болашақ ұрпақ өміріне
тигізетін әсері өте зор. Ұстаз – бағбан, бала - гүл деген қағида әр
тәрбиешінің ұстаздың ұстанымы. Осы қағиданы ата – ана мен ұстаз бірігіп
пайдалансақ балабақша балалары үшін ең сүйікті мекенге айналар еді.
Бағбанға гүлдің әйтеуір өскенінен әдемі болып өскені қажет, ата – ана мен
ұстазға да баланың әйтеуір ержеткенін әдепті болып есейгені қажеттірек.
Бағбан өзінің өсірген гүлінің санымен емес, сапасымен мақтанады, ата – ана
да баласының әдептілігімен мақтануы тиіс.
Отбасы – балаға эмоционалдық тылда психологиялық қорғау беретін бірден-
бір алғашқы социум. Отбасының маңызы мектепке дейінгі мекемеке дейінгі
жастағы балалар үшін ерекше. Әрбір бала өз ата-анасынан, әжесі мен
атасынан, бауырларынан ерекше сүйіспеншілік күтеді: яғни оны үлгілі тәртібі
мен қылығы үшін емес, қандай болса солай сүйгенін қалайды.
Бала үшін отбасы – бұл қоғамдық тәжірибенің көзі. Отбасында ол өзі
еліктейтін үлгілер табады, мұнда ол әлеуметтік туылады. Егер біз
адамгершілігі зор, дені сау ұрпақ тәрбиелегіміз келсе, онда бұл мәселені
бүкіл әлеммен: балабақша, отбасы, қоғам болып шешуіміз қажет.
Мектепке дейінгі ұйымдардың басты мақсаты – отбасында баланы
тәрбиелеуге кәсіптік көмек беру, оны ауыстырмай, тәрбиелік функцияларын
жүзеге асыруды толықтыру және қамтамасыз ету арқылы жүргізу. Бұл:
- баланың қызығушылығы мен қажеттілігін дамыту;
- бала тәрбиесіндегі тұрақты өзгеретін жағдайларда ата-аналар арасындағы
міндеттер мен жауапкершіліктерді бөлу;
- отбасындағы әртүрлі ұрпақ арасындағы қарым-қатынастың ашықтығына
қолдау көрсету;
- отбасы өмірінің бейнесін жасау, отбасылық дәстүрлерді формалау;
- баланың жекелігін қабылдау және түсіну, балаға бірден-бір жеке тұлға
ретінде сену және сыйлау.
Жоғарыда айтылған отбасылық қатынастарды жүзеге асыру үшін келесі
тәрбиелік міндеттерді орындау бойынша жұмыстар жүргізілу қажет:
- біріншіден, баланы және ата-ананы сыйлауға тәрбиелеу;
- екіншіден, ата-аналармен олардың отбасылық шағын ортасын зерттеу үшін
біріге әрекет жасау.
Одан кейін отбасының ортақ мәдениетін көтеруге және ата-аналардың
психологиялық – педагогикалық құзырлығына ықпал ету, оларға балалармен
жұмыстың дағдыларын қалыптастыруда теориялық және практикалық көмек
көрсету, отбасына жеке-дифференциалды тәсіл нәтижесінде ата-аналармен
жұмыста әріптестіктің әртүрлі формалары мен біріккен шығармашылығын
қолдану.
Мектепке дейінгі ұйым мен отбасы арасында сенімді қарым-қатынас құру
үшін педагогтың бала отбасына үнемі зерттеу жүргізгені жөн. Бұл үшін ата-
аналар жасындағы айырмашылықты, олардың білімін, ортақ мәдени деңгейлерін,
сондай-ақ, ата-аналардың жеке ерекшеліктерін, олардың тәрбиеге
көзқарастарын, отбасылық қатынастардың мінездемесін, т.б. білу қажет.
Сонымен бірге, балабақшаның отбасына үнемі ашық, яғни олар қалаған кезінде
өздерінің мәселелерін талқылауға, консультация мен көмек алатындай болғаны
жөн.
Педагогтың жұмысы ата-анамен және балалармен жұмысқа үйлестірілген болуы
міндетті.
Мектепке дейінгі ұйым педагогы ата-аналармен сенімді шағын орта құру
үшін олармен жұмыс мазмұны мен формаларын ойластыруы міндетті. Мысалы,
олардың қажеттілігі зерттеу және алынған мәліметтерді келешек жұмыста
қолдану мақсатында экспресс-сұрақ жүргізу.
Тәрбиешілер мен ата-аналар арасында іскер әріптестік үшін жағымды қарым-
қатынас орнағаны жөн. Педагог ата-аналармен жұмыста олар қызыға қатыса
алатын, бала бейнесінің жағымдылығын қалыптастыратын жұмыстар өткізуі
қажет.
Ата-аналарда баланың жағымды бейнесін формалау үшін отбасында
айтылмайтын, ата-анасы күтпеген, олар үшін қызықты ақпаратты хабарлайды.
Бұл баланың құрбыларымен тіл табысудағы ерекшелігі, оның еңбекке деген
қатынасы, іс-әрекеттерінің жетістіктері болуы мүмкін.
Педагогты бала тәрбиесіндегі отбасы мәселелерімен таныстыру өте маңызды.
Бұл кезеңде тәрбиешілер ата-аналармен диалог жүргізеді, отбасымен
сөйлескенде тек жағымды жақтарын емес, бала қылығындағы қиыншылықтар,
кедергілер туралы да айтады.
Мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру үрдісін жоспарлауға ата-аналарды
қосуды келесі бағыттармен жүзеге асыруға болады:
- білім беру жағдайларына ата-аналардың қажеттілігін, қызығушылығын
зерттеу;
- әлеуметтік тапсырысты әзірлеуге ата-аналарды тарту: мектепке дейінгі
мекемеке дейінгі ұйым миссиясын анықтау, білім беру мазмұнын таңдау
(білім беру бағдарламалары, технология, балаларды тәрбиелеу мен оқыту
әдістемесі); түлек моделін құру;
- жоспарды әзірлеудің барлық деңгейіне ата-аналарды тарту: мектепке
дейінгі ұйымның даму бағдарламасы, жылдық және оқу жоспарлары,
баланың жеке даму картасы, тәрбиешілермен біріккен жоспарлар.
Сонымен, ата-ананың тәрбиесі бала мінезінің ірге тасы. Тәрбие –
табалдырықтан басталады нақылы өмірден алынған шындық. Бала тәрбиесі –
нәзік те күрделі, әрі қоғамдық жауапкершілікке жатады. Бала – өмірдің гүлі,
сол әлеуметтің болашағы. Баланы тәрбиелі де, саналы азамат етіп өсіргіміз
келсе, ең алдымен өзіміз кіршіксіз таза, тәрбиелі адам болуымыз керек.
Адамгершілік пен саналықтың бастапқы қарапайым белгілерін өнегелі отбасында
дарытқан баланың болашағы жарқын, өмірі мәнді болмақ. Біздің балалар-
біздің қарттығымыз, жаман тәрбие-болашақтағы қайғымыз, бұл біздің көз
жасымыз, бұл басқалар алдындағы, бүкіл еліміз алдындағы біздің кінәміз
демекші кең байтақ елімізде ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып, ұяттылық,
әдептілік, көргенділік, мейірімділік, шарапаттылық салтанат құрып
үйлесімділік тауып жатса, сол қымбат қасиеттердің бәрі отбасы, ошақ қасында
бүршік атып, бұтағын жаятынын естен шығармауымыз керек.
1.2 Мектепке дейінгі мекеме мен отбасының бірлескен іс-әрекеті және оның
балаларды дамытудағы маңызы
Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін бүгінгі жас ұрпаққа үлгілі, өнегелі
тәрбие беру – қазіргі білім беру және тәрбиелеудегі басты міндеттердің
бірі.
Қазіргі заманда жас ұрпаққа сапалы білім мен саналы тәрбие беру әлеуметтік
құрылымның ең маңызды міндеттерінің біріне айналды. Қазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білімді дамыту тұжырымдамасында
Мектепке дейінгі мекемеке дейінгі тәрбие үздіксіз білім берудің алғашқы
сатысы. Ол баланың жеке бас ерекшелігін ескере отырып дамытатын орталық
делінген [53].
Баланы тәрбиелеу, дамыту және білім беру мәселелерінде отбасы мен
балабақша ұжымының бірлескен өзара тығыз байланыста болуы.
Бала тәрбиесі ана сүтінен басталып, өмір бойы қалыптасатын күрделі құбылыс.
Тәрбиенің ең алғашқы негізі отбасында қаланып, балабақшамен байланыс арқылы
одан әрі жалғасады.
Жаста білген, басқа сіңген тәлімің,
өзің өлмей сүйегіңнен қала алмас, - деп классик жазушы айтқандай
балалық шақтан бойына орныққан, ана сүтімен даритын, ұлттық сезім
нышандары, сөз өнері оның болашақ шамшырағына айналып, рухани байлығын
кеңейтеді.
Оны туған жерге, елге, халқына деген сүйіспеншілікке, патриоттыққа
тәрбиелеу – аса жауапты міндеттердің бірі.
Жұмыла көтерген жүк жеңілдегендей бала тәрбиелеуде осындай міндеттерді
іске асырушылар – балабақша мен отбасы.
Осы екі арнада жүргізілген тәлім тәрбие сабақтаса, ұштаса жүргізілгенде
ғана мақсатымыз нәтижелі болмақ.
Отбасы тәрбиесіндегі ең маңызды мақсаттардың бірі – айналаны тану,
сезіну,қабылдау, түсіне қарай таңдау, әсерлей білу, өзіне мақсат қоя білуге
баулу. Өмірдегі, өнердегі, табиғаттағы тамаша көріністерден жан азығын алып
әсерлене білуге үйрету. Білімге, білуге, құштарлыққа, әсемдікке,
талғампаздыққа тәрбиелей отырып, баланы болашақ білім ордасы – мектепке
дейінгі мекемеке дайындау.
Педагог ғалымдардың тұжырымдарына сүйенсек тұлғаның қалыптасу
нәтижелілігі ең алдымен отбасындағы өнегеге байланысты екенін білеміз.
Отбасылық тәрбиелеудің басымдылығын тану дегеніміз – отбасы мен мектепке
дейінгі мекеме жасына дейінгі мекеменің жаңа қарым – қатынасын талап
етеді.Бұл қарым-қатынастың жаңашылдығы ынтымақтастық және өзара қарым-
қатынас деген түсініктермен анықталады.
Мектепке дейінгі мекеме жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқытудың
мемлекеттік стандартында: ата-аналарды мектепке дейінгі мекемеке дейінгі
ұйымдар мен мектепке дейінгі мекемеалды топтардың педагогикалық процеске
тарту мақсатында мектепке дейінгі мекемеке дейінгі ұйымдар мен отбасының
өзара іс-әрекетін қамтамасыз ету қажеттілігін ұсынады.
Мектепке дейінгі мекеме жасына дейінгі мекеменің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Қызметте қолдану үшін
Қорғауға жіберілді
___________
кафедра меңгерушісі
________ п.ғ.д., доцент Б.Т.Ортаев
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың ерекшеліктері
5В010100 – Мектепке дейінгі мекемеке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
мамандығы
Орындаған Досмагамбетова
Г.А.
Ғылыми жетекшісі,
аға оқытушы Халилаева Э.Ж.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК 3
СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
... ... ... ... ... ... ...
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН 5
ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
1 МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .11
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1.1 Мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың қазіргі 11
жайы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
1.2 Мектепке дейінгі мекеме мен отбасының бірлескен іс-әрекеті
және оның балаларды дамытудағы 20
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... .
2 ЗАМАНАУИ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .34
... ... ... ... ... ...
2.1 Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың ерекшеліктері 34
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
2.2 Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың формалары мен 47
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .56
... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН 58
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл дипломдық жұмыста кeлeci нормативтік құжаттарға ciлтeмeлep
көрсетілген:
1. Назарбаев Н. Ә.: Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ
Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам Н.Ә. Назарбаев Егемен Қазақстан. –
2012. – 10 шілде.
2. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Дағдарыс арқылы
жаңару мен дамуға деп аталатын кезекті Жолдауы.
http:kaz.gazeta.kzart.asp?aid=66 111.
3. ҚР Конституциясы. 27-бап, 2-тармағы. 2009.08.20 N 5 .
4. Бала құқықтары туралы конвенция. 5-бап. http:www.bala-kkk.kz
fileadminuser_uploadfileskonven c_o_pravah_rebenka.PDF.
5. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білімді дамыту
тұжырымдамасы. Астана, 2003.
АНЫҚТАМАЛАР
Бұл дипломдық жұмыста келесі терминдерге сәйкес анықтамалар
көрсетілген:
Отбасы - бірлесіп күн көретін туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы.
Балалар тәрбиесін жүзеге асырып, басқа да қоғамдық тұрғыдан мәнді
кажеттіліқтерді қанағаттандыратын некелік немесе туыстық қатынастармен
байланысқан адамдар тобы.
Отбасы ұғымына – отбасы тәрбиесіндегі функционалдық сауаттылық, ата-
аналардың саналылығы, тәрбие, тәрбиенің бірізділігі, отбасы құрылымы,
отбасының жіктелуі, тәрбиенің оң тәжірибесі, құқық, заң, құқықтық тәрбие,
тәрбиенің ауытқуы, әлеуметтену, сауықтыру, отбасы мәдениеті жатады
Адамның дамуы дегеніміз – оның тегінде бар және туа біткен белгілердің
жай ғана сандық көрінісі емес.
Даму – бұл ең алдымен айналадағы болмыстың ықпал жасауымен ағза мен
психикада болып жатқан сапалық өзгерістер. Адамның дамуы мен оның жеке
басының қалыптасуы біртұтас үдеріс.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР- Қазақстан Республикасы;
МДЖД- мектепке дейінгі мекеме жасына дейінгі;
МДМ-мектепке дейінгі мекеме;
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстан күн сайын қарқынды дамып
келеді және ұлттың зияткерлік әлеуетін қалыптастыруға батыл қадам жасап
отыр. Елдің білім беру жүйесі терең де сатылы стратегиялық жаңғырту кезеңін
бастан өткеруде.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстанның
әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай жиырма қадам
атты мақаласында стратегиялық жаңғырту барлық саланы, сонымен қатар,
білімді де түрлендіруді қажет ететінін атап көрсетті [1]. Осы орайда,
өскелең ұрпақтың сапалы білім алуының маңызы зор.
Қазақстан Республикасы 50 бәсекелесуге қабілетті әлем елдері қатарына
қосылуға талпына отырып, балалыққа қатысты саясатты жүзеге асырудың
маңыздылығын сезінеді. Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға Елбасының
Жолдауында дағдарыстық уақытта әрбір қазақстандық отбасына аса көңіл
бөлінуі керек екендігі туралы айтылады, ... әкелер мен аналардың, аталар
мен әжелердің өз балалары мен немерелері алдындағы жауапкершілігін
күнделікті есте ұстауға тиіспіз. Біз өз балаларымызбен немерелерімізді
сонау алыс болашақта, олар біздің жасымызға жеткенде қандай күйде көргіміз
келеді делініп, ұрпақ тағдыры мен мемлекет тағдыры қатар қойылған. Демек,
балаға дұрыс бағыт беретін үлкен мықты тәрбие ошағы – отбасы болып саналады
[2].
Тұрақты дамитын және бәсекелесуге қабілетті мемлекет құра отырып,
Қазақстан Республикасында балалар өмірінің сапасын қамтамасыз ету бойынша
жұмыстар үнемі жүріп жатыр. Балалыққа қатысты саясаттың тиімділігін арттыру
мақсатымен соңғы жылдары Қазақстан Республикасы балалар құқығын қорғайтын
халықаралық ұйымдармен қызметтестік тәртіпте жұмыс атқарып жатыр.
Отбасы - бірлесіп күн көретін туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы.
Балалар тәрбиесін жүзеге асырып, басқа да қоғамдық тұрғыдан мәнді
кажеттіліқтерді қанағаттандыратын некелік немесе туыстық қатынастармен
байланысқан адамдар тобы.
Отбасы ұғымына – отбасы тәрбиесіндегі функционалдық сауаттылық, ата-
аналардың саналылығы, тәрбие, тәрбиенің бірізділігі, отбасы құрылымы,
отбасының жіктелуі, тәрбиенің оң тәжірибесі, құқық, заң, құқықтық тәрбие,
тәрбиенің ауытқуы, әлеуметтену, сауықтыру, отбасы мәдениеті жатады[3,
240б;]..
Отбасы тәрбиесі мазмұнын анықтайтын ең маңызды құндылықтар: отбасы,
отбасы әдет-ғұрпы мен дәстүрлері, баланың отбасына құқығы, қарашаңырақ,
шежіре, әке және ана, әкенің және ананың беделі, ата-ана махаббаты мен
қамқорлығы, баланың отбасында қорғалғандығы, қарттарға, кішілерге,
науқастар мен мүгедектерге қамқорлық болып табылады.
Отбасы бала бойында балалық кезеңнен адамгершілік құндылықтарды,
парасатты және тиімді өмір дағдыларын құру бағытын қалыптастыруы тиіс. PISA-
2009 зерттеуі баланы оқыту мен тәрбиелеу үдерісіне ата-аналардың қатысуы
функционалдық сауаттылық деңгейіне оң әсер ететінін көрсетті. Осыған
байланысты, ата-аналарды мектепке дейінгі мекеме өміріне белсенді түрде
қатыстыруға бағытталған шаралардың тұтас жүйесін: қамқоршылық кеңесін, ата-
аналар қауымдастығын, ата-аналар университеттерін құру қажет.
Мектепке дейінгі мекеме мектеп жасына дейінгі баланы толыққанды
тәрбиелеу отбасы мен балабақшаның тығыз ынтымақтастығы кезінде ғана мүмкін
болады. Ата – аналардың балаларға тәрбие беру міндеті ҚР Конституциясында
27 бап 2-тармағында Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу ата-
ананың табиғи құқығы әрі парызы делінсе, [4], ал балалардың отбасындағы
құқығы - бала құқықтары туралы конвенцияда[5] белгіленген.
Отбасы - барлығының басы, жан – жақты дамуының негізі болатын тәрбие
институты. Отбасының балаға тәрбие берушілік қызметінің мақсаты – баланың
жасын, жеке ерекшелігін, психологиялық дамуын ескере отырып жарасымды
жетілген ұрпақ тәрбиелеу. Баланы жастан, Ұяда не көрсең, ұшқанда соны
ілерсің деген даналық сөздердің мағынасы өте терең. Есейіп кеткен соң
баланың теріс мінезін, қалыптасқан қате көзқарасын өзгерту өте қиын. Осы
кезде Балаңыздың тәрбиесін бастамас бұрын өзіңіздің мінез – құлқыңызды,
өмірге көзқарасыңызды ой елегінен өткізіп бақыладыңыз ба? деген сауал
туады. Ұлы педагог А.С. Макаренко Балалардың алдында беделді болуды
қаламайтын ата – ана жоқ. Бірақ қалай, қай бағытта өнеге беріп, өсіріп келе
жатқанын ойламастан, бала санасына рухани өктемдік жасап тәрбиелейтін ата –
ана баршылық. Бұл беделді болудың қандай жолы? Мұндай жолмен келген адал
баланың санасы жетілгенде өздігінен жойылады деген [6]. Отбасындағы ата –
ана мен баланың қарым - қатынас нәтижесінде адамгершілік, эстетикалық, дене
тәрбиесінің алғашқы үлгілері қалыптасады. Ал әке мен шеше – баланың алғашқы
тәрбиешілері. Ата – аналар бала бақытының шынайы бағбаны балуы тиіс.
Бала бақыты – білімде. Білім – бір құрал. Білімі көп адам құралы сай
ұста сықылды, не жасаса да келістіріп жасайды дейді Ахмет Байтұрсынұлы
[7]. Бүгінгі таңда болып жатқан өміріңіздегі өзгерістерге байланысты
ұстаздар мен атааналардың бала тәрбиелеудегі жауапкершілігі арта түсуде.
Балаларды оқыту мен тәрбиелеуде отбасының басым рөлін мойындай бірлесе
жұмыс атқару керек. Бала психикасы үйдегі көрген – білген, естіген
мәліметтермен толығады. Әрбір ұстаз ата – аналармен қарым – қатынас жасауда
түрлі тәсілдерді, қазіргі жаңа технологияларды пайдалана отырып ата –
ананың қызығушылығын арттыру мақсатында жұмыс атқарса, ата – ананың
балабақшаға, тәрбиешіге деген көзқарасы өзгерер еді.
Қазіргі уақытта жұртшылықтың балаларды тәрбиелеуге қатысы кеңейе түсіп,
тәрбие жұмысы еңбек ұжымының күнделікті ісіне айналуда. Тәрбиешілердің
практикасында ата – аналармен және көпшілікпен бірігіп жұмыс істеудің
иәртүрлі формалары қалыптасып, жемісті түрде қолданылуда. Отбасы
тәрбиесіндегі кездесетін сәтсіздіктер ата – аналардың педагогикалық –
психологиялық сауатсыздығынан және оларда тәрбие жұмысын жүргізуге қажетті
тәжірибенің жоқтығынан болады.
Бұл жайында қазіргі заман мамандары мен отбасы мәселе бойынша ғалымдар
айтып жүр (Т.А. Маркова, О.Л. Зверева, Е.П. Арнаутова, В.П. Дуброва, И.В.
Лапицкая және т.б.). Олардың ойынша отбасы институты ол эмоционалдық қарым-
қатынас институты. Әрбір бала бүгін, барлық кездеде, өз ата-аналарынан,
жақындарынан (әкесі, шешесі, атасы, әжесі, әпкесі, ағасы) қалтқысыз
сүйіспеншілікті қалайды: оны жақсы тәртібі мен алған ағалары үшін емес,
оны бар болғаны үшін, ол қандай қалпында болса солқалпында жақсы көреді
[8].
Балаларды тәрбиелеудің дұрыс жолын табу үшін ата – аналарға көмектесу –
тәрбиешілердің міндеті. Ата – аналармен жүргізілетін жұмыс түрлерін қалай
ұйымдастыруға болады? Ол үшін біз, яғни психологтар, тәрбиешілер ата –
аналармен жақынырақ танысып, отбасының әлеуметтік жағдайын ,отбасы
мүшелерінің бала тәрбиелеудегі рөлін анықтау үшін ата – аналардың ұсыныс –
пікірлерін, ойын бөлісу мақсатында сауалнамалар, анкеталық сұрақтар
алуымызға болады. Сонымен бірге жыл бойғы жүргізілетін жұмыс түрлерін ата –
аналармен бірлесе отырып жасаған тиімді, себебі ата – аналар заман талабына
сай өзекті мәселелерді, отбасы тәрбиесіне байланысты тақырыптартарды өздері
ұсына алады.
Қай заманда болмасын адамзат баласының алдында тұратын ұлы мақсат
мұраттарының ең бастысы - өзінің өмірін, тәжірибесін жалғастыратын
салауатты, саналы ұрпақ тәрбиелеу. Себебі, ұрпақ тәрбиесі келешегін берік
ететін басты фактор болып саналады.
Келешек ұрпақты жан-жақты тәрбиелеуде, жаңа заманда көкірегі ояу,
ұлттық сана-сезімі жоғары саналы азаматты тәрбиелеу ұзақ әрі күрделі үдеріс
болып табылады. Сондықтан бұл мәселе бүгінгі таңда өткір қойылып, өз
шешімін табуды қажет етіп отыр. Аталмыш мәселені шешуде көптеген ойшылдар
мен ғалымдар өз үлестерін қосқан.
Отбасы тәрбиесі мәселелері Шығыстың ұлы ойшылдары Әл-Фараби [9],
Ж.Баласағұн [10], Қ.Иассауи [11], М.Қашғари [12], классик педагогтер
Я.Коменский [13], К.Ушинский [14], қазақ ағартушылары Абай Құнанбаев [15]
пен Ы.Алтынсарин [16] еңбектерінде, кеңес педагогтері В.Сухомлинский [17],
А.Макаренко [6, 12б;], Н.Крупская [18], қазақ зиялылары М.Жұмабаев [19],
Ж.Аймауытов [20], М.Әуезов [21] және т.б. еңбектерінде кеңінен орын алады.
Бүгінде отбасы тәрбиесі мәселелері қазақстандық ғалымдар С.Ғаббасов [22],
Р.Қоянбаев [23], Г.Байделдинова [24], Р.Төлеубекова [25] және т.б.
тарапынан зерттелініп келеді.
Елімізде мектепке дейінгі мекемеке дейінгі тәрбиенің ғылыми-теориялық
және әдістемелік мәселелерін зерттеген: Б.Баймұратова [26], Қ.Меңдаяқова
[27], М.С.Сәтімбекова [28], Р.Аралбаева [29], Р.М.Жұмағожина [30],
А.К.Меңжанова [31], Ф.Жұмабекова [32], Г.Меңлібекова [33], Ә.С.Әмірова
[34], М.Т.Тұрыскелдина [35], Н.Храпченкова [36], Т.Иманбеков [37].
Т.А.Левченко [38], А.Е.Манкеш [39], С.Жиенбаева [40] т.б. педагог-
ғалымдардың
еңбектерін атауға
болады.
Бұл ғылыми-педагогикалық еңбектердің құндылығы, республикадағы
мектепке дейінгі мекемеке дейінгі мекемелердің тәрбиелеу және білім беру іс-
тәжірибелері талданып оны ұйымдастарудың мазмұндарын, әдіс-тәсілдерін
жаңартуда басшылыққа алатын ғылыми-әдістемелік ұсыныстар болып саналуымен
қатар, зерттеу жұмысымыздың бағыт-бағдарын белгілеуге жағдай туғызды .
Ұрпақ тәрбиесін жаңа құндылықтар негізінде жетілдіру қоғам алдында
тұрған ауқымды істердің бірі, сол себепті де мектепке дейінгі мекемеке
дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастыру үдерісінде
балалардың ақыл-ойын дамытуды жаңа көзқарастар негізінде талдау - кезек
күттірмейтін іс.
Баланың алғашқы бес-алты жас кезеңі оның дамуындағы ең жауапты кезең,
себебі осы кезде баланың ақыл-ой қабілеттері, сенсорлық дамуы, эстетикалық
сезімдері қалыптасады. Бала тұлғасының мұндай қасиеттері қызықты да
мазмұнды сабақ, еңбек және ойын әрекетінде қалыптасады.
Қазiргi таңдағы мектепке дейінгі педагогиканың мiндетi – адам
бойындағы жақсы қасиеттердi жас ұрпаққа үйрету, баланың білуге деген
құштарлығын, ақыл-ой қабілетін дамыту, байқаған құбылыстардын талдауға,
салыстыруға, қорытынды жасай білуге үйрету, бастаған ісін аяғына дейін
жеткізуге, сөйлеуге үйрету
Жас бала - жас шыбық тәрiздi қалай исең солай майысады. Сондықтан да
бiлiм негiзiнің алғышарттары осы мектепке дейінгі мекемеалды кезеңінде
қалыптасады деп айтылады, яғни осы кезеңнен бастап, балаға тиiстi көңiл
бөлу керек екенiн заман талабы, тәрбие кепiлi деп түсiнуiмiз керек.[41,
19;]
Балабақшадағы оқу, тәрбие жұмысының типтік бағдарламасын жасау қоғамның
педагогикалық ғылымдар жүйесінің дамуы нәтижесінде және практикалық
қажеттіліктен туындап отыр.
Осы айтылғандардың барлығы алынып отырған тақырыптың күрделiлiгiнiң,
ғылыми және тәрбиелiк жағынан маңыздылығының, көкейтестiлiгiнiң дәлелi бола
алады. Бүгінгі таңда мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың заманауи формаларын пайдалану қажеттілігі мен тәрбиедегі ата-
аналармен жұмыс түрлерін дамытудың озық дәстүрлері жүйелі түрде
зерттелмеуі арасында; бүгінгі заман балаларына заманауи озық дәстүрлерін
меңгерту қажеттілігі мен оны пайдалануға байланысты бірегей тұжырымдама мен
кешенді оқу-әдістемелік нұсқаулардың өте аз болуының арасында қарама-
қайшылықтың бар екені анық байқалады.
Осы қарама-қайшылықтардың шешімін іздестіру бізге зерттеу проблемамызды
анықтауға және тақырыпты Заманауи мектепке дейінгі мекемеке дейінгі
мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктері деп
таңдауымызға негіз болды.
Зерттеудің мақсаты: заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен
жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктерін теориялық тұрғыдан талдау және оның
тиімді формалары мен әдіс-тәсілдерін анықтау.
Зерттеу нысаны: мектепке дейінгі мекемедегі оқу-тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні: баланы жан-жақты дамыту, оны тәрбиелеу мен оқытуға
қажетті білім беру аймағын құруда заманауи мектепке дейінгі мекемелерде
ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың ерекшеліктері.
Зерттеу міндеттері:
- заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың ерекшеліктері мәселесі бойынша педагогикалық-психологиялық
әдістемелік әдебиеттерге талдау;
- форма, ата-аналармен жұмысты ұйымдастыру түсініктеріне анықтама
бере отырып, олардың ерекшеліктерін қарастыру;
- заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты
ұйымдастырудың формалары мен әдіс-тәсілдерін анықтап, педагогикалық
үдерісте тиімділігін тексеру.
Зерттеу болжамы: Заманауи мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен
жұмысты ұйымдастыру формаларының ерекшеліктерін тиімді жүзеге асырса, онда
балалардың ақыл-ойының дамуы тек белгілі бір білім көлемінде ғана емес,
жалпы білімділік-тәрбиелік іс-әрекеттерді игерумен бірге ойлау, қиялдау,
есте сақтау, елестету т.б. қабілеттерінің танымдық, іскерлік, шығармашылық
қасиеттерінің дамуына ықпал етеді.
Зерттеу әдістері: тақырыпқа байланысты философиялық, психологиялық,
педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді ғылыми-теориялық тұрғыдан талдау,
бақылау, озық педагогикалық тәжірибелерді зерделеу, мектепке дейінгі
мекемеке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың
нәтижесіне баға беру,
Зерттеу базасы: Түркістан қаласы, Алия бөбекжай- балабақшасы;
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және
әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.
1 МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕ АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мектепке дейінгі мекемелерде ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың
қазіргі жайы
Жас ұрпақ тәрбиесі – адамзаттың мәңгілік тақырыбы, ұлттың бүгіні де,
болашағы да тәрбиелі ұрпаққа байланысты. Баланың шын мәнісіндегі адам болып
қалыптасуы қыруар уақыт пен тер төгетін, зор еңбекті қажет ететін, ауқымы
кең, жауапкершілігі мол жұмыс. Ұлы Абай: Адам ата-анадан туғанда есті
болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе дүниедегі жақсы-жаманды таниды
дағы сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады, — десе
[42, 290б;], француз педагогы Жан Жак Руссо: Бала туғанда ақ қағаздай
болып туады, оның үстінде шимайды қалай салсаң, қағаз бетіне солай түседі,
бала тәрбиесі сол сияқты, өзің қалай тәрбиелесең, ол солай тәрбиеленеді, —
деген екен.
Адамның дамуы дене, психикалық және әлеуметтік жетілу, пісу үдерісі
болып табылады да, туа біткен және өсе келе бойға сіңген қасиеттердің,
сандық және сапалық өзгерістерінің бәрін қамтиды. Дене дамуы бойдың,
салмақтың өзгеруімен, бұлшық еттер күшінің артуымен, сезім мүшелерінің
жетілуімен, қимылдардың үйлесімділігімен т.б. байланысты. Психикалық даму
үдерісінде танымдық, еріктік, эмоциялық процестерде, жеке адамның
психикалық сипаттары мен белгілерінің қалыптасуында елеулі өзгерістер
болады. Даму барысында баланың биологиялық индивид ретінде адамға, жеке
адам ретінде адамзат қоғамының мүшесіне айналуы жүзеге асады. Адамның
дамуы дегеніміз – оның тегінде бар және туа біткен белгілердің жай ғана
сандық көрінісі емес. Даму – бұл ең алдымен айналадағы болмыстың ықпал
жасауымен ағза мен психикада болып жатқан сапалық өзгерістер. Адамның дамуы
мен оның жеке басының қалыптасуы біртұтас үдеріс.
Салауатты отбасы - өркениетті қоғамның талабы. Ұрпақтан ұрпаққа беріліп
отыратын дәстүрлер мен ізгі мұраттар тек отбасында ғана дамып, байытыла
түседі. Тәрбиенің бастапқы әліппесін бала отбасында алып, онда адамгершілік
пен ізгіліктің негізі қаланады. Сонымен қатар отбасы сүйіспеншіліктің
мектебі болғандықтан, онда әрбір адам: әйелі мен ері, әкесі мен анасы, қызы
мен ұлы, ағасы мен қарындасы бола жүріп, сүйіспеншіліктің әр түрлі
өлшемдерін танып біледі, адамды өзара түсіністікке алып келетін шынайы да
тұрақты сүйіспеншіліктің дәстүрлері де тек салауатты отбасында қалыптасады.
Әрбір отбасы қоғамның кішкентай бір бөлігі болып табылатындықтан, қоғамды
өркениеттілікке жеткізу, ең алдымен, әрбір отбасындағы өмірді дұрыс
ұйымдастырудан басталмақ.
Қазақтың ұлы ақыны Абай да отбасындағы баланы тәрбиелеуде ата-аналар
тарапынан жол берілетін кемшіліктерді ескерте отырып, отбасы тәрбиесін
ұйымдастыруда кеңестер береді. Нақтырақ айтатын болсақ, Абай өзінің 10-
сөзінде: Әуелі балаңды өзің алдайсың: әне, оны берем, міне, мұны берем
деп, баста балаңды алдағаныңа мәз боласың. Соңыра балаң алдамшы болса,
кімнен көресің? деп балаларына теріс тәрбие беретін ата-аналарды
сынайды[43, 26-27бб;].
Қазақ ағартушыларынан С. Көбеев те отбасы тәрбиесі мәселелеріне аса
үлкен мән берген. Ол өзінің Баланы семьяда тәрбиелеу деген еңбегінде ата-
аналардың балалары алдындағы беделі отбасындағы тәрбие нәтижесі екендігін
атап көрсетеді [44].
Бүгінде тәрбие берудің ауқымы кең, талабы жоғары. Соған сай заман
талабы бүгінгі отбасына үлкен жауапкершілік пен жоғары білімділікті жүктеп
отыр. Жеке тұлғаның қалыптасуына ықпалы ерекше болғандықтан, отбасы
тәрбиесіне философиялық, әлеуметтанушылық, психологиялық және педагогикалық
зерттеулерде ерекше көңіл бөлінген. Бүгінге дейін отбасы және ондағы бала
тәрбиесін ұйымдастыру мәселелері қазақстандық ғалымдар Ж.Қоянбаев,
Р.Қоянбаев, Р.Төлеубекова, Г.Байдельдинова, Ж.Әбиев және т.б. тарапынан
зерттеліп келді. Олар өз зерттеулерінде ұлттық ділді ескере отырып қоғам
талабына сай бала тәрбиесін ұйымдастырудың жолдарын көрсетуге тырысады.
Философ Р.Нұрғалиев өзінің сөздігінде отбасы – ерлі-зайыпты одаққа және
туыстық байланыстарға негізделген әлеуметтік қауымдастықтың түрі деп
көрсетсе, ғалым Қоянбаевтар өздерінің педагогикалық еңбектерінде Отбасы –
ол бірге тұратын некеге негізделген қандас туыстар тобы деп анықтама
береді. Отбасының типтері, оның қызметтері, психологиялық ауан мен отбасы
мүшелерінің өзара қарым-қатынасы ондағы бала тәрбиесіне өзіндік әсерін
тигізеді.
Біздің қоғам үшін әр кезеңде, әр отбасында өсіп келе жатқан өрімдей ұл-
қыздардың дені сау, рухани әлемі бай, құштар болып өсуі, сонымен қатар
туған халқы мен Отанына адал болып өсуі ең жоғары тілек, биік мақсат болып
келген. Оның қуат алар қайнар бастауы – отбасы.
Отбасы баланың жеке басының қалыптасуына екі жақты әсер етеді.
1. Отбасының материалдық жағдайын сипаттайтын өзіндік өмір сүру дәстүрі
арқылы, яғни отбасы мүшелерінің материалдық және рухани қажетсінуі мен
әлеуметтік құндылықтары арқылы әсер етеді.
2. Әлеуметтік және белгілі бір мақсатқа бағытталған
тәрбиелік шаралар арқылы әсер етеді[45].
В.Сухомлинский тәрбиені отбасы жағдайын зерттеуден бастайды. Ол баланың
сабақ үлгерімінің жақсаруымен қоса денсаулығының мықты болуына, ой-өрісінің
кеңеюіне көңіл бөлді және балалардың 3-4 топтарға дейін бірқалыпты,
тәртіпті болып келіп, 4-топтан кейін біртіндеп өзгере бастайтындығын
түсіндірді. Ересектік кезең – бала тәрбиелеудегі ең қиын кезең екендігін
айта келіп, ата-аналарды балалармен сырласуға шақырады [46].
Л.Пинттің пікірінше, ата-аналар балаға жақсы тәрбие беруі үшін оның
мінез-құлқындағы әрбір ұсақ-түйектерді байқап білуге қабілетті болуы керек.
Педагогтер секілді кез-келген ата-анаға педагогикалық такт қажет[47].
Л.Керімов қиын балалар тәрбиесі мәселесіне арналған зерттеулерінде
қиын баланы зерттеуді, ең алдымен, отбасындағы тәрбие жағдайын білуден
бастауды ұсынады. Баланың жетіліп қалыптасуында отбасының орны ерекше
екенін түсіндіре келе, баланы қиын атануға алып келетін ата-аналардың
балалармен, Тәрбиешінің балалармен қарым-қатынасындағы бірнеше
кемшіліктерді көрсетіп берген. Бұл қиындықты шешудің негізгі бірден-бір
жолы – отбасындағы ізгілікті қарым-қатынастарды орнату[48].
М.Жұмабаев Педагогика ғылыми еңбегінде Жас бала – жас бір шыбық, жас
күнде қай түрде иіп тастасаң, есейгенде сол иілген күйінде қатып қалмақ
деп түйін жасайды [49].
Елбасы Н.Назарбаевтың Ғасырлар тоғысында еңбегінде Тәрбиенің түпкі
мақсаты – қоғамның нарықтық қарым-қатынасқа көшу кезінде экономикалық және
рухани дағдарыстарда жеңіп шыға алатын ізгілігі мен XXI ғасырды құрушы
іскер, өмірге икемделген жан-жақты мәдениетті жеке тұлғаны тәрбиелеп
қалыптастыру деп айқын көрсетілген [50].
Бала тәрбиесі - өмірдің ең өзекті мәселелерінің бірі. Қай кезде болсын
отбасы бала тәрбиесінің мәселелері назардан тыс қалған емес. Бұл туралы аса
көрнекті педагог В.Сухомлинскийдің мына ойын айтуға болады: Бала ата-
ананың адамгершілік өмірінің айнасы [46].
Отбасы тәрбиесінде бала ата-анасының мінез-құлқы шешуші факторлардың
бірі. А.С.Макаренконың балалар тәрбиесі жайлы Сіз өз балаларыңыздың
тәрбиесін бастамастан бұрын өзіңіздің жеке мінез-құлқыңызды тексеріңіз, ата-
аналардың өздеріне талап қойып, өз отбасын қадірлей білу, өзінің әрбір
қадамын қадағалап отыруы – тәрбиенің ең бірінші және ең басты әдісі дегені
бекер емес[6, 23б;].
Л.Пинттің пікірінше, ата-аналар балаға жақсы тәрбие беруі үшін оның
мінез-құлқындағы әрбір ұсақ-түйектерді байқап білуге қабілетті болуы керек.
Педагогтар секілді кез-келген ата-анаға педагогикалық такт қажет. Олар
балаларды суықтап қалудан, әртүрлі аурулардан қорғап, алдын алып жүреді де
дөрекі сөздер мен әрекеттер арқылы олардың жүйке жүйелеріне кері әсер
ететінін ескере бермейді дей келе, бала тәрбиесінде ата-аналардың бойында
педагогикалық байқағыштық, елестету, педагогикалық такт және
ұйымдастырушылық қабілеттерінің болуын ұсынады [47,27б;].
О.Кунц Жақсы адам тек оны дұрыс тәрбиелегенде ғана қалыптасады деп
дұрыс тәрбиелеу үшін ата-аналардың мына жағдайды ескеру керектігін айтады:
білім, отбасы ахуалы, педагогикалық такт және талап қоюшылық, ата-аналар
мен балалардың идеялық тұлғасы, ата-аналар әрекет бірлігі.
Ұлы Абай атамыз Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы
ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады деп көрегендікпен ой түйген. Бала
өміріне қажетті тәлім-тәрбиені ірге тасы ата-ана арқылы отбасында қаланады.
Е.Илиннің ...балалардың рухани дүниесін дамытпай, білім беру қажетсіз
дүние. Тәрбиешінің зерттеу нысаны – баланың жеке жан дүниесін қалыптастыра
отырып рухани адамгершілікке тәрбиелегенде ғана олардың өздігінен жетілуіне
мүмкіндік жасалады дегені мәлім.
А.С.Макаренко: Тәрбие – баламен сөйлесумен, оған ақыл-кеңес берумен
ғана шектелмейді. Тәрбие тұрмысты дұрыс ұйымдастыра білуде, балаға әркімнің
өз жеке басы арқылы үлгі-өнеге көрсетуінде,- деген ғой.
Бала саны және бала тәрбиесі туралы дарынды педагог А.С.Макаренконың
ақыл ойларының әлеуметтік және педагогикалық мәні өте зор. Ол өзінің Ата-
аналар үшін кітап атты еңбегінде қоғамдағы көкейкесті мәселелер
қарастырылған.
Атақты грек философы Аристотель барлық адамдарға мемлекет тарапынан
тәрбие беруді жақтап, дене, ақыл-ой, адамгершілік тәрбиенің байланысын,
қоғамдық және отбасы тәрбиесінің сабақтасын көздеді. Ежелгі грек ғалымы
Платон ұлды тәрбиелей отырып, жер иесін тәрбиелейміз, қызды тәрбиелей
отырып, ұлтты тәрбиелейміз деп тұжырымдаған.
Г.Песталоцци бала дамуындағы тәрбие жұмыстарының рөлін жоғары бағалап,
отбасында және мектепке дейінгі мекемете жоспарлы түрде тәрбиені
ұйымдастыру қажеттілігін атап көрсеткен.
В.Г.Белинский Тәрбие-ұлы іс, тәрбие арқылы адам тағдыры шешіледі
десе, Д.И.Менделеев: Тәрбиесіз білім – есуастың қолындағы қылыштай деген
болатын.
Біздің мақсатымыз – балаларымызды мүмкіндігінше жан-жақты тәрбиелеу.
М.М.Пришвиннің сөзін келтірсек Бала – жастарымыз дұрыс тәрбиеге наннан да
артық душар.
Я.А.Коменский Тәрбиені мойындамау – адамдардың, отбасының, мемлекеттің
және бүкіл әлемнің құруы деген болатын.
Көптеген зерттеулер көрсетіп отырғандай, қазақ халқында баланы
тәрбиелеуде отбасы басты рөлді атқарған, оның негізі – ұлттық салт-
дәстүрлер болған екен. Бұған ұлы жазушымыз Мұхтар Әуезовтың Ел болам
десең, бесігіңді түзе деген астарлы ойы дәлел[45, 31б;].
Қарым-қатынас әріптестердің өзара теңдігі ретінде өтіп жатыр. Ата-
аналар мамандардың кеңестерін белсенді тыңдайды, ал өздері баламен үйде
жұмыс істеудің жоспарын жасауға қатысады.Сенімді қарым-қатынастар орнату
үшін қамтамасыз ету керек:
-Әр баланың даму ерекшелігіне байланысты нақты мәлімет беру
■ Ата-аналардың балалар тәрбиесіне қатысуға қызықтыру
■ Ата-аналардың эгоцентризмін бұзу
■ Ата-аналармен әріптестік қарым-қатыныс орнату
Отбасымен жұмыс жасауды ұйымдастырудың маңызды негіздері:
- ата-аналардың педагогикалық мәдениетін қалыптастыру
- тәрбие үдерісне қатысатын ата-ана, отбасының басқа мүшелері,
педагогтардың талаптарын біріктіру
- балалардың психикалық, физикалық, эмоционалдық жағынан дамуына
мектепке дейінгі мекемелер мен үйде жағдай жасау
- балаларды тәрбиелеу сұрақтары бойынша ата-аналарға көмектесу
Тиімді өзара әрекеттесудің арқасында ата-аналар баларды оқыту мен
тәрбиелеу жұмысына қатысады, олар келесі принциптерді ұстануы керек:
• Ата-аналар балалардың тәрбиесі мен оқытуына байланысты шешім
қабылдауға құқықтары бар және олар соған жауап береді
• Отбасымен байланыс орнатылады
• Ашық әрі достасастық қатынас пен өзара сыйластық қамтамасыз етіледі.
Қазіргі замандағы педагогикалық теорияда ата-анамен жұмыс жсасауда
бала-бақшаның келесі маңызды міндеттері бар:
- отбасымен жеке жұмыс жасауды ұйымдастыру
- әртүрлі типтегі отбасылардың қиын, маңызды сұрақтарына мамандардың
қатысуын тыс қалдырмау
Қазіргі замандағы мектепке дейінгі мекемелерде бала-бақша мен ата-
аналардың бірігіп жұмыс жасауында маңызды жағдайлар бар:
➢ Мәселелік семинар-тренингтер кезінде педагогтар мен ата-аналардың
баларды тәрбиелеу мен оқыту туралы көзқарастарын біріктіру
➢ Педагогтар мен ата-аналарды дәстүрлі және дәстүрлі емес әдістермен қарым-
қатынас жасауға үйрету
➢ Ұжымдық шығармашылық әрекеттердегі ата-ана мен балалардың жеке дара және
шығармашылық қабілеттерін дамыту
➢ Тәрбиеленушілердің ата-аналарымен қатынастағы педагогтың профессионалдық
компетенттілігі
Профессиналдық компетенттіліктің құрамына келесі жеке дара қасиеттер
мен ұстанымдар, білім, білік, дағдылар кіреді:
Жеке дара сапалар мен ұстанымдар (жеке даралық компонент)
Білім (мазмұнды компонент)
Біліктер мен дағдылар(әрекеттік компонент)
Коммуникативтілік біліктер мен дағдылар
Отбасы – некеге немесе қандас туысқа негізделген қоғамдық шағын топ,
адам тұрмысын ұйымдастырудың бастапқы нысанасы, яғни тұрмысының ортақтылығы
мен және өзара моральдық жауапкершілік, көмекпен байланысқан адамдардың
бірлесуі. Отбасы қоғамның дамуында маңызды рөл атқарады. Онда адам дүниеге
келіп, ұрпақ жалғасады. Отбасында бастапқы әлеуметтану үрдісі жүзеге асады,
балалар азаматтық кәмелетке толғанша тәрбиеленеді, қоғамның еңбекке
жарамсыз қарт мүшелеріне қамқорлық жасау міндеттемесі іске асырылады.
Отбасы сондай-ақ тұрмысты ұйымдатырудың ұйытқысы, ошағы және маңызды
тұтынушылық бірлік әрі негізгі элементтік саясат объектілерінің бірі болып
табылады. Отбасы өмірінің материалдық жағы табиғи биологиялық және
шаруашылық – тұтыну қатынастарынан тұрады, рухани жағы – қоғамдық-
экономикалық жүйенің, қоғамдық қатынастардың сипатымен, мәдени-даму
дәрежесінің ерекшеліктерімен, ұлттық әдет-ғұрып үрдісімен сипатталады.
Бүгінде тәрбие берудің ауқымы кең, талабы жоғары. Соған сай заман
талабы бүгінгі отбасына үлкен жауапкершілік пен жоғары білімділікті жүктеп
отыр. Жеке тұлғаның қалыптасуына ықпалы ерекше болғандықтан, отбасы
тәрбиесіне философиялық, әлеуметтанушылық, психологиялық және педагогикалық
зерттеулерде ерекше көңіл бөлінген. Отбасы баланың жеке басының
қалыптасуына екі жақты әсер етеді.
1. Отбасының материалдық жағдайын сипаттайтын өзіндік өмір сүру дәстүрі
арқылы, яғни отбасы мүшелерінің материалдық және рухани қажетсінуі мен
әлеуметтік құндылықтары арқылы әсер етеді.
2. Әлеуметтік және белгілі бір мақсатқа бағытталған
тәрбиелік шаралар арқылы әсер етеді.
Бұл, көбінесе, отбасындағы негізгі көзқарас пен тәрбие үрдісі қоғамның
тәрбиелік мақсатына, идеялық, адамгершілік және эстетикалық талаптарына
қаншалықты сәйкес келуіне байланысты жүзеге асырылады.
Ата-аналар отбасындағы өмірді дұрыс ұйымдастыру үшін оларға белгілі бір
білімдер мен қабілеттіліктер қажет. Осы тұста Ресей ғалымы А.Пинт Ата –
аналар балаға жақсы тәрбие беру үшін оның мінез-құлқындағы әрбір ұсақ-түйек
өзгерістерді байқап білуге қабілетті болуы керек. Педагогтер секілді кез-
келген ата-анаға да педагогикалық такт өте қажет. Олар балаларын суықтап
қалудан немесе әр түрлі ауруға шалдығудан қорғап, алдын алып жүреді де,
өздерінің дөрекі сөздері мен әрекеттері арқылы олардың жүйке жүйелеріне
кері әсер ететінін ескере бермейді дей келіп, бала тәрбиесінде ата-
аналардың бойында педагогикалық байқағыштық, педагогикалық елестету,
педагогикалық такт және ұйымдастырушылық қабілеттердің болуын ұсынады. [47]
Бұл мәселені тиімді шешу үшін ата-аналардың педагогикалық білімін
көтерудің бүгінгі күнгі бірден-бір ошағы – мектепке дейінгі мекеме. Бұл, ең
алдымен, ата-аналармен жұмыс жүргізуде олар білуге тиісті білімдерді өмір
талабына сай насихаттап отыру бүгінгі тәрбиешінен терең білімділікті қажет
етеді.
Дегенмен, бүгінгі отбасыларындағы ата-аналардың бала тәрбиесін заман
талабына сай ұйымдастырудағы қабілеттері мен мүмкіндіктері бірдей болмай
отыр. Қазақ зиялыларының бірі М.Жұмабаевтың тәрбиедегі мақсат – баланы
тәрбиешінің дәл өзіндей етіп шығару емес, келешек өз заманына лайық қылып
шығару деп айтуы балалар тәрбиесінде ата-аналар алдында үлкен
жауапкершіліктің тұрғандығын дәлелдейді [49]. Әрине, отбасы өзінің дербес
әрекеті арқылы тәрбие саласында ауқымды мәселерді шешуде әлсіздік танытады.
Ол үшін отбасы мен мектепке дейінгі мекеметің өзара бірлігін нығайту өте
маңызды. Ал тәрбие қоғамдық құбылыс болғандықтан, оны қоғам талаптарынан
тыс ұйымдастыру мүмкін емес. Бұл тұста үштік одақ: мектепке дейінгі мекеме,
отбасы және қоғамдық мекемелер жұмысындағы өзара сабақтастық, бірлік және
ынтымақтастық өз үйлесімін табуы тиіс.
Бүгінгі отбасы тәрбиесінің барысын екі жақты қырынан байқауға болады.
Біріншісі, отбасының мектепке дейінгі мекемепен бірлесе әрекет етуге өте
ынталы болып отырғандығы. Мұнда ата- аналар балаларының сапалы білім алып,
жан-жақты дамуы үшін оларды ең таңдаулы мектепке дейінгі мекеметерге оқуға
береді. Балалардың ұлттық тәрбие алуымен қоса әлемдік тәрбие жетістіктерін
пайдалану қолға алынуда. Мектепке дейінгі мекеме пен отбасының өзара
бірлігінің нәтижесінде ата-аналар тарапынан мектепке дейінгі мекеметің
педагогикалық қызметіне әр түрлі көмектер көрсету, атап айтқанда,
демеушілік жасау, тәрбие тәжірибелерімен бөлісу, кәсіби қызмет саласын
кіріктіру және т.б. жүзеге асырылады.
Екіншіден, отбасының мектепке дейінгі мекемемен ынтымақтастықты
орнатуға немқұрайлылықпен қарауы орын алуда. Бұл күнкөріс жағдайымен
отбасындағы балалар тәрбиесіне көңілдің бөлінбеуі, тіпті, ата-аналардың
жиналысқа келмеуі, мектепке дейінгі мекемемен байланыс жасауға талпыныстың
болмауы, бала тәрбиесіне қатысты аз оқитындығы және т.б. арқылы
айқындалады[51].
Балаларды тәрбиелеудің дұрыс жолын табу үшін ата – аналарға көмектесу –
тәрбиешілердің міндеті. Ата – аналармен жүргізілетін жұмыс түрлерін қалай
ұйымдастыруға болады? Ол үшін біз, яғни психологтар, тәрбиешілер ата –
аналармен жақынырақ танысып, отбасының әлеуметтік жағдайын, тбасы
мүшелерінің бала тәрбиелеудегі рөлін анықтау үшін ата – аналардың ұсыныс –
пікірлерін, ойын бөлісу мақсатында сауалнамалар, анкеталық сұрақтар
алуымызға болады. Сонымен бірге жыл бойғы жүргізілетін жұмыс түрлерін ата –
аналармен бірлесе отырып жасаған тиімді, себебі ата – аналар заман талабына
сай өзекті мәселелерді, отбасы тәрбиесіне байланысты тақырыптартарды өздері
ұсына алады. Сонымен қатар ата – аналардың ұсыныс – пікірлерімен санаса
отырып ата – аналарға арналған әңгімелер мен лекциялар, консультациялар,
сұрақ – жауап кештері, тәрбие жұмысын алмасу жөніндегі конференциялар,
психологиялық тренинг-сабақтар, ата – аналарды педагогикалық әдебиеттермен
таныстыру әдіс – тәсілдері қарастырылады. Мұхтар Әуезов айтқандай: Қай
істің болсын өнуіне үш түрлі шарт бар. Ең әуелі ниет керек, одан соң күш
керек, одан соң тәртіп керек [52]. Өмірлік тәжірибе ұлы жазушымыздың
сөзінің құдіреттілігін байқатады. Отбасы мен балабақша арасындағы
байланысты күшейтіп, бағытты жұмыс жүргізу, ұйымдастырылатын мерекелік іс –
шараларға, ата – аналарға және топ жиналыстарына ата – аналарды тартудың
қажеттілігі: балаларда іс – әрекетті таңдаудың үлкен мүмкіндігі болады,
балалар маңызды жетістіктерге жете алады; балалар еліктеудің жаңа үлгісін
алады; ересектер тәрбиешінің жұмысымен жақын танысып, оны бағалай біледі.
Әрбір отбасының мықты жақтары болады , әр адам жақсы ата – ана болғысы
келеді, барлық отбасы көмекті қажет етеді, көмек түрі отбасының нақты
қажеттіліктеріне байланысты болады. Ата – анамен жұмысты ұйымдастыру
барысында ата – ананы, яғни отбасын тәуелді ете емес, оны қиыншылықтарды
жеңу мүмкіндігін нығайтуды көздеу, баланың дамуы туралы ақпарат ата –
аналарға бала тәрбиелеуде өз рөлін жүзеге асыруға ықпал етеді.
Ата – аналармен бірлесе атқаруға болатын жұмыстар: тақырыптық кеңес (ата
– аналарды психологиялық, педагогикалық білім және тәжірибе жаңалықтармен
таныстыру, кеңес беру, ой қозғау, ой қорыту), педагогикалық семинар
(отбасылық тәрбиенің әдіс – тәсілдеріне арналады), шығармашылық кештер
(балабақша және топішілік болуы, озық қабілетті, танымал ата – аналарды
үлгі тұту, насихаттау мақсатында (ұйымдастырылады), топішілік ата – аналар
жиналысы, бақшаішілік ата – аналар жиналысы, ата – аналармен жеке кездесу,
ата – аналар үшін ашық есік күні, ата – аналарға педагогикалық және
психологиялық кеңес беру, мерекелік кештерге шақыру, ата – аналарды
психологиялық тренинг – ойындарға қатыстыру, отбасылық жарыстарға қатыстыру
және Менің отбасым атты балалар салған сурет көрмесін тамашалау тағы
басқа да. Психологиялық тұрғыдан алғанда сурет арқылы да біраз құнды
мағлұматтар алуға болады. Ата – аналарға тарапынан балаларға кейде онша
қөңіл бөлінбейтінін, балаларымыз шеттеп, көңілі жабырқаулы күйде жүретінін
байқауға да болады. Осындай көңіл күй болған кезде балаларымыздан Мен
олардың ұрысқаныны қаламаймын , Алысқа кеткенін жақсы көремін, Маған
әке көп ұрысады , Мен істеген ісімді дұрыс емес дейді деген сияқты
ойларды оқуға тура келеді. Не себепті баланың көңілі толмайды? Гүлдің
сусырап шөлдейтіні сияқты бала да ынта – ықыласқа шөлдейді. Ата –ананың
балаға бар жағдайы жасаудан басқа мейірім, жылуы, қамқорлығы қажет. Әке мен
шеше өзін тәрбиешімін дей отырып өздері де тәрбиеге енуі қажет. Қазіргі
таңда баланы тәрбиелеуде, бала психологиясының дұрыс қалыптасуында ата -
ананың да, тәрбиеші- ұстаздың да атқаратын рөлі зор. Сондықтанда отбасы мен
балабақша ынтымақтастығының өсіп келе жатқан болашақ ұрпақ өміріне
тигізетін әсері өте зор. Ұстаз – бағбан, бала - гүл деген қағида әр
тәрбиешінің ұстаздың ұстанымы. Осы қағиданы ата – ана мен ұстаз бірігіп
пайдалансақ балабақша балалары үшін ең сүйікті мекенге айналар еді.
Бағбанға гүлдің әйтеуір өскенінен әдемі болып өскені қажет, ата – ана мен
ұстазға да баланың әйтеуір ержеткенін әдепті болып есейгені қажеттірек.
Бағбан өзінің өсірген гүлінің санымен емес, сапасымен мақтанады, ата – ана
да баласының әдептілігімен мақтануы тиіс.
Отбасы – балаға эмоционалдық тылда психологиялық қорғау беретін бірден-
бір алғашқы социум. Отбасының маңызы мектепке дейінгі мекемеке дейінгі
жастағы балалар үшін ерекше. Әрбір бала өз ата-анасынан, әжесі мен
атасынан, бауырларынан ерекше сүйіспеншілік күтеді: яғни оны үлгілі тәртібі
мен қылығы үшін емес, қандай болса солай сүйгенін қалайды.
Бала үшін отбасы – бұл қоғамдық тәжірибенің көзі. Отбасында ол өзі
еліктейтін үлгілер табады, мұнда ол әлеуметтік туылады. Егер біз
адамгершілігі зор, дені сау ұрпақ тәрбиелегіміз келсе, онда бұл мәселені
бүкіл әлеммен: балабақша, отбасы, қоғам болып шешуіміз қажет.
Мектепке дейінгі ұйымдардың басты мақсаты – отбасында баланы
тәрбиелеуге кәсіптік көмек беру, оны ауыстырмай, тәрбиелік функцияларын
жүзеге асыруды толықтыру және қамтамасыз ету арқылы жүргізу. Бұл:
- баланың қызығушылығы мен қажеттілігін дамыту;
- бала тәрбиесіндегі тұрақты өзгеретін жағдайларда ата-аналар арасындағы
міндеттер мен жауапкершіліктерді бөлу;
- отбасындағы әртүрлі ұрпақ арасындағы қарым-қатынастың ашықтығына
қолдау көрсету;
- отбасы өмірінің бейнесін жасау, отбасылық дәстүрлерді формалау;
- баланың жекелігін қабылдау және түсіну, балаға бірден-бір жеке тұлға
ретінде сену және сыйлау.
Жоғарыда айтылған отбасылық қатынастарды жүзеге асыру үшін келесі
тәрбиелік міндеттерді орындау бойынша жұмыстар жүргізілу қажет:
- біріншіден, баланы және ата-ананы сыйлауға тәрбиелеу;
- екіншіден, ата-аналармен олардың отбасылық шағын ортасын зерттеу үшін
біріге әрекет жасау.
Одан кейін отбасының ортақ мәдениетін көтеруге және ата-аналардың
психологиялық – педагогикалық құзырлығына ықпал ету, оларға балалармен
жұмыстың дағдыларын қалыптастыруда теориялық және практикалық көмек
көрсету, отбасына жеке-дифференциалды тәсіл нәтижесінде ата-аналармен
жұмыста әріптестіктің әртүрлі формалары мен біріккен шығармашылығын
қолдану.
Мектепке дейінгі ұйым мен отбасы арасында сенімді қарым-қатынас құру
үшін педагогтың бала отбасына үнемі зерттеу жүргізгені жөн. Бұл үшін ата-
аналар жасындағы айырмашылықты, олардың білімін, ортақ мәдени деңгейлерін,
сондай-ақ, ата-аналардың жеке ерекшеліктерін, олардың тәрбиеге
көзқарастарын, отбасылық қатынастардың мінездемесін, т.б. білу қажет.
Сонымен бірге, балабақшаның отбасына үнемі ашық, яғни олар қалаған кезінде
өздерінің мәселелерін талқылауға, консультация мен көмек алатындай болғаны
жөн.
Педагогтың жұмысы ата-анамен және балалармен жұмысқа үйлестірілген болуы
міндетті.
Мектепке дейінгі ұйым педагогы ата-аналармен сенімді шағын орта құру
үшін олармен жұмыс мазмұны мен формаларын ойластыруы міндетті. Мысалы,
олардың қажеттілігі зерттеу және алынған мәліметтерді келешек жұмыста
қолдану мақсатында экспресс-сұрақ жүргізу.
Тәрбиешілер мен ата-аналар арасында іскер әріптестік үшін жағымды қарым-
қатынас орнағаны жөн. Педагог ата-аналармен жұмыста олар қызыға қатыса
алатын, бала бейнесінің жағымдылығын қалыптастыратын жұмыстар өткізуі
қажет.
Ата-аналарда баланың жағымды бейнесін формалау үшін отбасында
айтылмайтын, ата-анасы күтпеген, олар үшін қызықты ақпаратты хабарлайды.
Бұл баланың құрбыларымен тіл табысудағы ерекшелігі, оның еңбекке деген
қатынасы, іс-әрекеттерінің жетістіктері болуы мүмкін.
Педагогты бала тәрбиесіндегі отбасы мәселелерімен таныстыру өте маңызды.
Бұл кезеңде тәрбиешілер ата-аналармен диалог жүргізеді, отбасымен
сөйлескенде тек жағымды жақтарын емес, бала қылығындағы қиыншылықтар,
кедергілер туралы да айтады.
Мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру үрдісін жоспарлауға ата-аналарды
қосуды келесі бағыттармен жүзеге асыруға болады:
- білім беру жағдайларына ата-аналардың қажеттілігін, қызығушылығын
зерттеу;
- әлеуметтік тапсырысты әзірлеуге ата-аналарды тарту: мектепке дейінгі
мекемеке дейінгі ұйым миссиясын анықтау, білім беру мазмұнын таңдау
(білім беру бағдарламалары, технология, балаларды тәрбиелеу мен оқыту
әдістемесі); түлек моделін құру;
- жоспарды әзірлеудің барлық деңгейіне ата-аналарды тарту: мектепке
дейінгі ұйымның даму бағдарламасы, жылдық және оқу жоспарлары,
баланың жеке даму картасы, тәрбиешілермен біріккен жоспарлар.
Сонымен, ата-ананың тәрбиесі бала мінезінің ірге тасы. Тәрбие –
табалдырықтан басталады нақылы өмірден алынған шындық. Бала тәрбиесі –
нәзік те күрделі, әрі қоғамдық жауапкершілікке жатады. Бала – өмірдің гүлі,
сол әлеуметтің болашағы. Баланы тәрбиелі де, саналы азамат етіп өсіргіміз
келсе, ең алдымен өзіміз кіршіксіз таза, тәрбиелі адам болуымыз керек.
Адамгершілік пен саналықтың бастапқы қарапайым белгілерін өнегелі отбасында
дарытқан баланың болашағы жарқын, өмірі мәнді болмақ. Біздің балалар-
біздің қарттығымыз, жаман тәрбие-болашақтағы қайғымыз, бұл біздің көз
жасымыз, бұл басқалар алдындағы, бүкіл еліміз алдындағы біздің кінәміз
демекші кең байтақ елімізде ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып, ұяттылық,
әдептілік, көргенділік, мейірімділік, шарапаттылық салтанат құрып
үйлесімділік тауып жатса, сол қымбат қасиеттердің бәрі отбасы, ошақ қасында
бүршік атып, бұтағын жаятынын естен шығармауымыз керек.
1.2 Мектепке дейінгі мекеме мен отбасының бірлескен іс-әрекеті және оның
балаларды дамытудағы маңызы
Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін бүгінгі жас ұрпаққа үлгілі, өнегелі
тәрбие беру – қазіргі білім беру және тәрбиелеудегі басты міндеттердің
бірі.
Қазіргі заманда жас ұрпаққа сапалы білім мен саналы тәрбие беру әлеуметтік
құрылымның ең маңызды міндеттерінің біріне айналды. Қазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білімді дамыту тұжырымдамасында
Мектепке дейінгі мекемеке дейінгі тәрбие үздіксіз білім берудің алғашқы
сатысы. Ол баланың жеке бас ерекшелігін ескере отырып дамытатын орталық
делінген [53].
Баланы тәрбиелеу, дамыту және білім беру мәселелерінде отбасы мен
балабақша ұжымының бірлескен өзара тығыз байланыста болуы.
Бала тәрбиесі ана сүтінен басталып, өмір бойы қалыптасатын күрделі құбылыс.
Тәрбиенің ең алғашқы негізі отбасында қаланып, балабақшамен байланыс арқылы
одан әрі жалғасады.
Жаста білген, басқа сіңген тәлімің,
өзің өлмей сүйегіңнен қала алмас, - деп классик жазушы айтқандай
балалық шақтан бойына орныққан, ана сүтімен даритын, ұлттық сезім
нышандары, сөз өнері оның болашақ шамшырағына айналып, рухани байлығын
кеңейтеді.
Оны туған жерге, елге, халқына деген сүйіспеншілікке, патриоттыққа
тәрбиелеу – аса жауапты міндеттердің бірі.
Жұмыла көтерген жүк жеңілдегендей бала тәрбиелеуде осындай міндеттерді
іске асырушылар – балабақша мен отбасы.
Осы екі арнада жүргізілген тәлім тәрбие сабақтаса, ұштаса жүргізілгенде
ғана мақсатымыз нәтижелі болмақ.
Отбасы тәрбиесіндегі ең маңызды мақсаттардың бірі – айналаны тану,
сезіну,қабылдау, түсіне қарай таңдау, әсерлей білу, өзіне мақсат қоя білуге
баулу. Өмірдегі, өнердегі, табиғаттағы тамаша көріністерден жан азығын алып
әсерлене білуге үйрету. Білімге, білуге, құштарлыққа, әсемдікке,
талғампаздыққа тәрбиелей отырып, баланы болашақ білім ордасы – мектепке
дейінгі мекемеке дайындау.
Педагог ғалымдардың тұжырымдарына сүйенсек тұлғаның қалыптасу
нәтижелілігі ең алдымен отбасындағы өнегеге байланысты екенін білеміз.
Отбасылық тәрбиелеудің басымдылығын тану дегеніміз – отбасы мен мектепке
дейінгі мекеме жасына дейінгі мекеменің жаңа қарым – қатынасын талап
етеді.Бұл қарым-қатынастың жаңашылдығы ынтымақтастық және өзара қарым-
қатынас деген түсініктермен анықталады.
Мектепке дейінгі мекеме жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқытудың
мемлекеттік стандартында: ата-аналарды мектепке дейінгі мекемеке дейінгі
ұйымдар мен мектепке дейінгі мекемеалды топтардың педагогикалық процеске
тарту мақсатында мектепке дейінгі мекемеке дейінгі ұйымдар мен отбасының
өзара іс-әрекетін қамтамасыз ету қажеттілігін ұсынады.
Мектепке дейінгі мекеме жасына дейінгі мекеменің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz