Қаржыларды басқару

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

І. Қаржыларды басқарудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1Қаржы басқару ұғымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Қ.Р.да қаржыны басқару қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.3 Қаржыларды басқару тәжірбиелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16

ІІ. Қ.Р.да қаржынларды басқарудың қазіргі жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.1Қ.Р.дағы қаржыларды басқару ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2 Қ.Р.ның қаржы министірлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.3 Қ.Р.ның салық комитеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
2.4 Ұлттық банк ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

ІІІ.Қаржы жүйесін автоматтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
3.1Қоғамдық ұйымдарда автоматандырылған жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
3.2. Қаржыны басқарудың автоматтандырылған жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ...35
3.3Қаржыларды басқарудың автоматтандырылған жүйені жетілдіру ... ... 38

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40

Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41

Кіріспе.
Басқару адам қызметінің барлық аясына, соның ішіне қаржы қызметіне де тән нәрсе.
Адамдардың саналы, мақсатты қызметі ретіңдегі басқару эконоюмикалық заңдардың объективті зандылықтары мен талаптарына негізделген. Осы заңдардың талаптарын танып білуге сүйене отырып және оларды пайдаланудың нысаңдары мен әдістерін жасай отырып, мемлекеттік, шаруашылық және қоғамдық органдар арқылы қоғам қаржыны, бағаны, кредитті және тағы басқаларын қоса, өндірістік қатынастардың нысандарын саналы түрде басқа-рады.
Қаржыны басқару — бұл қаржыны және шектесуші экономикалық және әлеуметтік жүйелерге оларды жетілдіру жөне дамыту мақсаты мен ықпал жасау процесі және қаржы қатынастарының бүкіл жиынтығының тиімді жұмыс істеуіне жетуді және мұның негізінде тиісті қаржы саясатын жүргізуді қамтамасыз ету жөніндегі мемлекет (қаржы органдары арқылы) шараларының жиынтығы. Бұл орайда қажетті нәтижеге жету үшін объектіге мақсатты ықпал жасаудың әдістері мен тәсілдерін пайдаланадыі. Қаржы жүйесінде басқару қаржы механизмі арқылы оның әдістерінің, тұтқаларының, ынталандырмаларының және санкцияларының көмегімен жүзеге асырылады.
Қаржыны басқарудың мақсаты макроэкономикалық теңгерілімдікте, бюджет профицитінде, мемлекетгік борыштың азаюында, ұлттқ валютаның берікелктігін, ақырында, мемлекет пен қоғамның барлық мүшелерінің экономикалық мүдделерінің үйлесуінде (ұштасуыңда) көрінетін қаржының тұрақтылығы мен қаржының тәуелсіздігі болып табылады, Сөйтіп, қаржыны басқару — бұл тиісті қаржы саясатына жетудің мақсаты; қаржы механизмі — бұл мақсатқа жетудің құралы; қаржы саясаты — қаржыны басқарудың тиісті процесінің түпкілікті қорытынды нәтижесі.

Әдебиеттер.
1.«ҚР Ұлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
2.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.
30.03. 1995.
3.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған лруденциялық нормативтер туралы» ереже.
4.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
5.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
6.Қазіргі заманғы нарық табиғаты және дамуы Э. П. Дунаев, И. Е. Рудакова редакциясымен - М., МГУ, 1999 ж, 81 б.
7.Кулигин П. Социалистік экономикадағы нарық. - "Вопросы экономики", 1996 ж. N 1,143
8. Алехин Б. И. Рынок цснных бумаг: Введение в фондовые операции - М., Финансы и статистика", 1991.
9.Кабдиев Д. К. Развитие экономической мысли в Казахстане
(конец XIX - нсчало XX века) - Алма-Ата, иКазахстан", 2001.
10.Жунусов Б. А., Мамбетов У. Е., Байжомартов. Ңарықты экономика негіздері, 2 бөлімді - Ақтөбе, "Ноу-хау", фирмасы, 2000.
11.Аяпова Ж. М., Арынов Е. М. Русско-казахской толковой словарь предпринимателя - Алматы: МВП "Инкар", МЧП "Тұлға,2003.
12.Сабырбаев Б. Экономикалық терминдердің орысша-қазақша
түсіндірме сөздігі - Алматы, Қазақстан, 2000.
13.Современная экономическая мысль: / Пер. с англ., М.: Прогресс, 1968.
14.Эрхард Л. Благостроение для всех - М., Начало - Пресс, 1999.
15 Кондратьев Н. Д. Проблемы экономической динамики. М. Экономика, 1989.
16. Фсодоров Б. Г. Современные вамотнокрсдитные рынки - М., Финансы и статистика, 2004.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І. Қаржыларды басқарудың теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 6
1.1Қаржы басқару
ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 6
1.2 Қ.Р-да қаржыны басқару
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.3 Қаржыларды басқару
тәжірбиелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16

ІІ. Қ.Р-да қаржынларды басқарудың қазіргі
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.1Қ.Р-дағы қаржыларды басқару
ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 18
2.2 Қ.Р-ның қаржы
министірлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..21
2.3 Қ.Р-ның салық
комитеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..24
2.4 Ұлттық
банк ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...26

ІІІ.Қаржы жүйесін автоматтандыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

3.1Қоғамдық ұйымдарда автоматандырылған
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ...31

3.2. Қаржыны басқарудың автоматтандырылған
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ..35

3.3Қаржыларды басқарудың автоматтандырылған жүйені жетілдіру ... ... 38
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41

Кіріспе.
Басқару адам қызметінің барлық аясына, соның ішіне қаржы қызметіне де
тән нәрсе.
Адамдардың саналы, мақсатты қызметі ретіңдегі басқару эконоюмикалық
заңдардың объективті зандылықтары мен талаптарына негізделген. Осы
заңдардың талаптарын танып білуге сүйене отырып және оларды пайдаланудың
нысаңдары мен әдістерін жасай отырып, мемлекеттік, шаруашылық және қоғамдық
органдар арқылы қоғам қаржыны, бағаны, кредитті және тағы басқаларын қоса,
өндірістік қатынастардың нысандарын саналы түрде басқа-рады.
Қаржыны басқару — бұл қаржыны және шектесуші экономикалық және
әлеуметтік жүйелерге оларды жетілдіру жөне дамыту мақсаты мен ықпал жасау
процесі және қаржы қатынастарының бүкіл жиынтығының тиімді жұмыс істеуіне
жетуді және мұның негізінде тиісті қаржы саясатын жүргізуді қамтамасыз ету
жөніндегі мемлекет (қаржы органдары арқылы) шараларының жиынтығы. Бұл
орайда қажетті нәтижеге жету үшін объектіге мақсатты ықпал жасаудың
әдістері мен тәсілдерін пайдаланадыі. Қаржы жүйесінде басқару қаржы
механизмі арқылы оның әдістерінің, тұтқаларының, ынталандырмаларының және
санкцияларының көмегімен жүзеге асырылады.
Қаржыны басқарудың мақсаты макроэкономикалық теңгерілімдікте, бюджет
профицитінде, мемлекетгік борыштың азаюында, ұлттқ валютаның берікелктігін,
ақырында, мемлекет пен қоғамның барлық мүшелерінің экономикалық
мүдделерінің үйлесуінде (ұштасуыңда) көрінетін қаржының тұрақтылығы мен
қаржының тәуелсіздігі болып табылады, Сөйтіп, қаржыны басқару — бұл тиісті
қаржы саясатына жетудің мақсаты; қаржы механизмі — бұл мақсатқа жетудің
құралы; қаржы саясаты — қаржыны басқарудың тиісті процесінің түпкілікті
қорытынды нәтижесі.

І.Қаржыларды басқарудың теориялық негіздері
1.1Қаржы басқару ұғымы
Қаржыны басқарудың негізіне мына қағидаттар қойылған:
басқарудағы демократизм;
қаржы мәселелеріне саяси тәсілдеме (көзқарас);
басқарудың ғылымдылығы;
орталықтаңдырылған, салалық және аумақтық басқарудағы келісушілік;
басқарудағы жауапкершілік;
шаруашылық шешімдерінің сабақтастығы;
басқарудағы экономикалық және әкімшілік әдістердің оңтайлы үйлесуі
(ұштасуы).
Қаржыны басқарудың екі қырын ажырата білген жөн: біріншіден, мемлекет
қаржыны, оның нысаңцарын экономика мен әлеуметтік сфераны басқарудың тетгі,
тұтқасы ретінде пайдаланады және сөйтіп, қоғамдық өндірістің бүкіл
процесіне ықпал жасайды; екіншіден, қаржының өзі басқарудың объектісі болып
табылады: қаржы қатынастарының нысаңдары, ақша қорлары, қаржы аппараты,
яғни қаржы мекемелерінің жүйесі басқарылады.
Қаржыны басқаруға ғылыми тәсілдеме қажет, бұл басқару шешімдерін
әзірлегенде экономикалық заңдардың талаптары, экономикалық талдау
нәтижелері, экономикалық-математикалық әдістер және қаржыны басқарудың
автоматтандырылған жүйелері ескеріледі, басқарудың экономикалық және
әкмшілік әдістері ұтымды үйлеседі деген сөз. Қаржыны ғылыми басқару іс-
қимылға жаңа қаржы әдістері мен тұтқаларын енгізу немесе ескілерінің күшін
жою жолымен келеңсіз құбылыстарды уақтылы жеңіп отыруды қажет етеді.
Сонымен бірге айқын және уақтылы экономикалық ақпарат, ғылыми негізделген
көрсеткіштер, жоғары сапалы перспективалық және ағымдағы қаржылық жоспарлау
талап етіледі.
Қаржы қатынастарының әрбір сферасы мен әрбір бунында басқару
субъектілері қаржыға мақсатгы ықпал етудің өзндік өдістері мен нысандарын
пайдаланады. Мәселен, қаржыны басқаруда мынадай бірнеше өзара байланыеты
нақтылы әдістер мен нысандарды (функционалдық элементтерді) бөледі:
ақпарат, жоспарлау (болжау), ұйымдастыру, реттеу, бақылау.
Қаржылық ақпараттың ғылыми негізделген жоспарлау мақсаты үшін де, сондай-
ақ бүкіл қаржы процесін оперативті басқару үшін де зор маңызы бар.
Жоспарлау процесіңцегі басқару шешімдері қаржы ақпаратына талдау жасау
негізінде қабылданады ол осыған байланысты жеткілікті толық әрі ақиқат
болуы тиіс. Ақпаратты алудың ақиқаттығы мен уақыттылығы негізделген
шешімдер қабылдауды қамтамасыз етеді. Қаржылық ақпарат бухгалтерлік,
статистикалық және оперативтік есеп беруге негізделеді.
Жоспарлау (болжау) қаржыны басқарудың жүйесінде маңызды орын алады. Бұл
— жоспарлы тапсырмаларды орындауға қажетті ақша қаражаттарының мөлшерін
және оның көздерін анықтау; орталықтандырылған және орталықтандырылмаған
ақша қорлары арасында, ұлттық шаруашылықтың салалары мен әкімшілік-аумақтық
бірліктері арасында қаражаттарды бөлудің оңтайлы үйлесімін (пропорциясын)
белгілеу; ресурстарды пайдаланудың нақты бағыттарын анықтау және т.б.
Ұйымдастыру — басқарудың барлық буындарының жөнге салынғандығын,
айқындығын, қаржы ақпаратының жоғары нәтижелілігін, басқару
қызметкерлерінің жауапкершілігі мен тәртіптілгін білдіреді.
Қаржыны басқаруды дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор. Көбінесе қаржыны
оперативі басқарудың нәтижесі қаржы субъектілерінің — қаржы органдарының,
салық комитеттері мен қаржы полициясыныңжәне ұлттық шаруашылық
салаларындағы қаржы бөлімдерінің толып жатқан аппаратының жұмысының қалай
ұйымдастырылып отырғанына байланысты болады. Қаржы аппаратының
ұйымдастырылу дәрежесі жоғары болуы тиіа Бұл қаржы құрылымдарының барлық
қызметкерлерінің біліктілігі мен жеке білгірлігіне жоғары талаптар қояды.
Қаржылық реттеу — бұл жоспарлы тапсырмалардың орындалуы үшін қаржы
ресурстарын икемді, шебер жұмсау, белгіленген нәтижеден теріс ауытқулардың
барлық түрін алдын алуға және жоюға бағытталған; мұның өзі резервтік
(сақтық) қорлар, жоспардан тыс қаржы ресурстары, пайдаланылмаған қаржатар
есебінен қызметтердің барлық түрлерінде арақатынас пен үйлесімділікті
қамтамасыз етуді білдіреді.
Бақылау басқарудың элементі ретінде жоспарлау процесінде де, сонымен
бірге оперативтік басқару стадиясында да жүзеге асырылады. Ол қоғамда
барлық қаржы процестерін (операцияларын) жүргізудің дұрыстығы мен
зандылығын тексеру және қамтамасыз ету жөніндегі қаржы құқығының нормаларын
басшылыққа алып отыратып қаржы аппараттарының қызметін қамтиды. Бақылау
қаржы ресурстарын пайдаланудың нақты нәтижелерін жоспарлы көрсеткіштермен
салыстыруға, қаржы ресурстарын өсірудің резервтерін айқындауға,
шаруашылықты неғұрлым тиімді жүргізудің жолда-рын белгілеуге мүмкіндік
береді.
Қаржыны басқаруда басқа кез келген басқарылу жүйесіндегідей басқарудың
объекгілері мен субъекгілері бөлінеді. Объектілер ретіңде қаржы
қатьшастарының сан алуан түрлерін атауға болады басқаруды жүзеге асыратын
ұйымдық құрылымдар субьектілер болып табылады. Кәсіпорындарда және ұлтық
шаруашылық саласыңда қаржыны басқаруды кәсіпорындардың, ұйымдардың және
мекемелердің қаржы бөлімдері мен службалары, сондай-ақ сақталып отырған
министрліктер мен ведомстволардың қаржы бөлмінері мен басқармалары жүзеге
асырып отырады. Нарықтық экономиканың қалыптасып, дамуы жағдайындағы
қаржыны басқару қаржы бойынша басқару шешімдерін негіздеуді, бүгіңде нашар
пайдалаыып жүрген әдістерді іске асыруды, басқару функцияларының —
реттеудің, қаржы рыногін қалыптасгыру әдістерінің бір элементі ретіңдегі
қаржы ресурстарын есебін тауып пайдалануды күшейтуді талап етеді Бұл
жағдайда нарықтық экономикаға көшкен Шығыс Европа елдерінің де, сонымен
бірге әлеуметтік жағынан бағдарланған нарықтық экономика жағдайында көп
жылдар бойы емір сүріп отырған капиталистік елдердің де тәжірибесін
ескерген жөн.

1.2 Қ.Р-да қаржыны басқару қызметі.

Қаржыны басқару стратегиялық, яғни қаржыны жалпы басқару және
оперативтік басқару болып ажыратылады. Стратегиялық басқару қаржы
ресурстарын келешекте болжау арқылы анықтауда, мақсатты бағдарламаларды
және басқаны іске асыруға арналған қаржы ресурстарының ауқымын белгілеуде
көрінеді. Оны дәстүр бойынша мемлекеттік биліктің және басқарудың жоғарғы
органдары — Президент аппараты, Парламент, Үкімет, Қаржы министрлігі жүзеге
асырады.
Қазақстан Республикасы Президентіне көп жағдайда Президент аппараты
арқылы қаржыны басқаруға үлкен өкілдік берілген. Президент стратегиялық
жоспарларды, республикалық бюджетті жөне оның орындалуы туралы есепті
өзірлеу тәртібін белгілейді, мемлекетгік бағдарламалар мен стратегиялық
жоспарларды бекітеді. Президент Үкімет актілерінің іс-қимылын бұзады (алып
тастайды) не түгелдей немесе ішінара тоқтатады. Ол Республикалық бюджеттің
атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің Төрағасын жөне екі мүшесін
қызметке тағайындайды, бұл органдардың жұмысы туралы ақпаратгы тыңдайды.
Қаржыны жалпы басқару Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін
жүзеге асыратын едцің ең жоғарғы өкілді органы — ІІарламенте жүктелген.
Палаталардың бірлескен отырысында Парламент республикалық бюджетті және
Үкімет пен Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніңдегі есеп
комитетінің бюджеттің атқарыуы туралы есептерін бекітеді, бюджетке өзгер-
теулер мен толықтырулар енгізеді, салықтар мен алымдарды белгілейді және
оларды альш тастайды, мемлекетгік қағаздар мен .республиканың экономикалық
және өзге де көмек көрсетуі туралы мәселелерді шешеді.
Парламенттің құзырында қаржы проблемемаларын шешу заңдамалық актілерді —
Қазақстан Республикасының зандары мен Парламент қаулыларын талқылауға жәяе
кейін дауыс беруге енгізу жөніндегі заңнамалық бастама құқында жүзеге
асырылады. Парламент аса маңызды қоғамдық катынастарды реттейтін заңдар
шығарады, негізгі қағидаттар мен нормаларды белгілейді, олар: салық салуға,
алымдар мен басқа да міндетгі талемдерді белгілеуге, рес-публикалық
бюджетке, білім беруге, денсаулық сақтауға және алеуметтік қамсыздандыруға,
елдің қорғанысы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, мемлекеттік орғандар
мен жергілікті. басқару оргаңдарын ұйымдастыру мен олардың қызметіне,
айналадағы ортаны корғауға, меншік режіміне және өзге де мүліктік
құқықтарға қатысты.
Парламентгің жұмыс органдары тұрақты негізде жұмыс істейтін сенат пен
мәжілістің тұрақты комитетгері — Экономика, қаржы, бюджет комитеттері болып
табылады. Комитеттерде заңнамалық актілер оларды Парламенттің палаталарында
дауысқа салуға енгізгенге дейін анықталады.
Қазақстан Республикасының Үкіметі— Министрлер Кабинеті Республика
Президенті белғілейтін тәртіппен республикалық бюджетті әзірлеу мен
өзгеріуге қатысады. Парламентке республикалық бюджетті және оның атқарылуы
туралы есепті ұсынады, бюджеттің атқарылуын қамтамасыз етеді.
Жалпы қаржыны басқарудағы Үкіметтің құзыры оның атқарушы биліктің органы
ретіңдегі мәртебесімен анықталады және мыналарды қамтиды:
әлеуметтік-экономикалық саясаттың негізгі бағыттарын, оны жүзеге
асырудың стратегиялық және тактикалық шараларын өзірлеу;
мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық
бағдарламаларды, индикатавтік жобарларды өзірлеу;
республикалық бюджетті әзірлеу және оны атқару;
елдің қаржы жүйесін нығайту жөніндегі шараларды әзірлеу және жүзеге
асыру, мемлекеттің қаржыэ валюта және материал ресурстарын жасап5
пайдаланған кезде заңдылықтың сақталуына бақылауды қамтамасыз ету;
құрылымдық және инвестициялық саясапы жүзеге асыру;
мемлекеттік меншікті басқаруды ұйымдастыру;
аймақтардың әлеуметтік-экономикалық даму мәселелерін шешу;
сыртқы экономикалық саясатты жүзеғе асыру, басқа мемлекеттермен,
ынтымақтастық пен халықаралық қаржы ұйымдарымен өзара іс-қимыл жөніндегі
шараларды әзірлеу;
елдің Конституциясымен айқындалған мәртебеғе сәйкес өзге де
өкіметтіктерді жүзеге асыру.
Экономика мен әлеуметтік саланы басқару жүйесін түбірлі қайта құрудан
туындап отырған жаңа мәселелерді шешуге байланысты және Қазақстан
экономикасының дамудың нарықтық жолына өтуіне орай қаржыны басқару
саласында қайта қүрыжан Қаржы министрлігі және оның жер-жерлердегі
оргаңдарының рөлі шұғыл артып отыр. Сонымен бірге бұл жерде мынаны атап өту
қажет. "Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі
жетілдіру шаралары туралы" Қазақстан Республикасы ІІрезидентінің Жарлығына
сәйкес Қаржы министрлігіне Мемлекеттік кіріс министрлігі қосылыпэ олардың
бюджетті жоспарлау жөне мемлекетгің кірісін жоспарлау саласындағы
функциялары мен өкілеттіктері жаңадан құрылған Экономика және бюджеттік
жоспарлау министрлігіне берілген.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 3 қыркүйектегі № 962
қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі туралы
қағидаға сәйкес Министрлік басшылықты, сондай-ақ заңнамада көзделген шекте
мемлекеттік бюджеттің атқарылуы және атқарылуын бақылау, мемлекеттік
меншікті басқару, есепке алу және пайдалануын бақылау, банкроттық
рәсімдерінің және дәрменсіз борышкерді тартудың соттан тыс рәсімінің
жүргізілуін бақылау, бухгалтерлік есеп жүйесін және қаржылық есептеме
аудитін реттеу саласындағы салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын Қазақстан
Республикасының орталық атқарушы органы болып табылады.
Министрліктің негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
республикалық бюджеттің атқарылуын және жергілікті бюджеттердің
атқарылуына кассалық қызмет керсетуді қамтамасыз ету;
салықтардың, алымдардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің түсуін және езге де бюджетке түсетін түсімдерді, міндетті
зейнетақы жарналарының толық және уақытылы аударылуын, шикізат секторы
ұйымдарынан бюджетке түсетін түсімдер бөлігінің Қазақстан Республикасының
Ұлттық қорына аударылуын қамтамаеыз ету;
республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы, бухгалгерлік есеп,
есептеме және аудит жөніндегі әдіснамалық басшылық жасау;
өз құзыры шегіңде республикалық және жергілікті бюджеттер қаражатының
тиімді және мақсатты пайдалануын бақылау;
мемлекеттік меншікті басқарудың тиімділігін арттыру;
мемлекеттік салық саясатын әзірлеуге және іске асыруға қатысу;
банкроттық рәсімін жүргізуге (банктерді және сақтаңдыру (қайта
сақтандыру) ұйымдарын қоспағанда), сондай-ақ соттан тыс рәсімде дәрменсіз
борышкерді таратуға мемлекеттік бақылау;
алкоголь өнімдері мен этил спиртінің өндірілуін және оның айналымын
мемлекеттік реттеу;
өз құзыры шегінде Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігін
жүзеге асыру;
Министрліктің құзыры шегінде халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру;
оған заңнамамен жүктелген өзге де міндеттер.
Министрлік заңнамада белгіленген тәріппен мынадай негізгі функцияшарды
жүзеге асырады:
тиісті қаржы жылна арналған республикалық бюджеттің жобасынэ мемлекеттік
және өзге де бағдарламаларды, Қазақстан Республикасының стратегиялық
жоспарларын және Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының
иңдикативтік жоспарларын негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерді әзірлеуге
қатысу;
бюджетке түсетін түсімдерді болжауға және мемлекеттік бюджетке
кірістердің түсуі саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаттары мен
басымдықтарын нақтылауға қатысу;
өз құзыры шегінде мемлекеттік қаржыны және мемлекеттік басқару
саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаттары мен басымдықтарын анықтауға
қатысу;
мемлекет қаржысы? фискалдық саясат және мемлекетік меешік саласыңдағы
заңнаманы қолдану тәжірибесін талдау және қорытындылау оны жетілдіру
жөніңде ұсыныстар әзірлеу;
ұтымды үкіметтік және мемлекет кепіддік берген қарыз алуды сондай~ақ
мемлекеттік борышты басқаруды қамтамасыз ету;
мемлекеттік меншікті пайдалану мониторингі жүйесін жетілдіру;
заңнамада белгіленген тәртіппен шикізат секторы ұйымдарынан бюджетке
түсетін түсімдердің бөлігін Қазақстан Республикасы Ұлттық қорына аудару;
өз құзыры шегіңде бюджеттің атқарьшуы жөніңдегі норматавтік құқықтық
актілердің, бухгалтерлік есеп пен аудиттің? қаржылық бақылаудың және
мемлекеттік меншікті басқарудың жобаларға әзірлеу және дайындау (немесе
қабылдау);
өз құзыры шегінде қосарланған салық салуды болдырмау туралы халықаралық
салық келісімдері мәселелерінде уәкілегі органның функциялары;
жер қойнауьш пайдалануға арналған келісімшарттардың салық сараптамасы,
сондай-ақ келісімшарттық талаптардың орыңуалу барысына тексеру жүргізу;
мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есебін, соңдай-ақ өз құзыры
шегінде республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы туралы
есешемені жүргізу және іске асыру тәріпбін әзірлеу;
жергілікті бюджеттердің шоттарын, мемлекеттік мекемелердің шоттарын
жүргізу және шоттар бойынша аударымдық операцияларды жүзеге асыру;
республикалық бюджетгі қаржылаңдырудың жиынтық жоспарын бекіту және
оларға өзгерістер енгізу;
республикалық бюджеттен шығыстарды қаржыландыру және рсспубликалық
бюджетге көзделген соманың шегіңде кредит беру;
Ұлттық қордың қалыптасуы және атқарылуы жөніндегі қызмет туралы
ақпаратты қамти отырып, республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық
есептерді, мемлекеггік бюджеттің атқарылуы барысы туралы айлық, тоқсандық
және жылдық ақпаратты жасау, сондай-ақ мемлекет қаржысы бойынша
статистикалық есептерді жасау;
республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің
шығыстар сметасының дұрыс жасалуын және бекітілуін, сондай-ақ республикалық
бюджет қаражатының, үкіметтік қарыздар, мемлекеттік кепілдігі бар
мемлекеттік емес қарыздар қаражатының және кейіннен үкіметтік қарыз алуға
байланысты гранттардың және мемлекеттік меншіктегі өзге де мүліктердің
мақсатты пайдалануын бақылау;
республикалық бюджеттің атқарылуын, сондай-ақ жергілікті бюджеттердің
атқарылуын бақылау және таддау;
бухгалтерлік есеп пен аудит саласында, оның ішінде өз құзыры шегінде
аудиторлық қызметті лицензиялау саласында уәкілетті органның функцияларын
анықтау;
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкіндегі Қазынашылық комитетінің
тиісті шоттары арқылы мемлекетгік мекемелердің валюталық операцияларын
жүргізу және есепке алу, заңнаманы сақтау жөніңдегі тексерістерді
ұйымдастыру;
мемлекеттік кепілдіктермен тартылған мемлекепж емес қарыздардың және
жергілікті атқарушы органдар қарыздарының шарттарына қаржылық сараптама
жүргізу;
үкіметгік қарыздардың қаржылық шарттарын анықтау, жергілікті атқарушы
органдардың қарыздарды тартуын келісу;
Қазақстан Республикасының Үкіметі беретін өкілеттіктерге сәйкес
келіссөздер жүргізу, үкіметтік қарыздардың шарттарына қол қою, Үкіметтің
мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздарын шығару, Қазақстан Республикасы
резидентерінің мемлекетгік емес қарыздары бойынша үкіметгік кепілдіктер
беру;
үкіметтік қарыздарды алу, пайдалану, өтеу және оларға қызмет көрсету,
Қазақстан Республикасы резиденттерінің мемлекеттж емес қарыздарының
мемлекетгік кепілдері бойынша міңдеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету;
республикалық бюджетте көзделген және Үкімет шешімдеріне сәйкес
инвестициялық жобаларға, мемлекеттік бағдарламаларға және өзге де іс-
шараларға кредит беру;
үкіметтік сыртқы қарыздар туралы келісімдерді бекітуге қажетгі
құжаттарды дайындауға қатысу;
түпкі қарыз алушылар мен екінші деңгейдегі банктердің үкіметтік
қарыздардың қаражатын және Үкіметтің бірлесіп қаржыландыру үлесін
республикалық бюджетке қайтару туралы ішкі кредиттік келісімдердің
жобаларын дайыңдау;
уәкілетті банкагенттермен бірлесіп республикалық бюджеттен
оқшауландырылған қаражатты өңдіріп алу жөніңде түпкі қарыз алушылармен
жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу;
салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
бюджетке түсуін көздейтін заңнаманың сақталуын, міндетті зейнетақы
жарналарының толық және уақтылы аударылуын бақылау;
мемлекеттің кірістері бойышпа мемлекеттік есептемені жинаудың нысандары
мен тәсілдерін жетілдіру;
Ұлттық банкпен келісім бойынша конкурстық негізде үкіметтік қарыздарға,
мемлекеттік кепіддігі бар мемлекеттік емес қарыздарға және кейіннен
үкіметтік қарыз алуға байланысты гранттарға қызмет көрсету үшін екінші
деңгейдегі банктерді, бастапқы дилерлерді, лид-менеджерлерді және
мемлекеттік бағалы қағаздарды шығару жөніндегі басқа да әріптестерді
іріктеу;
алкоголь өнімдері мен этил спиртін өндіруді және оның айналымын
мемлекеттік бақылау;

1.3 Қаржыларды басқару тәжірбиелері.
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, мемлекеттің қаржысын басқарудың қолданыльш
жүрген жүйесінің айтарлықтай кемшіліктері бар. Олардың бастыларьша
мыналарды отқызуға болады:
Біріншіден, үкіметтік операцияларды қамтудың толық емесші. Қазіргі кезде
үкіметтік операциялардьщ едәуір бөлігі, биліктің аймақтық және жергілікті
органдарыньщ барлық операциялары Қаржы министрлігі тарапынан болатып тиімді
бақылаудан тыс қалып қояды. Ең алдымен бұл толып жатқан бұрынғы бюджеттен
тыс қорлардың қаражаттарын, шетедік субсидиялар мен нәтижелерді пайдалану
жөніндегі операцияларға, шетел валютасындағы бюджет операцияларына, сондай-
ақ мезгілі өткен сыртқы берешекке қызмет ету жөніндегі операцияларға
қатысты.
Екіншіден, түсімдерді уақтылы алуға жеткілікті бақылау жасамау.
Қайта құрылған Қаржы министрлігі бұл проблемаларды ойдағыдай шешуге
көмектеееді, мемлекетгік басқарудың деңгейлері арасында салықтық
түсімдерді, шығыстарды түзету жүйесіндегі икемділікті бөлуге бақылауды
жолға қояры сөзсіз.
Үшіншіден, мемлекетгік бюджет таппіылығьш қаржыландыру жүйесінің
кемшіліктері.
Бұрынғы КСРО-да мемлекеттік бюджеттің тапшылығын қаржыландырудың
дәстүрлі көзі ұзақ жылдар бойы Мемлекеттік банктің пайызсыз кредиттері,
сондай-ақ Жинақ банктеріндегі халықтың салымдары болып келді. Қазіргі кезде
бұл көздерді пайдалану қиын мәселе болып қалды.
Мемлекеттік бюджет тапшылығын жабудың баламалы қаржы көзі ретінде
пайдалануға болатын мемлекеттік бағалы қағаздарды шығару бүгінге дейін
кеңінен таралмай отыр. Мұның экономикалық дағдарыстар мен инфляция
жағдайында заңды екенін мойындауға тура келеді
Өткен кездің оңтайлы тәжірибесіне келеңсіз қарау қаржының дамуына, оны
басқаруға қайшы келді: бюджетке төленетін төлемдердің салық нысандары
жеткіліксіз пайдаланылды; бюджеттен төленетін субвенциялардан (мақсатты
жәрдем қаржыдан) бас тарту болды және т.т. Осы және басқа себептерге
байланысты қаржының рөлі төмендеді. Экономиканы басқаруды қайта құру жаңа
қаржы саясатын жасап, жүзеге асыруды, қаржыны басқарудың қағидалы жаңа
әдістеріне көшуді талап етті. Бұл әдістер экономикаға қаржының реттеуші
ықпалын күшейтуді қамтамасыз етуі, қоғамдық өндірістің тиімділігін өсіруге,
әлеуметтік саланы дамытуға мүмкіндік туғызуы тиіс.
Тәжірибе жүзінде кассалық резервтердің барлығы Ұлттық банкке
шоғырланады және олардың шаруашылық айналымға түсуі Ұлттық банкінің
мекемелері арқылы коммерциялық банктердің кассаларын толтыру негізінде
жүреді. Барлық банктер қолма-қолсыз есеп айырысуларды Ұлттық банктердің
мекемелері арқылы жүргізеді, ал қажет жағдайда Ұлттық банкіден несие алады.
Осының нәтижесінде қолма-қол және қолма-қолсыз есеп айырысу айналысы Ұлттық
банкіде және оның мекемелерінде шоғырланады.

ІІ. Қ.Р-да қаржынларды басқарудың қазіргі жағдайы.
2.1Қ.Р-дағы қаржыларды басқару ережелері.
Қаржыны басқару жөніңдегі сан алуан функцияларға байланысты Қаржы
министрлігіне үлкен құқықтар берілген.
Министрліктің негізгі міндеттерін іске асыру және өз функцияларын жүзеге
асыру үшін заңдарда белгіленген тәртіппен:
мемлекетгік оргаңдардан, өзге де ұйымдардан және жеке тұлғалардан
Министрлікке жүктелген функцияларды жүзеге асыру үшін қажетті ақпараттарды
сұратуға және алуға;
өз құзырының шегінде барлық мемлекетгік органдардың, өзге де ұйымдардың
және жеке тұлғалардың орындауы үшін міндетті нормативтік құқықтық актілерді
шығаруға;
Министрліктің қарауындағы комитеттер мен мемлекеттік ұйымдардың
бұйрықтарын, өзге де кесімдерін тоқтатуға немесе тоқтата тұруға;
акционерлік қоғамдардағы мемлекеттік үлеске және республикалық
меншіктегі басқа да мүлікке иелік етуге, пайдалануға, сондай-ақ заңнамалық
актілермен және Үкімет белгілеген жағдайларда билік етуге;
өз құзырындағы мәселелер бойынша халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты
жүзеге асыруға;
бірыңғай қазынашылық шоттағы және Қазынашылық комитетінің
корреспонденттік шоттарьшдағы ағымдағы қалдықтарды Үкімет белгілеген
тәртіппен тиімді орналастыру жолымен басқаруды жүзеге асыруға;
бюджетгік заңнамада көзделген жағдайларда бюджет қаражаттарын қайтарып
алуға, қаржыландыруды тоқтата тұруға;
қымбат бағалы металдар мен асыл тастарды басқаруды, есебін және сақтауды
ұйымдастыруды жүргізуге;
ұлттық және шетелдік валютада банктік операциялардың жекелеген түрлерін
жүзеге асыруға;
өзіне заңдармен жүктелген өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқықтары
бар.
Қаржы министрлігінің орталық аппаратыңда белгілі міндеттер мен
функцияларды атқаратын бірқатар арнаулы бөлімшелер бар, басқарудың
мақсаттары мен міндеттерінің өзгеруі агшарат функцияларының дамуы, жұмысты
жетілдірудің қажеттігі ескеріле отырып бұл бөлімшелердің құрамы мен
құрылымы үнемі өзгеріп отырады.
Қазіргі кезде Қаржы министрлігінің орталық аппаратында бірқатар
департаменттер мен басқармалар маңызды орын алады:
Мемлекеттік бюджеттің атқарылуын ұйымдастыру департамеші;
Фискалдық саясат пен болжам департаменті;
Макроэкономика және қаржы статистикасы департаменті;
Мемлекеттік органдандарды қаржылаңдыру департаменті;
Кірістер мен келісімшарттар департаменті;
Электронды мониторинг департаменті;
Жұмыстарды ұйымдастыру және қаржылық қамтамасыз ету департаметі;
Құжат айналымы және кадр жұмыстары департаменті;
Акциздерді реттеу департаменті;
Заң қызметі департаменті;
Ақпараттандыру департаменті;
Мониторинг және трансферттік баға белгілеу департаменті;
Бухгалтерлік есептің әдіснамасы мен аудит департаменті;
Халықаралық қаржылық қатынастар департаменті;
Халықаралық салық салу департаменті және т.т.
Департаменттер өз кезегінде нақтылы фукционалдық міндеттерді орындайтын
басқармалардан, ал олар бөлімдерден тұрады.
Министрліктің мынадай ведомстволары бар: Қазынашылық комитеті, Қаржылық
бақылау комитеті, Салық комитеті, Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру
комитеті, Дәрменсіз борышкерлермен жұмыс жөніндегі комитет.
Қазынашылық комитетінің ұйымдық құрылымы Қаржы министрлігі құрамындағы
Қазынашылықтың орталық аппаратынан және оған бағыныстағы аймақтық
бөлімшелерден тұрады.
Қазынашылық органдары мынадай міндеттер мен функцияларды орындайды:
республикалық бюджетті ұйымдастыру, оның кассалық атқарылуын жүзеге
асыру? жергілікті бюджетгерге есеп-қисаптық кассалық қызмет көрсету және
мемлекеттік бюджеттің орындалуын бақылау;
касса бірлігі қағидатын негіздей отырып, қазынашылықтың шоттарыңдағы
ақша қаражаттарьш басқару;
республикалық және жергілікті бюджеттер арасында өзара есеп айырысуды
енгізу;
республикалық және жергілікті бюджеттер арасында салықтарды және басқа
міндетті төлемдерді бөлуді қамтамасыз ету және оларды түрлі деңгейлердің
бюджеттеріне есептеу;
мемлекеттік мекемелердің валюталық операцияларын басқару және есепке
алу, оларды жүргізген кезде заңнамалықтың сақталуы жөнінде тексерулер
ұйымдастыру;
мемлекет қаржысының мән-жайы туралы ақпаратты жинау, өндеу жөне талдау;
республикалық бюджеттің қолма-қол ақшасының ағынын болжау;
мемлекеттік сыртқы қарыздарды және мемлекеттің кепілдігі бар мемлекеттік
емес ішкі қарыздарды өтеу және қызмет көрсету кезінде ақша аударуды жүзеге
асыру;
бухгалтерлік есеп пен бюджет жүйесіндегі есептемені және қазынашылық
органдары жүйесіндегі ішкі аудитті дамыту және жетілдіру;
қазынашылықтың құзырына жататын мәселелер бойынша есептік операцияларды
жүргізудің тәртібі туралы әдістемелік және нұсқаулық құжаттарды
әзірлеу.Қазынашылық қызметкерлерінің мемлекеттің қаражаттарын пайдаланатын
мемлекеттік кәсіпорындардың, мемлекетгік билік пен басқару органдарының,
мемлекеттік банктердің қаржы-бухгалтерлік службаларын тексеруге құқы бар.
Одардың лауазымды адамдардан қаржы заңнамасын бұзуды жоюды талап етуге құқы
бар
2.2 Қ.Р-ның қаржы министірлігі.
Қаржы министрлігі жүйесіңдегі ең көбі жергілікті қаржы органдарының
аппараты, ол облыстық, қалалық, аудандық қаржы басқармадары мен бөлімдерін,
салық комитеттерін қамтиды. Олар бас қару жөніңдегі жұмыстарды жүргізеді
яғни жергілікті бюджеттердің атқарылуымен, ішкішаруашылық резервтерді
анықтаумен және шаруашылық кешенінің жөне әлеуметтік-мәдени сфераның барлық
буындарында ресурстарды үнемдеуді іздестірумен айналысады, шаруашылық
органдарды қаржыландыруды жүзеге асырады және олардың қаржы қызметін
бақылап отырады. Қаржы және салық органдары жергідікті әкімшіліктің
бағынышында болады.
Қаланың қалалық қаржы басқармасының құрылымы мыналарды қамтиды:
Басшылық (меңгеруші, оның орынбасарлары);
Кадр бөлімі;
Бюджет бөлімі;
Бюджет қаражаттарының атқарылуын бақылау жөніндегі бөлім;
Білім жөне мәдениет мекемелерін қаржыландыру бөлімі;
Денсаулық сақтау мекемелерін қаржыландыру бөлімі;
Жергілікті бюджеттің атқарылуы жөніндегі бөлім;
Материалдық өндіріс пен өндірістік емес сфера салаларын қаржыландыру
бөлімі;
Халықты әлеуметтік қорғауды қаржыландыру бөлімі;
Басқару аппараты органдарын қаржыландыру бөлімі;
Қаржы органдарын қаржыландыру бөлімі.
Облыстық қаржы басқармасының құрылымы облыстар шаруа-шылығының өзіндік
ерекшелігін ескереді және жоғарыда келтірілгеннен біраз айырмашылығы
болады. Оған, мысалы, аграрлық секторды қаржыландыру бөлімі қосылады.
Аудандық қаржы бөлімдерінде жергілікті бюджеттердің атқарылы бойынша
сәйкес бөлімшелердің болуы мүмкін. Бөлімдердің орнына инспекциялар, топтар
немесе жеке мамаңдар (санатгар бойынша) болуы хақ.
Бюджет бөлімінің, бюджет жөніндегі инспекцияның негізгі міндеттері
мыналар болып келеді:
Қала, аудан бюджетін жасау жөніндегі, шаруашылықтардағы ішкі резервтерді
анықтау мен жұмылдыру, үнемдеу режімін сақтау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру
және орындау;
қала аудан бюджетінің орыңдалу барысына бақылауды жүзеге асыру,
бюджеттің орындалуын қамтамасыз ету қаржы бөлімі-
нің басқа бөлімшелерімен бірлесіп, бюджет кірістерін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.