Атазаңның қалыптасуы



1 Атазаң (Канұн.и Есаси) жаңа Парламeнт (Мәжіліс.і умуми)
2. Атазаңныңқалыптасуы(ІІ. Мешрутийет)
Мондрос Уақытша Бітімі (Мондрос Мүтарекеси), Ұлттық Келісімінің (Мисак.ы Милли) Қабылдануы және жаңа Мәжілістің дайындықтары
3 Ұлы Ұлттық Мәжілісінің ашылуы және Түркия 4 Ұлы Ұлттық Мәжiлiсі (ТҰҰМ) атының қабылдануы.
4 Алғашкы оппозиция партиялары мен көптік партиялы жүйеге өту
30 кыркүйек 1876 ж. Арнайы Мәжіліс (Мәжіліс-и Махсуса) деп аталатын 28 мүшелі арнайы Алқа кұрған. Митхат Паша басқаруындағы арнайы алқаның дайындаған заң жобасы 20 Қараша 1876 ж. де толықтырылып, Патшаға ұсынылды. Патшаның жарлығымен 23 Желтоқсан 1876 ж. “Атазаң” деп (Канун-і Есаси) қабылданды.
Осман империясының алғашқы Парламенті (Мәжіліс-и Умуми), 19 Наурыз 1877 жылғы Патшаның жарлығымен жұмысқа бастады. Парламент (Мәжіліс-Умуми) сайлау арқылы құрылған Өкілдер Мәжілісінен (Мәжіліс-и Мебусан) жаңа Патшаның өмірлік тағайындаған мүшелерінен тұратын Сенат (Мәжіліс-і Аян) деп аталатын екі палатадан құралды.
Атазаң (Канун-і Есаси)Өкілдер Мәжілісіне Министрлерді жұмысынан босату уәкілеттілігіне ие болмаса да, кейбір жауапты тұлғаларды Жоғарғы Сотқа ұсыну хақы танылды. Өкілдер Мәжілісі бұл хақын колдану барысында мемлекеттік жауаптыларды Жоғарғы Сотқа ұсынғаны үшін 28 маусым 1877 жылы патша Өкілдер Мәжілісін кызметтен босатты. 1878 жылдың Қаңтар айында Атазаң (Канун-і Есаси) қажеттілігінен туған сайлау нәтижесінде кұрылған ІІ. Мәжіліс 13 желтоқсан 1877 мен 14 ақпан 1878 жылдары арасында қызмет атқарғаннан уәкілеттілігінің болмауына карамастан басуәзірді (Садразам) кызметінен босатқаны үшін патша оларды мерзімсіз жабылуға мәжбүр етті.
ІІ. Атазаңныңқалыптасуы(ІІ. Мешрутийет)
Атазаңды қайтадан қалпына келтіру мақсатымен Салонникиде, Бірлестік жаңа Жетістік Коғамы (Иттихат уә теракки жәмийеті) мүшелері офицерлердің қол астындағы әскери күштерімен көтеріліске шықты. Көтеріліс нәтижесінде Патша 23 шілде 1908 жылы Атазаңды қайтадан қалпына келтірді.
Өткізілген сайлау нәтижесінде жаңа Парламент (Мәжіліс-и Умуми), 17 желтоқсан 1908 жылы ашылды. Бұл сайлаудың нәтижесінде Бірлестік және Жетістік Қоғамы парламентте көпшілік дауыспен сайланды. Бұл дәуірде саяси және қоғамдық тұрақсыздық Бірлестік және Жетістік Қоғамына қарсы басталған қарсылық көтерілісі- Македониядағы Әрекет Армиясының СтамБұлға келуімен тоқтатылған. 27 сәуір 1909 жылы Парламент Сұлтан Абдүлхамитті тақтан алып тастап, орнына інісі Мехмет Решадты тағайындады.
10 шілде 1909 жылы Өкілдер Мәжілісі (Мәжіліс-и Мебусан) қайтадан отырыс өткізіп, 8 тамыз 1909жылы Атазаңға (Канун-и Есаси) өзгерістер енгізді. Бұл өзгерістерде Үкіметтің және уәзірлердің Өкілдер Мәжілісіне (Мәжіліс-и Мебусан) қарсы жауапты болуы шарты енгізілді. Патшаның билігі шектелді.
1876 Атазаңы (Канун-иEсaси)1908 - 1918 жылдары арасында жеті рет өзгеріске ұшыраса да тұрақтылык орнамай, осы уақыт аралығында сайланған Мәжілістің барлығы жабылуға мәжбүр болды.
Мондрос Уақытша Бітімі (Мондрос Мүтарекеси), Ұлттық Келісімінің (Мисак-ы Милли) Қабылдануы және жаңа Мәжілістің дайындықтары
Бiрiншi Дүниежүзілік Соғыстың аяғында одақтастарымен бірге жеңілген Осман Империясы 30 Қазан 1918 жылы Осман Империясы-Антанта елдері арасындағы үйлестіруге байланысты Мондрос Уақытша Бітіміне кол қойды. Бұл уақытта елдің ішіндегі кейбір бөлінуші кұрылыстар көтерілісдайындығы жасап жатканда, Анатолия, Фракиядағы ұлтшылдар болса Құқықты қорғау Қоғамы (Мүдаафа-и Құқык Жемийеті) атында мемлекеттің азаттық шараларын ойлайтын, мемлекеттегі күш-куаттың басын косатын ұлттық және жалпы мемлекеттік күрес бастататын бір коғам кұрды.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Атазаңның қалыптасуы (I. Мешрутийет), Атазаң (Канұн-и Есаси) жаңа Парламeнт
(Мәжіліс-і умуми)
1 қыркүйек1876 ж.таққа щыққан патша ІІ. Абдулхамит,Осман Мемлекетінің
алғашкы Атазаңын дайындау мақсатымен 30 кыркүйек 1876 ж. Арнайы Мәжіліс
(Мәжіліс-и Махсуса) деп аталатын 28 мүшелі арнайы Алқа кұрған. Митхат Паша
басқаруындағы арнайы алқаның дайындаған заң жобасы 20 Қараша 1876 ж. де
толықтырылып, Патшаға ұсынылды. Патшаның жарлығымен 23 Желтоқсан 1876 ж.
“Атазаң” деп (Канун-і Есаси) қабылданды.
Осман империясының алғашқы  Парламенті (Мәжіліс-и Умуми), 19 Наурыз 1877
жылғы Патшаның жарлығымен жұмысқа бастады. Парламент  (Мәжіліс-Умуми)
сайлау арқылы құрылған Өкілдер Мәжілісінен (Мәжіліс-и Мебусан) жаңа
Патшаның өмірлік тағайындаған мүшелерінен тұратын Сенат (Мәжіліс-і Аян) деп
аталатын екі палатадан құралды.
Атазаң (Канун-і Есаси)Өкілдер Мәжілісіне Министрлерді жұмысынан босату
уәкілеттілігіне ие болмаса да, кейбір жауапты тұлғаларды Жоғарғы Сотқа
ұсыну хақы танылды. Өкілдер Мәжілісі бұл хақын колдану барысында
мемлекеттік жауаптыларды Жоғарғы Сотқа ұсынғаны үшін 28 маусым 1877 жылы
патша Өкілдер Мәжілісін кызметтен босатты. 1878 жылдың Қаңтар айында
Атазаң  (Канун-і Есаси) қажеттілігінен туған сайлау нәтижесінде кұрылған
ІІ. Мәжіліс 13 желтоқсан 1877 мен 14 ақпан 1878 жылдары арасында қызмет
атқарғаннан уәкілеттілігінің болмауына карамастан басуәзірді (Садразам)
кызметінен босатқаны үшін патша оларды мерзімсіз жабылуға мәжбүр етті.
ІІ. Атазаңныңқалыптасуы(ІІ. Мешрутийет)
Атазаңды қайтадан  қалпына келтіру мақсатымен Салонникиде,  Бірлестік жаңа
Жетістік Коғамы (Иттихат уә теракки жәмийеті) мүшелері офицерлердің қол
астындағы әскери күштерімен көтеріліске шықты. Көтеріліс нәтижесінде Патша
23 шілде 1908 жылы Атазаңды қайтадан қалпына келтірді.
Өткізілген сайлау нәтижесінде жаңа Парламент (Мәжіліс-и Умуми), 17
желтоқсан 1908 жылы ашылды. Бұл сайлаудың нәтижесінде Бірлестік және
Жетістік Қоғамы парламентте көпшілік дауыспен сайланды. Бұл дәуірде саяси
және қоғамдық тұрақсыздық Бірлестік және Жетістік Қоғамына қарсы басталған
қарсылық көтерілісі- Македониядағы Әрекет Армиясының СтамБұлға келуімен
тоқтатылған. 27 сәуір 1909 жылы Парламент Сұлтан Абдүлхамитті тақтан алып
тастап, орнына інісі Мехмет Решадты тағайындады.
10 шілде 1909 жылы  Өкілдер Мәжілісі (Мәжіліс-и Мебусан) қайтадан отырыс
өткізіп, 8 тамыз 1909жылы Атазаңға (Канун-и Есаси) өзгерістер енгізді. Бұл
өзгерістерде Үкіметтің және уәзірлердің Өкілдер Мәжілісіне (Мәжіліс-и
Мебусан) қарсы жауапты болуы шарты енгізілді. Патшаның билігі шектелді.
1876 Атазаңы (Канун-иEсaси)1908 - 1918 жылдары арасында жеті рет өзгеріске
ұшыраса да тұрақтылык орнамай, осы уақыт аралығында сайланған Мәжілістің
барлығы жабылуға мәжбүр болды.
Мондрос Уақытша Бітімі (Мондрос Мүтарекеси), Ұлттық Келісімінің (Мисак-ы
Милли) Қабылдануы және жаңа Мәжілістің дайындықтары
Бiрiншi Дүниежүзілік Соғыстың аяғында одақтастарымен бірге жеңілген Осман
Империясы 30 Қазан 1918 жылы Осман Империясы-Антанта елдері арасындағы
үйлестіруге байланысты Мондрос Уақытша Бітіміне кол қойды. Бұл уақытта
 елдің ішіндегі кейбір бөлінуші кұрылыстар көтерілісдайындығы жасап
жатканда, Анатолия, Фракиядағы ұлтшылдар болса Құқықты қорғау Қоғамы
(Мүдаафа-и Құқык Жемийеті) атында мемлекеттің азаттық шараларын ойлайтын,
мемлекеттегі күш-куаттың басын косатын ұлттық және жалпы мемлекеттік күрес
бастататын бір коғам кұрды.
15 Maмыр1919ж.Грецияқтардын Измирге басқыншылығынан бір күннен кейін,9.
Армия Ревизоры болып тағайындалған Мұстафа Кемал мен жолдастары Ыстанбұлдан
Анатолияға ат басын тартып, 19 мамыр 1919 ж.  Самсунға келуімен бірге Түрік
тарихында жеке меншікті егемендіктен-ұлттык егемендікке өту кезеңін
бастаған болатын. Самсун мен Хавза қалаларында; ұлттык тәуелсіздік және
еркіндіктің халықтың бір тұтас болуы түсінігімен бүкіл Анатолияда қарсылық
білдіру митингтері жүргізілуі үшін әскери және тағы баска органдарға
 бұйрық берілген, ұйымдастырылған құрылтайлар арқылы ұлтшылдар өздерінің
аймақтарын құтқаруға күш салға бастағанды. Бұл мақсатпен бастаған іс
-әрекеттері ұлттық егемендікке апаратын тәсіл деп саналатын 21-22 маусым
1919 мерзімді -Амасия Жарияламасымен- аяқталған. Жарияламада -Ұлттың
тауелсіздіғін ұлттын батылдығы мен қайраттылығы құтқаратыны- анық айтыла
тұрып бұл максатпен Сівас және Ерзұрұмда халықтын өкілдері катынасатын
құрылтайлар өткізілетіні жарияланған.
23 шілде1919ж. Eрзұрұм Конгресі құрылды. Конгресте; “Отанның айрылмас бір
бөлігі, Шығыс  аймақтарында тұратын халықтың бірігіп дұшпанмен күресуі және
Ыстанбүлдағы Өкілдер Мәжілісінін қайтадан жиналып, тисті шаралары
қолданылуы қажеттігі шешімі қабылданды”. Бұдан баска Өкілдер Тобы деп
аталатын басқару органы кұрылып, төрағалығына Мұстафа Кемал Паша сайланған.
Бұл мерзімде Әгейде көптеген қалаларда құрылтайлар өткізіліп, Ұлттық Күш
атты ұлтжанды қарулы күштер қүрылды.
4 қыркүйек 1919 ж. ұлттық егемендік ережесіне сүйенген жаңа Түрік
Мемлекетінің негізі  деп саналатын Сәвас Конгресі құрылды. Конгғресте;
отанның бөлінбейтін бір тұтас екенін, мемлекеттегі бүкіл ұлтжанды қарулы
күштердің Анатолия мен Румелия Құқықты қорғау Қоғамы (Анатолия мен Румелия
Мүдаафа-и Құқык Жемийеті) астында топтасқан, бұл Коғамның төрағалығында да
Мұстафа Кемал Пашаның сайлануы сияқты маңызды шешімдер қабылданды. Кұрылтай
нәтижесінде -Өкілдер Кеңесі- кұрылып, отанның азаттығы үшін кешікпей
Өкілдер Мәжілісінің (Межіліс-и Мебұсан) жиналуы кажеттігін жаңа  Патшаға
ұсынылу шешімі қабылданған.
Парламенттін сайлау арқылы кұрылатын палатасы , соңғы Өкілдер Мәжілісі
(Мәжіліс-і Мебұсан), Сәвас Конгресінде қабылданған шешімғе орай 12 қаңтар
1920 ж. құрылып, 20 қаңтар 1920 ж.  Егемендікдеңгейінде Ұлттық Келісім деп
аталатын (Мисак-ы Милли) маңызды шешімдер қабылдаған. 
Ұлттық Келісім (Мисак-и Милли) шешімдері мазасызданған Антанта Елдері 16
Наурыз 1920 ж.  Ыстанбұлды ресми түрде басып алды. Өкілдер Мәжілісінің
(Мәжіліс-и Мебұсан) 2 сәуір 1920 ж. жұмысын мерзімсіз үзіліс қабылдағаны
үшін Патша 11 сәуір 1920 Мәжілістің жұмысын токтатқан. Мұстафа Кемал 19
Наурыз 1920 ж. жариялаған мәлімдемесінде төтенше жағдайларда жаңа бір
Мәжілістің Анкарада жиналатынын, Ұлттық Күрес орталығының Анкарадан
басқарылатыны және жұмыстан босатылған Өкілдер Мәжілісі (Мәжіліс-і Мебұсан)
мүшелерінің Анкарадағы Мәжіліске кіру мүмкіндіктері болатынын айқындаған.
Ұлы Ұлттық Мәжілісінің ашылуы және Түркия Ұлы Ұлттық Мәжiлiсі (ТҰҰМ) атының
қабылдануы.
27 Желтоқсан1919ж.  Анкараға келген Мұстафа Кемал Паша 21 Наурызда
жариялаған екінші мәлімдемесінде Мәжілістің 23 Наурыз 1920 ж. Жұма күні
жиналатынын хабарлады.
23 Наурыз1920ж.  Жұмакүні алғашқы Мәжіліс ғимаратының  ашылу салтанаты
өткізілді. Мүше саны- Құқықты қорғау Әрекетінің бүкіл мемлекеттегі
бөлімшелерінен  232, Өкілдер Мәжілісі (Мәжіліс-і Мебұсан) Анкараға келген
мүшелерінен 92 кісі барлығы 324 болғанмен, сол кезеңдегі шарттар себебімен
ашылу күні тек қана  115 өкіл Мәжіліске қатыса алды.
Мәжілістің алғашкы отырысында жасы үлкен  мүше болғандықтан, Төрағалық
еткен Синоп Өкілі Шериф Мырза  "... Ұлтымыздың іште және сыртта толық
тәуелсіздікпен тағдырдың міндетін меншіктеніп, өзін өзі билей бастағандығын
бүкіл әлемге жариялай отырып, Ұлы Ұлттық Мәжілісті ашып отырмын.”деп
Мәжілістегі алғашкы үндеуді жасады. Шериф Мырзаның Мәжіліс үшін айтып өткен
“Ұлы Ұлттық Мәжілісі”атауын баска да ұсыныстар болса да қысқа мерзімде
барлық мүшелер мақұлдаған. 23 Наурыз 1920 ж. шығарылған 1 нөмірді Түркия
Ұлы Ұлттық Мәжілісінің құрылымы жөніндегі жалпы мүшелердің шешімімен
Мәжілістің аты Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісі деп аталынды.
Төтенше жағдайларда билікке келер мәжіліс міндетін атқарған Ұлы Ұлттық
Мәжіліс заң шығарудан басқа, атқару билігін де колына алған. Ашылудың
екінші күні өткізілғен отырыста Мұстафа Кемал Паша Мәжіліс Төрағасы,
Ерзұрұм өкілі Желаледдин Ариф Мырза екінші Төраға болып сайланды. Мұстафа
Кемал Пашаның төрағалығында 25 Сәуір 1920 ж. жеті адамнан тұратын уақытша
орындау комиссиясы құрылды. 29 Сәуірде “Отанға  Қиянат Заңы”қабылданып,
Мәжілістін “ұлы халифалық пен сұлтандықты және шетелдік дұшпандардан
мемлекетті құтқару”максатында болғаны- бұл заңға қарсы тұратындардың отанға
опасызық жасады деп саналатын шешімін қабылданған. 2 мамырда орындау
өкілдерінің сайлау заңы қабылданып, Күштердің Ынтымақтастығы деген жүйе
қалыптасты.
1921 жылғы Атазаң
23 Сәуір1920 ж. ашылған Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісі Төтенше Жағдайда
мемлекеттің қажеттерін орындау және  басқаруды камтамасыз ету мақсатымен
жаңа Атазаң шығару жұмысы басталды. Атазаң (Тешкилат-ы Есасие) мазмұны
жөніндегі Мәжіліс отырыстары 20 қантар 1921 ж. аяқталып, 1921 Атазаңы
(Тешкилат-и Есасие) Мәжіліс тарапынан қабылданды.
1876 жылғы Атазаңды бүтіндей істен шығармаған 1921 Атазаңы 24 баптан
тұратын және алғашқы 9 бапта мемлекеттің негізгі қағидаларына орын берген
бір Атазаң болып табылады. Атазаң;  егемендіктің  кедергісіз және шартсыз
 Халықтікі болғанын, Заң шығару мен атқару билігі Мәжілісте
жиналғандығын,Мәжіліс жалпы отырысында сайланған Мәжіліс Төрағасының,
Мәжілістің Төрағасы және Министрлер Кабинетінің табиғи басшысы екендіғін
айқындады.
ТҰҰМ да Атазаң жобаларынан баска, әскери жеңістері нәтижесінде шет ел
мемлекеттермен халықаралык келісімдер жасалынып жатқан еді. ТҰҰМ қол қойған
алқашқы халықаралық келісім 3 желтоксан 1920 ж.  Армениямен қол қойылған
Ғгюмри бейбітшілік Келісімі аркылы Шығыс майданы жабылған. 16 Наурыз 1921
ж  СССР- мен жасалынған Мәскеу Келісімі алғаш рет шет елдік бір мемлекеттің
жаңа кұрылған мемлекетті Ұлттық Келісімнің  тануы нәтижесін берген. Сакария
жеңісінен кейін, 20 қазан 1921 ж. франциялықтармен жасалынған Анкара
келісімі бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Сенат құрамына екі депутат сайланып енді
Республика қызметінің түбегейлі конституциялық принципін бүгінгі таңда
Демократиялық Партияның күш-қуатын, қалыптасуы мен маңыздылығы
Ватикан дипломатиясының қалыптасуы, дамуы
Тәуелсіз Қазақстан парламенті
Қазақстан Республикасы кәсіби парламентінің қалыптасуы
Қылмыстық процесс принциптерін жіктеу
Қылмыстық іс жүргізу қағидаларының ұғымы мен маңызы
Қазақстан Республикасы Парламентінің қызметі, жеке қарауына жататын мәселелері, мәні, белгілері
Әдеби сын жанрындағы сыншылдық көзқарастар мен сынның жанрлық формасы
Пәндер