Арнайы мектептің ең күрделі мәселелерінің бірі- кемістігі бар балаларды тәрбиелеу
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Дамуында ауытқуы бар балаларға арналған мектептегі тәрбие мазмұны 2. Арнайы мектептегі педагогтардың оқушылармен қарым.қатынас стилін тәрбиелеудің маңызы.
3. Шығармашылық қабілеті мен эстетикалық бейімделген оқушылардың бойына дамыту.
Қорытынды
Негізгі бөлім
1. Дамуында ауытқуы бар балаларға арналған мектептегі тәрбие мазмұны 2. Арнайы мектептегі педагогтардың оқушылармен қарым.қатынас стилін тәрбиелеудің маңызы.
3. Шығармашылық қабілеті мен эстетикалық бейімделген оқушылардың бойына дамыту.
Қорытынды
Егеменді Қазақстанда өркениетті қоғам мен құқылы мемлекеттің қалыптасуы жағдайында өскелең ұрпақтың рухани байлығы мен мәдениеттілігін, еркін ой-лау қабілеті мен шығармашылығын, кәсіби біліктілігі мен білімділігін арттыру қажеттілігі туындап отыр. Бұл жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру ісін қайта құ-руды, ұлттық мұраны қайта жаңғырту арқылы оның мазмұнын қайта жаңғырту арқылы оның мазмұнын қайта қарап, жоғары деңгейге көтеруді талап етеді. Білім беру ісін қайта құру мәселесі еліміздің барлық салаларында болып жатқан оң өзгерістермен тығыз байланысты. Мемлекет тарапынан халыққа білім беру ісін жаңғырту мақсатында білім беру жүйелерінің мақсат, міндеттерін айқын-дайтың жаңа мазмұндағы заң жобалары мен тұжырымдамалар қабылданып, ха-лықтың рухани дамуына, ұлттық тіл мен тарихтың, дін мен мәдениеттің өркен-деуіне қолайлы жағдайлар туғызуда.
Ғылыми зерттеулерге жасалған мазмұнды талдау, арнайы мектептерде мүм-кіндіктері шектеулі балаларды оқыту барысында керекті материалдарды пай-далану мәселелерінің бүгінгі таңға дейін арнайы зерттеу обьектісі болмағанын байқауға болады. Мүмкіншілігі шектеулі балалардың тарихына көз жүгірсек, сонау б.э.б. өмір сүрген Аристотельдің (384-322) «О чувственных восприятиях и их обьектах» еңбегінде баланың ақыл-ой қабілеттірінің дамуына тереңдіктің және мылқаулықтың кері ықпалын ашып айтқан. Осындай балаларға білім беру-дің алғашқы әрекеттері ерте ғасырларда іс жүзіне ене бастайды.
Дамуында ауытқуы бар балалардың жеке басын, іс-әрекетін, мінез-құлқын пайымдап білу, олардың арасындағы себепті байланыс пен олардан туындайтын нәтижелердің мән-жайын түсіну, балалардың бойындағы түрлі кемістіктердің сыртқы көрінісін және олардың белгілерін әуел бастан анықтап алып, оларды өзгертудің, сөйтіп баланың бойындағы сапа жағынан жаңа қасиеттерді тәлім-тәрбие арқылы қалыптастыру міндеттерін шешіп отыру-күн тәртібінің маңызды мәселесі. Аса көрнекті психолог Л.С.Выготский дефектология ғылымының да-муына ден қойып, оны ғылыми тұрғыдан негіздеді. Мүмкіншілігі шектеулі ба-лаларды зерттеп, оларға сапалы тәлім-тәрбие беру мен оқытудың өзіндік әдіс-тәсілдерін іздестәреді. Сөйтіп, дефектология ғылымының болашақта шұғыл-данатын ауқымын, мақсат, міндеттерін анықтап берді. Арнаулы педагогиканың дамып өрістеуі әйгілі психолог Л.С.Выготский, Л.Занков, Н.А.Кулагина т.б. сияқты ғалымдардың есімімен байланысты.1924 жылы Л.С.Выготскийдің бас-шылығымен басылып шыққан «Мылқау, керең, соқыр және кемақыл балаларды тәрбиелеу мәселелері» деп аталған жинақта, мүмкіншілігі шектеулі балаларды оқыту-тәрбиелеу мәселелерін биологиялық және әлеуметтік тұрғыдан іздестіріп, оларды психологиялық жағынан жетілдірудің әдіс-тәсілдерін қарастырады.
Бүгінгі таңда мүмкіншілігі шектеулі балаларды тәрбиелеу барысында тәр-биенің нәтижелі болуы арнаулы мектеп пен әлеуметтік орта арасындағы жұмыс-тың бірыңғай және сабақтас жүргізілуіне байланысаты. Осындай біртұтас қарас-тырылған тәрбие жұмысы естімейтін балалардың жан-жақты жетілуіне, әлеумет-тенуіне негіз болмақ. Осы тұрғыдан, ұлттық тәлім-тәрбие арқылы жеке тұлғаны әлеуметтендіру үрдісін ғылыми тұрғыдан дәлелдеген қазақстандық дефектолог-ғалымдар А.Р.Сүлейменова, Қ.Өмірбекова, К.Б.Бектаева, А.Н.Аутоева, А.А.Мах-
метова, Ж.С.Мусина, Г.Абаевалардың зерттеулерінен көруге болады.
Ғылыми зерттеулерге жасалған мазмұнды талдау, арнайы мектептерде мүм-кіндіктері шектеулі балаларды оқыту барысында керекті материалдарды пай-далану мәселелерінің бүгінгі таңға дейін арнайы зерттеу обьектісі болмағанын байқауға болады. Мүмкіншілігі шектеулі балалардың тарихына көз жүгірсек, сонау б.э.б. өмір сүрген Аристотельдің (384-322) «О чувственных восприятиях и их обьектах» еңбегінде баланың ақыл-ой қабілеттірінің дамуына тереңдіктің және мылқаулықтың кері ықпалын ашып айтқан. Осындай балаларға білім беру-дің алғашқы әрекеттері ерте ғасырларда іс жүзіне ене бастайды.
Дамуында ауытқуы бар балалардың жеке басын, іс-әрекетін, мінез-құлқын пайымдап білу, олардың арасындағы себепті байланыс пен олардан туындайтын нәтижелердің мән-жайын түсіну, балалардың бойындағы түрлі кемістіктердің сыртқы көрінісін және олардың белгілерін әуел бастан анықтап алып, оларды өзгертудің, сөйтіп баланың бойындағы сапа жағынан жаңа қасиеттерді тәлім-тәрбие арқылы қалыптастыру міндеттерін шешіп отыру-күн тәртібінің маңызды мәселесі. Аса көрнекті психолог Л.С.Выготский дефектология ғылымының да-муына ден қойып, оны ғылыми тұрғыдан негіздеді. Мүмкіншілігі шектеулі ба-лаларды зерттеп, оларға сапалы тәлім-тәрбие беру мен оқытудың өзіндік әдіс-тәсілдерін іздестәреді. Сөйтіп, дефектология ғылымының болашақта шұғыл-данатын ауқымын, мақсат, міндеттерін анықтап берді. Арнаулы педагогиканың дамып өрістеуі әйгілі психолог Л.С.Выготский, Л.Занков, Н.А.Кулагина т.б. сияқты ғалымдардың есімімен байланысты.1924 жылы Л.С.Выготскийдің бас-шылығымен басылып шыққан «Мылқау, керең, соқыр және кемақыл балаларды тәрбиелеу мәселелері» деп аталған жинақта, мүмкіншілігі шектеулі балаларды оқыту-тәрбиелеу мәселелерін биологиялық және әлеуметтік тұрғыдан іздестіріп, оларды психологиялық жағынан жетілдірудің әдіс-тәсілдерін қарастырады.
Бүгінгі таңда мүмкіншілігі шектеулі балаларды тәрбиелеу барысында тәр-биенің нәтижелі болуы арнаулы мектеп пен әлеуметтік орта арасындағы жұмыс-тың бірыңғай және сабақтас жүргізілуіне байланысаты. Осындай біртұтас қарас-тырылған тәрбие жұмысы естімейтін балалардың жан-жақты жетілуіне, әлеумет-тенуіне негіз болмақ. Осы тұрғыдан, ұлттық тәлім-тәрбие арқылы жеке тұлғаны әлеуметтендіру үрдісін ғылыми тұрғыдан дәлелдеген қазақстандық дефектолог-ғалымдар А.Р.Сүлейменова, Қ.Өмірбекова, К.Б.Бектаева, А.Н.Аутоева, А.А.Мах-
метова, Ж.С.Мусина, Г.Абаевалардың зерттеулерінен көруге болады.
1. « Сурдопедагогика» под.ред. А.И.Дьечкова.
2. « Специальная дошкольная педагогика» Н.И.Белова. Москва
Просвещение 1985 год.
3. « История сурдопедагогики» А.Г. Басова, С.Ф. Егоров Москва Просвещение
1989 год.
4. « Обучение и воспитание глухих детей» под.ред. С.А.Зыкова Москва 1963 г.
5. «Слепоглухонемые дети» А.И.Мещеряков Москва Педагогика 1974 год.
6. « Развитие, обучение и воспитание глухих детей»
7. « Воспитательная работа» под.ред. С.Б.Хмырова Москва 1962 год.
8. «Музыкальное воспитание глухих дошкольников» Г. Яшунская Москва
Просвещение 1977 год.
9. «Дошкольное воспитание глухонемых» Н.А.Рау Москва 1947 год
10. Ж.Қатшыбекова «Мүмкіншілігі шектеулі балалар мектебінде этнопедагогикалық материалдарды тәрбие жұмысында пайдалану» // «Бастауыш мектеп» - №6,2009
2. « Специальная дошкольная педагогика» Н.И.Белова. Москва
Просвещение 1985 год.
3. « История сурдопедагогики» А.Г. Басова, С.Ф. Егоров Москва Просвещение
1989 год.
4. « Обучение и воспитание глухих детей» под.ред. С.А.Зыкова Москва 1963 г.
5. «Слепоглухонемые дети» А.И.Мещеряков Москва Педагогика 1974 год.
6. « Развитие, обучение и воспитание глухих детей»
7. « Воспитательная работа» под.ред. С.Б.Хмырова Москва 1962 год.
8. «Музыкальное воспитание глухих дошкольников» Г. Яшунская Москва
Просвещение 1977 год.
9. «Дошкольное воспитание глухонемых» Н.А.Рау Москва 1947 год
10. Ж.Қатшыбекова «Мүмкіншілігі шектеулі балалар мектебінде этнопедагогикалық материалдарды тәрбие жұмысында пайдалану» // «Бастауыш мектеп» - №6,2009
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Дамуында ауытқуы бар балаларға арналған мектептегі тәрбие мазмұны
2. Арнайы мектептегі педагогтардың оқушылармен қарым-қатынас стилін
тәрбиелеудің маңызы.
3. Шығармашылық қабілеті мен эстетикалық бейімделген оқушылардың бойына
дамыту.
Қорытынды
Кіріспе
Егеменді Қазақстанда өркениетті қоғам мен құқылы мемлекеттің қалыптасуы
жағдайында өскелең ұрпақтың рухани байлығы мен мәдениеттілігін, еркін ой-
лау қабілеті мен шығармашылығын, кәсіби біліктілігі мен білімділігін
арттыру қажеттілігі туындап отыр. Бұл жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру
ісін қайта құ-руды, ұлттық мұраны қайта жаңғырту арқылы оның мазмұнын қайта
жаңғырту арқылы оның мазмұнын қайта қарап, жоғары деңгейге көтеруді талап
етеді. Білім беру ісін қайта құру мәселесі еліміздің барлық салаларында
болып жатқан оң өзгерістермен тығыз байланысты. Мемлекет тарапынан халыққа
білім беру ісін жаңғырту мақсатында білім беру жүйелерінің мақсат,
міндеттерін айқын-дайтың жаңа мазмұндағы заң жобалары мен тұжырымдамалар
қабылданып, ха-лықтың рухани дамуына, ұлттық тіл мен тарихтың, дін мен
мәдениеттің өркен-деуіне қолайлы жағдайлар туғызуда.
Ғылыми зерттеулерге жасалған мазмұнды талдау, арнайы мектептерде мүм-
кіндіктері шектеулі балаларды оқыту барысында керекті материалдарды пай-
далану мәселелерінің бүгінгі таңға дейін арнайы зерттеу обьектісі
болмағанын байқауға болады. Мүмкіншілігі шектеулі балалардың тарихына көз
жүгірсек, сонау б.э.б. өмір сүрген Аристотельдің (384-322) О чувственных
восприятиях и их обьектах еңбегінде баланың ақыл-ой қабілеттірінің
дамуына тереңдіктің және мылқаулықтың кері ықпалын ашып айтқан. Осындай
балаларға білім беру-дің алғашқы әрекеттері ерте ғасырларда іс жүзіне ене
бастайды.
Дамуында ауытқуы бар балалардың жеке басын, іс-әрекетін, мінез-құлқын
пайымдап білу, олардың арасындағы себепті байланыс пен олардан туындайтын
нәтижелердің мән-жайын түсіну, балалардың бойындағы түрлі кемістіктердің
сыртқы көрінісін және олардың белгілерін әуел бастан анықтап алып, оларды
өзгертудің, сөйтіп баланың бойындағы сапа жағынан жаңа қасиеттерді тәлім-
тәрбие арқылы қалыптастыру міндеттерін шешіп отыру-күн тәртібінің маңызды
мәселесі. Аса көрнекті психолог Л.С.Выготский дефектология ғылымының да-
муына ден қойып, оны ғылыми тұрғыдан негіздеді. Мүмкіншілігі шектеулі ба-
лаларды зерттеп, оларға сапалы тәлім-тәрбие беру мен оқытудың өзіндік әдіс-
тәсілдерін іздестәреді. Сөйтіп, дефектология ғылымының болашақта шұғыл-
данатын ауқымын, мақсат, міндеттерін анықтап берді. Арнаулы педагогиканың
дамып өрістеуі әйгілі психолог Л.С.Выготский, Л.Занков, Н.А.Кулагина т.б.
сияқты ғалымдардың есімімен байланысты.1924 жылы Л.С.Выготскийдің бас-
шылығымен басылып шыққан Мылқау, керең, соқыр және кемақыл балаларды
тәрбиелеу мәселелері деп аталған жинақта, мүмкіншілігі шектеулі балаларды
оқыту-тәрбиелеу мәселелерін биологиялық және әлеуметтік тұрғыдан
іздестіріп, оларды психологиялық жағынан жетілдірудің әдіс-тәсілдерін
қарастырады.
Бүгінгі таңда мүмкіншілігі шектеулі балаларды тәрбиелеу барысында
тәр-биенің нәтижелі болуы арнаулы мектеп пен әлеуметтік орта арасындағы
жұмыс-тың бірыңғай және сабақтас жүргізілуіне байланысаты. Осындай біртұтас
қарас-тырылған тәрбие жұмысы естімейтін балалардың жан-жақты жетілуіне,
әлеумет-тенуіне негіз болмақ. Осы тұрғыдан, ұлттық тәлім-тәрбие арқылы жеке
тұлғаны әлеуметтендіру үрдісін ғылыми тұрғыдан дәлелдеген қазақстандық
дефектолог-ғалымдар А.Р.Сүлейменова, Қ.Өмірбекова, К.Б.Бектаева,
А.Н.Аутоева, А.А.Мах-
метова, Ж.С.Мусина, Г.Абаевалардың зерттеулерінен көруге болады.
Статистикалық мәліметтергеи жүгінсек, Қазақстан Республикасы бойынша
15600-ден астам балалардың есту қабілеті төмендеген балалар бар екенін,
олар өз отбасында немесе арнайы мектеп-интернаттарда тәрбиеленушілердің
барлы-ғында физиологиялық, педагогикалық, психологиялық жағынан дамуында
ауытқулар бар екенін, оның себеп-салдары адамның туа пайда болған, не жүре
келе нерв жүйесі қызметінің зақымдалу салдарынан кемістікке ұшырауы оларды
оқу-тәрбие істері арқылы толықтырып отырудың психологиялық және педаго-
гикалық жағынан іздестіруді қажет етеді.
Қорытынды
Дефектология ғылымының, сондай-ақ арнайы мектептің ең күрделі
мәселелерінің бірі- кемістігі бар балаларды тәрбиелеу.
Тәрбие- педагогикалық ұғымдардың бірі. Тәрбие деп- мұғалімнің және
тәрбиеші-нің, ата-аналармен бірігіп, мақсатты түрде жүргізетін тәрбие
жұмыстарын айтады. Тәрбие жайында осы уақытқа дейін әртүрлі теориялар мен
пікірлер айтылып келеді.
Кемістігі бар балаларды жан-жақты тәрбиелей отырып, қоғамның бір мүшесі
етіп қалыптастыру және көптеген арнайы мектептерде сияқты, естімейтін және
нашар еститін балаларға арналған мектептердің негізгі проблемаларының бірі-
тәрбиеші-лердің арнайы мамандықтарының жоқтығы.
Революциядан кейін арнайы мектептер ашыла бастады. Қазіргі кезде
Қазақстанда жүзге жуық арнайы мектептер бар. Бұл мектептерде орыс және
қазақ тілдерінде білім беріледі. Республикамыз-дағы арнайы мектептер
балаларға білім беруде және тәрбиелеуде көптеген жетістік-терге жетті.
Арнайы мектептің педагогикалық ұжымы білім беруде және тәрбие дәрежесін
көтеруге өз үлестерін қосты. Арнайы мектеп, жалпы мектептің тәрбиелік
міндеттері бірдей. Арнайы мектептің тәрбиелік проблемаларына оқушының жеке
ерекшеліктері, кемістіктері күрделеніп, әлеуметтік, экономикалық,
мәдениеттік жа-ғынан жанұя, кемістіктің құрамы, жас ерекшеліктері,
тәрбиешілердің арнайы білімдерінің жоқтығы жатады.
Қазіргі уақытта арнайы мектепте, жалпы мектептегідей сынып жетекшісі
оқы-тады және тәрбиелейді. Сынып жетекшісі- өзінің сыныбына тәрбие жұмысын
қалыптастыру болып табылады. Арнайы мектеп оқушылары қозғыш болып келеді.
Мұғалімдерді тыңдамай, жан-жағына алаңдап, қасындағы жолдасына жұмыс жа-
сауына мүмкіндік бермей, кедергі келтіреді. Осы себептен арнайы мектепте
тәрбие тәрбие мазмұнының рөлі аса зор. Мұғалім оқушыға тек бір жақты
қарамай, оның мінез-құлқына, кемістігіне, дәрежесіне, денсаулығына аса зор
мән беру қажет. Кейбір есту қабілеті зақымданған балалар қарапайым нәрсені
орындаудан бас тар-тады. Мұндай кезде мұғалімнің талап қойғыштығы болу
керек. Балаға бас салып ұрыспай, оған түсіндіру, дұрыс жолға бағыт беруі
тиіс.
1. Дамуында ауытқуы бар балаларға арналған мектептегі тәрбие мазмұны
Жалпы айтқанда, тәрбие дегеніміз- адамдарды қоғамдық өмірге және еңбекке
да-йындау мақсатын көздеп, жаңа ұрпаққа қоғамды тарихи тәрбие беру процесі
болып табылады. Тәрбие ұғымы кең мағынада әлеуметтік қоғамдық құрылыс
ретінде бар-лық салаларын қамтиды: жанұя, мектепке дейінгі мекеме, оқу,
тәрбие орындары, ең-бек ұжымы, информатика құралдары және басқа орындар.
Тәрбие процесі- күрделі диалектикалық процесс. Жас ұрпақ, бойына саналықты
қоршаған ортаға адамгерші-лікті көз-қарасты, мектеп мақсатына сай, адамзат
тарихының бай процестерін игеру. Тәрбие процесі- ұжымды дамытумен,
қалыптастыруға бағытталған тәрбиеші мен тәрбиеленушінің мақсатты және өзара
байланысты қызметі.
Педагогика тарихында тәрбиенің рөлін аса артық бағалаушылар да болады.
Д.Локк: Адамның көзқарастарымен адамгершілік қасиеттерін қалыптастырудағы
тәрбиенің шешуші рөлін мойындай келіп, адам тәрбие арқылы жетіледі! деген
сыңар қорытындыға келді. Локк бойынша, бала жаны табиғатынынан-ақ тақта
сияқты тап-таза болады, сондықтан тәрбиеші нені қажет деп тапса, соны сол
таза, ақ тақтаға жазуы тиіс.
Бұл жерде Локк тәрбиенің рөлін аса дәріптеп, әлеуметтік орта тұқым
қуалаушы-лық факторларының адамды дамытудағы ықпалын жете бағаламайды.
В.Г.Белинский бала жаны не болса, соны жаза беретін таза, ақ тақта емес,
оған өмір жазатын әріптер тәрбие мен жазу құралына және сол тақтаның
сапасына байланыс-ты деп жазды. Белинский тәрбиешінің рөлін жоғары бағалай
келе, адамның дамуы-на тұқым қуалаушылықпен ортаның әсерін де ескерген жөн
деді. Локк пен Белинс-кийдің көзқарастары бойынша, адамды адамның қанауы
жағдайында тәрбие арқылы адамдарды түрлі дәрменсіздіктен, кемістіктен,
кесірліктен құтқаруға болады. Демек, олар тәрбие арқылы адам баласының
тұрмысын жақсарту және сапасын өзгертіп жөндеуге болады деген жорамалды
ойға әкелді.
Сондықтан біз, яғни келешек ұрпақтың мақсаты- мүмкіндігі шектеулі бала-
бола-шақта қандай адам болатыны педагог пен тәрбиешінің жұмысына
байланысты.
Ол үшін оқушыларға дәйекті білім беру мен мамандарды еңбек білімін,
іскерлік-терін және дағдыларын жариялау ғана емес, қалыпты адамға сай,
адамгершіліктік сапаларын тәрбиелеу керек, яғни, еңбек сүйгіштік ұжымда
жұмыс істей алу, кіші, үлкендерді сыйлау, жауапкершілік, адамгершілік. Есту
кемістігі бар балаларды тәрбиелеудің мектептегі басты мақсаты- тәрбиелеу
және білім беру болып табы-лады. Тәрбие беру табысты болу үшін анамальды
балалардың есту және сөйлеу дамуын ескеру қажет. Осы балаларды тәрбиелеу
балалардың даму ерекшеліктері дене дамуына, тәрбие әдістеріне байланысты.
Есту кемістігі бар балалардың мінез-құлқы ерекше болады, балалар болған
жағдайды ескермейді. Мұндай балалар сөз-дерін, ойларын толық жеткізе
алмайды. Есту қабілеті зақымданған балаларға білім беруде және тәрбиелеуде,
сонымен қатар түзету жұмыстарын жүргізуде, танымдық процестері дамиды. Есту
қабілеті зақымданған қалыпты балалар бірдей заңдылық-пен дамиды. Осыған
байланысты есту қабілеттері зақымданған оқушыларға арнал-ған арнайы мектеп
жұмыстарының қағидалары мен тапсырмалары жалпы мектеп-тердегідей. Бірақ
арнайы мектепте оқитын естімейтін және нашар еститін оқушы-лардың даму
психикасының кейбір жақтары өзіндік формада қалыптасады. Сол себептен есту
қабілеті зақымданған оқушыларға арналған мектеп мұғалімдері оқу-тәрбие
жұмысын балалардың жас және тұлғалық, есту зақымдықтарын ескере отырып құру
қажет. Арнайы мектеп жалпы және арнайы тапсырмаларды шешу үшін есту мүшесі
зақымданған балалардың тәрбиесін жалпы мектеп бағдарлама-сына сүйене отырып
қолданады. Мектептің жалпы және басты мақсаты естімейтін және нашар еститін
балаларды өз бетімен өмір сүруге және жұмыс істеуге бағыт-талған. Тұлғаны
қалыптастыруда және арнайы мектеп баласының ақауын түзетуде келесідегідей
жағымды жағдайларда қалыптастыру керек:
1. Күн тәртібін орындау.
2. Жекелеген қатынас
3. Әр түрлі үйірмелерге қатысуы.
4. Жүйелі қадағалау.
Ұжым тұлғаның мінезіне толығымен әсерін тигізеді. Л.С.Выготскийдің айтуы
бойынша Ең бастысы- адам ұжымда қалыптасады. Сол себептен бала ұжымын
тәрбиелеу басты міндет болып табылады. Есту қабілеті зақымданған
оқушыларға арналған мектеп ұжымын ұйымдастыру үшін әрбір баланы жете танып,
зерттеп, жекеше жұмыстар жүргізу керек. Тәрбие процесін жүргізу үстінде
тұлғаның жағымды жақтарын айқындау қажет және де есту мүшелері зақымданған
бала-лардың қалыпты қызметке сүйене отырып, түзету жұмыстарын жүргізу
керек.
Мектеп ұжымының іс-әрекеті баланың арасындағы қарым-қатынасты ұлғайтады.
Есту кемістігі бар балалардың қарым-қатынасын сабақта және сабақтан тыс
уақыттарда да ұйымдастырады. Есту кемістігі бар оқушылардың басты факторы-
іс-әрекет болып табылады.
Еңбек жайында бастапқы түсініктерін қалыптастырады.
1.Еңбек ету үшін оқи білу, жаза білу, санай білу, көп нәрсені үйрену
қажеттігі жөніндегі мысалдармен танысады.
2.Үй шаруасындағы жұмысқа шамасы келгенше қолғабыс тигізіп отырады.
Есту кемістігі бар балаларға арналған мектептерде мұғалімдер сабақта
көптеген көрнекіліктерді пайдаланады, сол арқылы оқушылардың сабаққа деген
қызығушы-лығын арттырады. Естуі зақымданған балаларды және де басқа да
ауытқуы бар балаларды мемлекет өз қарамағына алғанымен, олар мұндай
балалардың білім алу дәрежесін көтеру қажеттілігін көрсетті.
2. Арнайы мектептегі педагогтардың оқушылармен қарым-қатынас
стилін тәрбиелеудің маңызы.
Естімейтін балалардың алғашқы мектебі Алматыдағы арнайы мектеп
интернат болып табылады. Ол 1931 жылы Қазақ СССР Министрлігінің бұйрығымен
ашылды. Естімейтін балалардың алғашқы жылдары, дамуында күрделі және қиын
жолдарды басынан өткізді. Ал қазіргі кезде естімейтін балалардың мектеп-
интернаты мықты материалдық базасы бар, өздерінің оқу корпустары,
жатақханалары, жаңа заманға сай құралдары, есту аппаратары және басқа да
құралдармен қамтамасыздандырыл-ған. Арнайы мектепте жүргізетін тәрбие
жұмыстары балалардың жеке ерекшелік-терін танып білуден басталады.
Естімейтін және нашар еститін балалардың конден-саторлық мүмкіндіктеріне
байланысты. Арнайы мектеп педагогикалық ұжымдар, балалардан қоғамға деген
қажеттілігін тәрбиелеуге бағытталған. Естімейтін және нашар еститін
балаларды еңбекке тәрбиелеу басты мақсат болып табылады. Бастауыш
сыныптарынан бастап, балалар өздерінше қызмет етеді: дене шынықтыру,
төсектерін жинайды, сыныпта кезекшілік атқарады. Кейіннен өзіне қызмет ету
қиындатылады: еден жуады, асханада кезекшілік атқарады, ыдыс жуады, мектеп
ауласын тазартады. Жоғарғы сыныптың балалары өзіне қызмет көрсетуді үйреніп
қана қоймай, сонымен қатар бастауыш сынып оқушыларына өздерінің тәжірибеле-
рін үйретуге тырысады.
Естімейтін және нашар еститін рухани байлықтарды әртүрлі қабылдайды.
Осының салдарынан психикалық даму ерекшеліктері байқалады. Қоғамдағы қарым-
қатынасты игеру балалардың жанұядағы қарым-қатынасына, жанұядағы мәдениеті-
не, педагогикалық жұмыс жүйесіне байланысты. Мектепке дейінгі және мектеп
жасындағы естімейтін балалардың негізгі іс-әрекеті- ойын. Д.Б.Элькониннің
айтуы бойынша Ойын арқылы іс-әрекет пайда болып, адамгершілік артады.
Ойын әрекеті балалардың психикасын, тұлғасын дамыту үшін маңызды.
Естімейтін және нашар еститін балалар ойын әрекеттерінде қоғамдық
өміріндегі формаларымен және қоршаған ортамен танысады. Өмірдің әртүрлі
жағдайларын ойнай отырып затар, құбылыстар және адам турлы мағлұматтар
алып, оларда ұжымдық, қоршаған ортамен және бір-бірімен қарым-қатынасы
қалыптасады.
Естімейтін балалар және нашар еститін балаларды тәрбиелеуде,
мұғалімдер мен тәрбиелеушілер, олардың даму ерекшеліктеріне қарап, методтар
мен тәрбиенің салаларына байланысты нақты формаларды өңдеп, қарастырған
жөн. Осы мәселелерді арнайы мектептерде қарастыру үшін ең алдымен тәрбиені
тәжірибелер арқылы зерттеп, жалпылап алу керек.
Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектептерде балаларды,
қоғам-еңбек іс-әрекетіне дайындап, оларға білім мен дағдыны ғана
қалыптастыру емес, сонымен қатар, адамгершілікке, әлеуметтік ортадағы,
ортадағы адамдардың жақсы қасиеттерін, яғни еңбек сүйгіштікке, коллективте
және коллективпен жұмыс істеуге, тәртіптілікке, қоғамдық мүліктерді
қастерлеуге көзқарастарын қалыптастыруға, үлкенді сыйлап, кішіге қамқор
болуға, табиғатты қорғауға, тапсырылған жұмысқа жауапкершілікпен қарауға,
жан-жануарлармен өсімдіктерді қастерлеуге үйрету- мұғалімдер мен
тәрбиелеушілердің міндеттері.
Арнайы мектептегі тәрбиелеу мен оқытудың объектісі ол қалыпты жағдайдан
және психикалық дамуы бұзылған балалар,яғни естімейтін және нашар еститін
балалар.
Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектептің жалпы және
негізгі мақсаты- естімейтін және нашар еститін оқушыларды жан-жақты
дамытып, өз бетімен өмір сүруін және еңбек етуіне даярлық жасау. Бұл
міндеттерді шешу үшін жүйелі түрде коррекциялық шаралар жасау, есту
кемістігі бар балалардың кемістігін жақсарту, жеке тұлғаның жан-жақты
қалыптасуы мен әлеуметтік бейімделуін жоспарлап жүргізу керек.
Тәрбиенің басты міндеттері- проблеманың ойлау жүйесінің меңгеруі, оның
саяси-идеялық, интернационалдық, патриоттық ой-өріс аясын кеңейтіп,
естімейтін және нашар еститін балалардың сөйлеу қабілетін дамыту.
Естімейтін және нашар еститін оқушыларды тәрбиелеудің жауапкершілік
принциптерін арттыруда, оны еліміздің қазіргі кезеңдегі әлеуметтік-
экономикалық дамуымен байланыстыру міндетті. Естімейтін және нашар еститін
тәрбиелену-шілердің өмірін жаңарту, әлеуметтік, әдептілік үшін күресте
қандай да болмасын қиыншылықтарға мойымай, дұрыс берілген тәрбие арқылы
жеңуге болады. Адамды қалыптастырудағы тәрбиенің, жауапкершіліктің рөлі
туралы жаңа көзқарас болуы қажет.
Адамгершілік нормалар, ұғымдар мен мәселелер естімейтін және нашар еститін
тәрбиеленушілердің мінез-құлқына терең әсер ете отырып, олардың сезімін
оятып, рухани дүниесіне, танымына ықпал етеді. Естімейтін және нашар
еститін оқушылардың абзал адамгершілік саналарын қалыптастыруда әлеуметтік
орта, адамдармен қарым-қатынас, теледидар, әдебиет,өнер, тағы да басқалар
әсер етеді. Әдетте бұл процесті орындауда жанұя, ата-ана, мұғалім,
тәрбиешілер маңызды рөл атқарады.
Жанұя ортасы- әр бала үшін алтын бесік, қанатын қатайтып, үлкен өмірге
аттанды-ратын мейірімді биік тұғыр. Гүл күнге қарап өсетін сияқты, бала да
тәрбиешінің мінез-құлқына қарап, ер жетеді. Тәрбиешілер, ең алдымен, өзі
үлгі болатындай етіп, өз-өзін тәрбиелеуі керек. Әр баламен жеке дара жұмыс
жасап, әңгімелесіп, сырласу тәрбиешінің ғанибетті ісі. Тәрбиешілер табиғи
болуы қажет, олардың жылы жүрегі, мейірімді жүзі, аялы алақаны, ыстық
құшағынан балаға дүние есігі ашылады, оның дүние танымы, өмірді танып
білуінен басталады. Әр тәрбиешінің бойында, естімей-тін және нашар еститін
балаларға деген сүйіспеншілік, қамқорлық сезімі, елеулі рухани күштің,
сезім сұлулығы мен мінез байлығының, өмірдің әр қырының жа-ғымды үлгі-
өнегесі болуы қажет.
Есту кемістігі бар балаларға арналған мектептерде оқитын оқушылар тез
шарша-ғыш болып келеді және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Дамуында ауытқуы бар балаларға арналған мектептегі тәрбие мазмұны
2. Арнайы мектептегі педагогтардың оқушылармен қарым-қатынас стилін
тәрбиелеудің маңызы.
3. Шығармашылық қабілеті мен эстетикалық бейімделген оқушылардың бойына
дамыту.
Қорытынды
Кіріспе
Егеменді Қазақстанда өркениетті қоғам мен құқылы мемлекеттің қалыптасуы
жағдайында өскелең ұрпақтың рухани байлығы мен мәдениеттілігін, еркін ой-
лау қабілеті мен шығармашылығын, кәсіби біліктілігі мен білімділігін
арттыру қажеттілігі туындап отыр. Бұл жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру
ісін қайта құ-руды, ұлттық мұраны қайта жаңғырту арқылы оның мазмұнын қайта
жаңғырту арқылы оның мазмұнын қайта қарап, жоғары деңгейге көтеруді талап
етеді. Білім беру ісін қайта құру мәселесі еліміздің барлық салаларында
болып жатқан оң өзгерістермен тығыз байланысты. Мемлекет тарапынан халыққа
білім беру ісін жаңғырту мақсатында білім беру жүйелерінің мақсат,
міндеттерін айқын-дайтың жаңа мазмұндағы заң жобалары мен тұжырымдамалар
қабылданып, ха-лықтың рухани дамуына, ұлттық тіл мен тарихтың, дін мен
мәдениеттің өркен-деуіне қолайлы жағдайлар туғызуда.
Ғылыми зерттеулерге жасалған мазмұнды талдау, арнайы мектептерде мүм-
кіндіктері шектеулі балаларды оқыту барысында керекті материалдарды пай-
далану мәселелерінің бүгінгі таңға дейін арнайы зерттеу обьектісі
болмағанын байқауға болады. Мүмкіншілігі шектеулі балалардың тарихына көз
жүгірсек, сонау б.э.б. өмір сүрген Аристотельдің (384-322) О чувственных
восприятиях и их обьектах еңбегінде баланың ақыл-ой қабілеттірінің
дамуына тереңдіктің және мылқаулықтың кері ықпалын ашып айтқан. Осындай
балаларға білім беру-дің алғашқы әрекеттері ерте ғасырларда іс жүзіне ене
бастайды.
Дамуында ауытқуы бар балалардың жеке басын, іс-әрекетін, мінез-құлқын
пайымдап білу, олардың арасындағы себепті байланыс пен олардан туындайтын
нәтижелердің мән-жайын түсіну, балалардың бойындағы түрлі кемістіктердің
сыртқы көрінісін және олардың белгілерін әуел бастан анықтап алып, оларды
өзгертудің, сөйтіп баланың бойындағы сапа жағынан жаңа қасиеттерді тәлім-
тәрбие арқылы қалыптастыру міндеттерін шешіп отыру-күн тәртібінің маңызды
мәселесі. Аса көрнекті психолог Л.С.Выготский дефектология ғылымының да-
муына ден қойып, оны ғылыми тұрғыдан негіздеді. Мүмкіншілігі шектеулі ба-
лаларды зерттеп, оларға сапалы тәлім-тәрбие беру мен оқытудың өзіндік әдіс-
тәсілдерін іздестәреді. Сөйтіп, дефектология ғылымының болашақта шұғыл-
данатын ауқымын, мақсат, міндеттерін анықтап берді. Арнаулы педагогиканың
дамып өрістеуі әйгілі психолог Л.С.Выготский, Л.Занков, Н.А.Кулагина т.б.
сияқты ғалымдардың есімімен байланысты.1924 жылы Л.С.Выготскийдің бас-
шылығымен басылып шыққан Мылқау, керең, соқыр және кемақыл балаларды
тәрбиелеу мәселелері деп аталған жинақта, мүмкіншілігі шектеулі балаларды
оқыту-тәрбиелеу мәселелерін биологиялық және әлеуметтік тұрғыдан
іздестіріп, оларды психологиялық жағынан жетілдірудің әдіс-тәсілдерін
қарастырады.
Бүгінгі таңда мүмкіншілігі шектеулі балаларды тәрбиелеу барысында
тәр-биенің нәтижелі болуы арнаулы мектеп пен әлеуметтік орта арасындағы
жұмыс-тың бірыңғай және сабақтас жүргізілуіне байланысаты. Осындай біртұтас
қарас-тырылған тәрбие жұмысы естімейтін балалардың жан-жақты жетілуіне,
әлеумет-тенуіне негіз болмақ. Осы тұрғыдан, ұлттық тәлім-тәрбие арқылы жеке
тұлғаны әлеуметтендіру үрдісін ғылыми тұрғыдан дәлелдеген қазақстандық
дефектолог-ғалымдар А.Р.Сүлейменова, Қ.Өмірбекова, К.Б.Бектаева,
А.Н.Аутоева, А.А.Мах-
метова, Ж.С.Мусина, Г.Абаевалардың зерттеулерінен көруге болады.
Статистикалық мәліметтергеи жүгінсек, Қазақстан Республикасы бойынша
15600-ден астам балалардың есту қабілеті төмендеген балалар бар екенін,
олар өз отбасында немесе арнайы мектеп-интернаттарда тәрбиеленушілердің
барлы-ғында физиологиялық, педагогикалық, психологиялық жағынан дамуында
ауытқулар бар екенін, оның себеп-салдары адамның туа пайда болған, не жүре
келе нерв жүйесі қызметінің зақымдалу салдарынан кемістікке ұшырауы оларды
оқу-тәрбие істері арқылы толықтырып отырудың психологиялық және педаго-
гикалық жағынан іздестіруді қажет етеді.
Қорытынды
Дефектология ғылымының, сондай-ақ арнайы мектептің ең күрделі
мәселелерінің бірі- кемістігі бар балаларды тәрбиелеу.
Тәрбие- педагогикалық ұғымдардың бірі. Тәрбие деп- мұғалімнің және
тәрбиеші-нің, ата-аналармен бірігіп, мақсатты түрде жүргізетін тәрбие
жұмыстарын айтады. Тәрбие жайында осы уақытқа дейін әртүрлі теориялар мен
пікірлер айтылып келеді.
Кемістігі бар балаларды жан-жақты тәрбиелей отырып, қоғамның бір мүшесі
етіп қалыптастыру және көптеген арнайы мектептерде сияқты, естімейтін және
нашар еститін балаларға арналған мектептердің негізгі проблемаларының бірі-
тәрбиеші-лердің арнайы мамандықтарының жоқтығы.
Революциядан кейін арнайы мектептер ашыла бастады. Қазіргі кезде
Қазақстанда жүзге жуық арнайы мектептер бар. Бұл мектептерде орыс және
қазақ тілдерінде білім беріледі. Республикамыз-дағы арнайы мектептер
балаларға білім беруде және тәрбиелеуде көптеген жетістік-терге жетті.
Арнайы мектептің педагогикалық ұжымы білім беруде және тәрбие дәрежесін
көтеруге өз үлестерін қосты. Арнайы мектеп, жалпы мектептің тәрбиелік
міндеттері бірдей. Арнайы мектептің тәрбиелік проблемаларына оқушының жеке
ерекшеліктері, кемістіктері күрделеніп, әлеуметтік, экономикалық,
мәдениеттік жа-ғынан жанұя, кемістіктің құрамы, жас ерекшеліктері,
тәрбиешілердің арнайы білімдерінің жоқтығы жатады.
Қазіргі уақытта арнайы мектепте, жалпы мектептегідей сынып жетекшісі
оқы-тады және тәрбиелейді. Сынып жетекшісі- өзінің сыныбына тәрбие жұмысын
қалыптастыру болып табылады. Арнайы мектеп оқушылары қозғыш болып келеді.
Мұғалімдерді тыңдамай, жан-жағына алаңдап, қасындағы жолдасына жұмыс жа-
сауына мүмкіндік бермей, кедергі келтіреді. Осы себептен арнайы мектепте
тәрбие тәрбие мазмұнының рөлі аса зор. Мұғалім оқушыға тек бір жақты
қарамай, оның мінез-құлқына, кемістігіне, дәрежесіне, денсаулығына аса зор
мән беру қажет. Кейбір есту қабілеті зақымданған балалар қарапайым нәрсені
орындаудан бас тар-тады. Мұндай кезде мұғалімнің талап қойғыштығы болу
керек. Балаға бас салып ұрыспай, оған түсіндіру, дұрыс жолға бағыт беруі
тиіс.
1. Дамуында ауытқуы бар балаларға арналған мектептегі тәрбие мазмұны
Жалпы айтқанда, тәрбие дегеніміз- адамдарды қоғамдық өмірге және еңбекке
да-йындау мақсатын көздеп, жаңа ұрпаққа қоғамды тарихи тәрбие беру процесі
болып табылады. Тәрбие ұғымы кең мағынада әлеуметтік қоғамдық құрылыс
ретінде бар-лық салаларын қамтиды: жанұя, мектепке дейінгі мекеме, оқу,
тәрбие орындары, ең-бек ұжымы, информатика құралдары және басқа орындар.
Тәрбие процесі- күрделі диалектикалық процесс. Жас ұрпақ, бойына саналықты
қоршаған ортаға адамгерші-лікті көз-қарасты, мектеп мақсатына сай, адамзат
тарихының бай процестерін игеру. Тәрбие процесі- ұжымды дамытумен,
қалыптастыруға бағытталған тәрбиеші мен тәрбиеленушінің мақсатты және өзара
байланысты қызметі.
Педагогика тарихында тәрбиенің рөлін аса артық бағалаушылар да болады.
Д.Локк: Адамның көзқарастарымен адамгершілік қасиеттерін қалыптастырудағы
тәрбиенің шешуші рөлін мойындай келіп, адам тәрбие арқылы жетіледі! деген
сыңар қорытындыға келді. Локк бойынша, бала жаны табиғатынынан-ақ тақта
сияқты тап-таза болады, сондықтан тәрбиеші нені қажет деп тапса, соны сол
таза, ақ тақтаға жазуы тиіс.
Бұл жерде Локк тәрбиенің рөлін аса дәріптеп, әлеуметтік орта тұқым
қуалаушы-лық факторларының адамды дамытудағы ықпалын жете бағаламайды.
В.Г.Белинский бала жаны не болса, соны жаза беретін таза, ақ тақта емес,
оған өмір жазатын әріптер тәрбие мен жазу құралына және сол тақтаның
сапасына байланыс-ты деп жазды. Белинский тәрбиешінің рөлін жоғары бағалай
келе, адамның дамуы-на тұқым қуалаушылықпен ортаның әсерін де ескерген жөн
деді. Локк пен Белинс-кийдің көзқарастары бойынша, адамды адамның қанауы
жағдайында тәрбие арқылы адамдарды түрлі дәрменсіздіктен, кемістіктен,
кесірліктен құтқаруға болады. Демек, олар тәрбие арқылы адам баласының
тұрмысын жақсарту және сапасын өзгертіп жөндеуге болады деген жорамалды
ойға әкелді.
Сондықтан біз, яғни келешек ұрпақтың мақсаты- мүмкіндігі шектеулі бала-
бола-шақта қандай адам болатыны педагог пен тәрбиешінің жұмысына
байланысты.
Ол үшін оқушыларға дәйекті білім беру мен мамандарды еңбек білімін,
іскерлік-терін және дағдыларын жариялау ғана емес, қалыпты адамға сай,
адамгершіліктік сапаларын тәрбиелеу керек, яғни, еңбек сүйгіштік ұжымда
жұмыс істей алу, кіші, үлкендерді сыйлау, жауапкершілік, адамгершілік. Есту
кемістігі бар балаларды тәрбиелеудің мектептегі басты мақсаты- тәрбиелеу
және білім беру болып табы-лады. Тәрбие беру табысты болу үшін анамальды
балалардың есту және сөйлеу дамуын ескеру қажет. Осы балаларды тәрбиелеу
балалардың даму ерекшеліктері дене дамуына, тәрбие әдістеріне байланысты.
Есту кемістігі бар балалардың мінез-құлқы ерекше болады, балалар болған
жағдайды ескермейді. Мұндай балалар сөз-дерін, ойларын толық жеткізе
алмайды. Есту қабілеті зақымданған балаларға білім беруде және тәрбиелеуде,
сонымен қатар түзету жұмыстарын жүргізуде, танымдық процестері дамиды. Есту
қабілеті зақымданған қалыпты балалар бірдей заңдылық-пен дамиды. Осыған
байланысты есту қабілеттері зақымданған оқушыларға арнал-ған арнайы мектеп
жұмыстарының қағидалары мен тапсырмалары жалпы мектеп-тердегідей. Бірақ
арнайы мектепте оқитын естімейтін және нашар еститін оқушы-лардың даму
психикасының кейбір жақтары өзіндік формада қалыптасады. Сол себептен есту
қабілеті зақымданған оқушыларға арналған мектеп мұғалімдері оқу-тәрбие
жұмысын балалардың жас және тұлғалық, есту зақымдықтарын ескере отырып құру
қажет. Арнайы мектеп жалпы және арнайы тапсырмаларды шешу үшін есту мүшесі
зақымданған балалардың тәрбиесін жалпы мектеп бағдарлама-сына сүйене отырып
қолданады. Мектептің жалпы және басты мақсаты естімейтін және нашар еститін
балаларды өз бетімен өмір сүруге және жұмыс істеуге бағыт-талған. Тұлғаны
қалыптастыруда және арнайы мектеп баласының ақауын түзетуде келесідегідей
жағымды жағдайларда қалыптастыру керек:
1. Күн тәртібін орындау.
2. Жекелеген қатынас
3. Әр түрлі үйірмелерге қатысуы.
4. Жүйелі қадағалау.
Ұжым тұлғаның мінезіне толығымен әсерін тигізеді. Л.С.Выготскийдің айтуы
бойынша Ең бастысы- адам ұжымда қалыптасады. Сол себептен бала ұжымын
тәрбиелеу басты міндет болып табылады. Есту қабілеті зақымданған
оқушыларға арналған мектеп ұжымын ұйымдастыру үшін әрбір баланы жете танып,
зерттеп, жекеше жұмыстар жүргізу керек. Тәрбие процесін жүргізу үстінде
тұлғаның жағымды жақтарын айқындау қажет және де есту мүшелері зақымданған
бала-лардың қалыпты қызметке сүйене отырып, түзету жұмыстарын жүргізу
керек.
Мектеп ұжымының іс-әрекеті баланың арасындағы қарым-қатынасты ұлғайтады.
Есту кемістігі бар балалардың қарым-қатынасын сабақта және сабақтан тыс
уақыттарда да ұйымдастырады. Есту кемістігі бар оқушылардың басты факторы-
іс-әрекет болып табылады.
Еңбек жайында бастапқы түсініктерін қалыптастырады.
1.Еңбек ету үшін оқи білу, жаза білу, санай білу, көп нәрсені үйрену
қажеттігі жөніндегі мысалдармен танысады.
2.Үй шаруасындағы жұмысқа шамасы келгенше қолғабыс тигізіп отырады.
Есту кемістігі бар балаларға арналған мектептерде мұғалімдер сабақта
көптеген көрнекіліктерді пайдаланады, сол арқылы оқушылардың сабаққа деген
қызығушы-лығын арттырады. Естуі зақымданған балаларды және де басқа да
ауытқуы бар балаларды мемлекет өз қарамағына алғанымен, олар мұндай
балалардың білім алу дәрежесін көтеру қажеттілігін көрсетті.
2. Арнайы мектептегі педагогтардың оқушылармен қарым-қатынас
стилін тәрбиелеудің маңызы.
Естімейтін балалардың алғашқы мектебі Алматыдағы арнайы мектеп
интернат болып табылады. Ол 1931 жылы Қазақ СССР Министрлігінің бұйрығымен
ашылды. Естімейтін балалардың алғашқы жылдары, дамуында күрделі және қиын
жолдарды басынан өткізді. Ал қазіргі кезде естімейтін балалардың мектеп-
интернаты мықты материалдық базасы бар, өздерінің оқу корпустары,
жатақханалары, жаңа заманға сай құралдары, есту аппаратары және басқа да
құралдармен қамтамасыздандырыл-ған. Арнайы мектепте жүргізетін тәрбие
жұмыстары балалардың жеке ерекшелік-терін танып білуден басталады.
Естімейтін және нашар еститін балалардың конден-саторлық мүмкіндіктеріне
байланысты. Арнайы мектеп педагогикалық ұжымдар, балалардан қоғамға деген
қажеттілігін тәрбиелеуге бағытталған. Естімейтін және нашар еститін
балаларды еңбекке тәрбиелеу басты мақсат болып табылады. Бастауыш
сыныптарынан бастап, балалар өздерінше қызмет етеді: дене шынықтыру,
төсектерін жинайды, сыныпта кезекшілік атқарады. Кейіннен өзіне қызмет ету
қиындатылады: еден жуады, асханада кезекшілік атқарады, ыдыс жуады, мектеп
ауласын тазартады. Жоғарғы сыныптың балалары өзіне қызмет көрсетуді үйреніп
қана қоймай, сонымен қатар бастауыш сынып оқушыларына өздерінің тәжірибеле-
рін үйретуге тырысады.
Естімейтін және нашар еститін рухани байлықтарды әртүрлі қабылдайды.
Осының салдарынан психикалық даму ерекшеліктері байқалады. Қоғамдағы қарым-
қатынасты игеру балалардың жанұядағы қарым-қатынасына, жанұядағы мәдениеті-
не, педагогикалық жұмыс жүйесіне байланысты. Мектепке дейінгі және мектеп
жасындағы естімейтін балалардың негізгі іс-әрекеті- ойын. Д.Б.Элькониннің
айтуы бойынша Ойын арқылы іс-әрекет пайда болып, адамгершілік артады.
Ойын әрекеті балалардың психикасын, тұлғасын дамыту үшін маңызды.
Естімейтін және нашар еститін балалар ойын әрекеттерінде қоғамдық
өміріндегі формаларымен және қоршаған ортамен танысады. Өмірдің әртүрлі
жағдайларын ойнай отырып затар, құбылыстар және адам турлы мағлұматтар
алып, оларда ұжымдық, қоршаған ортамен және бір-бірімен қарым-қатынасы
қалыптасады.
Естімейтін балалар және нашар еститін балаларды тәрбиелеуде,
мұғалімдер мен тәрбиелеушілер, олардың даму ерекшеліктеріне қарап, методтар
мен тәрбиенің салаларына байланысты нақты формаларды өңдеп, қарастырған
жөн. Осы мәселелерді арнайы мектептерде қарастыру үшін ең алдымен тәрбиені
тәжірибелер арқылы зерттеп, жалпылап алу керек.
Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектептерде балаларды,
қоғам-еңбек іс-әрекетіне дайындап, оларға білім мен дағдыны ғана
қалыптастыру емес, сонымен қатар, адамгершілікке, әлеуметтік ортадағы,
ортадағы адамдардың жақсы қасиеттерін, яғни еңбек сүйгіштікке, коллективте
және коллективпен жұмыс істеуге, тәртіптілікке, қоғамдық мүліктерді
қастерлеуге көзқарастарын қалыптастыруға, үлкенді сыйлап, кішіге қамқор
болуға, табиғатты қорғауға, тапсырылған жұмысқа жауапкершілікпен қарауға,
жан-жануарлармен өсімдіктерді қастерлеуге үйрету- мұғалімдер мен
тәрбиелеушілердің міндеттері.
Арнайы мектептегі тәрбиелеу мен оқытудың объектісі ол қалыпты жағдайдан
және психикалық дамуы бұзылған балалар,яғни естімейтін және нашар еститін
балалар.
Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған мектептің жалпы және
негізгі мақсаты- естімейтін және нашар еститін оқушыларды жан-жақты
дамытып, өз бетімен өмір сүруін және еңбек етуіне даярлық жасау. Бұл
міндеттерді шешу үшін жүйелі түрде коррекциялық шаралар жасау, есту
кемістігі бар балалардың кемістігін жақсарту, жеке тұлғаның жан-жақты
қалыптасуы мен әлеуметтік бейімделуін жоспарлап жүргізу керек.
Тәрбиенің басты міндеттері- проблеманың ойлау жүйесінің меңгеруі, оның
саяси-идеялық, интернационалдық, патриоттық ой-өріс аясын кеңейтіп,
естімейтін және нашар еститін балалардың сөйлеу қабілетін дамыту.
Естімейтін және нашар еститін оқушыларды тәрбиелеудің жауапкершілік
принциптерін арттыруда, оны еліміздің қазіргі кезеңдегі әлеуметтік-
экономикалық дамуымен байланыстыру міндетті. Естімейтін және нашар еститін
тәрбиелену-шілердің өмірін жаңарту, әлеуметтік, әдептілік үшін күресте
қандай да болмасын қиыншылықтарға мойымай, дұрыс берілген тәрбие арқылы
жеңуге болады. Адамды қалыптастырудағы тәрбиенің, жауапкершіліктің рөлі
туралы жаңа көзқарас болуы қажет.
Адамгершілік нормалар, ұғымдар мен мәселелер естімейтін және нашар еститін
тәрбиеленушілердің мінез-құлқына терең әсер ете отырып, олардың сезімін
оятып, рухани дүниесіне, танымына ықпал етеді. Естімейтін және нашар
еститін оқушылардың абзал адамгершілік саналарын қалыптастыруда әлеуметтік
орта, адамдармен қарым-қатынас, теледидар, әдебиет,өнер, тағы да басқалар
әсер етеді. Әдетте бұл процесті орындауда жанұя, ата-ана, мұғалім,
тәрбиешілер маңызды рөл атқарады.
Жанұя ортасы- әр бала үшін алтын бесік, қанатын қатайтып, үлкен өмірге
аттанды-ратын мейірімді биік тұғыр. Гүл күнге қарап өсетін сияқты, бала да
тәрбиешінің мінез-құлқына қарап, ер жетеді. Тәрбиешілер, ең алдымен, өзі
үлгі болатындай етіп, өз-өзін тәрбиелеуі керек. Әр баламен жеке дара жұмыс
жасап, әңгімелесіп, сырласу тәрбиешінің ғанибетті ісі. Тәрбиешілер табиғи
болуы қажет, олардың жылы жүрегі, мейірімді жүзі, аялы алақаны, ыстық
құшағынан балаға дүние есігі ашылады, оның дүние танымы, өмірді танып
білуінен басталады. Әр тәрбиешінің бойында, естімей-тін және нашар еститін
балаларға деген сүйіспеншілік, қамқорлық сезімі, елеулі рухани күштің,
сезім сұлулығы мен мінез байлығының, өмірдің әр қырының жа-ғымды үлгі-
өнегесі болуы қажет.
Есту кемістігі бар балаларға арналған мектептерде оқитын оқушылар тез
шарша-ғыш болып келеді және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz