Топырақтарды бонитеттеу және ауыл шаруашылық алқаптарын экономикалық бағалау

1 Топырақтарды бонитеттеу және ауыл шаруашылық алқаптарын экономикалық бағалау.
2 Қолданылған әдебиеттер.

Бонитет латын тілінен аударғанда «сапалылық » дегенді білдіреді. Топырақтың бонитеті – оның сапасының көрсеткіші. Әдетте бонитеттеуді белгілі бір мақсаттар және талаптар үшін топырақтарды топтастыру және бағалау деп түсінеді. Көбінесе бонитеттеу негізіне топырақтардың табиғи нышандары және қасиеттері алынады. Ресейде топырақтарды бонитеттеу әдістемесінің және теориясының дамуына профессор В.В.Докучаев көп үлес қосты. Бұл ғалымның ойлап тапқан жерді табиғи-тарихи бағалау әдісі 1882-1987 жж. Нижегород губерниясында жүргізілген бағалау жұмыстарында іс жүзінде қолданылды. Ол топырақтарды бағалауда ең алдымен топырақтарды табиғи дене ретінде бағалады. Мұнда адам қатынасы және уақыт жағдайлары ескерілмеді. Сол үшін топырақ құрамын зерттеп, оның физикалық қасиеттерінің топырақ астындағы қабаттармен байланысын анықтап, топыртардың салыстырмалы құндылығын анықтауды үсынған.
Бұл теориялық жайларды оның шәкірті Н.М.Сибирцев және басқа ғалымдар әрі қарай дамытты. Олардың негізгі мәні:
1. Топырақта жетіспейтін заттарды тыңайтқыштар түрінде толықтырып, оның сапасын жоғарылату.
2. Өсімдіктердің нашар жетілуі топырақтағы зиянды заттардың мөлшеріне тәуелді.
3. Қажетті заттар көп болса, топырақ сапасы жоғары.
4. Топырақтың физикалық қасиеттері оптималдық жайына жақындаған сайын, оның сапасы жоғары болады және т.б.
Техникалық тұрғыдан:
1. Топырақтарды табиғи топтастыру.
2. Оларыдың геологиялық қасиеттерін анықтау.
3. Химиялық құрамын анықтау.
4. Топырақтың физикалық қасиеттерін анықтау әдістері алынған.
Бағалау жұмысын жүргізуде далада топырақ құрылымы, қалыңдығы, бедер, өсімдіктер зерттеліп, топырақ түрері анықталып, карталарда және жергілікті жерлерде олардың шекаралары белгіленеді, жиналған мәліметтер лабораторияда өңделеді.

1. Ж.Т.Сейфуллин, Г.Ж. Сейтхамзина (110-113 бет).
2. Р.Елешов, Б. Оспанов (89-94бет).
3. Жамалбеков Е. (63-65бет).

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Топырақтарды бонитеттеу және ауыл шаруашылық алқаптарын экономикалық
бағалау.
Бонитет латын тілінен аударғанда сапалылық дегенді білдіреді. Топырақтың
бонитеті – оның сапасының көрсеткіші. Әдетте бонитеттеуді белгілі бір
мақсаттар және талаптар үшін топырақтарды топтастыру және бағалау деп
түсінеді. Көбінесе бонитеттеу негізіне топырақтардың табиғи нышандары және
қасиеттері алынады. Ресейде топырақтарды бонитеттеу әдістемесінің және
теориясының дамуына профессор В.В.Докучаев көп үлес қосты. Бұл ғалымның
ойлап тапқан жерді табиғи-тарихи бағалау әдісі 1882-1987 жж. Нижегород
губерниясында жүргізілген бағалау жұмыстарында іс жүзінде қолданылды. Ол
топырақтарды бағалауда ең алдымен топырақтарды табиғи дене ретінде
бағалады. Мұнда адам қатынасы және уақыт жағдайлары ескерілмеді. Сол үшін
топырақ құрамын зерттеп, оның физикалық қасиеттерінің топырақ астындағы
қабаттармен байланысын анықтап, топыртардың салыстырмалы құндылығын
анықтауды үсынған.
Бұл теориялық жайларды оның шәкірті Н.М.Сибирцев және басқа ғалымдар әрі
қарай дамытты. Олардың негізгі мәні:
1. Топырақта жетіспейтін заттарды тыңайтқыштар түрінде
толықтырып, оның сапасын жоғарылату.
2. Өсімдіктердің нашар жетілуі топырақтағы зиянды заттардың
мөлшеріне тәуелді.
3. Қажетті заттар көп болса, топырақ сапасы жоғары.
4. Топырақтың физикалық қасиеттері оптималдық жайына жақындаған
сайын, оның сапасы жоғары болады және т.б.
Техникалық тұрғыдан:
1. Топырақтарды табиғи топтастыру.
2. Оларыдың геологиялық қасиеттерін анықтау.
3. Химиялық құрамын анықтау.
4. Топырақтың физикалық қасиеттерін анықтау әдістері алынған.
Бағалау жұмысын жүргізуде далада топырақ құрылымы, қалыңдығы, бедер,
өсімдіктер зерттеліп, топырақ түрері анықталып, карталарда және жергілікті
жерлерде олардың шекаралары белгіленеді, жиналған мәліметтер лабораторияда
өңделеді.
Топырақтың әр тобы бойынша қарашірік, азот, су мөлшері, механикалық құрамы,
жұту қабілеті анықталып, топырақтың сығындысы талданады. Мұндайда,
В.В.Докучаев айтқандай, топырақтар абсолютті емес, салыстырмалы түрде
бағаланады. Орта бағалау сызығының дұрыстығын дәлелдеу үшін ол
топырақтардың табиғи қасиеттерінің салыстырмалы көрсеткіштерін Нижегород
губерниясында ең кең тараған дақылдардың өнімділігімен байланыстырды.
Топырақтардың жаратылыс қасиеттері бойынша анықталған көрсеткіштердің және
дақылдардың статистикалық-экономикалық жолмен алынған өнімділік
көрсеткіштерінің қатынастары өте тығыз болған.
Сонымен, топырақтарды бағалау негізіне В.В.Докучаев олардың табиғи
қасиеттерін және нышандарын алған, ол дақылдардың шығымдылығы топырақтарды
топтарға бөлудің дұрыстығын дәлелдеу үшін пайдаланған. Кейін бұл әдісті
кеңес ғалымдары дамытып, Ресей Федерациясында, Қазақстанда қолданатын
топырақтарды бонитеттеу әдістемесінің негізін салған. ВАСХНИЛ академигі
С.С.Соболев топырақтарды бонитеттеу – оларды өзінің обьективтік
қасиеттерінде құрылған және орта көп жылдық шығымдылығымен тығыз
байланыстағы өнімділік бойынша топтастыру керек деп санаған. Таксономиялыұ
бірлік ретінде ол топырақ түрін ұсынып, топырақтардың қасиеттері бойынша
және шығымдылығы бойынша екі параллельді шкаланы құруды талап еткен.
Қазіргі уақытта қолданатын әдістемелік ұсыныстарға сәйкес топырақтарды
бонитеттеу деп салыстыруға келетін егіншілік қарқындылығында және
агротехника деңгейінде топырақтардың сапасын құнарлылығы бойынша
салыстырмалы түрде бағалау түсініледі. Көрсеткіштер ретінде дақылдардың
шығымдылығы және өнімділігімен тығыз байланыстағы топырақтың ең орнықты
қасиеттерін пайдалану ұсынылады. Топырақтардың табиғи қасиеттері бойынша
құрылған шкала көрсеткіштеріне өнімділік бойынша баллдарды ескеріп,
түземелер негізіледі. Топырақтарды бонитеттеу жер бағалау жұмыстарының
бірінші сатысы ретінде жерді экономикалық бағалау үшін топырақ топтары
түрінде бастапқы негіз беру керек. Бонитеттеу барысында анықталған, белгілі
жаратылыс нышандарымен сан жүзінде сипатталатын топырақ топтары кейін
экономикалық көрсеткіштер бойынша бағаланады. Топырақтарды бонитеттеу
мәліметтерінің жерді, оның жаратылыс сипаттамаларын ескере отыра, тиімді
пайдалану мәселелерін шешуде көп маңызы бар. Одақтық әдістемеде қойылған
негізгі талаптар:
1. Топырақтардың агроөндірістік топтары біріңғай принцип бойынша
құрылулары керек.
2. Топтар салыстыруға келетін болуы керек.
Топырақтардың агроөндірістік топтары суарылатын, құрғатылатын жерлер үшін
жеке бөлінеді. Топырақ түрлерін агроөндірістік топтарға біріктіруде
қолданатын көрсеткіштер:
1) бір топырақтық-климаттық провинцияға немесе округке қарауы;
2) топырақтардың жыныстық жақындығы;
3) химиялық, физикалық-химиялықлық қасиеттері, қоректік заттардың
мөлшерлері;
4) тұздану, сортаңдану, эрозиялау, тастану деңгейі және т.б.
Бағаланатын топырақ мәліметтері ретінде:
а) топырақтың 0-50см қабатындағы қарашірік мөлшері, %.
б) топырақтың 0-50см қабатындағы жұтылған натрийдің орта салыстырмалы
мөлшері, % жұту сыйымдылығынан.
в) топырақтың 0-50см қабатындағы жұтылған магнийдің орта салыстырмалы
мөлшері, % жұту сыйымдылығынан.
г) топырақтың 0-50см қабатындағы тұздардың орта салыстырмалы мөлшері және
тұздану түрлері.
д) шағылдық.
е) тастақтық.
ж) гидроморфтық дәреже.
Әр топырақ түрінің бонитет негізі топырақтың 0-50см қабатындағы қарашірік
мөлшері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.