Орталық Азия бірыңғай интеграциялану жолында



Бұл мәселе қазіргі кезеңде күн тәртібіне жиі қойылып жүр. Аймақтағы мемлекеттердің бірігуі деген проблеманың бар екенін әлемдегі үш ірі держава – АҚШ, Қытай; Ресейдің осы аумақта жүргізіп отырған саясаты да анықтайды. Соңғы уақытта бұл саясат «ойынына» Үндістан мемлекеті қосылды. Халқының саны жөнінен екінші орын алатын, Қытаймен қабаттаса жедел дамып келе жетқан Дели осыдан бірнеше жыл бұрын ғана Тәжікстанда әскери базасын ашу қажеттігін ескертті.
Орталық Азия елдерінің одағы, оны интеграциялау мәселесі - қайталанып айтылып жүрген, қоғамдық өмірдің өзекті әрі өткір мәселесі. Бұл қажеттілікті жүзеге асырған жағдайда әрине, олар бі-рыңғай саяси-экономикалық, әлеуметтік саясатты белгілеген болар еді. Демография-лық дамуы жағынан алда келе жатқан Өзбекстанда 26 млн., ал экономикалық жедел даму жолына түскен Қазақстанда 15 млн. тұрғын бар. Қазақстан мен Өзбекстан Президенттері 2006 жылғы Ташкент кездесуінде бұл проблеманың өзектілігін, бірігудің тиімді екенін қадап айтты. Ауғанстан президенті Х. Карзай «Үлкен Орталық Азия әріптестік, сауда мен даму» деген тақырып-пен Кабулда өткен халықаралық кеңесте өз елін тығырық-тан шығару жолдарын сөз етті. Жалпы, Орталық Азия мемлекеттерінің интеграциялануы проблемасын Кабул-дың қатысуынсыз шешу мүмкін емес. Осыған орай, Қазақ-стан мемлекеті Ауғанстанды қалпына келтіру үшін қажет инвестиция жұмсап, мамандарды оқытуды қолға алды. Бұл туралы кезінде Кабулда-ғы кеңесте бұрынғы Қазақстан Республикасының Сырт-қы істер министрі, қазіргі Сенат төрағасы Қ. Тоқаев мәлімде-ген болатын. Бұл еліміз тәуел-сіздік алғалы қазақстандық делегацияның алғашқы ресми сапары еді. Қ. Тоқаев мырза сол жолы Кабулға Нұрсұлтан Назарбаевтың жеке хатын ала барды. Онда Қазақстан Пре-зиденті Ауғанстан басшысы Хамид Карзайды Азиядағы өзара сенім және ықпалдас-тық жөніндегі кеңеске арнайы шақыруы жазылған.
Хамид Карзай саммитке қатысты. Айта кету керек, Ауғанстан Ислам Республикасы дамудың жаңа сатысына көшті. Ұзақ жылдар қанды қырғыннан көз ашпаған ел жаңа үкіметке арқа сүйеді. Мұнда қарулы қақтығыстар, саяси текетірестіктер әлі де болса ішінара жүріп жатыр. Батысқа үміт артатындар да, оған наразылық танытып жатқандар да бар. Орталық Азиядағы қауіпсіздік мәселесін біріге отырып талқылауды қазақстандық сарапшылар мен АҚШ-тың Орталық Азия және Кавказ жөніндегі институты осыдан үш жыл бұрын қолға алған болатын. Бұл тақырып Кабулда өткен кеңестің күн тәртібіне шығарылды. Бұған ғаламның әр қиырынан 40-қа жуық елдің сарапшы-ғалымдары қатысты.
Ауғанстан қазір қай жақ-қа барады? Үлкен Орталық Азияға кіре ме, кірмей ме? Осы мәселе туралы үлкен әңгіме болуда. Азия және Оңтүстік Азияның дәл ортасында тұрған Ауғанстан егер болашақта үлкен Орталық Азияға қосылатын болса геосаяси және экономика жағынан өте жақсы нәрсе болады. Барлық тарапқа өте пайдалы болады. Газ-мұнай құбыры осы Ауғанстан арқылы өтетін болады.

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Орталық Азия бірыңғай интеграциялану жолында
Бұл мәселе қазіргі кезеңде күн тәртібіне жиі қойылып жүр. Аймақтағы мемлекеттердің бірігуі деген проблеманың бар екенін әлемдегі үш ірі держава - АҚШ, Қытай; Ресейдің осы аумақта жүргізіп отырған саясаты да анықтайды. Соңғы уақытта бұл саясат ойынына Үндістан мемлекеті қосылды. Халқының саны жөнінен екінші орын алатын, Қытаймен қабаттаса жедел дамып келе жетқан Дели осыдан бірнеше жыл бұрын ғана Тәжікстанда әскери базасын ашу қажеттігін ескертті.
Орталық Азия елдерінің одағы, оны интеграциялау мәселесі - қайталанып айтылып жүрген, қоғамдық өмірдің өзекті әрі өткір мәселесі. Бұл қажеттілікті жүзеге асырған жағдайда әрине, олар бі-рыңғай саяси-экономикалық, әлеуметтік саясатты белгілеген болар еді. Демография-лық дамуы жағынан алда келе жатқан Өзбекстанда 26 млн., ал экономикалық жедел даму жолына түскен Қазақстанда 15 млн. тұрғын бар. Қазақстан мен Өзбекстан Президенттері 2006 жылғы Ташкент кездесуінде бұл проблеманың өзектілігін, бірігудің тиімді екенін қадап айтты. Ауғанстан президенті Х. Карзай Үлкен Орталық Азия әріптестік, сауда мен даму деген тақырып-пен Кабулда өткен халықаралық кеңесте өз елін тығырық-тан шығару жолдарын сөз етті. Жалпы, Орталық Азия мемлекеттерінің интеграциялануы проблемасын Кабул-дың қатысуынсыз шешу мүмкін емес. Осыған орай, Қазақ-стан мемлекеті Ауғанстанды қалпына келтіру үшін қажет инвестиция жұмсап, мамандарды оқытуды қолға алды. Бұл туралы кезінде Кабулда-ғы кеңесте бұрынғы Қазақстан Республикасының Сырт-қы істер министрі, қазіргі Сенат төрағасы Қ. Тоқаев мәлімде-ген болатын. Бұл еліміз тәуел-сіздік алғалы қазақстандық делегацияның алғашқы ресми сапары еді. Қ. Тоқаев мырза сол жолы Кабулға Нұрсұлтан Назарбаевтың жеке хатын ала барды. Онда Қазақстан Пре-зиденті Ауғанстан басшысы Хамид Карзайды Азиядағы өзара сенім және ықпалдас-тық жөніндегі кеңеске арнайы шақыруы жазылған.
Хамид Карзай саммитке қатысты. Айта кету керек, Ауғанстан Ислам Республикасы дамудың жаңа сатысына көшті. Ұзақ жылдар қанды қырғыннан көз ашпаған ел жаңа үкіметке арқа сүйеді. Мұнда қарулы қақтығыстар, саяси текетірестіктер әлі де болса ішінара жүріп жатыр. Батысқа үміт артатындар да, оған наразылық танытып жатқандар да бар. Орталық Азиядағы қауіпсіздік мәселесін біріге отырып талқылауды қазақстандық сарапшылар мен АҚШ-тың Орталық Азия және Кавказ жөніндегі институты осыдан үш жыл бұрын қолға алған болатын. Бұл тақырып Кабулда өткен кеңестің күн тәртібіне шығарылды. Бұған ғаламның әр қиырынан 40-қа жуық елдің сарапшы-ғалымдары қатысты.
Ауғанстан қазір қай жақ-қа барады? Үлкен Орталық Азияға кіре ме, кірмей ме? Осы мәселе туралы үлкен әңгіме болуда. Азия және Оңтүстік Азияның дәл ортасында тұрған Ауғанстан егер болашақта үлкен Орталық Азияға қосылатын болса геосаяси және экономика жағынан өте жақсы нәрсе болады. Барлық тарапқа өте пайдалы болады. Газ-мұнай құбыры осы Ауғанстан арқылы өтетін болады.
Еуропалық одақтың Орта-лық Азия жөніндегі арнайы өкілі Ян Кубиш:
-Қазақстанның Ауғанстан-ды жаңғыртуға ниет танытып отырғандығы атап айтар-
лықтай оқиға. Орталық Азия-ның тұрақтылығын сақтау үшін біз бұл іске барлығымыз бір кісідей жұмыла білуіміз керек, - деді.
Халықаралық қауымдастық Орталық Азияның бірігуіне, онда тұрақтылық ырғағын сақтауға ынталы. Сауда-экономика, әлеуметтік көмектермен қатар дамып келе жатқан Орталық Азия елдері үшін саяси тәуелсіздік проблемасы бірінші кезекке шығады.
Орталық Азияның мемлекеттері халқының саны 1,4 миллиардқа жеткен алып держава Қытаймен шектеседі. Қы-тайдың экономикалық даму қар-қынына Батыс елдері сақтана қарайтын болды. Жақында ішкі жалпы өнімі бойынша Италияны басып озған Қытай, әлемде-гі жетекші жеті мемлекеттің сапына қосылды. Бұл, әрине, оның жетістігінің шыңы емес. Сарапшылар Қытай Англия мен Францияны да артқа тастай алатынын айтады... Бұл - бейбіт, экономикалық, техно-логиялық жарыстағы жетістіктер болғанын батыс елдері қанағат тұтып отыр.
Саясатты экономика белгілейді десек, қазіргі кезеңде Ор-талық Азияның даму бағдарын белгілеуде Қытай Халық Республикасы жетекші орын алады.
Қазақстан мен Қытай ара-сындағы сауда айналымы жылына 10 пайызға өсуде. 2005 жылы Қазақстан мен Қытайдың арасындағы мұнай құбыры іс-ке қосылды. Сауд Арабиясы Қытайға мұнай жеткізіп беруге келісім жасады. Ресей мемлекеті де Батыс Еуропадан гөрі Шығыстағы ұлы көршімен сауда-экономикалық бағытын дамыту тиімді екенін ұғынды.
Әлемдегі алып державаның бірі Қытай мемлекеті Орталық Азия елдерінің интеграциялануы жөнінде не ойлайды?
- Бұл аса қажет ұйым, - дейді Қытай профессоры Дун Сяоян, - Ал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстан Республикасы аймақтық интеграция процесінде
Кеңес одағының ыдырауынан кейінгі ТМД елдеріндегі интеграциялық байланыстардың жүзеге асуы
Қазақстанның дамуы және еуразиялық интеграция Бөлісу…
Кеңестік жүйеден кейінгі кеңістіктегі интеграция мәселесі
Орталық азия елдеріне жалпы сипаттама
Еуропалық Одақтағы экономикалық интеграциялық элементтері
Орталық Азия мемлекеттері жаңа мемлекеттілік құру сатысында
Еуразия идеясы
Интеграциялық процестердің қаржылық аспектілері жайлы
Еуразияшылдық пәнінен емтихан билеттерінің жауаптары
Пәндер