Су қорларын сарқылудан сақтау

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Су қорларын сарқылудан сақтау.

Жердегі судын әлемдік қоры орасан зор. Олар 4353985 мың км. Егер гидросферадағы барлық суды біртекті етіп Жер бетіне жайсақ, оның қалындығы шамамен 25 км болар еді. Әлемдік мұхит шегінде орташа тереңдік 396 км, ал ең терең максималды тереңдік 11022 м (Мариан шұңғымасы) .

Жердегі судың басым көп бөлілігі тұзды су болып табылады. Ол жалпы қордың 97, 5% үлесін құрайды, бірақ тұщы судың көлемі де өте көп. Оның мөлшері 35млн. км-ге тең.

Әлемдік мұхиттың деңгейінің өзгермелі жағдайында Жердің су балансы төмендегідей болады. Планетаға түсетін жауын-шашын буланумен теңеседі. Екі шама да 577000 км жылына жуық. Мұхиттың булануы жауын-шашын 47000 км жылына артық. Құрлықта кері заңдылық байқалады-булану жауын-шашыннан 47000 км жылына кем. Осы су өзен ағыстарымен мұхитқа қайтарылады.

Қазіргі кезде әлемдік су балансы мұхит жағына қарай ығысқан. Соңғысы судың буланған мөлшерінен жыл сайын 430-550 км артық алады. Осынын нәтижесінде мұхит деңгейі біртіндеп көтеріліп келеді. Соңғы жүз жылда 15 см. Қосымша ылғалдың 75 мұхиттар мұздықтардың еруі, 7-көлдердің есебінен алады.

Құрлықтағы жауын-шашынның толық буланбауы 47000 км жылудың жетіспеуінен емес, экожүйенің реттеушілік рөліне байланысты болатынын атап өту қажет.

Әлемдік су қоры 1-кесте

Судын түрі

Көлемі

мен км ³

Әлемдік қордағы үлесі%

Жалпы

қордан

Түщы су

қорынан

Судын түрі:

жалпы қоры оның ішінде:
тұзды оның ішінде:

Әлемдік мұхит

Жер асты

Көл

түрі

оның ішінде:

мұздықтар мен мәнгі қар

жер асты

көл

топырақ

Атмосферадағы су

Ағзалардағы су

Батпақтағы су

Өзен суы

Көлемімен км3:

1353985

1350955

1338000

12870

350029

24064

10530

Әлемдік қордағы үлесі%:

100

97, 5

96, 5

1, 0

0, 006

2, 5

1, 74

0, 76

0, 007

0, 001

0, 0001

0, 0009

0, 0002

100

6, 87

30, 1

0, 26

0, 05

0, 04

0, 003

0, 006

Судың сандық мөлшерінің сарқылуы мен ластану мәселелері

Қазір адам әр түрлі су көздерінен алып, түщы судың табиғи қорының 0, 1- 0, 15%-ын пайдаланады. Судың болмашы мөлшерінің алынуы сырт көзге судың жетіспеуін туғызбау керек сияқты. Оның үстіне ол сарқылмайтын ресурс ретінде зат алмасуға қатысын, кайтадан су көздеріне қайтып келеді. Бүкіл гидросфера аумағында судың таусылуы мүмкін емес, бірақ бұл мәселе аймақтық тұрғыда болуы мүмкін.

35 млн. км тұщы судып, шамамен 70%-ы мәңгі Мұздықтар мен мәңгі қар түрінде болады. Бұл суды адам іс жүзінде пайдаланбайды. Олар «өлі» су қорын түзеді, Сонымен қатар топырақтағы су, атмосфералық су мен тірі ағзалардағы су пайдаланылмайды. Батпақтардың суын пайдалану шектелген. Жердің терең қабаттарындағы суды игеру қиын. Тұтас алғанда адамзат шамамен 3 млн. км ³ суды пайдалана алады. Бұл қоғамның техникалық мүмкіндіктеріне байланысты. Табиғи су көздерін пайдаланғанда су ресурстарының қайта қалпына келу жылдамдығын есепке алу қажет.

Техникалық және экологиялық жағынан ең тиімдісі -жылдам қайта келуі, жеңіл алынуы, территорияда салыстырмалы бірқалынты орналасуы. жоғары дәрежеде өздігінен тазаруға қабілетіне байланысты өзен сулары болып табылады. Қазіргі кездегі суды пайдалану негізінен өзен көздерінен алынады. .

Қазіргі дүнис жүзі бойынша пайдаланылатын судың жалпы мөлшері 4000 км ³ (4 трлн м ³ ) жақ ын. Судың негізгі бөлігі өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және басқа да салаларда қолданылады.

Қайтымсыз суды қолдану негізіне суармалы егістікке тән. . Бұл жерде ол 60-70% және одан да жоғары. Бұл кезде суды пайдаланудың негізгі мақ саты судың максималды булануымен байланысты және ол судың берілген аймактың су алмасуынан шығарылуына әкеледі.

Судың жетіепеуі өзен ағыстарының біртекті Болмауы нәтижесінде де орын алады. Оның негізгі көлемі су тасу кезінде байқалады (қоңыржай белдеу дің жазық аудандарында - көктемде, тауда - мұздықтардың еруі кезінде, жаззд экватор маңында жауынды кезеңде) .

Ағыстың уақытында әртектілігін нейтралдау үшін су қоймаларына су қорын жинайды. Бірақ бұл кезде де өзіндік теріс әсері болады. Олар ылғал айналымның бұзылуымен, жерлерді алу, су қоймасының бетінен судың көп булануы және т. б. құбылыстармен байлапысты. Олай болса Жердегі тұщы су қорының көп болуына қарамай, адам мен көптеген экожүйе үшін судың жетіспеуі мүмкін. Ол судың жекеленген категорияларының баяу қалпына келуіне, кеңістікте біртекті емес таралуына, уақыт бойынша су қорының динамикалығының (өзен суы үшін), қайтымсыз пайдалану және т. б. қүбылыстармен байланысты болады. Уақыт өте келе судың жетіспеуін болдырмау жолдарын іздеу қажет.

Судың ластану мәселесі . Ластануға судың барлық категориялары: мұхйт, континенттік, жерасты, әр түрлі дәрежеде ұшырайды.

Судың әсіресе ауыз судың санасы халықтың денсаулығын анықтайтын маңызды факторлардың бірі болып табылады. Дүниежүзілік денсаулық сактау ұйымының мәлімрттррі бойынша судың сапасының төмен болуы себепті шамамен 5 млн. адам (негізінен балалар) өледі де, әр түрлі дәрежеде уланған немесе ауырған адамдардың саны 500 млн. нан 1 млрд. -қа дейін жетеді.

Барлық сулардың құрамында еріген заттар болады. Судағы көп кемздестін элементтергр кальций, натрйй, хлор, калпй жатады.

Судағы химиялық элементтердің жиынтығы жануарлар мен адамның қанының құрамына жақын блады. Бұл өмірдің суда пайда болғандығының дәлелі бола алады .

Судың тұздылығы әдетте онда еріген химиялық заттардың жалпы мөлшерімен немесе құрғақ қалдықтары мен анықталады. Аталған көрсеткіш бойынша судың мына категорияларын бөліп көрсетдіді.

Адам қаны мен әлемдік Мұхит суының химиялық құрамы.

• тұщы су - 1 г/л дейін

• тұздылау 1 - 3 г/л:

• аз тұзды - 3 10 г/л;

• тұзды және өте тұзды 10 - 50 г/л:

• рапа - 50 г/л артық.

Теніз суыңда шамамен 35 г/л тұз (3, 5 немесе 35% - промилле) болады. Суларда органикалық заттар мен әр түрлі жүзіп жүрген заттар, сонымен қатар натогенді ағзалар да болады.

Адам суды оны пайдалану мақсатына байланысты бағалайды: ауыз су, техникалық қажеттіліктер үшін, және ауыл шаруашылық қажеттілігі үшін және т. б.

Судың сапасын бағалау үшін шекті рұқсат етілетін концентрациялар (ЗЖЖК') қолданылады.

Ауыз судың сапасын бағалауда химиалық критерийлермен қатар бактериологиялық және органолентік қолданылады.

Судың бактсриялық жағдайы төмендегідей анықталады: 1) судағы бактериялардың жалпы саны, ол судың 1 миллиметіріне 100-ден аспауы керек; 2) ішек таяқшасы тобының бактерияларының саны арқылы. Ол коли-индекс: судың 1 литріндегі ішек таяқшасының

шамасы (үштен көп болмауы керек) немесе коли-титрмен анықталады: Бір ішек таяқшасы болатын судың миллиметрмен мөлшері (300 мл-ден кем болмауы керек) анықталады.

Органолентикалық көрсеткіштерге судың иісі, түсі, дәмі, мөлдірлігі жатады.

Судың сапасының маңызды көрсеткіші -- ондағы отгегінің болуы. Оған гидробионттардың (аэробтар) тіршілігі мен судың өздігінен тазаруға қабілеті тәуелді болады.

Судың оттегімен қамтамасыз етілуі оттегі биологиялық пайдалану көрсеткіші арқылы анықталады (ОБПК) . ОБПК дегеніміз биохимиялық процестерге қатысуға қабілетті заттардың ыдырауына (тотысуы) жұмсалатын оттегінің мөлшері. ОБПК- ні анықтау үшін су микроорганизмдеріна қажетті стандартты жағдайлар жасалады. Оттегін пайдалану, әдетте, 5 күнде бір литрлеуда (ОБЙК-, ) өлшенеді. Негұрлым оттегі көп пайдаланылса, соғұрлым су органикалық және басқа биодеградациялаушы заттармен ластанған.

Суларда биологиялық ыдырауға төзімді заттар көбейіп келеді (мысалы, органикалық еріткіштер) . Оларды ОБПК көрсете алмайды. Мұндай заттардың болуын оттегін химиялық пайдалану (ОХЙК") көрсеткіші арқылы бағалайды. Ол су үлгілерінің күшті тотықтырғыштармен, мысалы, калий (эихроматы мен реакциясы арқылы анықтайды.

Әдетте, шайынды суларды ОХЙК" 1(Х) мг/л артпаған жағдайда ғана су қоймаларына төгуге рұқсат етеді

ОБЙК мен ОХІІ көрсеткіштерінің қатынасы судың өздігінен тазару қабілетін көрсетеді. Егер бұл қатынас бірге тең болса, өздігінен тазару қабілеті ең жоғары (биологиялық жолмен ластаушы заттардың барлық дерлік спектрі ыдырайды) болады.

Суды ластаушы заттар. Сулардың ластануы ең бірінші рет су қоймаларына әр түрлі ластаушы заттардың келіп түсуіне байланысты болады. Екінші ретті ластану бірінші ретті ластаушылардың ар түрлі тізбекті реакцияларға түсуі арқылы жүреді. Ластаушы заттарға негізінен топырақ эрозиясының өнімдері, минералдың тыңайтықыштар, улы химикаттар және т. б. заттар жатады (азот, фосфор және басқа биогенді элементтер мен олардың қосылыстары, органикалық заттар, цестицидтер, турмыстың қалдық, мұнай және мұнай өнімдері) .

Ластаушы заттардың басым бөлігін атмосфералық жауыншашын әкеледі. Сулардың канализация ағысымен, тұрмыстық қалдықтармен, өнеркәсіп орындарының қалдықтарымен, су гаранспорттарымен ластану үлесі де жоғары.

Су жүйелеріне жылулық ластану айтарлықтай зиян келтіреді. Ол ыстық су тосу немесе басқа дифакторлардың әсерінен тешгератураның өзгеруі нәтижесінде орын алады.

Қазір бүкіл планетада іс жүзінде қандай да дәрежеде адам қызметі нәтижесінде ластанбаған беттік тұщы су көзі жоқ деуге болады. Солтүстік суларының тазалығы туралы түсінік тек алдамшы Бұл сулардың аз ластануы олардың олиготрофтылығынан (тіршіліліктің кедейлігі), өздігінен тазару қабілетінін әлсіз болуы мен төмен температурамен теңеседі. Осы уақытқа дейін мұхиттың шексіз өздігінен тазаруға қабілеті туралы түсінік қалыптасқан. Қазір бүкіл адамзат мұхиттың дүниежүзілік қоқыс төгетін жеріеместігіне көз жетіп отыр.

Атақты француздың мұхит зерттеушісі Жак Кусто егер оны уландыру тоқталмаса оның тіршілігі жойылуы мүмкін деген қауіп айтады. Қазір кен таралып отырған, қауіпті латаушы заттарға мұнай мен мұнай өнімдері жатады. Велгілі мәліметтер бойынша қазір мұхиттың суына жыл сайын 30-дан 50 млн. тоннаға дейін мұнай төгіледі. Ал оның әр тон насы 12 км' суды қабықшамен жаба алады. 0, 05 мг/л мұнай су құрамында болса, су ішуге жарамсыз, ал концентрациясы 0, 5 мг/л болғанда көптеген су орнымен байланысты ағзалар тіршілігін жояды. Иістік құбылыстардың әсерінен балыңтар мен т. б. ағзаірдың миграциялық жолдары өзгереді. Мұнаймен және басқа ластауға, әсіресе плайктон сезімтал. Оның жойылуы көптеген басқа ағзалардың тіршілік етуінің мүкін болмауына әкеледі.

Мұнайлы қабықта су бетінің шағылыстыру қабілеті (альбедо) өзгертеді. Ол жылу балансының өзгеруіне және ғаламдық жылу мен ылғалды тасымалу құбылыстарына әкеледі. Мұнайдың айтарлықтай

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.