Сарыағаш атауының топонимиясы және ауданның физикалық-географиялық ерекшеліктері

Пән: География
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Ғылыми жұмыстың

Аннотациясы

1. Тақырыбы:Сарыағаш атауының топонимиясы және ауданның

физикалық-географиялық ерекшеліктері.

2. Ғылыми-техникалық ақпараттардың мемлекеттік бөлімдері. (ҒТАМБ)

3. Жоғары оқу орнының толық аты: М. О. Әуезов атындағы ОҚМУ, Педагогикалық мәдениет институты, география кафедрасы.

4. Ғылыми жұмысты бастаған уақыты: 2008 жылдың қаңтар айы.

5. Жұмыстың көлемі: 45 бет

6. Қосымшалар саны:2

7. Көрнекіліктер саны:4

8. Кестелер саны: 1

9. Әдеби қорлардың саны: 21 саннан тұрады.

10. Мемлекеттік қысқаша түйіндеме қазақ және орыс тілінде.

Жұмыс барысы:

1. Ғылыми жұмыстың мақсаты: « Сарыағаш» этимологиясын анықтау, аудан ландшафтысының физикалық- географиялық сипатын қарастыру.

2. Зерттеу барысындағы актуальды мәселелер: Аудан ландшафтысының физикалық- географиялық жағдайын зерттеу және антропогендік өзгерістерін бақылау.

3. Жұмыстың дәрежелік мәселері:

4. Зерттеу барысындағы қолданылған әдістер: географиялық зерттеу әдістері, матеметикалық, статистикалық, салыстыру әдістері.

5. Ғылыми жұмыстың ( ғылыми және практикалық) нәтижелері.

6. Ғылыми жұмысты қолдану барысындағы жкек құжаттардың нәтижесі( ия, жоқ) : қолдандым.

7. Ғылыми жұмысты зеріттеу барысында ізденушінің жеке бақылау қоры.

8. Жұмыстардың Республикалық, ғылыми және ғылыми -тәжірибелік конференциялардың апробациясы:

9. Зерттеу барысындағы жинақталған ғылыми жұмыстардың нәтижелері:

Автордың қолы:

ЖОО-ң заңды мөрі:

Ғылыми жұмыстарды зерттеу барысындағы автор және оның ғылыми

жетекшісі туралы мағлұмат.

Автор

1. Тегі: Медеубаева

2. Толық аты: Салима

3. Әкесінің аты: Әбдісағатқызы

4. Оқитын мекемесі, факультеті, мамандығы: М. О. Әуезов атындағы ОҚМУ, Педагогикалық мәдениет институты, география - 050116. ІІІ курс.

5. Мекен-жайы: ОҚО, Шымкент қаласы, Отырар мөлтек ауданы, 41 үй, №3.

Ғылыми жетекшісі:

1. Тегі: Кенжебай

2. Толық аты: Рабиға

3. Әкесінің аты: Нөкербайқызы

4. Жұмыс орны: : М. О. Әуезов атындағы ОҚМУ, Педагогикалық мәдениет институты, география кафедрасының аға оқытушысы.

5. Қызметі: География пәнінің аға оқытушысы.

6. Білім дәрежесі: Педегогика ғылымдарының кандидаты

7. Лауазым аты: Аға оқытушы

8. Мекен -жайы: ОҚО, Шымкент қаласы, Самал- 3 мөлтек ауданы, №1183.

Институт директоры:

( қолы)

Ғылыми жетекшісі:

( қолы)

Ғылыми жұмыстың авторы:

(қолы)

Ғылыми жұмыстың мағлұматтары.

1. Жмыстың тқырыбы: «Сарыағаш» атауының топонимиясы және ауданның физикалық-географиялық ерекшеліктері.

2. Ғылыми жұмыс барысындағы конкурстық бөлімдер: 3- бөлімнен тұрады.

3. Ғылыми техникалық ақпараттардың мемлекеттік бөлімдерінің (ҒТАМБ) таңбалары:

4. Жұмыстың фундаментальды, іздену, жинақтау және тәсілдік әдістерінің түрі:

5. Жұмыстың ( сабақта және сабақтан тыс өз бетінше іздену) түрлері:

6. Ғылыми жұмысты зерттеу барысындағы жекенің мүмкіндіктері мен қжеттіліктерінің нәтижесі:

7. Ғылыми жұмысты зерттеу барысындағы жекенің мәліметті жинақтау немесе жекелік нәтижесі:

8. Қосымша мәліметтер және мағлұматтар, егерде осындай мәліметтер бар болса: кестелер, диаграммалар, статистикалық мәліметтер.

9. (80) таңбадан тұратын кілті сөздер:

Автор:

Ғылыми жетекші:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

І. тарау. Сарыағаш ауданының тарихы мен топонимиясы.

1. 1 ”Сарыағаш” атауының топонимикасы . . . 4

1. 2 Тасқа айналған сарыағаштың қалдығына сипаттама . . . 5

1. 3 ”Сарыағаш” туралы ел аузында қалған аңыз- әңгімелер . . . 11

ІІ. тарау. Сарыағаш ауданы ландшафтысының физикалық-

географиялық сипаты.

2. 1 Сарыағаш ауданының жер бедері . . . 15

2. 2 Геологиясы мен тектоникалық құрылымы . . . 17

2. 3 Климаты . . . 18

2. 4 Ішкі сулары . . . 19

2. 5 Топырақ және өсімдік жамылғысы, жануарлар дүниесі . . . 21

III. тарау. Сарыағаш ауданының ландшафтысының антропогендік

өзгерісі.

3. 1 Ауданның бүгінгі күніг ландшафтысы және оған антропогендік

факторлардың әсері . . . 23

3. 2 Қазіргі Сарыағаш ауданы . . . 25

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 43

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 45

КІРІСПЕ

Облыстың оңтүстік бөлігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. 1928 ж. Келес ауданы болып құрылған. 1939 жылдан Сарыағаш аталады. Жерінің аумағы 7, 7 мың шаршы шақырым. Тұрғыны 226, 7 мың адам. Аудандағы 154 елді мекен, 1 қалалық, 1 кенттік және 24 ауылдық округтерге біріктірілген. Орталығы - Сарыағаш қаласы.

Аудан жері негізінен төбелі, қырқалы, жазықты келеді. Солтүстіктен Белтау жотасы (592 м), батысын Ызақұдық құмы, Қауынбаймолда жотасы, оңтүстіктен Шардара бөгені алып жатыр. Жер қойнауында мәрмәр, құм, бентонит балшығы, шипалы минералды суы барланған. Климаты конти-ненттік, қысы жұмсақ, жазы ыстық, қуаң. Ауаның жылдық орташа темпера-турасы қаңтарда -2-3°С, шілдеде 24-28°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 200-300 мм. Ауданның батысын бойлай Сырдария, оңтүстік-шығысынан Келес, Құркелес, Ащысай өзендері ағып өтеді. Жері сұр топырақты және құмды келеді. Бетеге, жусан, жүзгін, баялыш, өзен бойларында қамыс, бұта аралас ағаш өседі. Қасқыр, түлкі, қоян, саршұнақ, күзен, жылан мен кесірткенің түрлері кездеседі. / 2, 86 б. /.

Халқы көп ұлтты, басым көпшілігі қазақтар-86, 9%, одан басқа өзбектер-4, 1%, тәжіктер-2, 7%, әзербайжандар-1, 2%, орыстар-1, 1%, татарлар 0, 9% т. б. ұлт өкілдері тұрады. Ауданда 1 шаршы шақырым жерге 29, 4 адамнан келеді. Ірі елді мекендер: Сарыағаш қаласы (26, 0 мың адам), Абай (18, 0), Дербісек (10, 3), Жібек жолы (5, 8), Ынтымақ (5, 4), Қапыланбек (5, 1), Ақжар (5, 0), Қызылжар (4, 7), Жылға (4, 1), Дарбаза (3, 7), Ақниет (3, 6), Құркелес (3, 3), Қошқарата (3, 2), К. Маркс (3, 1), Ақжол (3, 0), Таскескен (3, 0), Көктерек кенті ( 2, 6) .

Сарыағаш ауданында мақта, жүзім, көкөніс, астық, жеміс, бақша, картоп, қаракөл қойы, биязы жүнді қой, сүтті-етті мал, шошқа өсіруге маманданған 4 ұжымшар, 16 кеңшар, мемлекеттік сұрыптау станциясы болған. Ауданда 16 өнеркәсіп орны, 7077 агроқұрылым, оның ішінде: 101 заңды тұлға, 6976 шаруа қожалықтары бар. Аудан аумағында “Сарыағаш шипажайы” АҚ, “Арман”, “Алтын бұлақ-Р” демалыс орындары, балалар шипажайы бар. “Алекс” ЖШС - Қазақстан - Польша бірлескен кәсіпорны, “Демеу”, “Әсем-ай”, “Курорт-Барс-2030” ЖШС-тері Сарыағаш шипалы суын құятын кәсіпорындар, “Мырзакент” АҚ, “Айша бибі” ӨК-мақта тазарту зауытында мақта талшығын өндіреді. “Сенім” ЖШС-тігін, тоқыма бұйымдарын шығарады. Ауданда жүзім шаруашылығын өркендету үшін “Жүзім” бағдарламасы жасалынған, бұл бағытта “Қапыланбек” шарап жасайтын компаниясы, “Дербісек-Бахус” ЖШС, “Назико” ЖШС, “Ақжол” АҚ-ның шарап зауыттары, жүзім өңдейтін 6 цех жұмыс істейді. Ауданның барлық егіс көлемінің үштен бір бөлігіне дәнді дақыл, 11, 9%-на көкөніс, 17, 3% мақта, 31, 1% жүзімдік егіледі. Облыстағы арпаның жалпы өнімінің - 9, 5%, жүгерінің - 26, 5%, күнбағыстың - 36, 5%, картоптың - 30, 5%, көкөністің - 26, 4%, жемістің - 24, 5%, жүзімнің - 39, 9% жиналады. Облыстағы темекі өсіретін бірден-бір аудан. Аудан шаруашылығында облыстағы мүйізді ірі қара малдың - 10, 4%, оның ішінде сиырдың - 12, 5%, қой мен ешкінің - 13, 7%, шошқаның - 3, 7%, жылқының - 8, 4%, шоғырланған: түйе - 180, құс - 75, 3 мың басты құрайды. Келес өзенінің бойында “Келес” ӨК-нің су электр станциясы электр энергиясын өндіреді.

Жалпы білім беретін 137 мектеп бар, оның 94-і орта, 15-і орталау, 28-і бастауыш және 2 спорт, музыка мектептері. Мәдени мекемелерден 290 мәдениет орталықтары мен 36 кітапхана бар. Денсаулық сақтау саласында 2 емхана, 4 аурухана, 24 отбасылық дәрігерлік амбулатория, 104 фельдшерлік-акушерлік пункт, туберкулезге қарсы диспансер жұмыс істейді. Өзбекстанмен шекаралас Жібек жолы ауылында кеден бекеті орналасқан. Аудан жерінен Шымкент-Термез халықаралық автомобиль магистралі, Орынбор-Ташкент темір жолы өтеді. / 4, 183-185 б. /

І. тарау. Сарыағаш ауданының тарихы мен топонимиясы.

1. 1 ”Сарыағаш” атауының топонимикасы.

‘’Келеске келсең күй мен саз шертiледi, Сарыағашқа оралсақ сыр мен шежiре ақтарылады”- деген халық арасында нақыл бар. Тарихты еске алсақ, жерұйықты iздеген Асанқайғының көрегендiк сөзi көкейге оралады. Сулы Келес, Құркелестi көрiп, “Әттең ат сауырына сыйса өңгерiп-ақ әкететiн жер екен” деп Сарыағаш өңiрiне тамсанған көреген бабамыздың дуалы сөзi ел аузында мәңгi аңыз болып қалды. Тiптi Сарыағаш атауына негiз болған сары ағаштардың тасқа айналған белгiлерi Әлiмтауда, Шеңгелдiде, Жылға жазықтарында қазiргi күнде де керемет құпиялар мен қасиеттерiн сақтап жатыр. / 9. 8 б. /.

Ауданның тарихы жайлы көптеген мәліметтерді жергілікті жазушы Жақып Аяш өзінің тарихи ғылыми еңбектерінің нәтижесінде “Оңтүстік қақпасы”, “Киелі Келес, аңыз болған “Сарыағаш” атты еңбектерінде дәлелденген. Әр жердiң, өзен-сулар, тау-тас, сай-саланың атаулары әншейiн қойыла салмаған. Әр аттың өзiне лайық тарихи шындығы бар. Оған ақиқат негiздер себеп болған. Сол сияқты Сарыағаштың “Сарыағаш” аталуына да осындай дәлел бар.

Негiзiнде бұл атаудың сыры Жер-ана мен адамзат тарихының тереңiнде жатыр. Ертеден келе жатқан аңыз-әңгiмелердiң бiрi. Нұх пайғамбар мен оның кемесi туралы.

… Нұх пайғамбар кеме жасауға кiрiскенде гофер ағашын пайдалануды ұсынған. Қазiргi ғалымдар гофер дегенiмiз - кипаристiң ескi аты деп айтады.

…Бiз көп iзденiп, тарихи және географиялық деректерге мән бергенiмiзде, шалшық суда өсетiн кипарис - гофертаксодидтердiң тұқымдас ұрпағы, қылқан жапырақты ағаштардың көп өскен жерi - Шеңгелдi, Сарыжылға жазығы, Бөгенәлi, Әлiмтау төңiрегi екенiн анықтадық.

…Ерте бор дәуiрiнде бұл аймақта көптеген iрiлi-ұсақты өзендер мен көлдер болған. Оларды тригоноидтер, су тасбақасы, ал жағалауларында динозаврлар өмiр сүрдi. Өзендердiң бiр бөлiгiнiң суы көлдерге, бiр бөлiгi бұл аумақтың оңтүстiк-батысындағы теңiзге құйылды. Тау бөктерiнде iрi материал, тауда гравелиттердiң, құмдауыттар мен лайдың шөгiндiлерi жиналды. Оларда сол кездегi өсiмдiктер мен аңдар қалдығының iзi бар.

Динозавр негiзiнен, өсiмдiктермен қоректенген. Ал, мұнда тамаша жайқалып өскен өсiмдiктер болғаны рас. Оны бiрнеше рет көтерiлген теңiз сулары бұзған. Сарыағаш төбелерiнде тек iрi ағаш дiңгектерi мен тасбақа, динозавр қалдықтары кездеседi. Тасқа айналған ағаштарды Өзбек ССР Ғылым академиясының Х. М. Абдуллаев атындағы геология және геофизика институтының және ботаника институтының ғалымдары жинады. / 7, 235-237 б. /.

… Бор дәуiрi кезеңiнде қылқан жапырақты ағаштар күштi гүлдеп, өлкенi алтын түстес реңге бояп, дүниенi құлпыртып жатқаны туралы кейбiр көне жазбаларда аталған жылдың 7-8 ай кезеңiн сары түске бояп, сарғайып жатқан атырап Сарыағаш аталмасына кiм кепiлдiк бере алады?

Әр жердiң, өзен-сулар, тау-тас, сай-саланың атаулары әншейiн қойыла салмаған. Әр аттың өзiне лайық тарихи шындығы бар. Оған ақиқат негiздер себеп болған. Сол сияқты Сарыағаштың “Сарыағаш” аталуына да осындай дәлел бар.

Бiздiң заманымыздан бұрын Бор дәуiрiнiң екiншi кезеңiнде осы аймақта қылқан жапырақты ағаштар өскен. Арадан 90 миллион жылдай уақыт өткенде бұл ағаштар түсi сарғыш тартып тасқа айналған. Тасқа айналған Сары ағаш осы күнi Жылға мен Шеңгелдi темiржол бекеттерiнiң аралығында кездеседi. Оның ұзындығы алты, он екi метрге дейiн жететiнi бар. Сондай-ақ бөлшек-бөлшек, ұсақ-ұсақ, кiшкене майда тастары “Әлiмтау” жоталарында, “Сөк-сөк” аймағының әртүрлi қыраттарында жиi ұшырасады. / 12, 4 б. /.

Мұны - тасқа айналған Сары ағаш тегiн зерттеп, ғылыми жолмен алғаш ағылшын ғалымы Penhollow, екiншi ашқан Жапон ғалымы Шимакики.

Сарыағаш өлкесiнiң тағы бiр кереметi мынау.

Орыс геологтары “Сөк-сөк ата” құдығынан үйрек тұмсықты динозаврдың қаңқасын “склетiн” түгелдей тапқан. Табылған бұл қаңқа қазiр Мәскеудегi Ресей Ғылым Академиясының Палеонтология институтының музейiнде сақтаулы тұр.

Дәл осы үйрек тұмсықты динозаврдың қаңқасының көшiрмесi Өзбекстан Республикасының орталық Геология музейiнде (Фурхат даңғылы, 4) сақтаулы тұр.

Мұнда жазылған анықтамада динозаврдың жасы К ₂ , бұл Бор дәуiрiнiң екiншi кезеңi деген сөз, яғни тасқа айналған Сары ағашпен жасты. /8, 146-147б. /.

1. 2 Тасқа айналған сарыағаштың қалдығына сипаттама.

Ташкент маңынан табылған тасқа айналған ағаштың заттық құрамы.

Академик В. И. Вернадский қазып алынған қалдықтардың тасқа айналуына, негiзiнен ағаштарға үлкен мән берген және ол жыныстардың шоғырлану ерекшелiгiн көрсетушi өзiндiк индикатор болуы мүмкiн деп есептейдi.

Тасқа айналудың характерi мен заттық құрамын зерттегенде шөгiндiлердiң қалыңдық құралуының палеографиялық жағдайын анықтауға болады.

Осы мақсатта бiз Ташкент маңынан табылған дiңгегiнiң ұзындығы (дiңгек-сабақ) 12-метр, диаметрi 92 см дейiнгi тас ағаштың (тасқа айналған) заттық құрамын тексердiк. Ол Сарыағаш селосының 46 шақырым солтүстiк батысындағы Бор дәуiрiндегi шөгiндiлердiң құмдақ, iзбес тас, конгломераттардың арасынан табылған.

Е. В. Ивановтың алғаш атауы бойынша “динозавр көкжиегi” деп аталған жыныс қалыңдығында жер бетiндегi бауырымен жорғалаушылардың, ағаш дiңгектерiнiң және жоғары Бор дәуiрiндегi теңiз фаунасы өкiлдерiнiң тасқа айналған сүйектерi көп мөлшерде болды.

Н. Е. Минакова Ташкент маңының барлық бор қабаттарын үш - Азатбас, Шанақ, Дарбаза кен қабаттарына бөледi. Шанақ кен қабатының жоғары бөлiгiн ол “динозавр көкжиегiне” жатқызады.

Кейбiр геологтар “динозавр көкжиегiн” турне дейдi, өйткенi ол айтылған тас ағаштың жасына дұрыс келмейдi. / 20, google. Kz/.

Б. А. Борнеманның анықтамасы бойынша Ташкент маңы шөгiндiлерiнiң өзгешелiгi - атыраулық. Бор дәуiрiнде теңiз айтылған ауданға бiрнеше рет көтерiлiп, лагуноконтинентальды шөгiндiлердiң теңiз және қызылқұмдыққа ұқсас шөгiндiлерiмен кезектесiп алмасып отыруын тудырған. Туронда теңiз суы тағы да Ташкент маңына жайылған. Сол уақыттағы қабаттардың арасында динозаврлардың сүйегi мен қылқан жапырақты ағаштар дiңгегiнде қызыл түстi құмдардың көп мөлшерде кездесуi. Ағаштар осы ауданда өскен, құлаған кезде терригендiк материалдармен келiп, қалған болуы да мүмкiн. Жақсы сақталған сыртқы түрiне, құрылымдық ерекшелiгiне қарап, сондай-ақ ағаш клеткаларының қалдықтарын тексерiп көрiп Р. Х. Худойбердиев зерттелiп жатқан тас ағашты Goniffales - қылқан жапырақты (хвойный), таксодидтер - Taxodickylon albertense Penhollow Shimakura - тұқымдастарға жатқызды. Қылқан жапырақтардың гүлдеуi Бор дәуiрiнiң соңында күштi болды. Қазiргi күнде таксодид тұқымдастар жойылу жағдайында. Бiрдi-екiлi түрi ғана қазiрде Солтүстiк Америка, Қытай, Жапонияда бар.

Зерттеулердiң нәтижесiнде тас ағаштың доломит, аздап болса да қоңыр темiр рудасының орнын басады деген псевдоморфоща анықталды. Орын басу процесiне ағаштың барлық ткандары ұшыраған. Дiңгектiң көлденеңiнен кесiлгенде қабық, бiр жылдық сақинасымен механикалық ткань, өзек сәулесi анық көрiнген өзек айқындалып тұр.

1-сурет. Сарыағаш маңынан табылған тас ағаштың көлденең кесiлген суретi (масштабы 1:16) . 1. Сыртқы зона қабық. 2. 3. Аралық зона - аралық ткань. 4. Орталық зона - өзек.

Ағаштың үстiңгi жағы да жұқа құмдақ материал қабатымен жабылған, онда қоңыр түстi қабық учаскелерi көрiнiп тұр. Дiңгекте бұтақтардың iзi де бiлiнедi. Ағаштың құрылысына сәйкес тас ағашты көлденең кескенде үш зонаны анықтауға болады.

Кейбiр геологтар “динозавр көкжиегiн” турне дейдi, өйткенi ол айтылған тас ағаштың жасына дұрыс келмейдi.

1. Сыртқы зона - қабық (3 см дейiн) - темiр тотығы әбден сiңген. Сыртқы бөлiктiң түсi сұр және ақ сұр, ал iшкi бөлiгi қызыл қоңыр сұлба. Микроскоппен қарағанда ағаштың толық доломит орнын басқан қалдық құрылымы анық көрiнедi. Доломит дәндерiне темiр тотығы әбден сiңген.

2. Қабық пен өзек арасындағы 35 см радиусты аралық немесе механикалық ткань алып жатыр. Ол темiр тотығының қызғылт және қызыл түсiне боялған. Бұл зонада микроскопта ғана көрiнетiн концентриптi зоналық текстура (1-сурет) құратын жылдық сақиналар (75 дана) бiлiнедi. Ткандардың барлығына өзектен тараған өзек сәулесi сiңген. Жылдық сақина бойлап темiрдiң жиналғаны байқалып тұр.

Микроскоппен қарағанда шлифтердiң көпшiлiгiнде доломиттiң ұсақ дәндi оолит секiлдi агрегаттары көрiнедi. Ол центрлес - зоналды құрылыммен ерекшеленген доломит пен қоңыр темiрдiң шартты ауыспалы келуiмен көрiнiп отыр.

Көбiне шлифтерде ағаш тканiнiң қалдық құрылымы 4 мм дейiнгi өзектi клеткалар және трахейдтердiң өзек сәулесiмен айқын көрiнедi. Аралық зонада жiңiшке сызықтар, сондай-ақ қоңыр темiрдiң линза секiлдi томпақтанып жиналуы да байқалады. Олар шеттен орталыққа қарай жылдық сақиналарға перпендикуляр жатыр.

Қоңыр темiр рудасының екi генерациясы бөлiнiп тұр. Бiрiншiсi доломитпен алмасып отырушы центрлес - зона агрегаты да. Мұнда доломит пен қоңыр темiр рудасының жасы бiрдей, оны екi минералдың (оолит) центрлес зоналды орналасуынан да көруге болады. Бұл генерацияға қоңыр темiр рудасы бүкiл доломит массасында жайылып жатыр, сондықтан да доломит қызыл қоңыр және қоңыр түске енген.

Екiншi генерация қызыл қоңыр темiр рудасының жiңiшке сызықтары түрiнде доломиттi қоңыр темiр рудада орналасқан (1-сурет) . Олар линза түрiнде және томпақ формада (2-сурет) .

Тас ағаш шлифтерiнiң микроплойчатая текстура, шартты түрде қоңыр темiр рудасы доломиттi алмастырған (14 шлиф), ортада доломит пен қоңыр темiр рудасының ағашты центрлес - зоналды орнын басуы (11-а шлиф), оң жақта кварц сынықтары қоңыр темiр рудасымен цементтелген (11-шлиф) .

3. Орталық зона немесе үгiлмелi заттан құрылған 15-17 мм диаметрлi өзек, ол үгiлiп жоқ болып кетуде.

Дiңгектiң қабырғасынан алынған шлифте аздап құмдық материал кездеседi, онда карбонатты жыныстар және қоңыр темiр рудасымен қатар сүйiр бұрышты кварц дәндерi бар. Кварцтың сынықтары қоңыр темiр рудасымен цементтелген (2-в сурет) . Өзектегi қуыс терригендiк материалдың қосылуымен механикалық түрде толған болуы ықтимал. Олай болса тасқа айналу процессi коллоидты су ерiтiндiлерi қоңыр темiр рудасы және доломиттiң ағаш тканьдерiмен химиялық орын алмасуы жолымен, сондай-ақ терригендiк материалдық үгiтiлуi нәтижесiнде пайда болған.

Тас ағашқа бiз термо, химия, рентген және спектрлi анализ жасадық. Тас ағаштың әртүрлi зонасынан алынған жылу қисығының үлгiсiне қарап термограмманы екiге бөлуге болады.

Түрлi характердегi гидрогетиттен судың шартты бөлiнуi, сондай-ақ магнезит типтегi карбонаттың ыдырауымен тиiмдi үш эндотермиялық термограмма (3-сурет, 6 және 9 үлгi) . Мұндай құрама аралық зона үшiн де характерлi.
Гетит пен доломиттiң қатысуы шартты болған үш эндотермиялық тиiмдi термограмма (3-сурет, 21. 1 үлгi) .

Барлық термограммада гетиттi судың бөлiну температурасы мен доломиттiң ыдырауы өте ұқсас (3-сурет) .

Термограмма үлгiсiнде қабықтан лепидокриттiк аздап қоспасы бары анықталды, ол экзотермиялық тиiмдiлiкпен түсiндiрiледi. Қоңыр темiр рудасының мөлшерi сыртқы зонадан орталыққа қарай кемидi, кейбiр жерлерде олар жоқ болып кетедi.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.