Салықтың түрлері
- Корпоративтік табыс салығы.
Корпоративтік табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу 631 «Төлеуге жататын ағымдағы табыс салығы» деген пассивтік шотында жүреді.
15% марапаттау мен қатысу үлесінен алынған табыстар, дивиденттер;
10% тәуекелділіктен сақтан-дыру келісім шарты бойынша төленетін, сақтандыру пайдасы;
5% тәуекелділіктен қайта сақтандыру келісім шарты бойынша төленетін, сақтандыру пайдасы;
5% Халықаралық тасымал-дауда транспорттық қызмет көрсетуден түскен табыс;
20% басқа да табыстар.
Корпоративтік табыс салығының салық салынатын негізгі обьектісі салық салынатын табысы болып табылады, оның деңгейі жылдық табыс жиынтығы мен шегерімнің (тұрақты мекемелер арқылы қызметін жүзеге асырмайтын, резидент еместерді қоспағанда) арасындағы айырмасы арқылы анықтайды:
Алынған сыйақы (мүдде) бойынша шегерім келесі деңгейдек жасалынады: Сыйақы қатарына алынған несие (кредит, займ), мүліктер, дисконттар мен депозиттер жатады.
- несиелер (займдар) бойынша, оның ішінде қаржылық лизинг бойынша да, депозиттер, сондай-ақ мүліктерде теңгемен алынса (немесе орналастырылса), онда Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі бекіткен қайта қаржыландырудың 1, 5-ке еселенген ресми мөлшерлемесі бойынша шығарылған сомасы шегінде шегеріледі, ал ол шетел валютасында берілген (немесе орналастырылған) болса, онда ол Лондонның банкаралық рыногының 2-ге еселенген мөлшерлемесі (ставкасы) бойынша шығарылған соманың шегінде шегерілуге тиіс.
Жоғарыдағы шектеулермен қоса, несиенің максималды марапаттау сомасы да шегерімге жатады:
Төлем көзінен ұсталатын табыс салығының мөлшерлемесі (15%)
Корпоративтік салығының мөлшерлемесі (30%)
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің қайта қаржыландыру мөлшерлемесі және Лондонның банкаралық рыногының депозиттерді, бағалы қағаз қарыздары, мүліктерді, сондай-ақ несиені (қарызды) рәсімдеу кезіндегі мөлшерлемесі пайдаланады.
Келісім-шартқа сәйкес несие (қарыз) үшін марапаттау сомасын есептеу кезінде қалқып жүретін мөлшерлемесі және сол мәміленің (операцияның) нақты жасалған күніндегі мөлшерлемесі есепке алынады.
Күмәнді міндеттемелердің төленуі бойынша жасалатын шегерім. Егер де бұрындары күмәнді деп танылған табысты салық төлеуші кредиторға төлесе, онда оның сол төленген деңгейінде шегерім жасауға рұқсат етіледі.
Күмәнді қарыз талабы бойынша шегерім тиісті құжаттармен расталса және ол бухгалтерлің есепте көрсетілсе ғана жасалады. Күмәнді қарыз талабы - негізінен Қазақстан Республикасының заң тұлғалары және жеке кәсіпкерлері көрсеткен қызметінің, атқарған жұмысының, сатқан тауарының нәтижесінде шығатын талап: сондай-вақ Қазақстан Республикасында тұрықта ұйымдар арқфылы қызметін жүзеге асырып жүрген заңды тұлға-резидент еместердің де және үш жылға дейін талабын қанағаттандырмаған кезде, немесе Қазақстан Республикасының заңына сәйкес салық төлеуші-дебиторларды банкрот деп таныған жағдайда шығады.
Резервтік (провизиялық) қорларға аударымдар бойынша шегеріс жасау. Өз қызметін заңдарға сәйкес жасалған келісім-шарт негізінде жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушының осы кен орнында жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялардың аяқталуына байланысты кен орнын игеру зардаптарын жою қорына (резервтік немесе провизиялық қорына) аударылған аударымдар сомасын шегеріп тастауға құқығы бар. Тап осындай құқықтар банктерге де, ұйымдарға да берілуі мүмкін, яғни олардың депозиттері, несиелері (қаржылық лизингіні қоспағанда), дебиторлық қарыздары, аккредетивтері үшін жасалуы мүмкін. Бұл операцияларды күмәнді категориясына жатқызу тәртібін және жағдайын Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі осы жағдайға өкілеттілігі бар мемлекеттік органдардың келісімі бойынша анықтайды.
Ғылыми-зерттеу, жобалық және тәжірибе-конструкторлық жұмыстарына жасалған шығындар бойынша шегерім жасау. Негізгі құрал-жабдықтарды алу, оларды орнату және басқа күрделі сипаттағы шығындардан басқа, табыс алумен байланысты ғылыми-зерттеу, жобалау және тәжірибеде-конструкторлық жұмыстарына жұмсалған шығындар бойынша ұстап қалуына болады. Аталған шығынды шегеруге жатқызу үшін жобалық-сметалық құжаттама, орындалған жұмыстардың актісі және басқа да құжаттар бойынша негізделуі керек.
Сақтандыру жарналары (пайдасы) бойынша шығыстарға шегеріс жасау. Жинақтау және қайтарым сипатындағы шарттар бойынша сақтандыру төлемдерін қоспағанда, сақтандыру шарттары бойынша сақтандырушылар төлеген сақтандыру жарнасын шегере алады. Бірақ сақтандыру қызметі Қаржы Министрлігінің қадағалауында болады. Банкі жүйесі де осы процесске қатысты болғандықтан, оларды календарлық, қосымша және төтенше жарнасын шегеріске жатқызуына құқысы бар.
Әлеуметтік төлемдерге арналған шығыстар бойынша шегерімдер. Салық төлеушілердің уақытша жұмысқа жарамсыздығына, жүкті болуына және бала тууына байланысты демалысқа ақы төлеу жөніндегі шығыстарын есепті кезеңде шегере алады. Қызметкерлердің денсаулығының зақымдауына байланысты (мертігу т. с. с. ) келтірілген зиянның орнын толтыруға, сондай-ақ асыраушысынан айырылуына байланысты ақы төлеуге жұмсалатын шығыстар да заңдарда белгіленген мөлшерде шегерілуге тиіс.
Тіркелген активтер бойынша шегеріс жасау. Тіркелген активтерге салық төлеушінің бухгалтерлік балансында ескерілген және кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын негізгі құрал-жабдықтар мен материалдық емес активтер жатады Негізгі құрал-жабдықтардың мынадай түрлеріне амортизациялық аударылымдар есептелінбейді: жер, өнім беретін ересек малдар, мұражай құндылықтары; сәулет және өнер ескерткіштері; жалпы жұрт пайдаланатын автомобиль жолдары, тротуарлар, бульварлар, скверлер; аяқталмаған күрделі құрылыс; фильм қорына жататын объектілер; бұрындары толығымен шегеріске жатқызылған негізгі құрал-жабдықтардың құны; инвестициялық жобалардың шеңберінде пайдалануға берілген негізгі құралдар.
Амортизациялауға жататын негізгі құралдар өздеріне тиесілі шектеулер мөлшерлемесімен есептелінеді. Амортизацияның мүлік түрі бойынша шектелген мөлшерлемесі «Негізгі құралдардың есебі» тарауында келтірілді.
Салық төлеуші өз еркі бойынша басқа да мөлшерлемесін қолдануына құқылы, бірақ ол қойылған (белгіленген) шектен жоғары болмауы керек. Өндірістік мақсат үшін өз күшімен салынған құрылыстардың шығыстары және өндірістік мақсатта үш жылдан кем емес пайдаланатын технологиялық құрал-жабдықтардың құны; салық төлеушінің еркі бойынша амортизациялау мерзімінің кез-келген сәтінде қалған амортизацияның шегінде шегеріс жасай алады.
Ғимараттар, қондырғылар, құрылыстар объектілері бойынша амортизациялық аударымдар жеке анықталады. Салықтық кезеңнің соңына топ ішіндегілері бойынша баланстың құны анықталады:
Салықтық кезеңде келіп түскен тіркелген активтер мынадай құны бойынша: алынған құны - бастапқы құнынан алуға байланысты шығыстар, өндіру, салу, монтаждау және орнату шығындары кіреді;
Жарлық капиталына салым ретінде алынған - құны бойынша, азамат-тық заңға сәйкес анықталады;
Тегін алынған - бастапқы құны бойынша, алыс-беріс актісі бойынша анықталады, бірақ нарықтық құнынан жоғары болмауы тиіс
Салықтық кезеңде есептен шыққан тіркелген активтер мынадай құны бойынша: сату және қаржылық лизингіге берген кезінде - сату құны бойынша;
жарлық капиталына салым ретінде берген кезінде - бастапқы құны бойынша, азаматтық заңға сәйкес анықталады;
есептен шығарған, жоғалтқан, бүлінген кезінде (егерде сақтандыру қоры бар болса) - құны төленген сақтандыру сомасынан алынады, яғни сақтандыру келісім-шартына, сақтандыру ұйымдарының төлеген сомасы бойынша анықталады;
есептен шығарылған, жоғалтқан, бүлінген кезінде (егерде сақтандыру қоры жоқ болса) - баланстық құны бойынша;
тегін берген кезде - баланстың құны бойынша
Жарлық капиталға салым ретінде алынған, тегін алынған, сатып алынған кезде, олар келіп түскен негізгі құралдардың баланстық құнын өсіреді. Ал есептен шыққан кезде, олар сол баланстық құнын төмендетеді.
Қаржылық лизингіге берілген (қаржылық лизингі бойынша) тіркелген активтердің лизингі алушының ішкі тобы бойынша баланстық құны есептелінеді.
Қаржылық лизингіге берместен бұрын тіркелген актив баланстық құнында көрсетілген болса, онда оны берген кезде лизингі беруші өз балансынан азайта алады.
Корпоративтік табыс салығын есептеген кезде 851 шоты дебеттеліп, 631 шоты кредиттеледі. Бұл салық жылдың соңында бір рет есептелінеді.
Корпоративтік табыс салығын бюджетке төлеген кезде оның ішінде аванстық төлемін қоса алғанда 631 шоты дебеттеліп, 441 шоты кредиттеледі.
851 шотының дебеті бойынша және 632 шотының кредиті бойынша кейінге қалдырылған салықтың пайда болғанын немесе ағымдағы кезеңде уақытша айырмасының жойылғанын, болашақта бюджетке төленуге жататындағын көрсетеді. Жыл соңында табыс салығы бойынша жұмсалған шығыс сомасына 571 шоты дебеттеліп, және 851 шоты кредиттеледі.
Есептік кезеңде уақытша айырманың салдарынан пайда болған салық эффектісі 632 «Кейінге қалдырылған табыс салығы» шотында көрініс табады.
Салықтық төлем міндеттемесінің әдісіне сәйкес, олар кезең барысында, өзіне мынаны енгізеді:
- салық салынатын табыстан төлеуге жататын табыс салығын, ал ол әрекет етіп тұрған заңға сәйкес есептелінеді, оның деңгейі былайша анықталады:
+
-
+
-
- уақытша айырманың салықтық эффектісі сол есептік кезеңде не төленеді, не жойылады, оның мөлшерін ағымдағы кезеңнің салықтық мөлшерлемесі бойынша жалпы уақытша айырмнфың сомасынан анықтайды. Егер де келесі жылға корпоративтік табыс салығының мөлшерлемесі өзгеретін болса, онда ол сол өзгерген мөлшерлемесі бойынша алынады.
Мысалы, “НЕМЭКС” ЖШС-тің 2003 жылғы нәтижесі бойынша келесі нәтижені алды делік:
1. Жылдық жиынтық табыс, оның ішінде:
- өнімді (жұмысты, қызметті) сатқаннан түскен табыс
10400
10200
200
2. Сатылған өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны, оның ішінде:
- негізгі құралдың амортиза-сы
- жөндеуге кеткен шығыстар
7015
217
94
2. Тауарды (қызметті, жұмысты) сатумен байланысты шығыстары 7620 теңге
(7015-217-94+916)
3. Кезең шығыстары
3. 1. Жалпы және әкімшілік шығыстары, оған кіретіндер:
- басқару және шаруашылық шығыстары;
- бюджетке төленетін айыппұл санкциялары;
- нормадан жоғары жасалған іс-сапарының шығыстары;
- кәсіпкерлік қызметпен байланысты емес шығыстары (мүшелді тойларына сыйлық тарту, бассейн абономенттерін өтеу т. б. ) ;
- салықты есептеу
1915, 54
1780
916
68
44
52
700
3. Марапаттау (Лондон банкаралық мөлшерлемесі бойынша, несиені алған күні оның деңгейі 2, 455 құраған) .
- бірінші шектеу кезіндегі марапаттау сомасы (Лондон банкаралық нарығының 2 еселенген мөлшерлемесі пайдаланған: 73945 теңге (150600х(2, 455х2) %) .
- қосымша шектеуді ескеріп, есептелген марапаттау сомасы: 0+135540х15/30=67770 теңге
4. Негзгі қызметі болып саналмайтын сферадан түскен табыс, оның ішінде:
- бағам айырмасынан түскен табыс
- бағам айырмасынан алынған шығыс
6. Тіркелген активтер бойынша жасалған шегерімдер және жөндеу шығыстары, амортизациялық аударымдар:
- негізгі құралдардың амортизациясы
- жөндеуге кеткен шығыстар
1062
981
81
Табыс жиыны
(с. ж. 1 - с. ж. 2 -с. ж. 3 + с. ж. 4)
2003 жылы корпоративтік табыс салығының мөлшерлемесі 30% құраған, ал оның деңгейі 2004 жылы 30% деңгейінде белгіленеді делік, онда олардың уақытша салықтық эффектісі 45 мың теңге құрайды. Енді осы шартты мысалдың негізінде 2002 ж. салықтық төлемнің қанша құрайтындығын анықтаймыз:
- төлеуге жататын табыс салығы (700, 23х30%) = 210, 07 мың теңге
бухгалтерлік табыс 1069, 46 мың теңге
уақытша айырасы -601 мың теңге
(-981- (-217) - 81 - (-94) -550 - (-700)
тұрақты айырасы +231, 77 мың теңге
(68+44+52-67, 77-(-135, 54) )
Салық салынатын табыс 700, 23 мың теңге
(1069, 46-601+231, 77)
- ағымдағы жылдағы уақытша айырмасының салықтық эффектісі: (192, 32) мың теңге ((601) х32%) ;
- кейінге қалдырылған салықты түзету: (3) мың теңге
(-45/30%х32%-(-45) ) .
Келтірілген мәліметтердің негізінде келесі шоттар корреспонденциясын құрастырамыз.
Шаруашылық
Операцияларының мазмұны
Кейінге қалдырылған табыс салығының сомасын есептеу (есепке алу) үшін әрбір уақытша айырма бойынша жеке аналитикалық (талдамалы) негіздеме жүргізіледі. Аналитикалық тізімдеменің есебі жоғарыда келтірілген мысалдың негізінде келесі нысанда жасалады.
- Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы.
Жеке тұлғалар бойынша бюджетпен есеп айырысу есебі 634 пассивтік шотында жүреді.
Төлем көзінен алатын табысына салынатын салық (салық Кодексімен сәйкес салық салуға жатпайтын, табыстарынан қоспағанда
Төлем көзінен алатын табысына салынбайтын салықтар
1. Ұтыс, марапаттау, дивидент түріндегі табысы (сақтандыру бойынша марапаттауды қоспағанда) - 15%
2. Адвокаттар және жеке нотариустар - 10%
3. Басқа да табыстар: - 15 есе еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейінгі-салық салынатын табыстың сомасынан 5%; 15 еседен 40 есе еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін - 15 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы + 10% одан артық сомадан; 40 еседен 600 есе еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін - 40 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +20% одан артық сомадан; 600 есе еселенген жылдық есептік көрсеткіштен джәне одан әрі қарай - 600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық салу + 30% одан артық сомадан
Төлем көзінен алатын табысына салынатын салықтар. Төлем көзінде салынатын салық салық төлеушінің табысына алынады, олардың қатарына:
- еңбеккерлердің табысы. Төлем көзінде салық салынатын, еңбеккерлердің табысына жұмыс берушілердің ақшалай немесе заттай нысанда есептеген жалақысы жатады, оған әрекет етіп тұрған салық заңында қарастырылған, салық шегерімін азайтатын сомасы, материалдық олжасы, әлеуметтік және материалдық игілік т. б. табыстары кіреді.
Еңбеккерлердің табысы бойынша жеке табыс салығының сомасы еңбеккерлердің табысына қолданатын мөлшерлеменің көмегімен есептелінеді.
Табыс салығын ұстаған кезде 681, 682 шоттары дебеттеліп, 634 шоты кредиттеледі;
- бір жолғы төлемдерден түскен табыс. Бұндай төлем түрлері алдын-ала жасалған келісім-шарт бойынша анықталады.
Жеке табыс салығының төлеушілері салық жылында салық салынатын табыс бар тұлғалар болып табылады.
Жеке табыс салығын төлеушілерге жеке тұлғалы Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және ааматтағы жоқ тұлғалар жатқызылады.
Салық кодекс інде көрсетілген табыстарды есептемегендегі, жеке табыс салығының салық салу объектісі болып келесі табыстар:
- Төлем көзінен салық салынатын (қызметкерлер табысы, бір жолғы төлемдерден алынатын табыс, жинақтаушы зейнетақы қорларынан берілетін зейнетақы төлемдері, дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыс, стипендиялар, жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табысы) ;
- Төлем көзінен салық салынбайтын (мүліктік, жеке кәсіпкердің, адвокаттар мен жеке нотариустардың салық салынатын табысы т. б. ) .
Шегірімдер.
Жеке тұлғалардың шегірімдер жүргізуге құқығы бар:
- салық жылы ішінде табыс алынған әрбір айға белгіленген бір айлық есептік көрсеткіш мөлшеріндегі сома;
- салық жылы ішінде табыс алынған әрбір айға белгіленген асырауындағы отбасының әрбір мүшесіне айлық есептік көрсеткіш мөлшеріндегі сома;
- жинақтаушы зейнетақы қорларына Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген мөлшерде төленетін міндетті зейнетақы жарналары.
Мөлшерлемелер.
Жеке тұлғаның салық салынатын табысына келесі мөлшерлемелер боййынша салық салынады:
Дивидендтер, сыйақы (жинақтаушы сақтандыру шарте ббойынша сыйқыларды қопағанда) мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15 пайыздық мөлшерлеме бойынша салық салынады.
Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығын есептеу есепті жыл аралығында ай сайын жүргізіледі. Ол үшін қолдануға “қайта есептесу коэффициенті” және “салық салынатын жылдық табысты есептеу сомасы” енгізіледі.
Табыс салығын біркелкі аударылуы бойынша есебі.
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz