Қазақстан Республикасының азаматтық институттарың анықтау

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе:

Кіріспе: І Тарау Қазақстан Республикасында азаматтық институттардың қалыптасуы мен дамуы

Кіріспе: 1. 1 Азаматтық институт ұғымы, оның құрылымы мен

Кіріспе: функциялары

Кіріспе: 1. 2 Қазақстан Республикасындағы азаматтық институтның

Кіріспе: перспективалық көрінісi

Кіріспе: 1. 3 Азаматтық институттарды дамытудың негізгі принциптері мен

Кіріспе: құқықтық негіздерi

Кіріспе:

Кіріспе: ІІ Тарау Үкіметтік Емес Ұйымдардың азаматтық институт қурудағы алатын орны мен рөлі

Кіріспе:

Азаматтық институт түсінігі мен даму эвалюциясы

Кіріспе:

Азаматтық институттардағы еріктілік

Кіріспе:

Үкіметтік Емес Ұйымдардың үшінші сектор ретінде дамуы

Кіріспе:

Кіріспе: ІІІ Тарау Құқықтық мемлекет және азаматтық институт

Кіріспе:

Кіріспе: Қорытынды

Кіріспе:

Кіріспе: Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе: Қосымша

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Адами әлеуетті, азаматтардың іскерлігін жандандыру, азаматтық институттарды одан әрі қалыптастыру негізінде ғана Қазақстанды өмір сүру сапасының стандарттары жоғары, қазіргі заманғы, серпінді мемлекет ретінде дамытуға болады.

Қазақстан ашық институт құрудын сенімді жолында. Айтар болсақ, біздің заман - бұл еркіндік заманы және әлемнің барлық жерінде адамдар биліктің өкілді органы мен өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандыратын үкіметті қалыптастыруға ұмтылады.

Адамзат өзінің тарихи даму барысында институттардық қатынастардың және адамдарға қалыпты тіршілік жағдайларын жасаудың құқықтан басқа тиімді тетігін ойлап тапқан емес. Адамдардың жазылмаған әдеттегі құқық бойынша өмір сүрген кездері болды, мемлекет деп билеуші танылды, оның айтқаны заң саналды, ал жасалған әрекеттері мен іс-шаралары нормативтік ережелермен байланысты болған жоқ.

Аса бай әлемдік тарих біз үшін институт мен мемлекеттің құқықтық дамуымен ажырамастай байланысты құнды мұраны сақтап, мирас етіп қалдырды. Яғни, мемлекеттің дамуымен бірге құқық та дамыды. Рим империясы күйрегеннен кейін енді туындап келе жатқан қазіргі конституционализм түсінігіміздегі құқықтық мемлекетті негіздеудің маңызды алғышарттары жасалды. XІX ғасырда Еуропа елдерінің индустрияландыруға көшуі олардың тез дамуына себепші болды, ал өз кезегінде бұл түбегейлі әлеуметтік және экономикалық өзгерістер жасауға, құқықтық реформаларды жүзеге асыруға, заңнаманы дамытуға, сондай-ақ мемлекеттік құрылыс тәжірибесіне нормативтік жаңалықтар енгізуге септігін тигізді.

Мемлекетті заң негізінде басқару қажеттігі туралы ойдың орнығуы тоталитарлық мемлекетті буржуазиялық құқықтық мемлекетке айналдырудың алғышартына айналды. Құқықтық мемлекеттің қажетті негізі конституциялық мемлекет болып табылады, онда халық өкілдігі мемлекеттік билікті жүзеге асыру кезінде заң шығарушылық жұмысқа қатысады және мемлекеттік қызметтің қандайынан болса да заң үстем болуға тиіс. Құқықтық мемлекеттің мән-мағынасын осылайша түсіну сол құқықтық мемлекеттің түпкілікті жүйесін құруға мүмкіндік жасады.

Қазіргі заманғы құқықтық мемлекеттің қалыптасуында АҚШ-тың, Францияның, Германияның және басқа елдердің өз конституцияларын қабылдауы елеулі құбылыс болды. Бұл конституциялар институттардыңбарлық құрылымдық бірліктерін мінез-құлық пен бақылаудың бірыңғай нормаларына бағындыратын ұлттық бірлік пен тұтастықты қолдаудың пәрменді құралы болып шықты.

Америка конституциясында орнықтырылған құқықтық мемлекеттің іргелі қағидаттары әлемнің көптеген елдерінің құқықтық мемлекет құру тәжірибесінде екі ғасыр бойы өзінің құнды мәнін дәлелдеуде.

Кеңестен кейінгі кеңістіктегі мемлекеттік басқару жүйесі ұзақ мерзім бойында қалыптасты. БҰҰ Бас Ассамблеясының 50-сессиясына әзірленген Мемлекеттік басқаруды дамыту туралы ұлттық баяндамада атап көрсетілгендей, бұл үдеріс 1917 жылғы әлеуметтік күйзелістердің әсерінен бұзылды, соның нәтижесінде идеологиялық және саяси үстемдікке негізделген басқару жүйесі пайда болды.

Тоталитарлық түрдегі саяси жүйе басқа партияларға институтда орын қалдырған жоқ, жалғыз ғана партия бүкіл саяси билікті озбырлықпен иемденіп алып, бүкілхалықтық мүдделерге өкілдік жүргізді. Мұндай саяси режим ұзаққа бармай, уақыт өте келе ыдырады, сол кезде көппартиялық жүйе қалыптаса бастады. Мәселен, бұрынғы Кеңес Одағында 1991 жылғы тамыздағы сәтсіз путчтан кейін жиырмаға жуық партиялар, қозғалыстар мен коалициялар мейлінше тез өмірге келді. Қысқа мерзім ішінде тек КОКП-ның негізінде ғана сегіз партия құрылды.

Социалистік мемлекеттің қалыптасуы парламентаризмді жойып, оны халық депутаттарының кеңестерімен ауыстыруды көздеді, барлық мемлекеттік органдар олардың бақылауында болып, соларға есеп беріп отыратын болды. Ауылдық кеңестен бастап Жоғары Кеңеске дейін кеңестердің бірыңғай пирамидасы орнықты және барлық шешімдер бірауыздан қабылданды. Кеңестердің тәжірибесі тілалғыш депутаттарды іріктеуге мүмкіндік берді. Сайлаулар тең, жасырын және төте болғанымен, сайлаушыларға бір-ақ кандидатура ұсынылды, ал кандидатураны өз кезегінде партия комитеттері ұсынатын еді. Партия аппараты іріктеген кандидаттарды халықтың жария түрде мақұлдауы жүріп жататын. Депутаттардың құрамына барлық партиялық және шаруашылық басшылары кіретін, қалған депутаттарды партия органдары халықтың барлық топтары енетіндей тізімдеме бойынша іріктеді. Депутаттардың мұндай құрамы партия мен үкіметтің шешімдерін бірауыздан мақұлдайтыны белгілі. Іс жүзінде КОКП ОК Саяси бюросы елді басқарып, елдің тағдырын сол шешті.

Кеңес кезеңінің барлық конституциялары демократиялық централизм принципіне негізделді, яғни заң шығарушы және атқарушы биліктер іс жүзінде дербестік пен тәуелсіздіктен айырылып, биліктің аражігін ажырату принципі жоққа шығарылды. Тарих мемлекеттік биліктің бұлай ұйымдастырылуының тиімсіз әрі демократиялықтан алшақ екендігін көрсетті.

Парламентаризм демократияның ажырағысыз құрамдас бөлігінің бірі болып табылады. Қазақ КСР-інің Жоғарғы Кеңесі алғаш рет 1938 жылы шақырылғаны белгілі. Алайда, одан кейінгі жоғарғы кеңестер сияқты ол негізінен одақтық Жоғарғы Кеңестің шешімдерін қайталаумен шектелді.

1991 жылы барлық кеңестен кейінгі кеңістікте шынайы демократиялық мемлекет орнатудың алғашқы кезеңі басталды.

Көпұлтты және көпконфессиялы Қазақстанның тарихында тұңғыш рет батыс демократиясының тәжірибесі ескеріле отырып, демократиялық институт және құқықтық мемлекет принциптеріне негізделген тәуелсіз мемлекет құрылды.

Қазақстан тәуелсіздігінің бастапқы кезеңінде заңнамалар елеулі реформалауға ұшырады және бұл біздің елімізде заңдылық режимін бұдан әрі мықты етіп бекітуді талап етті. Сол жылдардағы қабылданған шешімдер Қазақстандағы демократиялық реформаның негізі болып табылды.

Сындарлы қайта құрылған қазақстандық институтға заңнамалық тұрғыдағы соған сай жаңа қажеттіліктер керек еді. Алайда, жоғарғы кеңестердің сол кездегі құқықтық мәртебесі осы өткір мәселелерді жедел шешуге мүмкіндік бермеді. Ол уақыттағы жоғарғы кеңестердің тағдыры бізге белгілі.

Тәуелсіздікке ие болудың бастапқы кезеңінде ТМД-ның көптеген елдері президент пен үкімет бір жақта, жоғарғы кеңес екінші жақта, екеуара тайталастыққа тап болды.

Ол кезде ТМД-ның кейбір елдері өз мемлекеттеріндегі өзгертулерді саяси реформалардан бастаған жөн деп есептеді. Уақыт мұндай қайта құрулардың тиімсіздігін көрсетті.

Осыған байланысты құқықтың экономикадан жоғары бола алмайтынын атап көрсеткен жөн, өйткені осы сәтте құқықтың қандай нормалары қажет екендігін нақ экономиканың өзі көрсетіп отырды. Осы тұрғыдан, экономикалық реформаларға басымдық берген Қазақстан таңдауы өзін толық ақтады және бүгінде елде ойдағыдай жұмыс істейтін нарықтық экономиканың құрылғанын нық сеніммен айтуға болады.

Еліміздің Тұңғыш Президенті Н. Ә. Назарбаев бастаған реформалар бірінші кезекте мемлекеттің экономикалық қуатын күшейтуге бағытталды. Тарихи өлшеммен алғанда қысқа уақытта Қазақстанда нарықтық үлкен өзгерістер жүзеге асырылды.

1998 жылы Қазақстан Конституциясының қабылдануы институттарды одан әрі демократияландыруда мемлекеттік басқарудың жаңа жүйесін дамытудың негізін қалады. Ол 1993 жылғы бұрынғы Конституциямен салыстырғанда, мемлекеттік органдар билігінің шегін белгілеуді қоса алғанда, осы заманғы либералдық-демократиялық құндылықтарды толық бекітуімен ерекшеленді.

Мемлекеттік қызметтің тиімділігі мен демократизмге билікті бөлу қағидаты арқылы қол жеткізілетіні белгілі, ол бүгінде барлық демократиялық мемлекеттердің негізгі конституциялық қағидаты болып табылады.

Билікті бөлу қағидатын конституциялық тұрғыдан орнықтыру - мемлекет пен институттардыңтарихи ұзақ дамуының нәтижесі.

Мемлекеттік билік функцияларын дербес және тәуелсіз мемлекеттік органдар арасында бөлу бүгінде құқықтық мемлекет және демократиялық саяси құрылыс құрудың міндетті шарты болып табылады.

Қазіргі кезде билікті бөлу Қазақстанның конституциялық құрылысының негізгі қағидаттарының бірі болып отыр.

1998 жылғы Конституция қос палаталы Парламенттің заңнамалық қызметті шоғырландыруды көздейтін функциясын нақты айқындай отырып, оның берік негізін қалады.

Қос палаталы жүйесі бар Парламент өзінің заң шығару қызметімен білікті айналысуға, ымыралы шешімдер табуға қабілетті екенін көрсетті.

Мемлекеттік және институттардық өмірдің құқықтық саласы көптеген құбылыстар мен үдерістерге толы. Биліктің күш-жігері көбіне заңдарды қабылдау мен заңдылықтың сақталуына бағытталады. Сонымен бірге мемлекетсіз және мемлекеттік пәрменді биліксіз құқық ештеңе де емес.

Қазіргі кезде біз қазіргі заманғы демократиялық және құқықтық мемлекет ретінде Қазақстан мемлекеттілігі нығаюының келесі кезеңіне қадам жасап отырмыз.

Біздің ұғымымызда демократияландыру өте ұзақ процесс және оны бір сәтте енгізуге болмайтыны мәлім. Сонымен бірге, демократияны қандай бір тұрақтылық деп немесе оған қол жеткізіп алып, одан әрі бұл бағытта ештеңе істеуге болмайтын құбылыс ретінде қарастыруға болмайды. Демократия, менің ойымша, ұдайы жетілдіруді қажет ететін үдеріс. Институттарды демократияландырудың ғасырлық дәстүрін иелене отырып, әлемнің көптеген мемлекеттері оның кемелденуіне қол жеткізе алған жоқ.

Мемлекет басшысының бастамасы бойынша қабылданған республика Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар институттарды одан әрі саяси және демократиялық жаңғыртудың негізін салды, мұның өзі Қазақстан мемлекеттілігінің заңды түрдегі эволюциялық дамуының, сондай-ақ институтда демократиялық үдерістерді одан әрі тереңдетудің айқын айғағы болып табылады.

Осы процеске ықпал ететін басты фактор Парламенттің және мәслихаттардың өкілеттіктерін кеңейту, саяси партиялардың рөлін күшейту, сот жүйесі мен жергілікті өзін-өзі басқаруды жетілдіру болып табылады.

Қазіргі жағдайларда институттарды саяси жаңғыртудың қажеттігі Парламенттің рөлін күшейтуді қажет етті. Біздің Конституциямыз бойынша заң шығарушы және атқарушы билік дербес және бір-бірін алмастыруға тиіс емес. Сонымен бірге биліктің атқарушылық тармағының дербестігі биліктің өкілді органдарына белгілі шектерде есеп беріп отыруын жоққа шығармайды.

Парламент палаталарының Конституциямен белгіленген жаңа өкілеттіктері өкілді органдардың биліктің атқарушы органдарына ықпал ету және оларды бақылау дәрежесін жаңа деңгейге шығаратыны күмәнсіз.

Саяси партияларды құру негізінде халықтың әртүрлі жіктерінің мүдделері жатыр. Саяси партиялар олардың мүдделерін танытуға, қалыптастыруға және оларды практикалық мемлекеттік басқарушылық жұмысқа мейлінше маңызды ықпал ететін саясат деңгейіне шығаруға арналған.

Бұл ретте мәселе басқарушылық мемлекеттік қызметтің стратегиясын, тактикасы мен практикасын әзірлеуге саяси партиялардың ықпалы туралы болып отыр. Парламент пен мәслихаттардағы орындарды жеңіп ала отырып, саяси партиялар республикалық және өңірлік деңгейде атқарушылық билік органдарын қалыптастыруға нақты әсерін тигізеді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасының азаматтық институттарың анықтау.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 тараудан, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер және қосымшадан тұрады.

І Қазақстан Республикасында азаматтық институттардың қалыптасуы мен дамуы

1. Азаматтық институт ұғымы, оның құрылымы мен

функциялары

1980 жылдардың аяғы мен 1990 жылдардың басында басталған экономикалық, әлеуметтік және саяси салалардағы түбегейлі реформалар түрлі әлеуметтік топтардың құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін институттардық бірлестіктердің құрылуын ынталандырды.

Қазақстанда алғашқылардың бірі болып экономиканың мемлекеттік емес секторы қызметкерлерінің мүдделерін білдірген тәуелсіз кәсіподақтар пайда бола бастады. Бұқаралық ақпарат құралдары, институттардық және діни бірлестіктер, саяси партиялар белсенді түрде институцияланды. "Невада - Семей" институттардық қозғалысы азаматтық сана-сезімнің анағұрлым жарқын көрінісі болды, ол өз алдына ядролық полигондарды жабу міндетін қойды.

Елдегі азаматтық институт мен оның институттарын белгілі бір дәрежеде дамытуға мемлекеттің осы процесс үшін тиісті саяси, құқықтық және өзге де жағдайлар жасау жөніндегі қызметі жәрдем етеді.

1991 жылғы 27 маусымда «Қазақ ССР-індегі институттардық бірлестіктер туралы» Қазақ ССР-інің Заңы қабылданды.

Нәтижесінде елде «Қазақстанның халық конгресі», «Алаш» партиялары, Қазақстанның социал-демократиялық партиясы (ҚСДП), Қазақстанның социалистік партиясы, Қазақстанның республикалық партиясы, «Лад» республикалық славян қозғалысы және «Азат» Қазақстанның азаматтық қозғалысы, «Мемориал» институттардық-ағарту институтының филиалы, Алматы-Хельсин тобы, «Бірлік» қозғалысы, «Әділет» тарихи-ағарту институты, «Поколение» зейнеткерлер қозғалысы және басқалары пайда болды.

1990 жылдардың басында Әлеуметтік қорғау коалициясы құрылды, оның аясына институттардық өткір проблемаларды талқылау, оларды шоғырланған негізде шешудің тетіктерін іздестіру жолымен еңсеру жөнінде бірлескен жұмыс үшін 28 түрлі ұйымдар, партиялар, қозғалыстар бірікті.

1997 жылғы желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті әлеуметтік-экономикалық және еңбек қатынастары саласындағы әлеуметтік серіктестік жөнінде республикалық үш жақты комиссия құру туралы қаулыға қол қойды, бұл сындарлы үшжақты қатынастарды дамытуға және әлеуметтік серіктестік жүйесін құрудың бастауы болды.

Партиялар мен қозғалыстардың құрылуы мен жұмыс істеуі және, тиісінше, елдің партиялық жүйесінің одан әрі дамуы үшін құқықтық өріс құруға 1998 жылы Қазақстан Республикасының Конституциясы мен 1999 жылы Қазақстан Республикасының «Институттардық бірлестіктер туралы» және «Саяси партиялар туралы» заңдарының қабылдануы ықпал етті. Бұдан басқа, Қазақстан халықтары Ассамблеясына біріккен ұлттық мәдени орталықтар белсенді дами бастады. Этносаралық келісім елде реформалар жүргізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін іргетасқа айналды.

1990 жылдың аяғы азаматтық институттар қызметінің кәсібиленуімен ерекшеленді, мұның өзі олардың институттардық проблемалардың, қажеттіліктер мен мұқтаждықтардың түрлі ауқымын шешу жөніндегі жұмысының тиімділігін көтеруге мүмкіндік берді.

Бұқаралық ақпарат құралдарының, (бұдан әрі - БАҚ) баспа кәсіпорындарының мемлекет иелігінен шығу, сондай ақ БАҚ-тың мемлекеттік қаржыландыру мен дотациялау жүйесінен мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізуге арналған мемлекеттік тапсырысқа көшу процесіне байланысты масс-медиа нарығында сапалық өзгерістер болды.

2001 жылғы 7 қазанда ел Парламентінің Қазақстан Республикасының Конституциясына елдің сайлау жүйесіне партиялық тізімдер бойынша сайлау енгізуді толықтырулар енгізуі партиялық құрылыс процестерін жеделдетті. Сөйтіп, 2001 жылғы желтоқсаннан бастап 2002 жылғы тамызды қоса алғанда, Қазақстанның азаматтық партиясы (ҚАП), Қазақстанның Республикалық халықтық партиясы (ҚРХП), «Азамат» демократиялық партиясы, Қазақстанның аграрлық партиясы (ҚАП), «Отан» республикалық саяси партиясы, Қазақстан әйелдерінің демократиялық партиясы, «Руханият» партиясы, «Алаш» Қазақстанның ұлттық партиясы құрылды. Парламентте партиялық фракциялар пайда болды.

2002 жылы іс жүзінде барлық өңірлерде «YЕҰ ақпарат орталықтары» ашылды, олардың басты міндеті өңірлік үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау, оларға консультативтік көмек, ақпараттық және әдістемелік қолдау көрсету болды.

2003 жылғы қазанда Қазақстан Республикасы Президентінің («Epкін де еңселі әрі қауіпсіз институтға» атты Қазақстан халқына Жолдауында халықтың түрлі топтарының мүдделерін іске асырудағы рөлі күннен-күнге артып келе жатқан үкіметтік емес ұйымдарды дамыту үшін жағдайлар жасау жөнінде Үкіметке алғашқы тапсырмалар берілді.

2003 жылы мемлекеттік билік органдарымен (бұдан әрі - билік) өзара іс-қимыл тетіктерін жасау үшін YEҰ күш-жігерін шоғырландыратын Қазақстанның үкіметтік емес ұйымдарының конфедерациясы құрылды.

2003 жылғы желтоқсанда қабылданған «Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік әріптестік туралы» Қазақстан Республикасының Заңы атқарушы билік органдарының өкілдері, жұмыс берушілер мен жұмыскерлердің бірлестіктері арасындағы мүдделердің келісілуін қамтамасыз етуді мемлекеттік саясат дәрежесіне көтерді.

2005 жылғы шілдеде қабылданған және күшіне енген«Саяси партиялар туралы»Қазақстан Республикасының Заңы елдің партиялық жүйесіндегі одан арғы сапалық құрылымдық өзгерістерге алып келді.

2004 жылы «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 2005 жылы - Үкіметтік емес ұйымдарды мемлекеттік қолдау тұжырымдамасы қабылданды.

2006 жылы ел Үкіметі үкіметтік емес ұйымдарды мемлекеттік қолдаудың 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын бекітті, соған сәйкес облыстық (қалалық) бағдарламалар әзірленді.

Сол жылдың өзінде-ақ Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің бірінші съезі өткізіліп, оған көптеген көрнекті дін қайраткерлері, әртүрлі конфессиялардың өкілдері қатысты, "Бейбітшілік пен келісімге" декларациясы қабылданып, Бейбітшілік пен тұрақтылық форумы құрылды.

2006 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың қатысуымен бірінші Азаматтық форум өткізілді. Ол үкіметтік емес сектордың саяси танылуын белгіледі және азаматтық институт институттары мен мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылының жүйелі тетіктері қалыптасуының бастауы болды. 2008 жылы екінші Азаматтық форум өткізілді, ол елдің институттардық өміріне қатысуға бизнес-қауымдастықтардың тартылуына ықпал етті.

Орталық және жергілікті деңгейлерде "билік - институт" серіктестігінің ұзақ мерзімді тұрақты тетіктерін және түрлі үндесу алаңқайларын құру жөніндегі жұмыс белсенді жүргізіле бастады. Қорытындысында, 2008 жылғы сәуірде «Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданып, ол билік органдары мен YEҰ-ның өзара қатынастарының принциптік жаңа жүйесінің құрылуына мүмкіндік берді.

2006-2008 жылдары бірін бірі алмастыра отырып, азаматтық институттарды одан әрі демократияландыру және дамыту жөнінде ұсыныстар тұжырымдау жөніндегі тұрақты жұмыс істейтін кеңес пен Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Демократия мен азаматтық институт мәселелері жөніндегі ұлттық комиссия жұмыс істеді.

Екі құрылымның да жұмысы мемлекет пен азаматтық институт институттары арасында Қазақстанның саяси дамуының аса маңызды мәселелері жөніндегі жалпыұлттық үндесуді тереңдету және саяси жүйені жетілдіру мен елде демократиялық қайта құруды жүргізуге бағытталған шараларды бірлесіп тұжырымдау үшін жағдай жасауға мүмкіндік берді.

2009 жылғы наурызда Қазақстан Республикасында демократиялық реформалар бағдарламасын әзірлеу және нақтылау жөніндегімемлекеттік комиссияқұрылды, оның жұмысына саяси партиялар мен институттардық бірлестіктердің өкілдері қатысады.

Барлық деңгейдегі әкімдердің халық алдында есеп беруінің шеңберінде елде әкімдерге институттардық сенім комитеттері (бұдан әрі - ӘҚСК) сияқты азаматтық бақылау нысаны дами бастағанын атап өтуге болады. ӘҚСК жұмысының тәжірибесі мемлекеттік органдардың қызметін азаматтық институт институттары бақылауының ықтимал өнімді модельдік тетігі ретінде зерделеуді талап етеді.

Сөйтіп, өткен жылдары елде азаматтық институт институттары - саяси партиялар, коммерциялық емес (үкіметтік емес) ұйымдар, кәсіподақтар, ұлттық-мәдени бірлестіктер, мемлекеттік емес БАҚ және тұтастай алғанда мемлекеттік емес секторды білдіретін басқа да институттар қалыптасып, қазіргі уақытта мейілінше тез дами бастады. Бүгінгі күні Қазақстанда 12 саяси партия, түрлі бағыттағы 5820 YЕҰ, 3340 институттардық қор, 1072 заңды тұлғалар қауымдастығы, 471 ұлттық-мәдени бірлестік, 40-тан астам конфессиялар мен деноминацияларды білдіретін 3340 діни бірлестік, түрлі меншік нысанындағы 6646 БАҚ ресми тіркеліп, жұмыс істеуде. Осы және басқа да азаматтық институт институттары елді одан әрі демократияландырудың маңызды ресурсына айналды.

Сонымен бірге, институтда азаматтық институттардыңодан әрі өсуіне ғана емес, елді әлемдік жаһандану процесіне барған сайын тартып бара жатқан қыр көрсетулерге де байланысты бірқатар проблемалық мәселелер көрініс бере бастады. Олар тұтастай алғанда елдегі азаматтық институттарды одан әрі үйлесімді дамытуды тежейді, оның әр бөлігі үшін сипаттамалық ерекшеліктері бар және өз шешімін талап етеді.

Мысалы, коммерциялық емес ұйымдардың (бұдан әрі - КЕҰ) мемлекеттік органдармен тең құқылы азаматтық әріптестігі мәселелері шешімін тапқан жоқ. Конкурстық рәсімдердің ашықтығын арттыру және бағдарламалар мен жобалардың қазіргі кезеңінде қажеттіліктерді айқындауда КЕҰ-ның қатысуы үшін мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыру тетігі жетілдіруді талап етеді. Өңірлердегі, әсіресе ауылдық жерлердегі КЕҰ әркелкі дамуда. Тіркеу тәртібі күрделенген және рұқсат беру сипатына ие, тіркеу алымының мөлшері ұлғайтылған, азаматтардың заңды тұлға болып құрылмаған бейресми бірлестіктерінің мәртебесі туралы мәселе реттелмеген. Бизнес-құрылымдар КЕҰ-дың әлеуметтік маңызды бастамаларын қаржылық қолдауға нашар қатысуда.

Әлеуметтік қажеттілікке қарамастан, елдегі партиялық құрылыс баяу қарқынмен жүруде, партиялардың ролі мен өкілеттігі шектеулі. Партиялардың көпшілігінде қажетті қаржылық және материалдық ресурстар, саяси партияларды тіркеу үшін қол жинау мәселелері жөнінде нақты ережелер мен регламент жоқ. Партияларды қайта ұйымдастыру, біріктіру және қосу мәселелері заңнамалық реттеуді қажет етеді. Саяси партиялардың сайлау комиссияларын құруға қатысу тетігі жетілдірілмеген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.