Су - денсаулық факторы

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Су - денсаулық факторы ретінде

СУ - адам, жануар, өсімдіктер тіршілік етуіне керекті биосфераның аса маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Ол жер шарының климатын реттейді, адамдардың өңдірістік және шаруашылық әрекеттерін қамтасыз етеді. Ол әрбір тірі ағзаның құрамына кіреді. ағзадагы барлық физико-химиялық құбылыстар судың қатысуымен жүреді, су барлық жасушаларға қөректік және қуаттылық заттарды тасымалдайды.

Су жасушалардың қаңқасын түзейді;
су ағзада терморегуляцияны реттейді;
су арқылы ағзадан зияңды заттар бөлініп тұрады;
су арқылы ағзада тұз судың зат алмасуы реттеледі.

Денсаулық факторы ретінде - судың сапасының адам денсаулығының жақсы болуына тигізетін ықпалы зор.

Судың физиологиялық маңызы

Адам ағзасында су барлық биологаялық ұлпалардың құрамына кіреді.

Адам денесі 65% судан түрады;
ағзадағы су 10%-ға азайса әлсіздік пайда болады, қол дірілдейді;
ағзадағы су 20-22 %-ға кемісе өлімге алып келеді.

Мүшелер мен ұлпалардың құрамындағы судың пайыздық көлемі - тіс эмалы 0, 2%, сүйек 22%, тері асты май ұлпасы 30%, мидың ақ заты 70%, бауыр 70%, қаңқа бұлшық еті 76 % жүоек бұлшық еті 79%, көздің шыны тәрізді денесі 99%. Ағзаның суға мұқтаждылығы орташа ауа-райының жағдайында тәулігіне 1, 5 литр, дене қимылын жұмысқа қозқан жағдайда - 4 литр, осыңдай жұмысты ыстық ауа райында атқарылса атқарылса - 6 литр.

Судың гигаеналық маңызы

Су дененің таза үстауға, киім кешекті, үй жиһаздарын, ауланы таза ұстауға, ағаштар мен өсімдіктерді суарып тұруға қажет;

Су ағзаны шынықтыруға, шомылып жаттығу үшін қажет; су өндеріс үшін ауыл-шаруашылығында және тұрмыстық мүдделер үшін қажет;

қоғамдық тамақтану орындарында және тамақ өнер кәсібінде тазалық сақтау үшін қажет. Адам басына шаққанда тәулігіне колонкадан су алатын болса 130-150 литр су өткізгіш құбырлары бары бар ваннасы жоқ үйге қажет. Егер ванна су жылытатыны бар үй болса, онда күнін. 160-230 литр керек. Орталық жүйелі құбырмен суық және ыстық су келіп тұрса адам басына тәулігіне 350 литр су керек.

Судың химиялық құрамы, оның халық денсаулығына әсері

Су химиялық құрамы жағынан сутегінің 2 атомы мен от тегінің атомының қосылысы болып табылады.

Суда барлық кезде көптеген заттармен элементтер кесдеседі тек дистиляция арқылы оны басқа қоспалардан ажыратуға болады. Сонымен қатар суда неорганикалық заттардың ішінде кальций және магний тұздары кездеседі.

Олар судың қаттылығын анықтайды, сонымен бірге хлориттер мен сульфаттарға жататын минералды ингридиенті болып темір табылады. Ол жер асты суларында бикарбонат түрінде, кездеседі. Басқа неорганикалық тұрақты қосылыстарына микроэлементтерді, беримит, марганец, мыс, молибден, мышьяк, қорғасын, селен, стронций, фтор, цинкті жатқызуға болады. Сонымен, бірге суда аммиак тұздары, азот және азот тұздары кездесуі мүмкін. Судың химиялык, құрамы оның физикалық қасиетіп анықтау керек. Оның ішінде ең қызықтыратындары: түсі, исі, дәмі, мөлдірлігі, бүлдырлығы. Суға әртүрлі химиялық заттар қосылып жатады. Егер оларды қадағалап тазартып тұрмаса мұндай жағдай денсаулыққа зиян. Адам судың өзінің табиғи химиялық құрамы арқылыда улануы мүмкін немесе сырткы ортаның әсерімен ластану арқылы зиянды болуы ескеріледі.

Суда көп кездесетін минералды заттардың ағзаға әсері туралы сүрақ қазіргі кезде ең өзекті болып есептелінеді. Суда минералдылық деңгейі жоғары болса денсаулыққа тиімді емес, ағзаны ауруға шалдықтырады. Судағы минерал, түзының құрғақ қалдығы 1000 мг/л шамамен шектеледі, будан асып кетсе су ащы және тұзды дәм тартады. Суда хлор және сульфат тұздары 350-500 мг/л -ден коп болса судың дәмі кермек және тұзды болып келеді.

Таза ауызьп судың құрамында 1000 мг/л құрғақ қалдық болады дедік. Егер ол 1-25 гр болса, онда су түздылау дәмге ие, ал егер 2, 5 грамнан көп болса - тұзды дәм сезіледі.

Судың минералдылығы өте жоғары болған жағдайда ағзада мынадай өзгерістср байқалады:

ағзада сілтілік - қышқылдық тепе-тендік бұзылады;
қанда азот қалдығы көбейеді;

Қанда ақуыздың мөлшері көбейіп кетеді; тамырлары мен жүректің қызметі алсірейді; ағзада су түз тепе-теңдігі бүзылады. Кейінгі кездерде халық минерал тұздарынан ең төменгі деңгейімен сумен қамтамасыз етіліп жүр. Сондықтан судағы минерал түздарының ең төменгі деңгейін анықтау жаңа мәселе болып туындап отыр. Бұл да ағзаға қолайсыз жағдай. Өйткені минерал тұзы аз суды пайдаланғаңда жасушалардағы натрий қанға өтіп кетеді. Ауыз суды жалпы минералдаудың гигиеналық талабы оның құрамындағы бөлек ингредиенттердің арақатынасы мен тығыз байланысты. Антропогендік химиялық және биологиялық заттардің суға қосылуынан туындайтын аурулар олардың жалпылама (неспецифический) және арнайы (специфический ) әсер е туіне байланысты.

Жалпылама әсері төмеңдегіше болып келеді:

судың дамі, исі, түрі, түсі өзгереді;
Ағзаның иммунологиялық көрсеткіштерін өзгертеді;
Ағзаның биологиялық көрсеткіштерінің қалыпты жағдайын өзгертеді;
Аурушандықтың жалпы деңгейін және жеке түрлерінің көрсеткіштерін өзгертеді.

Антропогендік химиялық және биологиялық заттар сумен бірге арнайы әсер етеді, олардың қатарына:

судағы сынап минимата ауруын туындатады;
Кадмий итай - итай ауруларын туыңдатады;
қорғасын қанныңқұрамына әсер етеді.

Судағы микроэлементтердің маңызы

Судағы ең көп кездесетін микроэлементтердщ бірі фтор. Оның концентрациясының өзгеруі эгшдемиялық флюороз, кариестің пайда болуына әкеледі.

Флюороз - элементтің көп болуымен сипатталады. Бұл кезде тіс эмалінде дақтар иайдаболады. Осының нөтижесінде дистрофияға үшырап, онда тыртықтар пайда болып. тіс әлсіз бола бастайды,

Суда фтордың азаюы балалар арасында көп кездесетін тіс кариесіне өкеп соғады. Мысалы, Түркістан - Кентау аймағындағы су көздерінің негізі құрамын қарастырғаңда, онда фтордың аз екендігі анықталған. Осыған байланысты аймақ тұрғышдарының арасыңда тіс ауруларының көбейіп кеткендігі ғылыми тұрғыда дәлелденген (Р. К. Қуаңдыкова) . Сонымен бірге фосфор-кальций алмасуы бұзылып, сүйектердің деформадиясы және әлсіздігімен сипатталатын фторлы кахексия пайда болады. Бұнымен қатар байламның кальцификациясымен баланысты болатыіа остеосклсроз және орталық жүйке жүйесіиде, бауырда және басқа кейбір мүшелерде ауытқулар пайда болады. Суда кальций мен магний тұздарының шамадан тыс артық болуы көрнектілік қаттылық дәм береді. Мұндай суда тамақтың пісімділігі төмендейді, шайдың дәмі де қалыптағыдай болмайды, сабын көпірмейді, адамдардың арасында жүрек ауруы көбейеді, бүйректе тас пайда болуы ықтимал деген жобалама бар. Көрнекілік шегі 15-20 мг э/л.

Хлоридтердің суда кобеюі (350 мг/л ден) суға тұздылау дәм береді, асқазан сол белуін баяулатуына, диурездің азаюына, артериялық қан қысымының көтерілуіне және тағы басқа бұзылыстарға алып келеді.

Бүйрек және жүрегі адамдарға зияңды әсер етеді. Сульфат тұзының суда көбеюі хлоридтердің әсеріне ұқсас болып келеді. Берилийдің максималды мөлшері хроникалық тәжіребеде анықталғаңдай (0, 02 мг/л) қызыл сүйек миында эритропоэздің әлсіреуіне, рефлекторлық қызметінің өзгеруіне, жүйке жасушаларының дистрофиялық өзгеріс теріне келуі мүмкін.

Судың эпидемиологиялық маңызы

Судың эпидемиологиялық қасиетін дұрыс қалыпта ұстамаса денсаулық үшін өте қауіпті. Техникалық және тазалық тәртібі бұзылған жағдайда су арқылы түрлі жұқпалі аурулар таралады: тырысқақ, іш сүзегі, сальмонеллез, дизентерия, туляремия, бруцеллез, вирусты гепатит. Мұндай аурулардың таралуы (эпидемия) Гамбургте, Лондоңда, Ростовта, Делиде, Теміртау, Павлодар, Астанада байқалған. Сонымен бірге ластанған сумен паратиф А және Б, су безгегі, полиомиелит аурулары таралатыны дәлелденген.

Букіл дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша 80%- ауру судың эпидемиологиялық сапасының нашарлығышан.

Судың эпидемиологиялық қауіптілігі туыңдауы үшін3 жағдай керек:

суға ауру пайда қылатын микроб түсу қажет;
қауіпті микроб өзінің өмірін сақтауы кажет (сальмонелдер 2-12күн шыдайды, тырысқақ вибрионы - 5 ай) ;
ауру таратқыш микроб сумен ағзаға қабылдануы керек.

Ластанған сумен ағзаға патогеңді микробтар мен бірге лямблиямен аскарида жұмырткасы, анкилостома жұмыртқасы, шистоматоз қоздырғышы енуі мүмкін. Судың ластануын мыңадай әдіспен зерттейді, оның негізінде судағы ішек таяқшасынын мөлшерін анықтау жатады, бұл нәжіспен ластанудың көрсеткіші болып есептелінеді.

Айтылған мақсатқа 2 лабораториялық көрсеткіпгтер қолданылады: колн-титр құрамында 1 ішек таяқшасы бар судың ең аз мөлшері және коли-иңдекс 1 литр судағы ішек таяқшасының саны, сонымен қатар сапрофитті бактериялық ластануды анықтау үшін 1 мл судағы ет пептонды оларға егілген колония мөлшерін анықтайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.