Қазақ халық ертегілері туралы

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
I.тарау. Қазақ халық ертегілері туралы.
1.1. «Ер Төстік» ертегісінің салыстырмалы талдауы
1.2. «Дудур қыз» ертегісінің салыстырмалы талдауы
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Осы курстық жұмысымыздың тақырыбы: Қазақ халық ертегілерінің орыс тіліне берілу ерекшеліктері.
Жұмыстың негізгі мақсаты: Қазақ халық ертегілерінің оыс тіліне берілу ерекшеліктерін салыстыру, яғни қазақ және орыс тілдерінде салыстыру.
Жұмыстың қрылымы: Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындымен, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Қарастыратын ертегіміз «Ер Төстік» және «Дудар қыз». орыс тілінде берілген ерекшеліктерді талдау.
Біздің курстық жұмысымыздың тақырыбы ертегіге байланысты болғандықтан, ауыз әдебиеті жөнінде бір-екі сөз айтып кеткеніміз келіп отыр. Себебі, ертегі ауыз әдебиетінің негізгі сөз саласы болып табылады.
Ауыз әдебиеті—халқымыздың асыл да мол мұрасы, нелер бейнелі сөз маржандары осы ауыз әдебиетінде. Ауыз әдебиетінен сусындамаған, нәр алмаған бірде-бір шынайы суреткер болған емес. Ауыз әдебиеті—олардың құнарлы топырағы. Атынан көрінгендей, ол ауызша айтылған.
Ауыз әдебиеті—талай ғасырлар жемісі. Халық жыраулары, жыршылары, ертекшілері оны сонау ықылым заманнан ркхани асыл қазына ретінде сақтап, ұрпақтан-ұрпаққа мұра етіп, бүгігі біздің дәуірімізге жеткізген.
Қазақ халқының ауыз әдебиетінің сонау көне дәуірден келе жатқан рухани мұра екені «Құламерген», «Ер Төстік» ертегілерінен айқын танылады.
ХІХ ғасырға дейін жазуы кенже дамыған қазақ халқы үшін өнер де, білім де—ауыз әдебиеті болды. Халықтың бүкіл тіршілігі-- әлеуметтік-экономикалық, рухани өмірі ауыз әдебиетінен мол көрініс тапты.
Халық ауыз әдебиетінің негізгі салалары: а) тұрмыс-салт жырлары, ә) мақал-мәтелдер, жұмбақтар, б) ертегілер, в) лиро-эпостық жырлар, г) эпостық жырлар, д) айтыс өлеңдері, е) тарихи жырлар, шешендік сөздер.
Ауыз әдебиетін фольклор деп те айтамыз. Фольклор—ағылшын сөзі. Ол—халықтың творчествасы, халықтың ауызша тудырған көркем шығармасы, халық даналығы деген ұғымды береді.
Ауыз әдебиеті ертеден келе жатқан мұра. Бұл жөнінде орыс халқының сыншысы В. Г. Белинский «Әдебиет деген сөздің жалпы мағынасы» туралы жазған еңбегінде ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеттің арасындағы айырмашылықтарды айта келіп, ауыз әдебиет халықтың ерте заманындағы ой-санасының жемісі деп көрсеткен. «Халық немесе тайпа жазу өнерін білмеуі мүмкін, бірақ оның поэзиязиясы болмауы мүмкін емес»,- деп, Белинский ауыз әдебиетінің тым ерте ензде халықтың жазу-сызу өнері болмаған заманда туғандығын дәлелдейді. Соның ішінде ертегілер жайында айтатын болсақ...

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе

I.тарау. Қазақ халық ертегілері туралы.
.
1.1. Ер Төстік ертегісінің салыстырмалы талдауы
.
1.2. Дудур қыз ертегісінің салыстырмалы талдауы
.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

КІРІСПЕ

Осы курстық жұмысымыздың тақырыбы: Қазақ халық ертегілерінің орыс
тіліне берілу ерекшеліктері.
Жұмыстың негізгі мақсаты: Қазақ халық ертегілерінің оыс тіліне берілу
ерекшеліктерін салыстыру, яғни қазақ және орыс тілдерінде салыстыру.
Жұмыстың қрылымы: Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындымен,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Қарастыратын ертегіміз Ер Төстік және Дудар қыз. орыс тілінде
берілген ерекшеліктерді талдау.
Біздің курстық жұмысымыздың тақырыбы ертегіге байланысты
болғандықтан, ауыз әдебиеті жөнінде бір-екі сөз айтып кеткеніміз келіп
отыр. Себебі, ертегі ауыз әдебиетінің негізгі сөз саласы болып табылады.
Ауыз әдебиеті—халқымыздың асыл да мол мұрасы, нелер бейнелі сөз
маржандары осы ауыз әдебиетінде. Ауыз әдебиетінен сусындамаған, нәр алмаған
бірде-бір шынайы суреткер болған емес. Ауыз әдебиеті—олардың құнарлы
топырағы. Атынан көрінгендей, ол ауызша айтылған.
Ауыз әдебиеті—талай ғасырлар жемісі. Халық жыраулары, жыршылары,
ертекшілері оны сонау ықылым заманнан ркхани асыл қазына ретінде сақтап,
ұрпақтан-ұрпаққа мұра етіп, бүгігі біздің дәуірімізге жеткізген.
Қазақ халқының ауыз әдебиетінің сонау көне дәуірден келе жатқан
рухани мұра екені Құламерген, Ер Төстік ертегілерінен айқын танылады.
ХІХ ғасырға дейін жазуы кенже дамыған қазақ халқы үшін өнер де, білім
де—ауыз әдебиеті болды. Халықтың бүкіл тіршілігі-- әлеуметтік-экономикалық,
рухани өмірі ауыз әдебиетінен мол көрініс тапты.
Халық ауыз әдебиетінің негізгі салалары: а) тұрмыс-салт жырлары, ә)
мақал-мәтелдер, жұмбақтар, б) ертегілер, в) лиро-эпостық жырлар, г) эпостық
жырлар, д) айтыс өлеңдері, е) тарихи жырлар, шешендік сөздер.
Ауыз әдебиетін фольклор деп те айтамыз. Фольклор—ағылшын сөзі.
Ол—халықтың творчествасы, халықтың ауызша тудырған көркем шығармасы, халық
даналығы деген ұғымды береді.
Ауыз әдебиеті ертеден келе жатқан мұра. Бұл жөнінде орыс халқының
сыншысы В. Г. Белинский Әдебиет деген сөздің жалпы мағынасы туралы жазған
еңбегінде ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеттің арасындағы айырмашылықтарды
айта келіп, ауыз әдебиет халықтың ерте заманындағы ой-санасының жемісі деп
көрсеткен. Халық немесе тайпа жазу өнерін білмеуі мүмкін, бірақ оның
поэзиязиясы болмауы мүмкін емес,- деп, Белинский ауыз әдебиетінің тым ерте
ензде халықтың жазу-сызу өнері болмаған заманда туғандығын дәлелдейді.
Соның ішінде ертегілер жайында айтатын болсақ...
Ертегі—ауыз әдебиетінің ықылым заманнан келе жатқан көне де мол
мұрасы. Ол халықтың ауызша айтатын көркем әңгімесі. Ғажайып хал, қиял
әңгімелері, орасан уақиғалы қызық әңгімелер, салтпен, тарихпен байланысты
оқшау әңгімелер, бәрі де ертегінің түрлері. Барлық түрлері өз алуан
ерекшеліктерімен тұтас зерттеледі. Ертегі деген аты ертегі, ертеде, ерте
күндегі деген сөздерден туған. Кейде Ертек днп те айтылады. Содан ертек
айтушыны Ертекші, ертегіші дейді.
Қазақ ертегісі есте жоқ ескі замандардан бастап, беріге шейін болған
талай ұзақ-ұзақ дәуірлердің кезеңдерінде туған, өсіп, көбейіп келген мол
дүние.
Анығында, ертегіден бай фольклор жоқ. Бірақ, осы байлықтың ғылым
жолымен жиналып, зерттелуі аса кенже болып келеді.
Қазақ ертегісіне көңіл бөлген кісіледің саны бірқатар, бірақ бұлардың
бәрі зерртеу, текскру жұмысын аз жасап, көбінше естіген ертегілерін
жинаумен болған.
Қазақ ертегісін революциядан бұрын жинап, жариялаушыларды екі топқа
бөлуге боады. Бұлардың бір тобы—орыс оқырмандары ( Радлов, Потанин ) не
болмаса орыс мектептерінен білім, тәрбие алған, өз еңбектерін көбінше орыс
тілінде жариялаған. Екінші тобы—қазақтың өзінде болған, өз тілінде жиып
бастырған, хат білген ақындар. Бұл екі топтың екуі де ортақ бір
ерекшелік—олар ертегі мен өзге фольклор түрінің бәрін аралас жиған,
жіктемей тізе берген.
Бертінде қазақ халқы қалыптанып, қазақ халықтары құралғаннан бастап
тіл жекеленіп, шаруашылық, салт- саналық, қоғамдық өзгешелігі айқындаған
сайын осы жаңа ел ортасында бұрыгғы ескі әңгіменің қайсысы қалса да тыңнан
қортылып, жаңғырып, қайта туғандай болып әңгімеленетін болатын.
Соңғы ғасырларда қазақ халқының ең көп араласқан елі, халық болып ең
көп қатвсқан елі—орыс халқы болмағандықтан, қазақ ертегісін орыс
ертегілерінен ауысып келген әсерлер де көп. Оны біз әсіресе, хайуанат
жайындағы ертегілерден көп кездестіреміз.
Белгілі ертегіні қазақ ертегісі қатарында тексерумен қатар, оның түбі
қай елден шыққанын ацта отыру шарт. Көп халықтарға тараған ертегі болса қай
халықтың молырақ, қызығырақ, көркемірек етіп айтатынын да атап өтуге
болады. Мысалы Мың бір түн әңгімесін, Тотының тоқсан тарауын ауызша
айтып келген.
Шығыс халықтары қалай әңгімелейді? Шығыс халықтары арасында Орта Азия
елдері қандайлық жаңалықтар қосып айтады, өзбек, қырғыз. Қазақ, түріепен
сияқты елдердің қайсысы молырақ, көркемірек әңгіме етіп жүр? Немесе, осы
елдердің бәріне ортақ ауыз әңгіме, күлдіргі әңгіме Қожанасыр жайында қай
ел, қаншалық өзгешелік өрнек, көркемділікпен жетіле айтады. Осы жайдың
бәрін салыстыра тексеру, теңеп тану фольклорды зерттеушісі ғылымның ардақты
міндеті.
Қазақ ертегілерінің ел арасынан жиналып, хатқа түсуі, баспа жүзіне
шығуы ХІХ ғасырдың екіші жартысында басталды деуге болады. Бұл ретте Шоқан
Уалиханов, Г. Н: потанин, В. В: РОдлов, Ә. Диваевтың бмсқа бірнеше
адамдардың айрықша еңбек сіңіргені байқалады. Олар А. Е: Алекторов, А.
Васильев, Н. Пантаусов, Биіт Дауылбаев, Ташмухамет Сейфуллин, О. Әлжанов,
Жағапар Айманов, Б. Д. Досымбеков, М. Ибраимов.
Қазақ ертегілерін жинау баспа жүзіне шығару жөнінде кеңестік дәуірде
бірсыпыра жұмвстар істелді. Егер қазақ революциясына дейін бұл істі жеке
адамдар ғана жүргізсе, кеңестік дәуірде оған ғылыми зеоттеу мекемелері
қатысады. Мемлекет тарапынан қаржы бөлінеді.
Қазақ ертегілері ғылыми тұрғыдан зерттеу ісі кеңестік дәуірде ғана
қолғ,а алынды.
Көп ертегілерде суреттелген әділдік пен жауыздық арасындағы күрес
халықтың әділкдікті аңсау арманынан туған. әділдік пен адалдық жолындағы
халық ортасынан шыққан қаһарман жалпы адам бақыты үшін ешбір қауіп-қатерден
тайынбай үрейлі алып күштерге қарсы айқасқа түседі. Талай қиыншылықтарды
жеңіп, дегендеріне жетеді. Мұнан адамның мылқау күшті жеңуін, оны өзіне
бағындыруын ғана емес, сонымен бірге әділдіктің жауыздықты жеңуін тамаша
көрсеткен. әділдіктің жақтаушысы ретінде мерген, батыр, айлалы, ақылды
адамдар бейнеленген. Олар қарапайым адамдар. Бірақ алдына қойған мақсаты
биік, сондықтан да ертегілер көбіне жақсылықпен аяқталады, әділдік
жақтаушысы адамның мерейі үстем болумен тынады.
Ертегілердің негізгі қаһариандары—хан, оның уәзірі, шал, кемпір,
мерген, тазша, қойшы, алып дәулер, мыстан, жалмауыз кемпірлер, айдаһар,
самұрық құс.

1. Тарау. Қазақ халық ертегілерінің орыс тіліне берілу ерекшеліктері.

Ал енді Ер Төстік крткгісі жөнінде айтатын болсақ. Бұл ертегісі көп
ертегілермен салыстырғанда, мазмұны, сюжеті, сөйлем құрылысы, тілі жағынан
ерте заманда шыққан ертегі екендігі аңғарылады.
Ертегі қазақ халқының мал шаруашылық өмірін және олардың дүниетану
көзқарасын көреміз. Ертегінің оқиға желісін алсақ, табиғаттың асау
күштерімен араласып, малды аман сақтап қалу жолында, елінен, жерінен адасып
кеткен, ағаларын іздеп тапқан Ер Төстіктің ерлігін суреттесе, екінші
жағынан, әр түрлі дию перілерімен күрес баян етіледі. Жалпы қазақ халық
ертегілерінің орыс тіліне берілу ерекшеліктері – ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.