Жүн талшығы

Еуроодақ мемлекеттерінің ауыл шаруашылығына қаржылай қолдауы әр гектар егіндікке шаққанда 855 евро (шамамен 1200$) болса, біздегі ол сома 17,2 АҚШ долларын құрайды екен. Шаруашылығымыздың дағдарыстан енді шығып келе жатқанын ескерсек, мемлекет қолдауының қаншалықты мардымсыз екені айқын болса керек. Осылардың бәрін ескермей, өнімдеріміз дүниежүзілік бәсекелестікке сай болуы керек деп отырғанымыз да таңданарлық.
Қазіргі кезде бұл мәселе тек аталынып қойылады да, оны шешудің жүйелі, нақты шаралары жоқ, бағдарламасы да жасалынбайды. Оған ақпарат құралдары да тиісті назар аудармайды. Неліктен?
Елбасы биылғы Жолдауында кәсіпкерлердің мәліметіне сүйене отырып (сілтеме жасап), еліміздегі өндірілетін жүннің 80 пайызы жуылмай, өте төмен бағамен шетелге сатылып отырғанын атап айтқан болатын. Ол тек «Айқын», «Время» газетінде ғана жарияланды. Ал «ауыл» дегенде көз жастарына етек толатын көптеген қазақ газеттері ол туралы естімегендей. Осы Жолдауға арналған он алты облыс әкімдерінің он алты беттік хабарламаларын жариялаған «Ана тілі» газетінде де жүн туралы бірауыз сөз жоқ. Жалпы, қой мәселесі туралы бір-екі облыс әкімінің мәліметтері ғана бар. Қазақстандағы өсірілетін қойдың 70-тен аса пайызы шоғырланған Оңтүстік және Шығыс Қазақстан, Жамбыл және Алматы облысы әкімдерінің хабарламаларында бұл мәселенің көтерілмеуі таңданарлық.
Дүниежүзіндегі ірі жүн өндірушілердің және пайдаланушылардың істерін үйлестіруші The Woolmarc Company компаниясының болжамы бойынша, соңғы жылдары сияқты 2006-2009 жылдарда жүнге деген сұраныс өседі. Бұл өсім ең ірі жүн тұтынушылар Қытай, Оңтүстік Корея және АҚШ-та тиісінше 7,9; 4,3 және 3,1 пайызды құрайды деп күтілуде. Бұл жағдай жүн өндірудің негізгі ойыншылары Австралия, Жаңа Зеландияда қой санының кемуі және жүн өндірудің төмендеп жатқан кезеңіне сай келіп тұрғандықтан, жаңа жүн өндіру көздерінің дамуын қажет ететіні байқалады. Республикамызда өндірілетін жүннің және оның сатуға дайындалу сапасын, әсіресе, ветеринарлық-санитарлық қауіпсіздігін арттыра алсақ, еліміздің жүнді экспорттау мүмкіншілігінің өсуі жоғары болатыны даусыз.
Негізінде жүнді өңделген, дайын бұйым ретінде сату немесе экспорттау тиімді екені белгілі.
• Біріншіден, ол жағдайда түсетін ақша әлдеқайда көп болса,
• Екіншіден, жұмыс орны көбейеді.
• Үшіншіден, сатып алушылардың «пайдалануға жарамсыз, сапасы төмен» дейтін шикізаттың өзінен де бағалы бұйымдар жасауға болады.
Себебі ондай шикізаттар өнімділігі үлкен, техникалық құрал-жабдықтарда өңдеуге жарамсыз (тиімсіз) болғанымен қолдан немесе құрылымы қарапайым техникамен өңдеуге келеді.
Жүн бұйымдарына сұранысы өз деңгейінде болмауы қарай топтарға бөлінеді:
• Біріншіден, тұтынушыларына жеткізіп бере алмауымызда. Мысалы, әсемдігімен таңдандыратын тұскиізді Алматы, Астана сияқты сатып алу мүмкіншіліктері мол, шетелдіктер жиі, көп келетін қалалардың ең ірі супермаркеттерінен таба алмайсың. Сол сияқты текемет, қол кілем, кілем қоржын, жұқа ақ киізден жасалған сырт киімдер (кезінде «Заңғар» әмбебап дүкеніндегі осы бұйымдарға пародия заттарды айтпаймын) сатылатын тұрақты дүкендер жоқтың қасы. Біздің ұлттық ерекшелігіміздің, мұрамыздың белгісі ретінде бұл мәселе мемлекет құзырында болуы тиіс. Еліміздің үлкен сауда орындарының, мұражайларының және шетелдердегі елшіліктерінің (консулдық) жанында болса, оларға қызметінің алғашқы жылдарында қаржылай да көмек көрсетілсе, кейін жай қамқорлықтың өзімен ғана, бұл тұлғалардың өркен жайып кету мүмкіндігі мол.