Қазақстан экономикасынығ нарықтық экономикасы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

МАЗМУНЫ

Нарықтық экономика және оның қазіргі көріністері. 2

Нарықтық экономикеның «идеалдық» моделі. 3

Нарық экономикасының әлсіздігі. 4

Ғылыми - техникалық өрлеу. 4

Макро жене микроэкономика, әлем нарығында. 5

Тапшылық және оның түрлері. 5

Нарық инфрақұрлымы және кньюктурасы. 6

Нарықтық экономикасның заңдылығын және дамуының тарихи кезеңдері. 9

Нарықтағы баға саясаты. 10

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 11

Нарықтық экономикға көшу салдары

Нарықтық экономика және оның қазіргі көріністері.

Нарық қазір өз алдына қызмет ететін айналды да, оның басты тетіктері «сұраныс», «баға» және «ұсыныс» т. б болды, олардың бірлігі «нарық» дегн ұғымды құрайды.

«Нарық экономикасы» деген ұғым «нарық» ұғымынан кең, оған екі сала жатады:

«өндіріс»

«тұтыну»

Әлеуметтік реттелетіннарық экономикасы дегн ұғым ондан да кең, ол рынок экономикасына, яғни сұраныс, баға, ұсыныс, өндіріс және тұтынуға реттеуші механизмді тікелей және жанама қоса тіркейді. Реттеуші механизміне мемлекет, нарық инистуттары, әлемдік экономика әсерлері жатады.

Нарық әлеуметтік реттеушіт деп аталады. Реттеуге жататын субъкт бүкіл қоғам, оның иниституттары, реттелетін объект - «қоғамдық экономика» яғни рыноктыық процестер оның институттары мен факторлары (олар фирмалардың өндіріс ішіндегі қызметі емес) реттеудің мақсаты - қоғамдық қажеттерді қамтамасыз ету, нарық экононмикасы басқа салаларының жалпы проблемаларын шешу.

Нарық бірінде сатып алу, сату объектісіне тән дәстүрлі тауарлар мен бірге қызмет корсету, еңбек, ақша, капитал, бағалы қағаздар, информация және интелектуалды жетістіктерді біріктіреді. Соңғы жылдары өте ерекше тауарлар, оларды сатып алу, сату рынокта жаңа сапада болуын талап етеді. Ол нарықтың материалдық - техникалық жүйесі; сатушы мен сатып алушылардың кәсіпкрлік білімі және айырбастың механизмне де сапалық өзгерістер енгізеді. Нарық экономикасы жүйесінде сұраныс (тұтынудың) рльі өзгереді.

Қандай болмасын экономиканың «өзегі» әрқашанда ондіріс болып қала береді. Ал нарық эконмикасы үшін ондіріс нәтижесін бағалау бұрын тарихта болмаған сипат алатынын айту керек. Бұл ең алдымен Ғ. Т. Р жетістіктер нәтижесінде өндіріс техналогиясында түбірлі өзгерістердің жасалуына байланысты.

Нарықтық экономикеның «идеалдық» моделі.

Нарық эконмикасы тәжірбиеде өзінің жоғары тиімділігін дәлелдейді, оған мына төменде көрсетілген кәсіп орын деңгейінде шешуде пара - пар келетін басқа әдіс жоқ.

өндіріс пен тұтынудың өзара байланысын қамтамасыз ету. Нарық бұл қызметін төлем қабілеті бар сұранысты қанағаттандыруға арналған ұсыныстар ассортиметімен сәйкестендіру арқылы атқарылады.

Өз алдына тәуелсіз шаруашылық жүргізетін ондірушілер еңбегі нәтижесін қоғамдық бағалау. Осы бағалау механизмі қарапайым, тиімді және объективті. Сатып алу және сату орнықты ма, әлде жоқпа? Сатып алу экономикасында сатушы - өндірушілер мен сатып алушы - тұтынушылар тұрақты тұрде «нарықтың» жағдайларын реттеп отыру қажет.

бағаның еркін қозғалысы. Нарықтың бағаның мөлшері мен динамикасы, сұраныс пен ұсыныстың еркін өзара қатынасы процесінде қалыптасады. Бағаның еркін қозғалысын нарық қана қамтамасыз етеді, тікелей айтсақ осының өзі «нарық».

экономиканы «сауықтыру» (санация) дербес шаруашылық жұргізушілердің еңбек нәтижесінің бағаның еркін қозғалысы арқылы жұзеге асырса, артта қалған ондірушілері озық өндірушілерден тым алшақ жатады. Басқаша айтқанда, нарық экономикасы механизмінде артта қалған өндіріс орын сауықтыру мүмкіндіктері бар.

бәсекенің жалпыға бірдейлігі. Нарық экономикасы дегеніміз бәсеке, оның барлық саласында, барша дәрежесінде пайда іздеу жролындағы жарыс, күрес. Сатушылар арасында үздіксіз жарыс:

а) өндіріс көлемін неғұрлым ұлғайту үшін;

б) шығынды неғұрлым азайту үшін;

в) неғұрлым пайдасы мол салаларда қызмет атқару үшін;

г) сатып алушылар арасында өз табыстарын неғұрлым тиімді жұмсау үшін;

д) сатушы мен сатып алушылар нарық бағасының дәрежесі мен мөлшеріне неғұрлым көбірке әсер ету мақсатында әрдайым бәсекеге түседі.

Нарық экономикасының негізгі қызметі жоғарыда айтылған бәсеке, жарыс бағытында орын алатыны айқын. Осы механизм арқылы нарық экономикасы өзінің тиімділігін дәлелдейді.

Нарық экономикасының әлсіздігі.

Жоғарыдан нарық экономикасын оның күш - қуаты шексіз, мол деген үғым тумауы керек. Дәлірек айтсақ бірсыпыра өте маңызды қоғамдық қажеттіліктерді өтеуді нарық экономикасы шеше алмайды. Бұл қажеттіліктерді нарық қатынастарына арнаулы институттарды қатыстырмай қамтамасыз ету мүмкін емес.

Макроэкономикалық пропорциялар. Нарық экономикасыхалық шаруашылық салалары арасындағы қарым - қатынастарды, пропорцияларды реттей алмайды, керісінше диспропорциялар туғызады. Бұл өте қауіпті. Құрлымдық дағдарыстарға жол бермеу жағын қарастырып отыру керек.

Ғылыми - техникалық өрлеу.

Нарық экономикасы Ғылыми - техникалық жаңалықтарды қолдануға, ерекше ұмтылғанымен осы жетістіктерді пайдалануға сараңдық жасайды. Ол түсінікті де, себебі;

ҒТП - тәуелділікпен жұмсалатын көп қаржы капитал. Нарық экономикасының бұл кемшілігі ҒТП саласындағы капиталды қолдайтын мемлекеттік бюджеттен арнаулы қаржы бөлу арқылы бәсеңдетуге болады.

Макро жене микроэкономика, әлем нарығында.

Нарық экономикасы екі дәрежеде қызмет атқарады, ол «макроэкономика» және «микроанализ» деңгейінде жүргізіледі. осылай ттаңдау жасаған Дж. М. Кейнстің 1936 жылғы «еңбекке тарту, пайыз пен ақшаның жалпы теориясы» деген еңбегі батыс экономистеріар асында кең қолдау тапқан.

Микроэкономика жеке бизнес немесе негізгі экономикалық буынының (фирманың) қызмет ету саласы. Микроэкономиканың нарық жағдайындағы басты сипаты және негізгі мақсаты табыс табу.

Микроэкономика - бұл жалпы экономикалық процестер саласы, қоғамдық «фирмалардың жиынтығы» болып саналады.

Макроанализ наразында агрегатындаөлшемді (жалпы өнім, ұлттық табыс, жиынтық шығындар) болады. Егерде макроэкономика тұрақтылыққа, тепе- теңдікке бет бұрса, макроэкономика қоғамдық өндірісті динамикалық өсіп - өркендеуге бейімдейді.

Тапшылық және оның түрлері.

Нарықтық экономикасының қолайсыз бір жағы - тапшылықтың болуы, «дефицит» деген латын сөзі, тікелей аудармасы - тапщылық немесе жетіспеушілік. Бізге белгілі тапшылық «тауар тапшылығы» тәрізді тапшылық сирек кездеседі. Ол, айталық жаңа тауарлар өндіру енді қолға алына басталған кезде ғана болуы мүмкін. Нарық экономикасына тән тапшылық түрлері:

Арзан ресурстар тапшылығы болғандықтан өндірушілер оларды неғұрлым үнемдеуге мәжбүр. Себебі нарық экономикасында ерекше ресурс еңбек болғандықтан, оған ақы да жоғары.

Төлем тапшылығы - тауар тапшылығы емес, төлем құралы, ақшаның, жетіспеушілігі. Ол жағдайда мол табысты қызмет атқаруға ынталандырады, бірақта бұл жағдай ұсыныстан сұраныс артық болған кезде орын алады.

Бюджет тапшылық - мемлекеттік шығындардың мемлекет табысынан артық болуы, ең алдымен әлеуметік қорғау міндеттерне сейкес.

Сауда балансы тапшылығы - басқа елдерге берекештің, импорттың экыпорттан артық болуы немесе шет елден келген тауарлардың, шетке шығаратын тауарлардан.

Төлем балансының тапшылығы - басқа елдерге берекештің олардан алатын төлемдерден артуын көрсетеді. Төлем балансы экспорт-импорт операцияларымен қатар көлік-тасымал шығындарын, туристік қызмет, сақтандыру, халықаралық несие және процентті қамтиды.

Осы тапшылықтардың әрқайсысы ерекше шара қолдану арқылы азайтылады. Мәселен бюджет тапшылығын - мемлекеттік бағалы қағаздар, бон, вексель, облигация, міндеттемелер, төлем балансының тапшылығын - шетел капиталы мен несиесін пайдалану арқылы төмен деуге болады. Нарық экономикасы бағаны ырықтандыру жолымен де тапшылықтың көбінен құтыла алады.

Нарық инфрақұрлымы және кньюктурасы.

Нарық - сұаныс пен үсыныстың баға арқылы өзара қарым қатынысы. Экономикалық теория сұраныс, баға және ұсыныс арасындағы байланысты білдіретін түрлі жобалар жасап, оларға жеке факторлардың ықпалын зерттейді. Онымен бірге нераықты ұйымдастырудың нақтылы формаларын зерттеу қажет. Рыноктың нақты формалары томендегі элементтерден тұрады:

Нарықтар. Қазіргі уақытта нарықтар жүйесі қалыптасады. Олар аумақтық белгісі бойынша жергілікті, аумақтық, салалық, ұлттық және халықаралық түрлері бойынша капитал, ресурстар, еңбек және валюта нарықтары болып бөлінеді. Сонымен қатар, «мемлекеттік», «монополиялық» және «еркін» (мемлекеттік те монополиялық та емес) нарықтар бар. Мемлекеттік рыноктың басқа рыноктар үшін маңызы зор, себебі онда күні бұрын тағайындалған баға, кепілді өткізу басқа нарықтардың қозғалысын реттеуге әсер етеді. Нарық процесіне бірнеше факторлар әсерін тигізеді. Қысқа мерзімде әсер ететін факторлар:

баға дәрежесінің өзгеруі;

таур запастарын ауыстыра білу;

тұтынушылардың ақшалай табысын реттеу;

ұзақ мерзімде осы аталған өзі қғамдық еңбек , қоғамдық ондірістің тиімділігіне экономиканы жалпы алғанда пропорцианалдық дәрежесіне, жеке тұтыну құрамындағы өзгерістерге байланысты.

Нарық инфрақұрлымына халық шаруашылығының ерекше саласы сауда (көтерме және бөлшек сауда, сауда кәсіп орындары, аукциондар, жәрмеңкелер, тауар биржалары) жатады.

Нарық инистуттары - коммерциялық банктер, қор биржалары, сақтандыру компаниялары, аудиторлық фирмалар, еңбек биржалары, заң кеңселері, информациялық орталықтар, жрнама бюросы.

Нарық инфроқұрлымының тиімділігі көбінесе көбінесе экономикалық коньюктураға байланысты яғни нарықтың белгілі мерзімдегіуқытша жағдайы.

Канъюктура туралы төменде көрсетілген көрсеткіштер мәлімдейді:

ондіріс пен құрлыс динамикасы, тауар запастарының мөлшері, баға, процент, бағалы қағаздар курсының қозғалысы;

пайда, еңбекақы және ондіріс шығындары дәрежесінің өзгеруі;

еңбектегі және жұмыссыздар саны арасындағы қарым-қатынас;

Экономикалық коньюктура «циклдық», «циклдық емес», «кездейсоқ» факторларның әсері бар;

циклдық факторлар әдетте негізгі капиталдың кезекті жаппай жаңаруына байланысты;

циклдық емес факторлар экономикаға тұрақты түрде әсер етеді;

кездейсоқ, уақытша, құрғақшылық аурулар

Қазіргі барша кәсіпорындар немесе жекеленген рыноктар коньюктураның өзгеруін зерттейді, оның болашағын болжайды. Нарық коньюктурасын болжау маркетингтің де міндеті.

Нарықтық экономикасның заңдылығын және дамуының тарихи кезеңдері.

Нарық дегеніміз - ең алдымен сауда, тауарды сату және сатып алу. Нарық - сатушы мен сатып алушының кездесетін орыны.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.