Қабілеттілік

1. Қабілеттілік туралы жалпы тусінік.
2. Қабілеттіліктердің даралық — типологиялық ерекшеліктері.
3. Қабілеттілік және нышан.
4. Қабілеттілік туралы теориялар.
5. Педагогикалық қабілеттілік және оның құрылымы.
6. Қабілетілікті қалыптастыру және дамыту.

Бір немесе бірнеше іс-әрекеттің түрін ойдағыдай орындаудың шарты болып табылатын тұлғаның дара психологиялық қасиетін қабілеттіліктер деп атаймыз.
Қабілеттіліктер жалпы және арнаулы болып бөлінеді. Мысалы, ойдың сапасы немесе естің сапасы сияқты психикалық қасиеттер көптеген іс-өрекетте кеңінен қолданылады.
Жалпы кабілеттіліктерге тұлғаның қасиеті ретінде бақылағыштық жатады. Сонымен қатар жалпы қабілеттілік байқалған адамдар әртүрлі іс-әрекетпен ойдағыдай айналыса алады. Мәселен, жалпы қабілеттілікті меңгерген мектеп оқушылары көп жағдайда барлық пәндерден жақсы оқиды. Арнаулы қабілеттілік қандай да белгілі бір іс-әрекетті ойдағыдай орындауға мүмкіншілік жасайды. Математикалық, техникалық, әдеби, музыкалық, бейнелеу өнері саласында және тағы басқа қабілеттілік қалыптасуы мүмкін.
Қабілеттіктердің бұл екі негізгі түрінен басқа үшінші түрін — практикалық іс-әрекетке қабілеттілікті ерекше атауға болады. Бұл түріне қүрастырушылық — техникалық, үйымдастырушылық, педагогикалық қабілеттіліктер жатады. Көптеген қабілетті адамдар тек белгілі бір салада қабілетгілік танытты, мәселен, музыкада немесе математикада, немесе өнерде.
Белгілі бір істі өз бетімен және ойдағыдай орындауда қабілеттіктердің қиысып келуін талант деп атайды. Талантты адамдар шығармашылық қызметке ерекше қабілеттілік аңғартады.
Таланттықтың жоғары деңгейін дарындылық деп атайды. Ғұламалық қоғамдық өмірде, ғылымда, әдебиетте, өнерде жөне т.б. жаңалықты аша білетін дарынды адамдар.
Бейімділік дегеніміз —түлғаның қандай да бір іс-әрекетті орындауға бағыттылығын айтады.
И.П.Павлов сигнал жүйелерінің өзара қатынасының ерекшеліктеріне байланысты жоғары жүйке қызметі 3 түрлі "арнаулы адамзат" типін ажыратты: бірінші сигнал жүйесінің басым болуын — көркем тип, екінші сигнал жүйесінің басымдығы аңғарылса — ойшыл тип, ең соңында орта тип — сигнал жүйелерінің тепе-теңдігін атады.