Қазақстандағы зейнетақы ісінің жағдайының талдауы

КІРІСПЕ

Осы дипломдық жұмыстың тақырыбы зерттеушіні өзінің жаңалығымен жылдамдығымен және зерттеу ойының кеңістігінің үлкендігімен қызықтырады, ол терең ойлануға, соның ішінде, өз кәрілігіңді зейнетақымен қамтамасыз ету жөнінде талғануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, осы дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тек қызықтығымен шектелмейді, олар тағы қазіргі таңда өте актуалды. Ұсынылған еңбектің тақырыбының үлкен актуалдығы бірінші кезекте зейнетақымен қамтамасыз ету мәселесінің зор әлеуметтік маңыздылығымен көрінеді.

Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінің реформасы салыстырмалы аз уақыт ішінде басталып өз дамуын алды. Жаңа зейнетақымен қамтамамсыз етудің жүйесі бір орында тұрып жатқан жоқ - ол үздіксіз даму процесінің үстінде екенін атап айтқан жөн. Ұсынылған еңбекте жинақтаушы зейнетақы қорының не екенін біліп, оны жан-жақтан зертей аламыз.

Осындай көлемдегі зейнетақы реформасы ТМД елдер кеңістігінде Қазақстан Республикасында бірінші жүргізілді. Қазіргі кезде де ТМД мен Балтық елдерінің мемлекеттерінің бірде-біреуінде зейнетақымен қамтамасыз етудің осындай реформасы әлі іске асқан жоқ. Осымен қатар, зейнетақы реформасы өз уақытында жүзеге асырылды деп күмән келтірмей айтуға болады. Ал қиындықсыз еш нәрсе болмайды.

Зейнетақымен қамтамасыз етудің деңгейі мен саласы республика халқының экономикалық және әлеуметтік жағдайының маңызды құрамдас бөлігі.

Ауқатты кәрілікті материалды жағынан қамтамасыз ету проблемасы әлемнің барлық елдеріне актуалды, бұның ішіне экономикалық жағынан жағдайы жақсы елдер де кіреді. Бұл халықтың жалпы санының ішінде қарт азаматтардың үлес салмағының табиғи өсуімен байланысты, ал бұл мемлекет пен азамат, жұмыс беруші мен жұмысшы, ата-ана мен баланың және т. б. әлеуметтік пен экономикалық қарым-қатынастарының эволюциясының нәтижесінде болған нәрсе.

Ұсынылған дипломдық жұмыс алдымен оқырманды Қазақстан Республикасында зейнетақы жүйесін реформалаудың теориялық негіздерімен, екінші бөлімде Қазақстан экономикасында зейнетақы қорларының даму жағдайымен, үшінші бөлімде зейнетақымен қамтамасыз етудің қазіргі жағдайы және жетілдіру мәселелерімен таныстырады.

Сонымен қатар «Қазақстан Халық Банкінің жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ-ң зейнетақымен қамтамасыз ету нарығындағы ролі мен орны, қордың дамуын болжай және алдағы мақсаттарға жетуіндегі жасаған стратегиялық жоспарына шолу жасау.

Жоғарыда көрсетілгеннен осы дипломдық жұмыстың мақсаты шығады. Ол - теориялық асепектіде және Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы қорларының қалыптасуы, даму процесі, қазіргі экономикада пайдалануы, және «Қазақстан Халық Банкінің жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ-ң мысалында қалған зейнетақы қорларының міндеттерін танып білу.

Қойылған мақсаттан келесі жұмыс мәселелері туындайды:

• Зейнетақы активтерін басқарудың мәні мен функциясын танып білу;
• Зейнетақы активтерін басқару механизмін сипаттау;
• Қазақстан Республикасында зейнетақы салымдарының қалыптасу процессі мен даму мәселелерін қарастыру;
• Қаржы нарығында зейнетақы активтерінің рөлін анықтау және олардың тиімділігін бағалау;
• Қазақстан Республикасында зейнетақы активтерінің даму бағыттарын айқындау;

Берілген жұмысты жазуда методологиялық база болды:

• Қазақстан Республикасының нормативті-құқықтық актілер;
• Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы қорларымен ұсынылған мәліметтер;
• Е. М. Четыркин, Е. Р. Елемесұлы сияқты экономисттерінің экономикалық сипаттағы әдебиеттер;
• Бұқара ақпарат құралдарынан жиналған мәліметтер;
• Қаржы қадағалау агенттігінің ғаламтордағы берген ақпарттары;
• «Қазақстан Халық Банкінің жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ-ң жарғысы, стратегиясы және т. б.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖҮЙЕСІН РЕФОРМАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Нарықтық экономика жағдайында зейнетақымен қамтамасыз ету

Қазақстанда, КСРО-ның барлық елдерінде сияқты, әрқашан ынтымақтастық зейнетақы қоры болған. Кәсіпорынның еңбекақы төлеу қорынан 25%-ы жалпыға бірдей зейнетақы қорына аударылады, ол жерде зейнетақы жинақтарының белгілі бір массасы жиналады да, сол мезетте ағымды зейнетақыны төлеуге жұмсалатын. Бұл зейнетақы жүйесінің мәні осында еді: бүгінгі таңдағы жұмыс істейтін адамдар өз аударымдарымен қазіргі таңдағы зейнеткерлерді қамтамасыз ететін.

Халықтың жұмыс істейтін бөлігі, өз алдына, олардың да зейнетақы алу уақытысы келеді және ол солардан кейін жұмыс істейтіндердің зейнетақы аударымдары есебінен қамтамасыз етілетінін білетін. Жинақтардың ынтымақтастығы осында жатыр.

Жұмыс істейтіндердің жалпы көлемі зейнеттегі адамдардың санынан бірнеше есе көп болған жағдайда ғана ынтымақтастық жүйесі тиімді болады. КСРО-да осылай болды, сондықтан зейнетақы қоры бос ақша қаражаттарды мемлекеттің милитаризациясына инвестиция ретінде құя алды.

Бірақ, КСРО құлауымен, экономикалық климаттың нашарлауынан, нарық қатынастарына көшуінен жағдай шиеленісіп, жылдан жылға нашарлай бастады. Қазақстанның зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінде халықтың жалпы санындағы қарт азаматтар үлесінің артуына байланысты объективті қиыншылықтар пайда болды. Туу «шыңы» 1987ж. сәйкес (417, 1 мың адам) содан кейін қысқару тенденциясы байқалды, сол 1996ж. ол 253, 2 мың адамды құрады. Өлім санының минимумы 1986ж. келеді (119, 1 мың адам), 1996 жылға дейін өлімнің өсу процессі, ал 1996ж. кейін төмендеу жүрді (166 мың адамға дейін) .

Соның нәтижесінде елдің зейнетақы жүйесін кешіктірмей реформалаудың қажеттілігі өткір сезілді. Оны жүргізудің негізгі қағидасына мыналар кіреді: ұрпақтар ынтымақтастығымен зейнетақыны дербес жинақтау қағидасына өту және 1980 жылдардың басында басталған чилийлік ең озық үлгігінің негізінде мемлекеттік зейнетақы жүйесінен мемлекеттік емес зейнетақы жүйесіне көшу.

Осыған байланысты 1997 жылдың наурыз айында ҚР Үкіметі «ҚР-ғы зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін реформалаудың тұжырымдамасын» мақұлдады және 1997 жылдың 20 маусымында ҚР «Қазақстан Республикасыда зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» Заңы қабылданды. Қазақстанның зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін дағдарысқа ұшыратқан негізгі себептер мыналар:

1. Халықтың қартаюы, туудың азаюы, жұмыссыздықтың артуы нәтижесінде зейнетақы жасындағылар мен жұмысшылардың арасындағы арақатынасының кемуі;
2. Бюджеттен тыс қорларға аударылатын міндетті аударымдар мөлшерінің жоғары болуына және төлемдермен байланыстың болмауынан бас тартуға, бюджеетен тыс қорларға ұсынылатын есеп берулерде табысты азайтп көрсетуге, белсенді жарғылық қызметін тоқтатпаса да салық органдарына тіркелуден қашу секілді әрекеттердің тұрақты сипат алуына әкеп соқтырды. Зейнетақы қорларына түсетін түсімдердің аз болуы - өз кезегінде төлемдердің азюына және аз да болса төлеп тұратын төлеушілерді салықты мүлдем төлемеуге итермелеген табыстың мағлұмдалған бөлігінен өндіріп алынатын салықтың өсуін тудырады.
3. Зейнетақы жарнасының дербестендірілген есебінің болмауы қарттықты қамтамасыздандырудағы жеке жауапкершілікпен мүдделікті жойды.
4. Шаруашылықты дербес жүргізушілерге бақылаудың мүлдем болмауы. Мәселен 1996 жылдың бірінші жартысында кәсіпорындар жарнасының сомасы 34, 7 млрд теңгені құрады, ал шаруашылықты дербес жүргізушілерден түскен жарна - 2, 4 млрдтеңге ғана.
5. Бюджеттен тыс қорлар қаражатының қалай пайдаланатыны бақыланбады.
6. Облыстардан жергілікті түсімдерден зейнетақыны төлеу бойынша мүмкіндіктері бірдей емес. ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі түсімдерді қайта бөлудің механизмін жасды. Ай сайын жиналған 30% жарна республикалық шотқа бағытталып отырды. Министрлік бұл түсімді тапшылығы бар облыстарға бөліп отырды. Облыстар бойынша зейнетақы төлемдеріндегі айырмашылық әділетсіздік болып табылады, бұл халықты әлеуметтік тұрғыдан қорғаудың ұлттық ынтымақтастығына салқыны тигізеді. Оның үстіне бұл тиімсіз.
7. Басқарудың екі жақты әкімшілік құрылымына әкелетін жергілікті үкіметтің орталықсыздандырылуы бір жағынан - аймақтық деңгейдегі операциялар министрліктің бөлімшелерімен жүзеге асырылады, екінші жағынан - барлық аймақтық ұйымдар әкімдерге бағынады.
8. Зейнеткерлерге уақытылы төленбеген зейнетақы төлемдері ондаған миллиард теңгеге жетті.

Міне осы себептер мемлекеттің зейнетақы жүйесін дағдарысқа тіреп, реформалауға әкелді.

Бүгінгі таңда, мысалға, бір зейнеткерге 7 жұмыс істейтіндер келеді, және кәсіпорын іс-әрекетінің өтімділігі мен рентабельдігімен байланысты туатын қиыншылықтар әсерінен олар зейнетақы қорына ешбір аударым жасамайды. Бұндай жағдайда зейнетақы қоры іс жүзінде банкрот болды. Оның зейнеткерлер алдындағы міндеттемелері түсімдер сомасынан көп болды да содан төлемдер бойынша қарыздар көлемі тез өсе бастады. [1]

Зейнетақы реформасына көп адамдар теріс көзқарапсен қарады. Бірақ ескі ынтымақтастық жүйені тек екі жағдайда қалпына келтіруге болатын еді: не зейнетақы қорына табысты үлкейту, не оның шығынын азайту, бірақ бұл екеуін де жүзеге асыру мүмкін емес еді. Қордың табысын үлкейту орташа айлықты өсіру, аударым қойылымын өсіру немесе жұмысшылардың зейнеткерлерге қатынасын үлкейту есебінен мүмкін болатын.

Республикада орташа жалақы көлемінің жақын арада өсу үміті кішкентай еді.

Аударымдардың өсуін кәсіпорындар көтере алмайды, қазірдің өзінде еңбекақы төлеу қорына барлық аударымдарды төлеу өте қиын.

Жұмысшылардың зейнеткерлерге қатынасының өсуі де еш нәрсеге алып келмейді. Мамандар есептеулері бойынша 2040 жылға бір зейнеткерге шамамен 1 жұмыскер келеді. [2]

Зейнетақы қорының шығындарының азаюы қазіргі зейнетақылардың мөлшерінің қысқаруы есебінен, не зейнетке шығу жасын өсуруінен, бірақ бұл бәрімізге түсінікті себептерден мүмкін емес. Яғни, ынтымақтастық зейнетақы жүйесінде барлық жеңілдіктердің алынып тасталуы маңызы зор нәрсе болды. Шынында да, ынтымақтастық жүйеде әр түрлі жеңілдіктер көп болды, соның ішінде мерзімнен ерте зейнетке шығу 45-50 жасында.

Жинақтаушы зейнетақы қорлары - бұл жалпы ортақ қазан емес, адамның өз зейнетіне ақша жинауға үлкен ынтасы пайда болуы керек, себебі жеке зейнетақы шотында қандай ақша көлемі жинақталса, сонша зейнетақы төлемі де болады.

Егер салым салушы өзінің жинақталған сомасымен түгел немесе жартылай қолдана алмай қалса, ол бұрыңғыдай жоқ болып кетпейді, ол мұрагерлеріне қалады.

Бірақ, әрине, қоғамда әрқашанда әр түрлі себептерге байланысыты өздеріне зейнетақыны толығымен немесе жартылай жинақтай алмайтын адамдар болады. Олар денсаулығы жоқ, жұмыссыздар, белгілі бір тұратын жері жоқ адамдар және т. с. с. Мемлекет Конституция бойынша әлеуметтік кепіл болғандықтан, оларды өз қол астына алады.

Жаңа зейнетақы заңы бұл проблеманы әлеуметтік адрестік жәрдемақы институттары арқылы шешеді. Зейнетақы - бір кездерде салым түрінде ынтымақтық немесе жинақтық зейнетақы жүйесіне аударылған аударымдар болып табылады. Жәрдемақыны мемлекет бюджет есебінен бөледі. Бүгінгі таңда оның көлемі үлкен емес - 5981 теңге шамасында. Бірақ бұл экономикалық жағдайға байланысты.

Жаңа зейнетақы жүйесінде еңбекақы төлеу қорының 25% - зейнетақы аударымдар қойылымы алынып тасталған, ал 10% көлеміндегі салымдар жинақтаушы жүйесіне түседі.

Зейнетақыны есептеуде ынтымақтық жүйесіндегі еңбек стажының 1998 жылы 1 қаңтарынан есепке алынбайтынын ескерсек (кім қанша тапса - сонша қалады) 15% салымды ынтымақтастық жүйесіне бір салық ретінде қарастыруға болады. (Бұрын аударымдар ұзақтығынан еңбек стажы байланысты болатын, және сәйкесінше болашақ зейнетақы мөлшері) . Бірақ біз бұл ақшаның бүгінгі зейнеткерлерге төлем ретінде жаратылғанын білеміз, оларды мемлекет есебінен қамтамасыз ету мүмкін емес еді. Бұндай аударымдар көлемі ақырындап кішірейіп, бүгінгі күнге олар жоқ болатындай заңмен қарастырылған. Бұл 1999 жылғы Республика бюджеті туралы заңда анықталған. Осы аударымдардан бас тарту мүмкін емес еді, әлі халықтың көп саны ынтымақтық жүйеден зейнетақы алуға құқығына ие.

1998 жылы республикалық бюджетте үкіметпен 50 млрд теңгеден аса зейнетақы төлеу бойынша Мемлекеттік орталыққа трансферттер қарастырылған. Өтпелі кезеңде бюджет ынтымақтастық зейнетақы жүйесіне бонустар, роялти, жекешелендіру құралдары есебінен көмек көрсетті. Ынтымақ жүйесінен жинақтаушы жүйесіне бір сағатта көшу мүмкін емес еді. Және бұл екеуі көп уақыт бойы бірге жүзеге асты, ынтымақтастық жүйесі 1998 жылы 1 қантар еңбек стажы кем дегенде жарты жыл болған соңғы адаммен есептеспейінше бұл процесс жүзеге асып отырды. Қарапайым есептеулер жалақының жұмыс берушілердің кедергілегені үшін, зейнетақы төлемдерін кешіктіргені үшін және төменденгейдегі табысы бар халықтың зейнетақы жүйесіне қатыспағаны үшін көптеген сомалар түспей қалатынын көрсетеді. Егер экономикада 6. 1 млн. адам жұмыс істесе және олардың орташа жалақысы 11 мың теңге болса, ай сайынғы түсетін төлемдері 6 720 млн. теңге болу керек. Егер зейнетақы төлемі уақытында түспесе айып есеп төленеді. 2010 жылдың 1сәуірінде барлығы 11678815 теңге айппұл мен өсімпұл төледі. Соның ішінде, Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Жинақтаушы Зейнетақы Қорына төленген айып есеп көлемі 2779882 мың теңге болды.

Жинақтаушы зейнетақы қорларды құруға негізделген зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесі құнды қағаздар рыногы, экономиканың нақты секторына инвестициялармен тығыз байланысты қызмет көрсету қызмет көрсетудің ерекше саласы болып табылады. Осындай, тікелей зейнетақы қорының салымдарына, яғни әлеуметтік бизнеске қатысты мәселелер, сонымен қатар әлеуметтік сақтандыру, кепілдіктер мәселесі республика жағдайына қатысты толық зерттелмеген. Жинақтаушы зейнетақы қорларды басқару механизмін құру, ұйымдық құрылымды жетілдіру, зейнетақы жүйесінің болашақта дамуын болжаудың теориялық және тәжірибелік мәселелерін терең зерттеу керек.

Қазіргі кезде жинақтаушы зейнетақы қорларын ұйымдастырудың маңызды, әрі принципиалды сипаты - олардың демонополизациясы болып табылады. Жинақтаушы зейнетақы қорлары өкімет шешімімен емес, заңды тұлға да, жеке тұлға да бола алатын құрылтайшылардың ынтасымен құрылады. Әрбір жинақтаушы зейнетақы қоры өз жарғысымен сәйкес қызмет ететін, өзін-өзі басқаратын заңды және қаржы ұйымы ретінде заң шеңберінде қызмет етеді.

Зейнетақы қорының құжаттарын жасап шығару қазіргі кезде актуалды шара болып табылады. Қор сызбанұсқасына байланысты актуарлы талдау жасалады. Әдетте актуарий директорлар кеңесіне зейнетақы сызбанұсқасының бірнеше альтернативті варианттарын ұсынады. Кеңес альтернативалардың біреуін талдап, бекіткеннен кейін актуарий қордың барлық болжамды міндеттемелерінің актуарлық құнын анықтап, сызбанұсқаның эскиздік модельдеуін орындайды. Директорлар кеңесі жоспар нұсқасын заңға, жұмыс беруші мүмкіндіктеріне, Кеңес мүшелерінің әділеттілік туралы жалпы көзқарастарына сәйкестігін тексереді.

• Зейнетақы қорын құру ұйымдастырушылық;
• «жобалық» (түсімдер мен төлемдердің тепе-теңдік сызбанұсқасын құру) үлкен көлемді даярлау жұмысын талап етеді.

Жоба келесі мамандар тобымен жасап шығарылады:

• Әлеуметтік қамсыздандыру мен еңбек құқығы облысында маманданған заңгерлер;
• Актуарийлер;
• Қаржы экономистері (инвестицияларды басқару) .

Қордың ағымдағы жұмысы да аталған мамандардың, бірақ кіші көлемде қатысуын талап етеді.

Зейнетақы реформасы табысты төмен деңгейімен, жалақының кедергісімен, жұмыстағы үзілістер немесе толық емес жұмыс бастылықпен және халықтың жұмыссыздығымен сипатталатын экономикалық ортада іске асады. Осынын бәрі зейнетақы жинақтарына әсер етеді.

1. 2 Зейнетақы жүйесін реформалаудың әлеуметтік экономикалық алғышарттары

Қазақстанның зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінде халықтың жалпы санындағы қарт азаматтар үлесінің атуына байланысты объективті қиыншылықтар пайда болды. Соның нәтижесінде елдің зейнетақы жүйесін кешіктірмей реформалаудың қажеттілігі өткір сезілді. Оны жүргізудің негізгі қағидасына мыналар кіреді: ұрпақтар ынтымақтастығы қағидасымен зейнетақыны дербес жинақтау қағидасына өту және 1980 жылдың басында басталған чилийлік ең озық үлгінің негізінде мемлекеттік зейнетақы жүйесін мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы жүйесіне көшу.

Осыған байланысты 1997 жылдың наурыз айында Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген «Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін реформалаудың тұжырымдамасын» мақұлдады және 1997 жылдың 20 маусымында Қазақстан Республикасы «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» Заңы қабылданды. Зейнетақы реформасын жүзеге асырудың нәтижесінде зейнетақыға кететін шығындардың үлес салмағы кеміп, әлеуметтік сақтандыру бюджетінде қаржылық ресурстардың жинақталуын қамтамасыз ететін табыс өсті.

Бұл ресурстарды мемлекеттік тұрғыдан қор жинақталуын зейнетақы сызбаларын нақты әрекетке енгізу үшін пайдалануға болады. Зейнетақы шығындарының үлес салмағының кемуіне нақты зейнетақы жасын ұзарту, сондай-ақ әлеуметтік сақтандырылған тұлғалардың үлес алмағын арттыру өз әсерін тигізуі керек. Бұл арада зейнетақы реформасы әлеуметтік сақтаныдырудың жүйесіне белсенді қосылуға, өз табыстарын толық ашып көрсетуге және өзінің еңбек ететін жылдарын ұзартуға халықты ынталандыруы қажет.

Оның жүзеге асырылуы мемлекеттің макроэкономикалық жағдайына жағымды әсерін тигізеді деп болжанған болатын, мемлекеттік тұрғыдан қорландырылған зейнетақымен жеке зейнетақы қорларының енгізілуі Қазақстанның капитал нарығын дамытуға ықпалын тигізетін ауқымды да, ұзақ мерзімді қаржылық капиталдың қалыптасуын қамтамасыз етеді. Сонымен қатар жұмыс берушілерге арналған әлеуметтік сақтандырудың мөлшерлемесін кеміту және осы жүйеге кіруге мүдделік танытушылардың көбеюі көлеңкелі экономиканың үлес салмағын азайтады.

Бұл себептер мемлекеттің зейнетақы жүйесін реформалауға әкеп соқтырады. Онда халықаралық ұйымдардың сарапшылары мынадай қағидалары, атап айтқанда табанды, тұрақты болуды, ең аз шамадағы әкімшілік құнмен әрекет етуді және т. б. ұсынды. Ал зейнетақы бәріне бірдей әділ төленуі керек. Бұл арада зейнетақы реформасын жүзеге асыруды Қазақстан азаматтарының санасын өзгертудің маңызы зор.

Жаңа реформаға сәйкес зейнетақы жасы ұзартылды: ерлер - 63 жас, әйелдер - 58 жас, зейнетақы жасының ұзартылуы бір мезгілде емес біртіндеп жүзеге асырылады:

1 кесте. Зейнетақы жасының өсу стадиясы*

*

1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап, барлық артықшылықты зейнетақы жойылып, зейнетақыға шығудың талаптары бірдей болды. Зейнетақымен қамтамасыз етудің ынтымақтастық жүйесі кезінде экономика секторларының барлық субъектілері мемлекеттің зейнетақы қорына еңбекақы қорынан 25% төлеп отырды. Бұл 25% екі ағымға бөлінді: оның біріншісі 15% мөлшерінде мемлекеттік зейнетақы қорына зейнетақы жарнасы ретінде түсе бастады. Қазіргі уақытта Қазақстандық зейнетақы қорлары зейнетақы төлеу бойынша мемлекеттік орталыққа айналып, мүмкіндіктері артты. ЗТМО осы 15%-дан 1998 жылдың 1 қаңтарына дейінгі зейнетақы алушыларға ағымдағы зейнетақысын төледі және алдағы кезеңнің зейнеткерлеріне 1998 жылдың 1 қаңтарына дейін зейнетақыға шыққан азаматтардың еңбек өтімінің жылдық мөлшеріне пропорционалды мөлшерде төлене бастады. 10% мөлшеріндегі екінші ағым салымшының өз қалауы бойынша бекіткен зейнетақы келісімшартына сәйкес мемлекеттік немесе мемлекеттік емес зейнетақы қорындағы жеке зейнетақы шотына міндетті зейнетақы жарнасы ретінде түсе бастады. Мұнда салымшы жылына екі мәрте зейнетақы қорын себебін түсіндірмей ауыстыруға құқылы. Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары жабық акционерлік қоғамдар түрінде құрылады. Ақша нарығы және делдалдар [3]

Зейнетақы активтерін басқару жинақтушы зейнетақы қоры мен зейнетақы активтерін басқару компаниясының инвестициялық іс-әрекеті болып табылады, басқаша сөзбен айтқанда әр-түрлі қаржы инструменттеріне зейнетақы активртерін салу бойынша қызметі.

«Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» Қазақстан Республиканың заңына және жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық қызметті жүзеге асыру ережелеріне сай жинақтаушы зейнетақы қоры, зейнетақы активтерімен инвестициялық басқару жинақтау зейнетақы қоры зейнетақы активтермен басқарушысы ретінде НКЦБ-мен анықталатын ұйыммен жүзеге асады, немесе НКЦБ келісімімен жинақтау зейнетақы қорының өзімен де іске аса алады. Мемлекеттік жинақтау зейнетақы қорын құру моментінен зейнетақы активтерімен инвестициялық басқару 1999 жылы 14 шілдесіне дейін Ұлттық Банкпен жүргізіліп отырды. НКЦБ келісімімен 14 шілдеде зейнетақы активтерімен басқару функциялары жинақтау зейнетақы қоры берілді.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс