Ми

Жоспар
Кіріспе

1 Аралық ми
2 Көру төмпегі, таламус
3 Орталық жүйке жүйесі
4 Үлкен ми сыңарлары (ми жарты шарлары).
5 Гипоталамус.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Аралық ми (көне грекше: diencephalon, көне грекше: dia - аралық; көне
грекше: enkephalon — ми) — пішіні сақина тәрізді үшінші ми қарыншасынын
(қуысының) қабырғасын құрайтын ми діңгегінің алдыңғы бөлігі. Ол үш
бөліктен: көру төмпегі бөлігі — таламустан, төмпекасты бөлігі
гипоталамустан және төмпекүсті бөлігі — эпиталамустан тұрады. Нейроциттер
денелерінен құралған таламустың орталық ядроларында жүлыннан жөне сопақша
мидан келетін өрлеме сезімтал өткізгіш жолдар аяқталып, таламус
нейроциттерінен басталатын өткізгіш жолдар жүйке толқындарын (импульсін)
үлкен ми қыртысына жеткізеді. Аралық мидың таламус бөлігі (көру төмпегі) -
орталық жүйке жүйесін ің төменгі бөліктерінен келетін сезімтал өткізгіш
жолдардың реттеуші бекетінің (станциясының) және ми қыртысымен байланыстыру
қызметтерін атқарады. Гипоталамус — аралық мидың көру жолы, сүр төмпек,
қүйғьпи (воронка), гипофиз, емізікше дене бөліктерінен, ал эпиталамус -
үшінші ми қарыншасының тамырлы қабығынан, эпифизден, жүгеншектің жұп
түйінінен құралған.
Аралық ми - ортаңғы мидың алдыңғы жағында жатады. Көру
төмпешіктері(гипоталамус) мен төмпешікасты аймақтан тұрады. Аралық мида да
бір ми қарыншасы бар. Көру, дәм сезу, есту және т. б. рецепторлардан
келетін қозу аралық ми арқылы алдыңғы мидың үлкен ми сыңарларының қыртысына
өтеді.

Көру төмпегі, таламус (лат. thalamus — көру төмпегі) - аралық мидың орталық
бөлігін алып жатқан құрылым. Оң және сол көру төмпектері ми аралығы арқьлы
бір-бірімен өзара жалғасып, үшінші ми қарыншасының (қуысы) бүйір қабырғасын
жасай- ды. Көру төмпегі сезімтал нейроциттер денелері ( перикариондар)
құрайтын сұрзаттық орталықтардан ( ядролардан) түзілген. Көру төмпегінің
ядролары анализаторлардың сезімтал аралық орталықтары.[1]

Орталық жүйке жүйесі ми мен жұлыннан тұрады. Ж ұ л ы н омыртқа өзегінде
орналасқан, ұзындығы ересек адамда жарты метрге жуық, салмағы 37-38 г.
жұлынның жоғарғы жағы сопақша мимен жалғасады да төмеңгі ұшы шашақтанып
омыртқа тұсында бітеді. Жұлын арасы қосылып кеткен симметриялы оң және сол
жақ екі жарты бөлімдерден тұрады.

Адамның жұлыны 31-33 сегменттен (лат. сегментум -бөлік, кесінді) тұрады: 8
мойын, 12 кеуде, 5 бел, 5 сегізкөз және 1-3 құйымшақ бөлімдері. Әрбір
бөлімнен қос-қостан шыққан нерв түйіндері екі жұлын нервтеріне айналады
(орталыққа тебетін немесе сезгіш және орталықтан тебетін немесе қозғаушы
нервтер). Жұлын омыртқа жотасынан қысқалау болғандықтан аталған бөлімдер
омыртқаның аттарына сәйкес келмейді. Жұлын нервтері жұлын өзегінен шығып (І-
жұптан басқасы) дененің терісін, аяқ-қолдарын, дене тұлғасының еттерін
нервпен қамтамасыз етеді. Әрбір бөлім дененің өзіне тән жерлерін
нервтендіреді.

Жұлын 10 жасқа келгенде екі есе ұзарады. Оның өсуі алғашқы жылы өте күшті
болады да, 2-3 жасқа келген баланың жұлыны 14 г болады (жаңа туған
нәрестеде не бары 2,8 - 2,9 г), 4-6 жасқа келгенде жұлынның дамуы аяқталуға
жақын деуге болады. Дегенмен оның толық жетілуі 20 жаска жуықтағанда
аяқталады. Осы мерзімде жұлын 8 есе көбейеді.

Жұлын жұйке жұйесінің маңызды бөлімдерінің бірі- түрлі нерв әрекеттерінің
бағытталуы мен реттелуі жұлын арқылы іске асады. Себебі жұлын өткізгіштік
қызмет атқарады да, оның бойымен дененің барлық жерінен миға нерв
импульстері тасылады, ал мидан бүкіл дененің еттерін козғайтын нерв
импульстері мүшелерге барып, олардың кызметін реттейді. Бұларға қоса,
жұлында адамның қарапайым рефлекстерінің орталықтары орналасқан (айталық,
тізе рефлексі). Адам өмірі үшін маңызды зәр шығару, жыныс мүшесінің
эрекциясы, эякуляция (шәуһет шығару) т.с.с. рефлекстер жұлынның қатысуымен
орындалады.

Дененің қаңқасының бұлшық еттерінің тонусын сақтайтын организм үшін аса
маңызды рефлекстер де осы жұлындағы орталықтардың қатысуына байланысты.
Жұлынның қозғаушы орталықтарынан үнемі келіп тұратын нерв импульстеріне
байланысты адам кеңістікте белгілі орын алып қозғала алады.

Ішкі мүшелердің вегетативтік рефлекстері де жұлын арқылы орындалады (жүрек-
қан тамырлары, ас қорыту, зәр шығару т.б. рефлекстер).

Адамның м и ы орталық жүйке жүйесінің ең негізгі маңызды бөлігі. Одан 12
жұп нервтер шығып, миды көптеген ішкі мүшелермен, беттің, мойынның
еттерімен, тілмен, көзбен байланыстырады және сезім мүшелерінен келетін
мәліметтерді жеткізеді. Бұларға I иіс, II көру, III көз қимылдатқыш, IV
шығыршық, V үшкіл, VI бүру, VII бет, VIII дыбыс, IX тіл-жұтқыншақ, X
кезеген, XI қосымша, XII тіласты нервтері жатады.

Адамның миы ми сауытында орналасқан. Ми сопақша ми, көпір, мишық, ортаңғы
ми, аралық ми және екі ми сыңарларынан тұрады.

Сопақша мидың арт жағында м и ш ы қ орналасқан. Мишық 3 бөлімнен тұрады:
мишықтың құрты деп аталатын ортаңғы бөлім және мишықтың екі жарты шарлары.
Мишықтың жарты шарларының үстіңгі сыртқы қабаты сұр затты мишықтың
қыртысынан тұрады, оның қалыңдығы 1-2,5 мм. Мишықтың қыртысы 3 қабат болып
орналасқан нейондардан (нерв клеткаларынан) құралған: І-сыртқы,
молекулярлық; П-ортаңғы, ганлиялық; III -ішкі, түйіршік баттары. Мишықтың
жарты шарларының қалған жері ақ заттан құралған. Ақ затында сұр заттың
түйірлері - тісті, тығын пішінді және шар тәрізді ядролар орналасқан.
Мишықтың кұртында сұр заттан құралған екі ядро бар.

Сопақша ми-жұлынның үстіңгі жағында орналасқан. Оның ұзындығы 2,5-3 см,
салмағы 7 г. Ол екі түрлі қызмет атқарады: рефлекторлық және өткізгіштік.
Сопақша мида тыныс, қан айналыс, сору, шайнау, жұтыну, жөтелу, түшкіру,
сілекей шығару, қарын және қарынасты бездерінің сөлдерін шығаратын нерв
орталықтары және ІХ-ХІІ ми нервтерінің ядролары орналасқан.

Вароли көпірі-сопақша мидың үстінде орналасқан. Оның ұзындығы 2,5 см. Ол
үстіңгі жағында ортаңғы мимен, бүйір жақтарында мишықпен шектеседі. Сопақша
ми мен вароли көпірін артқы ми деп те атайды. Мұның қызметі де сопақша ми
тәрізді: рефлекторлық және өткізгіштік қызметтерін атқарады. Көпірден V, VI
ми нервтері шығады және көпір мен сопақша мидың арасынан VII, VIII ми
нервтері шығады. Жаңа туған нәрестенің сопақша миы мен көпірінің жалпы
салмағы 8 г. 7 жасқа келгенде артқы мидын дамуы аяқталуға жақындайды.

Ересек адамның мишығының салмағы 150 г, оның негізгі қызметі - белгілі бір
қозғалысқа қатысатын бұлшық еттердің жиырылуынын жылдамдығын үйлестіру
арқылы барлық қозғалыстарды реттеу, яғни қозғалыстар кезінде бұлшық
еттердің тонусын сақтау. Қорытып айтсақ, мишық - тонустық рефлекстердің
жоғары дәрежелі реттеушісі болып есептеледі. Бұған қоса, мишық тыныс алуды,
жүректің соғуын қимылдың түріне байланысты лайықтап отырады.

Ортаңғы ми вароли көпірінің үстіңгі жағында орналасқан. Мұндағы сұр заттар
4 төмпешік түрінде шоғырланған: көзді қозғаушы және шығыршық нервтерінің,
қызыл және қара субстанцияның ядролары бар. 4 төмпешіктің алдыңғыларында
алғашқы көру орталығы, артқы төмпешіктерінде алғашқы дыбыс орталықтары
орналасқан. Олардың қызметіне қарай бағдарлау реакциялары орындалады. Қара
субстанция үйлестірілген жұтыну, шайнау, саусақтардың нәзік қимылдарын
реттеуге қатысады. Қызыл ядрода еттің тонустары реттеледі.

Ортаңғы ми мен ми сыңарларының арасында а р а л ы қ ми орналасқан. Ол 2
төмпешіктен және төмпешік асты аймағынан тұрады. Төмпешіктерді таламус, ал
төмпешік асты аймағын гипоталамус деп атайды. Таламус арқылы мидың барлық
сезгіш жолдары өтеді. Гипоталамус Дененің жоғары дәрежелі вегетативтік
орталығы болып саналады. Мұнда зат алмасуын, дененің температурасын, аштық
және шөл сезімдерін, барлық ішкі мүшелердің қызметін реттеу орталықтары
бар. Мұнда нейросекреттер түзіліп, ол неиросекреттер гипофиз безінде
белсендіріледі. Сондықтан Гипоталамус пен гипофиз зат алмасуын реттейтін
біріккен орталық болып есептеледі. Гипоталамуста барлық ішкі секрециялық
бездердің қызметін реттеуге қатысатын орталық бар. Бұларға қоса, ол адамның
ұйқысын және сергектігін реттеуге қатысады.

Аралық мидың дамуы 13-15 жаста аяқталады. Ми бағанасының ортаңғы бөлігін
ретикулярлық формация ( торлы құрылым ) деп атайды. Ол әртүрлі пішінді және
мөлшерлі бір-бірімен шырмалып жатқан нейрондардан тұрады. Микроскоппен
қарағанда торға ұқсас болғандықтан оны торлы құрылым деп те атайды. Торлы
құрылым негізінен орталық жүйке жүйесінің 3 бөліміне әсер етеді: жұлын,
мишық және үлкен ми сыңарлары. Ол жұлынның белсенділігін арттырып немесе
тежеп отырады. Торлы құрылымның әсерінен жұлынның байланыс жолдары
жеңілденіп, әлсіз тітіркендіргіштің өзіне жұлын рефлекстері толығынан және
жақсы пайда болады. Ал тежеп әсер еткенде жұлын рефлексі әлсіреп, нашарлап
тітіркендіргіштің күшті әсерін қажет етеді. Ми сыңарларына белсенділендіріп
әсер етуіне байланысты оның қозғыштығы төмендеп, адам ұйқыға кетеді. Торлы
құрылымның әсеріне байланысты рецепторлардан келген арнайы мәліметтер ми
сыңарларында талданып, дұрыс ұғым пайда болады. Ми сыңарлары мен торлы
құрылым бір-бірімен байланысты қызмет атқарады. Тек қана торлы құрылым ми
сыңарларын белсенділендіріп қоймай, керісінше, ми сыңарларының қыртыстары
да торлы құрылымға белгілі шамада әсер етеді.

Қыртысасты ядролар. Ми сыңарларының ақ заттарының ішінде қыртыс асты
ядроларының сұр заттары болады. Ол ядролардың ішінде ең маңыздысы -
бозарған, қауызды және құйрықты ядролар.

Бозарған ядро қозғалу кезінде көмекші қимылдарды қамтамасыз етеді және
ортаңғы мидағы қызыл ядроны тежейді. Бұл ядроның қызметі күшейгенде қосымша
қимылдар көбейіп, бұлшық еттің тонусы төмендеп кетеді. Мұндай жағдайда
қолдың қажетсіз еріксіз тырбаңдаған қимылдары пайда болады, беті тыржияды
т.с.с. қимылдар туады. Ондай еріксіз қимылдар, мысалы, хорея ауруымен
ауырған адамдарда байқалады.

Бозарған ядроның қызметі нашарлағанда бүлшық еттің хонусы күшейіп, көмекші
қимылдар мүлдем жойылады. Он-дай адамның беті маска тәрізді болып,
қимылдары икемсіз, бір-біріне сәйкестелмейді.

Қ ұ й р ы қ т ы ядро мен қ а у ы з д ы ядро бозарған ядроның қызметін
тежейді. Сондықтан бүлардың қызметі күшейгенде бозарған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.