Желтоқсан оқиғасы – ұлт рухының биік белесі

1 Жастар қозғалысына тікелей түрткі болу себебі
2 Республика басшылығының саяси дәрменсіздігі
3 Желтоқсандағы қайғылы оқиғаға әміршіл.әкімшіл жүйе басты кінәлі

Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы етіп Г.В. Колбиннің жасырын және халықты қорлайтындай түрде тағайындалуы жастар қозғалысына тікелей түрткі болды. Бұл орталықтың өрескел өктемдік саясатының тікелей көрінісі болды. Бұл республика халқының өмірлік мүдделеріне байланысты мәселелерді олардың пікірімен, көзқарасымен санаспай, қайта құру жария еткен демократиялық қағидаларға қайшы, біржақты әміршіл әдіспен жүзеге асыруының дәстүрлі айқын көрінісі еді. Республика халқын қорлайтын мұндай шешімге алғашында Алматы қаласының жұмысшылары мен оқушы жастарының шағын тобы ғана наразылық білдірді. Наразылық бейбіт және саяси сипатта болды. Онда мемлекеттік құрылысты құлатуға, ұлт араздығын қоздыруға байланысты ұрандар айтылған жоқ. Жиналған жастар заңдарды және қоғамдық тәртіпті бұзбаған, олар тек Орталық Партия Комитеті пленумының асығыс шешімі жөнінде түсінік берілуін талап етіп, мұндай шешіммен өздерінің келіспейтінін білдірді. Бірақ республика басшылығы жастармен тең құқылық келіссөз бастағысы, олардың пікірін тыңдағысы келмеді. Саяси, бейбіт шеруді - билікті қорлау, өздеріне төнген қауіп деп санап, оларға қарсы күш қолданумен жауап берді, тіпті бой көтерулерді тұрақты армия бөлімдерін қолдана отырып басып-жаншу туралы шешім қабылдады. Г.Колбин бастаған республика басшылығының үсті-үстіне өтінуіне байланысты Орталықтың ішкі әскерлерінің арнаулы бөлімдері Алматыға жеткізілді. Бейбіт және аз адам қатысқан наразылық осыған байланысты жаппай бас көтеруге ұласты.
Республика басшылығының саяси дәрменсіздігі, олардың сын жағдайдан шығудың бейбіт жолын қарастырмауы, тіпті бұған ұмтылмауының өзі, олардың ақыл-парасат пен ізгі ниетке емес, қайта қарулы күшке сүйенуі, жаппай наразылықтың бой көтеруіне, өршуіне тікелей себеп болды. Наразылық білдірушілер мен қарулы күштердің арасында қақтығыс болды, нәтижесінде, кісі өлімі, денеге жарақат келтіру, автокөліктерді өртеу, үйлерді зақымдау оқиғалары орын алды. Наразылықты басып-жаншуға байланысты құқық қорғау органдары заңдылықты өрескел бұзып, ұсталғандарды ұрып-соқты, жеңіл-желпі киінген адамдарды көлікке тиеп, қала сыртына апарып тастады, прокурордың санкциясынсыз ұсталғандарды тергеу изоляторы мен уақытша ұстау орындарында көбіне тамақ берместен, бірнеше тәулік бойы ұстады.
Наразылықты қуып-тарату кезінде сойыл, саперлік кішкентай күректер, қызмет иттері пайдаланылды. Қақтығыс салдарынан наразылыққа қатысқандар тарапынан да, қоғамдық тәртіп сақшылары тарапынан да қаза тапқандар әртүрлі дене жарақатын алғандар сөз жоқ болды. Жұмысшылар мен қызметшілерден азаматтық құрамалар құрып, оларды қаруландыру жөнінде нұсқау берген, сол арқылы адамдарды ұлттық белгісі бойынша бір-біріне қарсы қойған Орталық партия басшыларының, қызметкерлерінің іс-әрекеттері өте қауіпті болды. Мұның өзі сол уақытта бұл оқиғаны ұлтаралық қақтығыс сипатына айналдырудың тікелей амалы еді. Бұл сұрқиялық орталықтың «қазақ ұлтшылдығы» деген жалған, жалақорлық айыптаудың тікелей қайнар көзі болды.
Алматы қаласында 1986 жылы желтоқсанның 17-18-інде болған оқиғаларға байланысты жағдай Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің 1986 жылы 19 желтоқсанда өткен бюро мәжілісінде талқыланып, СОКП Орталық Комитетінің 1986 жылғы 18 желтоқсандағы Алматыдағы оқиғаға байланысты қабылданған қаулысын толық қолдайтынын және оны жүзеге асыруға бағытталған шаралардың іс-жоспарын бекітті, жергілікті партия, кеңес алқаларына еңбекші жастар, студенттер арасындағы ұлтшылдық көріністермен күрес жүргізу, ұлтшылдықтың кез келген көріністерінен оларды оқшаулау мәселелеріне ерекше мән берілді. (хаттама №18)
Орталық Партия Комитетінің бюро мәжілісіне қатысқандардың барлығы бірауыздан қабылданған 16 түрлі іс-шара жөнінде дауыс берді.