Көмекші өндіріс

ІІ.Көмекші өндірістің шығындарының талдамалық есебі.
2.1.Көмекші өндірістің сипаттамасы
2.2.Қарапайым өндірістің калъкуляциясы.
2.3. Күрделі өндірістің калькуляциясы

Негізгі өндіріс тұтынатын өнімді шығарып жұмыс жасайтын және қызмет көрсететін өндіріс көмекші өндіріс деп аталады. Бұл - қазандық, электр станциялары, сумен жабдықтау, жөндеу-механикалық цехы, автотранспорт және т.б. Көмекші өндірістің шығындарын есептеуге 920 шоты арналған және ол "Цехтардың Шығындары" деп аталатын ведомоста жүргізіледі, онда әрбір өндіріс (цехтар) үшін жеке талдамалық шот (тіркемелі парақтарда) ашылады.
Көмекші өндірістің шығындарын есепке алу үшін мына шоттар арналған:
920- "Көмекші өндірістер (қорытушы шот)";
921- "Материалдар";
922- "Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу";
923- "Еңбекақыдан қаржы бөлу";
924- "Үстеме шығыстар";
Көмекші өндірістердің әрбір цехтары бойынша шығындарды есепке алу "цехтар шығындары" деп аталатын ведомоста жүргізіледі. Ведомосқа жазбалар талдамалық кестелерден немесе бастапқы құжаттардан алып жазылады.
Көмекші өндірістің талдамалық (аналитикалық) есебі әрбір цехта, өнім түрлері (егер олар әрқилы болса) және шығын баптары бойынша жүреді. Шығын номенклатурасы өндірістің күрделілігі мен сипатына тәуелді болып келеді, Әдетте, ол өзіне: негізгі материалдарды, көмекші материалдарды, отын-энергетикалық және технологиялық шығыстарды, электр энергиясын, өндіріс мақсаты үшін пайдаланатын буды және суды, негізгі және қосымша жалақыны, жалақыдан аударылатын аударымдарды, үстеме шығыстарды қосады.
Қосымша өндірістің күрделілігі, сондай-ақ шығарылатын өнімнің біртектестігі немесе біртектес еместігі көмекші өндірістің көрсеткен қызметінің өзіндік құнын есептеу үшін әртүрлі әдісті қолдануға мәжбүр етеді.
Көмекші өндірістің есеп айырысуы мен калькуляциясы біршама ерекшеленеді, өйткені кейбір цехтар бір-бірімен тығыз байланыста болады және тұрақты түрде бір-біріне қызмет көрсетеді: жөндеу-механикалық цехы жүк автомашина цехына ағымдағы жөндеу жүмысын жүзеге асырады, ал автотранспорт цехы жөндеу-механикалық цехына жүкті тасымалдайды.
Автомашинаның ағымдағы жөндеуінің өзіндік құнын есептеу үшін автомашинамен тасымалданатын жүктің өзіндік кұнын білу керек, ал тасымалданатын жүктің өзіндік құнын есептеу үшін ағымдағы жөндеудің өзіндік құнын білу керек. Бұл жағдайда, өзіндік құны не математикалық, не есептік өзіндік құн бойынша (немесе өткен айдағы кызмет көрсетудің құны бойынша) есептелінеді. Математикалық әдіс анық болғанымен, іс жүзінде екінші әдісі кеңінен пайдаланылады. Көмекші өндірісте шығындар ай сайын таратылады, сондықтан онда қалдық қалмайды.
Тек жөндеу-механикалык пен аспаптар жасайтын цехын қоспағанда, бұл цехтарда ай соңында қалдықтары болуы мүмкін. Бұндай қалдықтарды есептік кезеңнің соңында өндірістік бухгалтериядан қаржылық бухгалтериясына беріледі, ол кезде 213 - "Көмекші өндіріс" шоты дебеттеледі де, 920 - "Көмекші өндіріс" шоты кредиттеледі — бұл операцияның көмегімен аяқталмаған өндірістің қалдығы қаржылық есеп берудің көмекші өндірісіне жатқызылады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Родостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Родостовец В.В., Шмидт О.И. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы-2003 ж ;
2. Назарова В.Л. «Бухгалтерлік есеп» Алматы-2005 ж ;
3. Мырзалиев Б.С., Әбдішүкіров Р.С. «Шаруашылық жүргізуші операциялар әдістемелері» Практикум Алматы- 5006 ж ;
4. Мырзалиев Б.С., Сыздық Қ.С., Әбдішүкіров Р.С., Мұзрапов М.А., Данбай Ш.А., Әбдішүкіров С.С., Жамшиев Ө.Ж. «Ұжымдарда қаржы-шаруашылық қызметін үлгі (типтік) жоспары бойынша есеп жүргізу тәжірибесі» Түркістан-2003 ж ;
5. Тұлғалардың (субъектілердің) қаржы-шаруашылық қызметі бухгалтерлік есеп шоттарының «Бас (типтік) жоспары» 1997 ж ;
6. Іс-тәжірибеде қолданатын бухгалтерлік есеп шоттарының «Жұмыс жоспары» Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіндегі Бухгалтерлік есеп және аудит әдіснамасы Департаменті 2005 ж