Көмекші өндіріс


ІІ. Көмекші өндірістің шығындарының талдамалық есебі.
2. 1. Көмекші өндірістің сипаттамасы
Негізгі өндіріс тұтынатын өнімді шығарып жұмыс жасайтын және қызмет көрсететін өндіріс көмекші өндіріс деп аталады. Бұл - қазандық, электр станциялары, сумен жабдықтау, жөндеу-механикалық цехы, автотранспорт және т. б. Көмекші өндірістің шығындарын есептеуге 920 шоты арналған және ол "Цехтардың Шығындары" деп аталатын ведомоста жүргізіледі, онда әрбір өндіріс (цехтар) үшін жеке талдамалық шот (тіркемелі парақтарда) ашылады.
Көмекші өндірістің шығындарын есепке алу үшін мына шоттар арналған:
920- "Көмекші өндірістер (қорытушы шот) ";
921- "Материалдар";
922- "Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу";
923- "Еңбекақыдан қаржы бөлу";
924- "Үстеме шығыстар";
Көмекші өндірістердің әрбір цехтары бойынша шығындарды есепке алу "цехтар шығындары" деп аталатын ведомоста жүргізіледі. Ведомосқа жазбалар талдамалық кестелерден немесе бастапқы құжаттардан алып жазылады.
Көмекші өндірістің талдамалық (аналитикалық) есебі әрбір цехта, өнім түрлері (егер олар әрқилы болса) және шығын баптары бойынша жүреді. Шығын номенклатурасы өндірістің күрделілігі мен сипатына тәуелді болып келеді, Әдетте, ол өзіне: негізгі материалдарды, көмекші материалдарды, отын-энергетикалық және технологиялық шығыстарды, электр энергиясын, өндіріс мақсаты үшін пайдаланатын буды және суды, негізгі және қосымша жалақыны, жалақыдан аударылатын аударымдарды, үстеме шығыстарды қосады.
Қосымша өндірістің күрделілігі, сондай-ақ шығарылатын өнімнің біртектестігі немесе біртектес еместігі көмекші өндірістің көрсеткен қызметінің өзіндік құнын есептеу үшін әртүрлі әдісті қолдануға мәжбүр етеді.
Көмекші өндірістің есеп айырысуы мен калькуляциясы біршама ерекшеленеді, өйткені кейбір цехтар бір-бірімен тығыз байланыста болады және тұрақты түрде бір-біріне қызмет көрсетеді: жөндеу-механикалық цехы жүк автомашина цехына ағымдағы жөндеу жүмысын жүзеге асырады, ал автотранспорт цехы жөндеу-механикалық цехына жүкті тасымалдайды.
Автомашинаның ағымдағы жөндеуінің өзіндік құнын есептеу үшін автомашинамен тасымалданатын жүктің өзіндік кұнын білу керек, ал тасымалданатын жүктің өзіндік құнын есептеу үшін ағымдағы жөндеудің өзіндік құнын білу керек. Бұл жағдайда, өзіндік құны не математикалық, не есептік өзіндік құн бойынша (немесе өткен айдағы кызмет көрсетудің құны бойынша) есептелінеді. Математикалық әдіс анық болғанымен, іс жүзінде екінші әдісі кеңінен пайдаланылады. Көмекші өндірісте шығындар ай сайын таратылады, сондықтан онда қалдық қалмайды.
Тек жөндеу-механикалык пен аспаптар жасайтын цехын қоспағанда, бұл цехтарда ай соңында қалдықтары болуы мүмкін. Бұндай қалдықтарды есептік кезеңнің соңында өндірістік бухгалтериядан қаржылық бухгалтериясына беріледі, ол кезде 213 - "Көмекші өндіріс" шоты дебеттеледі де, 920 - "Көмекші өндіріс" шоты кредиттеледі - бұл операцияның көмегімен аяқталмаған өндірістің қалдығы қаржылық есеп берудің көмекші өндірісіне жатқызылады.
Келесі есептік жылдың басында қаржылық бухгалтериядан өндірістік (басқарушылық) бухгалтерияға беріледі, ол кезде 920 - "Көмекші өндіріс" шоты дебеттеліп, 213 - "Көмекші өндіріс" шоты кредиттеледі.
Көмекші өндірістің көрсеткен қызметін және атқарған жұмысын тұтынушылар бойынша тарату үшін "Көмекші өндірістің көрсеткен қызметін тарату" деп аталатын талдамалы кестесін жасайды. Онда әрбір көмекші цехтардың жиынтық шығындары, өндірілген өнімнің саны көрсетіледі: су қайнататын қазан цехы бойынша - будың тоннасы, компрестік қондырғы - қысылған ауаның куба метрі, электростанция - киловатт/сағаты, автотранспорт - тонна/километрі. Содан соң жұмыс пен қызметтің өзіндік құнының бірлігі анықталады. Өзіндік құнның бірлігін анықтаған соң, жұмыс пен кызметті тұтынғандарға таратады.
Көмекші өндірістің өнімінің санын счетчиктердің көрсеткіштері бойынша немесе шамамен (шартты жолымен) анықтайды. "Көмекші өндіріс қызметін таратудың" талдамалық кестесі үш бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімде өнімнің, жұмыстардың, көрсетілген кызметтердің және көмекші өндірістер шығындарынан, ондағы материалдық құндылықтардың іс жүзіндегі өзіндік құны есептелініп шығарылады және олардың жоспарлы өзіндік құны келтіріледі. Қабылданған және көрсетілген қарама-карсы қызметтердің өзіндік құны тең болуға тиіс. Екінші бөлімде алынған және көрсетілген қызметтердің саны мен жоспарлы өзіндік құны, негізгі тұтынушыларға босатылған қызметтердің саны мен құны, материалдық шоттарға кіріске алынған құндылықтардың құны көрсетіліп, өнімнің, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің бір өлшемінің, өзіндік құны анықталады.
Екінші бөлімнің деректері "Цех шығындарының" негізінде ведомосқа жазылады, содан соң өнімді, жұмысты және қызметті тұтынғандардың шоттары дебеттеледі де, 920 шоты кредиттеледі.
Үшінші бөлімде көрсетілген қызметтің жабдықтаушысы болып саналмайтын бөлімшелердің шығындарының таратылғаны көрсетіледі.
Ай ішінде көмекші өндіріске мынадай шығындар жатқызылды:
Кесте 2. 1.
Көмекші өндіріс қажеттілігіне босатылған материалдық құндылықтар:
- автотранспорт цехына
- буқазан цехына
- жөндеу механикалық цехына
141
35
79
27
Көмекші өндірісте істейтін еңбеккерлерге жалақысы есептеленеді:
- автотранспорт цехына
- буқазан цехына
жөндеу механикалық цехына
319
165
98
56
Көмекші өндіріске жататын үстеме шығыстары есептен шығарылды:
- автотранспорт цехына
буқазан цехына
2131635
1102569
654860
374206
Көмекші өндірістің шолушы шотына жинақталады:
- материалдық шығындары
- еңбек ақы шығындары
- еңбек ақыдан аударылатын аударымдар
- үстеме шығыстары
Шығындар цехтар бойынша қорытынды.
- автотранспорт цехына
- буқазан цехына
- жөндеу механикалық цехына
7334545
141
319
602910
2131635
3414419
2610080
1310046
920
920
920
920
921
922
923
924
Бір-біріне қарама қарсы көрсетілген қызметтері есептен шығарылады:
- автотранспорт цехына
- буқазан цехына
жөндеу механикалық цехына
1159810
253681
557869
348260
920 920
(сәйкес субпюттары бойынша)
920 920
(сейкес субпюттары бойынша)
Негізгі өндіріске көрсеткен қызметі мен атқарған жұмыстары:
- кескіш цехы үшін
- пішетін цехы үшін
- дайындау цехы үшін
- аяқ киім тігетін цехы үшін
5058038
1414650
1623758
766671
1252959
Технологиялық процестің сипатына және шығаратын өнімнің, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің біртектілігіне қарай қосымша өндіріс қарапайым және күрделі болып бөлінеді.
Қарапайым өндіріс біртекті, күрделілігі бірдей өнімдерді шығарады. Оларда, әдетте, аяқталмаған өндіріс пен шала фабрикаттар (электр станциялары, бу-қазандық, компрессорлық және оттегі станциялары, автомобиль көлігі) болмайды.
Күрделі өндіріс алуан түрлі өнім түрлерін шығарады, оның аяқталмаған өндірісі болады және бұйымдардың, өнімдердің, жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің түрлері бойынша есеп жургізуді талап етеді. Күрделі өндіріске жөндеу, модельдік (үлгілік), аспаптық, ыдыс цехтары жатады.
Мысал, кәсіпорынның құрамында көмекші өндіріс ретінде: автотранспорттық, жөндеу-механикалық, бу қазандық цехтары бар болсын дейік. Олардың ішінен жөндеу-механикалық цехы - күрделі цех болып саналады, ал қалған екеуі қарапайым цехтар қатарына жатады
2. 2. Қарапайым өндірістің калъкуляциясы.
Қарапайым өндірісінде өнімнің, қызметтің және жұмыстың өзіндік құнының бірлігі ықшамдалған тәсіл бойынша калькуляцияланады: шығарылған өнімге, жұмысқа, қызметке қатысты шығын сомасын сол өнімнің санына бөледі.
Анықталған өнімнің, қызметтің, жұмыстың өзіндік құны бойынша тұтынушыларға 920 шотының кредитінен есептен шығарылады.
1. Бу қазан цехы. Бу қазан цехының таза өзінің шығыны 2610080 тенге кұраған, ал жөндеу-механикалық цехының көрсеткен қызметі (құрал-жабдықттарды жөндеу бойынша) - 175150 тенге құраған, автотранспорт цехының көрсеткен қызметі (есептік құны бойынша) - 382719 тенге құраған. 1 тонна будың есептік өзіндік кұны - 185 тенге құраған (өткен айдағы нақты шығындарының деңгейінен алынған) .
Ағымдағы айда жылыту үшін 14397 тонна бу шығарылған, еңді ол счетчиктердің көрсеткішіне сәйкес тұтынушылардың арасына таратылады:
Кесте 2. 2.
Қатар
№
Негізгі. өңдіріс цехтары:
- кесу цехы
- пішу цехы
- Дайындау цехы
- аяк киіңлі тігу цехъі
2990
2901
2940
2600
668679
648776
657497
581460
* 1 тонна будың есептік өзіңдік кұны 185 теңге кұраған
Негізгі тұтынушыларға көрсетілген қызметтің нақты өзіндік құны 2920049 теңге құраған (6 кестеге қараңыз) : 2610080 + 175150 + 382719 - 1340 х 185 (жоспарлы өзіндік құны бойынша жөндеу-механикалық цехының көрсеткен қызметі) . Негізгі тұтынушыларға көрсетілген қызмтеттің нақты өзіндік құнының бірлігі 223, 64 теңгеге тең болған (2920049 : 13057) .
Негізгі тұтынушыларға көрсетілген қызметтің нақты өзіндік кұны туралы мәліметтің (223, 64 тенге) және тұтынылған кызметтің саны туралы ақпараттың негізінде бу қазанының шығындары тиісті тұтынушылары бойынша есептен шығарылады.
2. Автотранспорт цехы. Автотранспорт цехының тасымалдаған жүгінің саны 18957 ткм құраған (ағымдағы айдың жол парағының мәліметі бойынша) . Ал автотранспорт цехының өзі жасаған шығын 3414419 тенге құраған, қарама-қарсы қабылданған кызметтің деңгейі - 253861 тенге құраған (жөндеу-механикалық цехының көрсеткен қызметі, 6 кестеге 568 б. қараңыз) . Өткен айдың нақты өзіндік құны туралы мәлімет бойынша бір т/км-дің жоспарлы өзіндік құны 193 тенге құраған. Жоспарлы өзіндік құн бойынша қарсы көрсетілген қызметтің сомасы цехтар бойынша мынаны құраған:бу қазан цехы бойынша - 382719 тенге (1983 т/кмх193) ; жөндеу-механикалық цехы бойынша - 100360 тенге (520 т/кмх!93) .
Жоғарыда келтірілген мәліметтер бойынша негізгі тұтынушыларға көрсетілген қызметтің нақты өзіндік құнының сомасы 3185021 тенге құраған (3414419+253681-382719-100360) . Негізгі тұтынушыға көрсетілген қызметтің көлемі 16454 т/км құраған (18957-1983-520) . Негізгі тұтынушылар бойынша шығындардың жалпы деңгейін (3185021) негізгі тұтынушыларға көрсетілген қызметтің көлеміне (16454) бөлеміз де, 1 т/км нақты өзіндік құнын табамыз, ал ол біздің мысалда - 193, 57 тенге құраған (3185021:16454) .
Жасалған калькуляцияның және жол парағының негізінде транспорттық кызметті тасымалданған жүктің т/км бойынша есептелген санына пара-пар (пропорционалды) етіп тұтынушылардың арасына таратылады.
Кесте 2. 3.
І Қатар
№
Негізгі ендіріс цехтары:
- кесу цехы
- пішу цехы
- дайындау цехы
- аяк киімді тігу цехы
2030
1100
564
3469
392950
212928
109174
671499
1983
520
382719*
100360*
Кесте 2. 4.
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz