«Парниктік» эффект мәселесі

Жоспар
Кіріспе

1 «Парниктік» эффект
2 Озон мәселесі
3 Қышқылдық жауын шашындар мәселесі

Мәліметтер бойынша парниктік газдың әсерінен соңғы жүз жылдықта .Жердің орташа жылдық температурасы 0,3 -0,60С –ға артқан. Қазіргі кезде көмірқышқыл газының концентрациясының арту жылдамдығы жылына 0,3 -0,5% Осыған жақын қарқынмен басқада парниктік газдардың мөлшері артып келеді.(Метан –жылына 1%, азот оксидтері –жылына 0,2%). Атмасферадағы парниктік газдардың мөлшерінің екі еселенуі ХХІ ғасырдың екінші жартысында болуы мүмкін. Бұл ғасырда, әр түрлі болжамдарға сүйенсек, планетаның орташа жылдық температурасының 1-3,50С –ға артуына әкеледі.
Болжамдар бойынша ауа райының жылынуы әсерінен, мәңгі мұздықтардың еруі салдарынан әлемдік мұхит шамамен 1,5м(соңғы 100 жылда 10-12см ) көтерілуі мүмкін.Мұхит деңгейінің 1,5-2м-ге көтерілуі шамамен 5млн.км2 құрлықтың су астында қалуына әкеледі. Бұл аудан жалпы алғанда үлкен болғанымен (құрылық бетінің 3%-ы ғана) құнарлы және тығыз қоныстанған жерлер. .
Ауа райының жылынуы әлемдік мұхиттың деңгейінің көтерілуінен басқа да құбылыстар: ауа райының тұрақсыздық дәрежесінің артуы, дауылдардың жиіленуі, жануарлармен өсімдіктердің жойылу жылдамдығының артуына әкеліп соқтыруы мүмкін.Полюстер мен экватордың температура айырмашылығының кему мүмкіндігі де ғалымдарды алаңдатып отыр. Бұл құбылыс негізінен полюстердің өте күшті жылынуы нәтижесінде болуы мүмкін. Бұл мәңгі тоңды топырақтардың ауданының кемуіне және олардан (әсіресе, батпақтанған) метанның бөлініп шығуына, ал мұның өзі парниктік эффектінің артуына әкеледі.
Көмірқышқыл газының атмасфераға түсуінің негізгі техногенді көзі –органикалық отынды жандыру болып табылады. Қазір тек жылу энергетикасынан атмасфераға шамамен жылына бір адамға 1т көміртегі немесе Жер шарында жылына 6млрд. Т жетеді деп болжануда.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Парниктік эффект
мәселесі
Парниктік газдардың әсрінен жылулық баланстың өзгеруі нәтижесінде мүмкін
болатын жер шарының температурасының ғаламдық артуын — парниктік эффект деп
атайды. Негізгі парниктік газ көмірқышқыл газы болып табылады (11-
кесте).
Жер атмосферасындағы негізгі парниктік газдардың
конңентрациясының өзгеруі, динамикасы және қасиеттері

Өлшем Көмірқышқыл Метан Фреон- Азот
Көрсеткіштер бірлігі газ (СО2) (СН1) дар оксидтер
і
Өндіріс Бөлік млн
демалғанға шаққанда 280 0,79 өте аз 0,2
дейінгі кезең
88
Қазіргі кездегі
консентрация 354 1,72
% 0,3 -0,5 0,5-0,6 - 0,2 -
Жылдық өсу 0,3
Өмір сүру уақыты жыл 50 -200 10 130 150
Әсер ету 1молекула 1 25 11000 165
белсенділігі ға
Парниктік 66 18 8 3
эффектідегі үлес %

Көмірқышқыл газының парниктік эффектіге қосатын үлесі әр түрлі
мәліметтер бойынша 50% -дан 65% -ға дейін жетеді. Басқа парниктік газдарға
метан (шамамен 20%) азот оксидтері (шамамен 5%), озон фреондар (хлорофтар
көміртек)және басқада газдар (парниктік эффектінің шамамен 10 -25%) жатады.
Барлығы 30-ға жуық парниктік газдар, олардың атмасферадағы мөлшеріне ғана
емес, соымен қатар бір молекулаға әсерінің салыстырмалы белсенділігіне де
байланысты болады. Аталған қөрсеткіш бойынша көмірқышқыл газын бірге теңеп
алсақ, онда метан үшін ол25, азот оксидтері үшін -165, фреондар үшін -11000-
ға тең.
ХІХ ғасырдың ортасынан бастап атмосферадағы СО2 мөлшерінің өзгерісі
(аудаың млн. Мөлшері, немесе млн-ға шаққандағы бөлігі) 1859 жылы -265 -290:
1958 -313: 1978 -330: 1990 -350, яғни 12-15% артқан.
Жер бетіне негізінен жылулық емес, көрінетін сәулелер ағыны түседі.
Бұл сәулелер парниктік газдар арқылы өзгермей өтеді. Жер маңы кеңістігінде
бұл сәулелердің басым бөлігі әр түрлі денелермен кездескенде ұзын толқын
(инфрақызыл) жылулық сәулелерге айналады. Парниктік газдар жылу
сәулелерінің космос кеңістігіне кетуіне қарсы әсер етеді. Олар қақпанға
түскендей болып жиналады ауаның температурасының артуына (парниктік эффект)
әкеліп соқтырады.
Мәліметтер бойынша парниктік газдың әсерінен соңғы жүз жылдықта
.Жердің орташа жылдық температурасы 0,3 -0,60С –ға артқан. Қазіргі кезде
көмірқышқыл газының концентрациясының арту жылдамдығы жылына 0,3 -0,5%
Осыған жақын қарқынмен басқада парниктік газдардың мөлшері артып
келеді.(Метан –жылына 1%, азот оксидтері –жылына 0,2%). Атмасферадағы
парниктік газдардың мөлшерінің екі еселенуі ХХІ ғасырдың екінші жартысында
болуы мүмкін. Бұл ғасырда, әр түрлі болжамдарға сүйенсек, планетаның орташа
жылдық температурасының 1-3,50С –ға артуына әкеледі.
Болжамдар бойынша ауа райының жылынуы әсерінен, мәңгі мұздықтардың
еруі салдарынан әлемдік мұхит шамамен 1,5м(соңғы 100 жылда 10-12см )
көтерілуі мүмкін.Мұхит деңгейінің 1,5-2м-ге көтерілуі шамамен 5млн.км2
құрлықтың су астында қалуына әкеледі. Бұл аудан жалпы алғанда үлкен
болғанымен (құрылық бетінің 3%-ы ғана) құнарлы және тығыз қоныстанған
жерлер. .
Ауа райының жылынуы әлемдік мұхиттың деңгейінің көтерілуінен басқа да
құбылыстар: ауа райының тұрақсыздық дәрежесінің артуы, дауылдардың
жиіленуі, жануарлармен өсімдіктердің жойылу жылдамдығының артуына әкеліп
соқтыруы мүмкін.Полюстер мен экватордың температура айырмашылығының кему
мүмкіндігі де ғалымдарды алаңдатып отыр. Бұл құбылыс негізінен полюстердің
өте күшті жылынуы нәтижесінде болуы мүмкін. Бұл мәңгі тоңды топырақтардың
ауданының кемуіне және олардан (әсіресе, батпақтанған) метанның бөлініп
шығуына, ал мұның өзі парниктік эффектінің артуына әкеледі.
Көмірқышқыл газының атмасфераға түсуінің негізгі техногенді көзі
–органикалық отынды жандыру болып табылады. Қазір тек жылу энергетикасынан
атмасфераға шамамен жылына бір адамға 1т көміртегі немесе Жер шарында
жылына 6млрд. Т жетеді деп болжануда.
Атмасферадағы көміртегінің мөлшерін кемітетін негізгі факторлар
фотосинтез бен мұхиттың сіңіруі болып табылады. Тәжірибелерде СО2-нің
ауадағы консентрацияның екі есе артуы (330 –дан 660 бөлік млн
-ға)өсімдіктердің (сорго, жүгері) ассимиляциялық аппаратының ауданының
артуына және зертелген дақылдардың өнімділігінің; мақта -124% помидор мен
баклажан -40% , бидай, күріш, күнбағыс -20%, бұршақ пен соя -43%
(Кондратьев,1990) артуына әкелген.
Мұхит адам қызметінің нәтижесінде түзілген көмірқышқыл газының 50% -ын
сіңіреді. Сонғы жылдарда жүргізілген зерттеулер мен бақылаулар техрогенді
процесстермен қатар парниктік газдарды шығару көзі экожүйелердің өзі болып
табылатынын көрсетті. Экожүйелердегі қалыптасқан зат айналымының әсерінен
бұзылуы көмірқышқыл газының, метан мен басқа да газдардың бөлініп шығуына
әкеледі.
Осыған байланысты парниктік эффект мәселесін шешу көбінесе табиғи-
экожүйелік денгейде қойылып отыр.
Көптеген ғылымдар ауа райы мәселесін қарастыруда тек жылыну жағын
ғана емес оған қарама –қарсы құбылыстарды ескеру қажетілігін атап
көрсетеді. Атап айтқанда шаңдану жер бетіне күн радиатциясының келіп
түсуіне кедергі келтіреді де, жылудың жетіспеуіне әкеліп соқтырады. Ауаның
ылғалдылығымен бұлыттанудың артуыда ұқсас әсер етеді. Назар аудару қажет
фактордың біріне жер бетінің шағылыстыру қабілетін (альбедо) өзгеруі де
жатады. Оның артуы температураның төмендеуіне әкеледі.
Қарама-қарсы бағытталған факторлардың бір уақыттағы әсері ауа райының
өзгеруі туралы бір жақты болжамдар жасауға негіз бермейді.

Озон мәселесі
Атмосфераның озон мәселесін адам қызметіне қатысты өз ара байланысты
екі аспектісі бар:Жоғарғы қабаттағы бұзылу (озон қабаты) және жер маңы
кеңістігі концентрациясының артуы.
Озон қабаты полюстерде 9-30км экваторда -18-32км биіктікте
орналасқан. Ондағы озонның концентрациясы 0,01-0,06мг \ м3. Егер қабаттағы
озонды таза күйле бөліп алса, оның қалдығы 3-5мм құрайды. Озонның мөлшері
сантиметрмен (0,3-0,5) немесе Донсон бірлігімен (100есе үлкейтілген млм
-300-500 бірлік) есептеледі.
Атмосфераның жоғарғы қабатындағыозон отегі молекулаларының (02)
ультракүлгін сәулелер әсерінен ыдырауы нәтижесінде түзіледі. Бос оттегінің
оттегі молекуласына қосылуына озон түзеледі бір уақытта озон
молекулаларының ыдырап, оттегіне айналу процессі жүреді. Реакция жүруінің
шарты ультракүлгін сәулелерінің болуы және олардың инфрақызыл жылулық
сәулелерге айналуы болып табылады.
Озон толық ұзындығы 200-320нм болатын сәулелерді сіңіреді. Олардың
бір бөлігі ұзын толқындарымен қатар жер бетіне дейін жетеді. Ұзындығы 200-
400нм сәулелер биологиялық белсенді ультракүлгін сәулелер катигориясына
жатады .
Соңғы жылдары атмосфераның жоғарғы қабатындағы озонның мөлшерімен
кемуі байқалуда. Солтүстік жарты шардың орталық және жоғары ентіктерінде
бұл кему 3% құраған. Мемлекеттер бойынша озонның 1% қа кемуі тереңін
қатерлі ісігінен ауру денгейін 5 -7% ға арттыруы мүмкін .
Озонның ең көп мөлшері антрактидадан үстінде жойылған. Мұнда соңғы 30
жылда озонның мөлшері 40 -50% көмегімен. Озонның консентрациясының кемуі
нәтижесінде түзелген кеңістікті озон текстері деп атайды. Тегістіктің
көлемі жылына 4% артып отыр. Қазіргі кезде оның мөлшері АҚШ –тың көлемінен
артық. Сонымен қатар. көшіп жүретін тесіктерді пайда болуы жиілеп барады.
Оның мөлшері 10-100мың км.
Озон тексеруінің пайда болу себептері әліде болмаса толық
анықталмаған. Оған алғаш рет осы ғасырдың 80жылында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.