Қытай ежелгі өркениеттің ошағы

Кіріспе:
Қытай Халық Республикасы.
Негізгі бөлім
1 Мемлекеттік құрылымы
2 Экономикасы
3 ҚХР мен ҚР арасындағы дипломатиялық қатынас
Қорытынды
Қазақ . Қытай дипломатиялық қатынас орнатқандығының 15 жылдығы.

ҚХР ауданы – 9,6 млн км2
Астанасы – Пекин (9,9 млн. тұрғыны бар)
Ұлттық валютасы – Юань
Мемлекеттік тілі – Қытай тілі

Қытай ежелгі өркениеттің ошағы. Оның 3 мың жылдық тарихы бар. Қытай жерін адамдар палалиттен бастап мекендеген. Б.з.б. II мың жылдықта Инь – шан мемлекеті құрылды. Б.з.б. XI ғ. Ортасында Инь – шанды көрші тайпалар болып алып, Чжоу мемлекеті құрылды. 200 жыл созылған үздіксіз соғыстардан қейін Қытайда бір орталыққа бағынған Цинь империясы (б.з.б. 221-207ж) құрылды. Солтүстігіндегі көшпелілерден қорғану үшін Ұлы Қытай қорғаны салына бастады. Б.з.б. 206 – б.з. 205 жылы билікке жаңа Хань әулеті келді. Хань әулеті тұсында бірыңғай қытай халқы қалыптасады. Халық өзін ханьдықтармыз деп атай бастады. Бірақ 184 жылы 20 жылдан астам уақытқа созылған көтерілістен Хань әулеті құлап, үш патшалық құралды. Қытайда Хань әулетімен бірге құл иеленушілік қатынастар да жойылып, жаңа қоғамдық қатынастар орнады. 589 жылы ел Суй әулетінің төңірегіне қайта бірікті. 618 жылы оның орнына Тан әулеті келді. Қытай елі қайта гүлденді. Империя түрлі бағытта басқыншылық соғыстар жүргізді. X ғасырдың басында Тан империясы ыдырап, 960 – 1279 жылдары Оңтүстік Қытайды Сун әулеті біріктірді [1].
1271 ж. қарай Шыңғыс ханның немересі Құбылай бүкіл Қытайды өзіне бағындырып, Юань әулетінің негізін салды. XIV ғасырдың ІІ-ші жартысында Юань әулеті биліктен кетіп, орнына Қытайлық Мин әулеті келді. Әртүрлі жағдайлармен Мин әулеті де тақтан кетіп билікке Маньчжурлық Цинь әулеті келді. (1644 - 1911)
1860 – 70 жылдары Қытайда капиталистік қатынастар дами бастады. Жаңа экономикалық орталықтар (Шанхай, Ухань т.б.) құрылды.
1911 – 1913 жылдары елде Синьхай революциясы болып өтті. Цинь әулеті биліктен кетіп (1912 ж. 12 ақпан), оқшын күштер билікке келді. Бірақ Қытай жартылай отар ел ретінде қалып қойды. І-ші дүниежүзілік соғыс жылдарында (191 – 18) Жапония еуропа елдерінің өзара соғысып жатқанын пайдаланып, Қытайға жаңа талаптар қойды. 1917 жылы Ресейдегі Ақпан революциясынан кейін елде Сунь Ятсен басқарған ұлт – азаттық қозғалыс басталды [7].
1949 жылы қазанда Қытай Халық Республикасы жарияланды. 1950 жылы 14 ақпанда кеңес – қытай келісімі жасалып, ол былайша КСРО ҚХР – ға 300 млн. доллар көлемінде көмек көрсетті. 1953 – 1957 жылдары тағыда бірқатар келісімдерге қол қойылып, КСРО – Қытайға 125 ірі өнеркәсіп орындарын салуға көмектесті [2].

1 История Древнего Востока
2 Страны Мира
Энциклопедический справочник. Смоленск «Русич» 2004г.
3 Страны и народы. Москва 2004г.
4 Көрші журнал 2006ж. №11,12
5 Энциклопедия стран мира. Москва «Экономика» 2004г.
6 ҚҰЭ 6 том 208 бет
7 История стран Азий и Африки в новое время Часть I, II
8 Дипломатия жаршысы. Журнал I – II тоқсан 2004ж.

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қытай

ҚХР ауданы – 9,6 млн км2
Астанасы – Пекин (9,9 млн. тұрғыны бар)
Ұлттық валютасы – Юань
Мемлекеттік тілі – Қытай тілі

Қытай ежелгі өркениеттің ошағы. Оның 3 мың жылдық тарихы бар. Қытай
жерін адамдар палалиттен бастап мекендеген. Б.з.б. II мың жылдықта Инь –
шан мемлекеті құрылды. Б.з.б. XI ғ. Ортасында Инь – шанды көрші тайпалар
болып алып, Чжоу мемлекеті құрылды. 200 жыл созылған үздіксіз соғыстардан
қейін Қытайда бір орталыққа бағынған Цинь империясы (б.з.б. 221-207ж)
құрылды. Солтүстігіндегі көшпелілерден қорғану үшін Ұлы Қытай қорғаны
салына бастады. Б.з.б. 206 – б.з. 205 жылы билікке жаңа Хань әулеті келді.
Хань әулеті тұсында бірыңғай қытай халқы қалыптасады. Халық өзін
ханьдықтармыз деп атай бастады. Бірақ 184 жылы 20 жылдан астам уақытқа
созылған көтерілістен Хань әулеті құлап, үш патшалық құралды. Қытайда Хань
әулетімен бірге құл иеленушілік қатынастар да жойылып, жаңа қоғамдық
қатынастар орнады. 589 жылы ел Суй әулетінің төңірегіне қайта бірікті. 618
жылы оның орнына Тан әулеті келді. Қытай елі қайта гүлденді. Империя түрлі
бағытта басқыншылық соғыстар жүргізді. X ғасырдың басында Тан империясы
ыдырап, 960 – 1279 жылдары Оңтүстік Қытайды Сун әулеті біріктірді [1].
1271 ж. қарай Шыңғыс ханның немересі Құбылай бүкіл Қытайды өзіне
бағындырып, Юань әулетінің негізін салды. XIV ғасырдың ІІ-ші жартысында
Юань әулеті биліктен кетіп, орнына Қытайлық Мин әулеті келді. Әртүрлі
жағдайлармен Мин әулеті де тақтан кетіп билікке Маньчжурлық Цинь әулеті
келді. (1644 - 1911)
1860 – 70 жылдары Қытайда капиталистік қатынастар дами бастады. Жаңа
экономикалық орталықтар (Шанхай, Ухань т.б.) құрылды.
1911 – 1913 жылдары елде Синьхай революциясы болып өтті. Цинь әулеті
биліктен кетіп (1912 ж. 12 ақпан), оқшын күштер билікке келді. Бірақ Қытай
жартылай отар ел ретінде қалып қойды. І-ші дүниежүзілік соғыс жылдарында
(191 – 18) Жапония еуропа елдерінің өзара соғысып жатқанын пайдаланып,
Қытайға жаңа талаптар қойды. 1917 жылы Ресейдегі Ақпан революциясынан кейін
елде Сунь Ятсен басқарған ұлт – азаттық қозғалыс басталды [7].
1949 жылы қазанда Қытай Халық Республикасы жарияланды. 1950 жылы 14
ақпанда кеңес – қытай келісімі жасалып, ол былайша КСРО ҚХР – ға 300 млн.
доллар көлемінде көмек көрсетті. 1953 – 1957 жылдары тағыда бірқатар
келісімдерге қол қойылып, КСРО – Қытайға 125 ірі өнеркәсіп орындарын салуға
көмектесті [2].
ҚХР – Шығыс және Азиядағы мемлекет. Тұрғындарының 91% - ы қытайлар
(хань, ханзу). Бұдан басқа 50-ден астам ұлттар мен ұлыстар тұрады. Үрілері:
Чжуан, ұйғыр, манғол, тибет, хуэй, корей т.б. Қытайдың батысында 1,5 – 2
млн. шамасында қазақтар тұрады. Қытайлардың негізгі діндері –
конфуцишілдік, даосизм, буддизм, бұған қоса ислам діні, христиан дінінің
протестант, католик тармақтары кең тараған. Үн қалалары Шанхай (14,7 млн)
Тяньзинь (9,5 млн) т.б. Ел 23 провинциядан, 5 автономды ауданнан және
орталыққа тікелей бағынатын 4 қаладан (Пекин, Шанхай, Тянцзинь, Чунцин)
тұрады [3]. 1982 жылы қабылдаған Конституцияға сәйкес ҚХР – социалистік
мемлекет жоғарғы заң шығарушы органы – Бүкілқытайлық халық өкілдері
Жиналысы (2978 депутаты бар). БХӨЖ – ҚХР төрағасын, оның орынбасарларын,
орталық әскери кеңес төрағасын сайлайды және жоғары атқарушы орган ҚХР.
Мемлекеттік қеңесі премьері мен мүшелерін бекітеді. Қытай Коммунистік
партиясы (ҚКП) – елдегі жетекші партия (60 млн – нан аса мүшесі бар), бұдан
басқа 8 саяси партия бар. Ұлттық мейрамы – 1 қазан ҚХР дың құрылған күні.
2000 ж. дерек бойнша халқының саны 1,3 млрд.адам болған. Халықтың
көптігі үкіметті алаңдатып бір отбасыға бір бала деген шектеу қойды.
Орташа халқының өмір сүру жасы 65 – 70. Ерлер саны әйелдерге қарағанда
26,11 млн. адамға көп (1997 ж.) 1990 жылдарға қарай Қытайды 10 млн. адам
тастап басқа елдерге кетті. Әлемнің 164 мемлекетінде Қытай диаспорасы 30 –
50 млн. 380 қалалар мен 11 мың қала типтес ауылдар бар. 2 млн. асатын халқы
бар 11 ірі қала Шанхай (11 млн.), Пекин ,Яньцзин (7 млн.), Сянган (6,3
млн.), Шэньян, Укань , Туанчжау, Чунзин, Нанкин, Цяндао, Харбин.
Азияның шығысындағы мемлекет. Ресеймен солтүстік – шығысында (ұзындығы
3605 км және солтүстік - батысында 40 км) солтүстігінде Манғолиямен
(4,673км), солтүстік шығысында – солтүстік Кореямен (1416 км), солтүстік
батысында Қазақстан (1533 км) және Қырғыстанмен (858 км), батысында
Пәкістанмен (523 км), Тәжікстанмен (414 км) және Ауғанстанмен (76 км),
Оңтүстік және Оңтүстік - батысында Үндістанмен (3380 км), оңтүстік –
Мьянмамен (2185 км), Вьетнаммен (1281 км), Непалмен (1686 км), Бутанмен
(470км), Лаоспен (423 км), оңтүстік – шығысында Аомынмен (Макао) (0,34 км).
Қытай жер көлемі жағынан әлемде үшінші орын алады.
1978 ж. желтоқсан айынан бастап ҚКП ОК елде Дэн Сяопиннің басшылығымен
экономикалық реформалар жүргізе бастады. Бұл реформа нәтежесінде ҚХР
экономикасы тез дамып, халықтың тұрмысы күрт жақсарды. Қытай әлемдегі
жетекші елдермен бәсекеге түсе бастады. 2003 ж. күзде ҚКП ОК басшылығы
ауысып, билікке жаңа буын өкілдері келді.(Бүрынғы басшы Цзян Цзэминнің
орнына Ху Цуньтао тағайындалды) [6].
80 жылдары Қытай коммунистік идеологияны сақтай отырып,
орталықтандырылған: экономикадан нарықтық экономикаға көшпекші болды.
Ауылшаруашылық өнімі экономикасының 30% - ын құрайды. Қытай техникалық
дақылдарды өндіруде (күріш, шай, картоп, арахис) алдыңғы орында.
Өнеркәсібіде біраз жетістіктерге жетті. Әсіресе елдің шығыс аудандарында
жақсы дамыды. Өнеркәсіптің негізі XX ғ. 50 ж. СССР – ң көмегімен салынды.
60 – 70 ж. ауыр өнеркәсіп пен қару жарақ шығаруға көніл аударылды [3].
Өнеркәсіптердің ішіндегі ең дамығаны металлургия саласы (ол дүние
жүзіннде үшінші орынды алады). Машина жасау, көмір, мұнай, мата өндіру
жағынан да дамыған .
Соңғы 10 ж. Қытай экономикасы таңқаларлықтай өсті. Ұлттық табыстың өсу
қарқыны 7%. Егер осы қарқымен әліде 10 жылдай экономикасы дамитын болса,
онда Қытай Жапонияны басып озады.
Ұлттық табыстың 1990 ж. бері өсуі экономиканың әр саласында – бірінші
ауылшаруашылық, екінші өнеркәсіп пен құрылыс, үшінші сала көлік, сауда
саттық, қаржы, қызмет көрсету т.б. Жылдам қарқынмен өсу өнеркәсіп пен
құрылыста байқалды. 1979 – 2001 ж. орта есеппен жылына өнеркәсіп өнімі
11,5% ға өсіп отырды. Жылдам қарқынмен өнеркәсіп 1991 – 1995 ж. Ұлттық
табыстың жылына 17,7% өсті.
2001 ж. қарағанда 2002 ж. өнеркәсіптен түскен табыс 4593 млдр. Юаньді
құрады, яғни алдыңғы жылға қарағанда 10,2% өсті.
Әсіресе жылдам жеңіл, азық түлік, текстиль өнеркәсібі, машина жасау
және электроника, жоғары технология, автомобиль, компьтерлер, ұялы
телефондар, теледидар т.б. экспортау өсуде. Электр тогын өндіруде 2002 ж.
сағатына 1654 кВт құраса, ал көмір өндіруде 1,38 млрд. т, мұнайдан 167
млн. т құрады.
Қызмет қөрсетуде байланыс саласына 554,7млрд. Юань, оның ішінде 49,5
пошталық қызметке, 505,2 – сі телебайланысына жатады. Пошталық системасы
компьютерлық жүйемен жүргізілген. Интернет жүйсі де қарқынды дамыған. 2001
ж. интернет абонеттерінің саны 33,7 млн. адам, ал жүйеге қосылған 12,54
млн. компьютер тіркеліп, интернетті қолдану жағынан дүние жүзінде АҚШ –
тан кейінғі екінші орынды алады [5].
Соңғы 20 – 25 жылда Қытай экономикасы жоғары қарқымен дамыды.Сыртқы
сауда ел экономикасың 45% - дан астамын құрайды. Негізгі сауда серіктесі –
Жапония, онан кейін АҚШ пен Оңтүстік Корея. Шетел инвестициясын таратудан
Қытай АҚШ – тан кейінгі екінші орында. 1997 ж. 1 шілдеде ҚХР – ға бұрын
Ұлыбритания отары болып келген Сянган (Гонконг) аралы қайтарылды. Оған
арнайы әкімшілік аудан мәртебесі берілді. Сянганның қосылуы Қытай
эконоимкасының дамуын жеделдетті.Бұл аудан дүние жузіндегі аса ірі сауда
және қаржы орталығы болып табылады. Онда әлемдегі аса ірі 100 банктің 85 –
інің бөлімдері орналасқан. Қазақстан мен ҚХР арасындағы дипломатиялық қарым
– қатынас 1992 ж. 3 қантардан бастап орнады.1992 ж. Алматыда Қытай
елшілігі, Пекинде Қазақстан елшілігі ашылды. Екі ел арасында сауда –
экономикалық мәдени, әскери байланыстар дами бастады. Қазақстан Президенті
Н.Назарбаев Пекинде, ҚХР төрағасы Цзянь Цзэмин Алматыда ресми сапармен
бірнеше рет болды. 1994 ж. 26 сәурде екі ел үкметі шекара мәселесін
түпкірлікті шешу жөнінде келісімге келіп, шекараны анықтады. 1996 ж. 26
сәуірде Шанхайда ҚХР, Ресей, Қазақстан, Қырғыстан,Тәжікстан басшылары
шекара мәселелері бойынша Шанхай келісіміне қатысушы – 5 ел басшылары
Алматыда бас қосты. Сауда байланыстары тез өсіп келеді. Соңғы жылдары
Қытайдан Қазақстан арқылы Европаға шығу (яғни Ұлы Жібек жолын қайта дамыту)
перспективалары қаралуда [6].
2006 жылы 20 қарашада Қазақстанның дербестік алғандығының 15 жылдығын,
Қазақстан – Қытай дипломатиялық қатынас орнатқандығының 15 жылдығын
құттықтау жиналысы,сондай – ақ Қазақпен Қытай қатынастарына қатысты Чиң
династиясы дәуірндегі мұрағат құжаттар жинағының тұсау кесер салты Пекинде
өткізілді.
Қазақстанның Қытайдағы елшісі Кәріпжанов сөз сөйлеп екі елдің әр
саладағы қатынасына жоғары баға берді.
21 қарашада бас елші Кәріпжановтың ұсынысы бойынша жиналысқа қатысқан
өкілдер Қазақстанның Қытайдағы елшілігіне барып естелік қалдырды.
Қазақстан Республикасының Қытайдағы бас елшісі Жәнібек Кәріпжанов сөз
сөйлеп, Қазақстан мен Қытай қатынасының тамаша басталып, 15 жылда жылдан –
жылға тереңдеп, саяси – экомика, мәдениет т.б. салаларда мол табысқа
жетенін, елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бастаған Қазақстан үкіметі мен Қытай
басшыларының тырысшаңдығы арқасында, екі елдің сенімді стратегиялық
серіктестігінің аса жақсы кезеңге өктемдігін тартымды фактілермен атап
көрсетті. Осыдан соң Қытайдың мемлекеттік бірінші мұрағатының қызметкері
Зо Айлың ханым Миң, чиң династиялары тұсында бірінші мұрағат сарайында
сақталған құжаттардан 74 том, 10 мыңнан астам материял бар екенін, XVIII –
XIX ғасырлардағы құжаттар ішінде Монжу жазуында 3 мыңнан астам, көне Тото
жазуында ойрат жазуында 40 шамасында, Қытай жазуында 300 – ден астам,
Шағатай тіл жазуында 60 – тан астамы бар екенін айтып, 2001 – 2004 жылдары
елбасы Назарбаевтың нұсқаушылық етуінде, екі елдің ғылыми зерттеу орындары
мен ғалымдары 2004 жылы осы құжаттарды іріктеп басып бес кітап шығару
жөнінде тоқтам жасасқанын, бүгін соның бірінші томы баспадан шықан тұсау
кесері салтанатпен өтіп жатқанын ақтарыла баяндады.
Қазақстан Республикаксы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы
диплотиялық қатынастар 1992 жылы 3 қаңтарда орнатылды.
1995 жылы 8 ақпанда Қытай Қазақстанға қауіпсіздік кепілдігін беретіні
туралы жариялады. Қазақстан бір Қытай принципі тұрғысында бұлжымайтын
саясат ұстанады және Тайвань – мен ресми қарым – қатынас жүргізбейді. 2002
жылғы 23 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.
Назарбаевтың ҚХР – ға мемлекеттік сапары барысында Қазақстан ман Қытай
арасындағы тату көршілік, достық пен ыңтымақтастық туралы шартқа қол
қойылды.
Екі ел арасындағы Ху Цзиньтаоның ҚХР Төрағасы ретінде 2003 жылғы 2 – 4
маусымда Қазақстанға алғашкы ресми сапары маңызды оқиға болды. Сапар
барысында бірлескен Декларацияға қол қойды, 2003 – 2008 жылдарға арналған
Ынтымастық бағдарламасы қабылданды. Онда қазіргі барлық екі жақты
комиссияларды біріктіру үшін ҚР мен ҚХР арасындағы ынтымақтастық жөнінде
комитет құру қажеттігі белгіленді.
2004 жылғы 16 – 19 мамырда ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қытайға
мемлекеттік сапары болып, оның барысында екіжақты Қазақстан – Қытай
ынтымақтастығын одан әрі тереңдетуге бағытталған стратегиялық
шешімдер қабылдады . Атап айтқанда , екі ел Премьер- Министрлерінің
орынбасарлары деңгейінде ҚР мен ҚХР арасындағы ынтымақтастық жөніндегі
комитет құрылды.
Мемлекет басшысының мамыр сапарының енді бір маңызды қортындысы
Атасу- Алашаңқай мұнай құбырын салу туралы уағдаластық болып табылады.
Тараптар сондай- ақ теміржол көлігі мен телекммуникациялар саласындағы
өзара іс-қимыл туралы уағдаласты.
2003 жылғы 23 қыркүйекте ШЫҰ елдері үкімет басшыларының Пекиндегі
екінші кездесуі шеңберіндегі Премьер- Министр Д.К. Ахметовтың КХР
Мемкеңесінің Премьері Вэнь Цзябаомен келіссөздері болып, мұай- газ
саласындағы нақты уағдаластықтарға қол жетті.
2002 жылғы мамырда ҚР Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қ.К
Тоқаевтың ҚХР-ға сапары болып , оның барысында Мемлекеттік шекараны
демаркациялау туралы хаттамаға қол қойылды.
Қытай АӨСШК-нің белсенді мүшесі болып табылды. ҚХР Төрағасы АӨСШК-нің
2002 жылғы маусымндағы Алматыдағы саммитіне қатысты. Қазіргі уақытта ҚХР
сыртқы саясат ведомствосы басшысының АӨСШК-нің 2004-жылғы қазандағы СІМК-
іне қатысуын қамтамасыз ету жөніндегі жұмыс жүргізілуде.Қазақстан мен
Қытай ШЫҰ шеңберінде ынтымақтасып отыр.
Қытай жағы Қазақстандағы өткізілетін ірі халықаралық шараларға жүйелі
түрде қатысады. 2002 жылғы сәуірде Алматыда Қытай Халықтық Саяси
Консультациялық Кеңесінің Тұрақты Комитеті (ҚХСКК ТК)Төрағасының
орынбасары Ван Вэньюань бастаған ҚХР делегациясы Бүкіләлемдік экономикалық
форумның Давос клубының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.