«Ойыншық дайындау әдістемесі» пәнінен оқу әдістемелік нұсқауы
ЛЕКЦИЯЛАР ЖИЫНЫ
№ 1 Тақырып.
Мектепке дейінгі білім беруде ойыншық дайындаудың мақсаты мен міндеттері..
№ 2 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесі мен практикумы педагогика ғылымының саласы.
Ойыншық дайындаудың теориясы мен технологиясы.
№3 Тақырып
Ойыншық дайындауды оқыту әдістемесі пән ретінде
№4 Тақырып.
Мектепке дейінгі мекемеде ойыншық дайындау әдістемесін оқытудың мазмұны
№5 Тақырып
Ойыншық дайындау сабағын ұйымдастыру технологиясы
№6 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесі мен практикумы педагогика ғылымының саласы.
№7 Тақырып
Кіші жастағы оқушыларды оқытудағы қазіргі заман технологиялары
№8 Тақырып.
Жаңа материалды оқытуда студенттердің қиялын, шығармашылығын ұйымдастыру
№9 Тақырып .
Ойыншық дайындау әдістемесінің технологиясы
№10 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесін оқыту теориясы мен технологиясы және педагогикалық білім мен педагогикалық іс әрекеттер
№ 11 Тақырып.
Оқушыларға жұмсақ ойыншықтарды жасауды сабақ барысында үйрету
№12.Тақырып.
Дидактикалық ойыншықтар,Бейнелік ойыншықтар,Техникалық ойыншықтар Конструкторлық ойыншықтар
№13Тақырып
Сабақта студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамытумен байланысты іс.әрекетті ұйымдастыру (Папье. маше
тақырыптарын оқыту барысында).
№ 14 Тақырып
. Мектепке дейінгі мекемеде жаңа ойыншықтар дайындау арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру сабақтарын ұйымдастыру технологиясы. (ермексазбен жұмыс) сабағын оқыту әдістері
№ 15 Тақырып
Жаңа материалды оқытуда студенттердің ептіліктерін, қабілеттерін ұйымдастыру(«Қиып жапсыру (аппликация)»)
№ 1 Тақырып.
Мектепке дейінгі білім беруде ойыншық дайындаудың мақсаты мен міндеттері..
№ 2 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесі мен практикумы педагогика ғылымының саласы.
Ойыншық дайындаудың теориясы мен технологиясы.
№3 Тақырып
Ойыншық дайындауды оқыту әдістемесі пән ретінде
№4 Тақырып.
Мектепке дейінгі мекемеде ойыншық дайындау әдістемесін оқытудың мазмұны
№5 Тақырып
Ойыншық дайындау сабағын ұйымдастыру технологиясы
№6 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесі мен практикумы педагогика ғылымының саласы.
№7 Тақырып
Кіші жастағы оқушыларды оқытудағы қазіргі заман технологиялары
№8 Тақырып.
Жаңа материалды оқытуда студенттердің қиялын, шығармашылығын ұйымдастыру
№9 Тақырып .
Ойыншық дайындау әдістемесінің технологиясы
№10 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесін оқыту теориясы мен технологиясы және педагогикалық білім мен педагогикалық іс әрекеттер
№ 11 Тақырып.
Оқушыларға жұмсақ ойыншықтарды жасауды сабақ барысында үйрету
№12.Тақырып.
Дидактикалық ойыншықтар,Бейнелік ойыншықтар,Техникалық ойыншықтар Конструкторлық ойыншықтар
№13Тақырып
Сабақта студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамытумен байланысты іс.әрекетті ұйымдастыру (Папье. маше
тақырыптарын оқыту барысында).
№ 14 Тақырып
. Мектепке дейінгі мекемеде жаңа ойыншықтар дайындау арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру сабақтарын ұйымдастыру технологиясы. (ермексазбен жұмыс) сабағын оқыту әдістері
№ 15 Тақырып
Жаңа материалды оқытуда студенттердің ептіліктерін, қабілеттерін ұйымдастыру(«Қиып жапсыру (аппликация)»)
Кіріспе
Ойыншық – баланы жан-жақты тәрбиелеу мақсатына пайдаланылады. Баланың дүниетанымын кеңейтуге көмектеседі,белгілі бір мақсаттағы, ойластырылған әрекетке үйретеді, қиялын дамытып, еңбекке сүйіспеншілігін, техникаға қызығушылығын, білуге құмарлығын, аңғарғыштығын қалыптастырады, талғампаздыққа тәрбиелейді, өнерге ынталандырады. Ойыншықпен ойнауға белгілі жағдайда педагогикалық, эстетикалық, гигиеналық, техникалық талап қойылады,сондай-ақ ол баланың жас ерекшілігіне қарай өзгеріп отырады.
Әрбір ұстаздың мақсаты - сабақ сапасын көтеру, түрлерін жетілдіру, сабаққа оқушының қызығушылығын арттыру. Сондай - ақ бүгінгі таңда елімізде оқыту мазмұны жаңартылып, сабақтарда озық технологияларды қолданудамыз. Сондай технологияның бір түрі - «Ойын арқылы оқыту» технологиясы..«Егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ» десек, білімнің негізі бастауышта қаланатыны белгілі.
Мектепке дейінгі білім беруде әртүрлі пәндер оқушы білімін дамытып, танымдық қабілетін сомдауға үлкен үлес қосады. Балаларды оқытуда және тәрбиелеуде ойынның ролі педагогикада бұрын да, қазір де қарастырылып келеді.Алдыңғы қатарлы педагогтардың бәрі де ойынды нағыз керекті және маңызды іс - әрекет деп түсінеді.Ойын балалар үшін оқу да, еңбек те болып табылады. Ойын – айналадағы дүниені тану тәсілі. Ойын балаларға өмірде кездескен қиыншылықтарды жеңудің жолын үйретіп қана қоймайды, ұйымдастырушылық қабілетін қалыптастырады.
А. С. Мокаренко: «Ойын - балалар өмірінде өте маңызы зор нәрсе, үлкендердің қайраткерлігі, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың ойыны да сондай маңызды. Ойында бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да, көбінесе, сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер, ең алдымен, тәрбиені ойын арқылы алады,»- деп балалар ойынын жоғары бағалаған.Ойыншық жасауды жаңа технологиямен үйретсе, мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың зор ынтамен тыңдап, берік меңгеруіне көмектеседі. Өйткені төменгі сыныптағы оқушылардың аңсары сабақтан гөрі ойынға ауыңқырап тұрады. Қызықты ойыншық түрлерін жасап шығарса кейін олар тез серігіп, тапсырманы ықыластана әрі сапалы орындайтын болады. және тәрбиелік мәні. Ойынның тарихи-әлеуметгік сипаты. Қазақстанда ойын теориясының қалыптасуы. (Н.Құлжанова, А.Байтұрсынов, М.Турыскелдина, Т.Иманбеков, Г.Дұкенбаева, Б.Арзанбаева)
ТМД елдеріндегі мектеп жасына дейінгі балалар ойыны туралы зерттеулер (Е.И.Тихеева, Е.А.Покровский, А.П.Усова, Д.В.Менджеринцская, Н.Я.Михайленко, А.К.Бондаренко және т.б).
Дидактикалық ойыншықтар
Баланың ойлау қабілетін, дұрыс сөйлеу мәнерін дамытуға, оның білімі, шеберлігін және дағдысын қалыптастыруға көмектеcеді. Ойнай жүріп бала затты танып біледі, оның түрін, көлемін, түсін ажыратады, есептік арақатынасымен, санымен, кеңістік жайлы түсінікпен т.б.танысады.Дидактикалық ойыншықтарға жататындар: біртүсті және түрлі түсті сақиналардан жасалған конусты күмбездер, бірінің ішіне бірі салынатын әртүрлі тостағандар, бөшкелер, шарлар,матрёшкалар, әртүрлі серіппелі, бұрандалы ойыншықтар т.б.
Бейнелік ойыншықтарБейнелік,ишара ойыншықтардың тәрбиелік маңызы зор. Оған қуыршақтар (киім-кешек, үй жиһазы, ыдыс-аяқ) ; адамдар мен жануарларды, табиғат элементтерін бейнелейтін фигуралар жатады. Бұл қуыршақтармен ойнаған балалардың қоршаған орта жайлы түсінігі айқындалып, ұғымы кеңейе түседі, ой-өрісі мен қияли дамып, сік қоры өздартады.
Техникалық ойыншықтарТехникалық ойыншықтарға жатытындар көліктік, құрылыстық т.б бұйымдар. Балалардың ойын барасында көп күш жұмсамай-ақ еңбек процесін бейнелеуіне мүмкіндік береді.
Конструкторлық ойыншықтарКонструкторлық ойыншықтар (құрастырмалы, құрастырмалы алмалы-салмалы) тақырыптық, сұлбалық, немесе әмбебап конструкторлар болып бөлінеді. Құрастырмалы алмалы-салмалы ойыншықтар мектеп жасына дейінгі балаларға арналады. Олар арнаулы бекіткіштер арқылы құрастылатын аздаған бөлшектерден тұрады.
Дымков,Богород ойыншықтары
Дымков ойыншықтары. Қазақстан жерінде тұратын ұлттардың бірі – орыс халқының тамыры терең мәдениетіне тоқталып көрейік.Дымков кәсіпшілігі – Ресейдегі саз балшықтан ойыншықтар жасайтын ең ірі орталық. Әрине, бұл сөссіз ең танымал және әйгілі кәсіпшіліктің түрі. Бұл кәсіпшілік Вятка деген ескі қалада орын тепкен.
Бұрын ерте заманда Вятка тұрғындары көктемде «Свистопляска» атты той жасайтын болған. Бұл мерекеге арнап көзешілер саз балшықтан жасалған ойыншық ысқырықтар, дөңгелек сылдырмақтар әзірленген. Кейінірек бұл кәсіп дами түсіп, көлемді өнеркәсіп пайда болды. Ойыншықтар арнайы пештер мен ошақтарда күйдіріліп жасалды. Сондықтан саз балшықтан жасалған бұл ойыншықтар Дымков ойыншықтар («Дымков» - түтін) деген атау алған.
Көзешілердің ойыншықтары әлі күнге өзінің оюларының анықтығы мен сұлулығын сақтап қалған. Көптеген элементтердің өзіндік мәні бар. Мысалы: көк түсті толқынды сызықтар – су, үзілген сызықтар – кесілген бөрененің дөңес шеті, ортасында жұлдызшасы бар шеңбер – Күн мен аспан денелері.
Дымков ойыншықтарының өзіне тән үндестіктегі бейнелерді деп су тасушы, күтушілер, гусарлар, үйректер, сиырлар, «Барыня» қуыршақтарын айтуға болады. Өрнектердің түстік қатары жылы және суық түстердің көп болуымен анықталады. Сары, қызғылт сары, қызыл түстер элементтерінің ашықтығы көк және жасыл түстердің азғана элементімен күшейе түседі.
Қазіргі таңда Дымков ойыншықтарын Вятка қаласының өзінде жасап шығарады. Ал қала шетіндегі көне Дымков өнеркәсібі ашық аспан астындағы мұражай болып тұр.
Қазір Дымков ойыншықтарын жасайтын көзешілердің бірқатар талапты шәкірттері бар. Бұл жерде дәстүрдің сақталу заңдылығы айқын көрінеді.
Богород ойыншығы. Ресей жеріндегі Сергиево-Посада қаласы маңында, биік таудың ортасын Богород атты село жайлаған. Ежелден бері село тұрғындары ағаштан жасалған ойыншықтар және мүсіндеу шығармашылығымен айналысқан. Тарихқа жүгінетін болсақ, богород ағаш ою кәсібі XVI – XVII ғасырларда пайда болған.
Богород ойыншықтары. Богород ойыншықтары мен мүсіндері ағаштың жұмсақ түрлерінен жасалынған. Жұмысқа арналған негізгі құралдар – балта, әр түрлі пышақтар.
Мүсіншілер өздерінің ойларын таза, боялмаған ағашқа сала білген. Бұл ойыншықтар арқылы біз орыс халқының өткен ғасырдағы өмірін көре аламыз. Мысалы: бикештер, шенеуніктер, гусарлар, шаруалар бейнесі.
Қазіргі заман талабына сай Богород селосында кәсіптік-техникалық мектеп бар. Оқу орны барлық қажетті механика-техникалық құралдармен жабдықталған. Тәжірибесі мол ұстаздар жас шәкірттерді үйретіп, өнер жолына баулиды.
Сарамандық жұмыс. Оқушылар Дымков ойыншықтарының өрнек элементтерін салады. Өрнектерді сала отырып, суретті жұмбақ, тест жұмыстары жүргізіледі.
Ойыншық – баланы жан-жақты тәрбиелеу мақсатына пайдаланылады. Баланың дүниетанымын кеңейтуге көмектеседі,белгілі бір мақсаттағы, ойластырылған әрекетке үйретеді, қиялын дамытып, еңбекке сүйіспеншілігін, техникаға қызығушылығын, білуге құмарлығын, аңғарғыштығын қалыптастырады, талғампаздыққа тәрбиелейді, өнерге ынталандырады. Ойыншықпен ойнауға белгілі жағдайда педагогикалық, эстетикалық, гигиеналық, техникалық талап қойылады,сондай-ақ ол баланың жас ерекшілігіне қарай өзгеріп отырады.
Әрбір ұстаздың мақсаты - сабақ сапасын көтеру, түрлерін жетілдіру, сабаққа оқушының қызығушылығын арттыру. Сондай - ақ бүгінгі таңда елімізде оқыту мазмұны жаңартылып, сабақтарда озық технологияларды қолданудамыз. Сондай технологияның бір түрі - «Ойын арқылы оқыту» технологиясы..«Егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ» десек, білімнің негізі бастауышта қаланатыны белгілі.
Мектепке дейінгі білім беруде әртүрлі пәндер оқушы білімін дамытып, танымдық қабілетін сомдауға үлкен үлес қосады. Балаларды оқытуда және тәрбиелеуде ойынның ролі педагогикада бұрын да, қазір де қарастырылып келеді.Алдыңғы қатарлы педагогтардың бәрі де ойынды нағыз керекті және маңызды іс - әрекет деп түсінеді.Ойын балалар үшін оқу да, еңбек те болып табылады. Ойын – айналадағы дүниені тану тәсілі. Ойын балаларға өмірде кездескен қиыншылықтарды жеңудің жолын үйретіп қана қоймайды, ұйымдастырушылық қабілетін қалыптастырады.
А. С. Мокаренко: «Ойын - балалар өмірінде өте маңызы зор нәрсе, үлкендердің қайраткерлігі, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың ойыны да сондай маңызды. Ойында бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да, көбінесе, сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер, ең алдымен, тәрбиені ойын арқылы алады,»- деп балалар ойынын жоғары бағалаған.Ойыншық жасауды жаңа технологиямен үйретсе, мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың зор ынтамен тыңдап, берік меңгеруіне көмектеседі. Өйткені төменгі сыныптағы оқушылардың аңсары сабақтан гөрі ойынға ауыңқырап тұрады. Қызықты ойыншық түрлерін жасап шығарса кейін олар тез серігіп, тапсырманы ықыластана әрі сапалы орындайтын болады. және тәрбиелік мәні. Ойынның тарихи-әлеуметгік сипаты. Қазақстанда ойын теориясының қалыптасуы. (Н.Құлжанова, А.Байтұрсынов, М.Турыскелдина, Т.Иманбеков, Г.Дұкенбаева, Б.Арзанбаева)
ТМД елдеріндегі мектеп жасына дейінгі балалар ойыны туралы зерттеулер (Е.И.Тихеева, Е.А.Покровский, А.П.Усова, Д.В.Менджеринцская, Н.Я.Михайленко, А.К.Бондаренко және т.б).
Дидактикалық ойыншықтар
Баланың ойлау қабілетін, дұрыс сөйлеу мәнерін дамытуға, оның білімі, шеберлігін және дағдысын қалыптастыруға көмектеcеді. Ойнай жүріп бала затты танып біледі, оның түрін, көлемін, түсін ажыратады, есептік арақатынасымен, санымен, кеңістік жайлы түсінікпен т.б.танысады.Дидактикалық ойыншықтарға жататындар: біртүсті және түрлі түсті сақиналардан жасалған конусты күмбездер, бірінің ішіне бірі салынатын әртүрлі тостағандар, бөшкелер, шарлар,матрёшкалар, әртүрлі серіппелі, бұрандалы ойыншықтар т.б.
Бейнелік ойыншықтарБейнелік,ишара ойыншықтардың тәрбиелік маңызы зор. Оған қуыршақтар (киім-кешек, үй жиһазы, ыдыс-аяқ) ; адамдар мен жануарларды, табиғат элементтерін бейнелейтін фигуралар жатады. Бұл қуыршақтармен ойнаған балалардың қоршаған орта жайлы түсінігі айқындалып, ұғымы кеңейе түседі, ой-өрісі мен қияли дамып, сік қоры өздартады.
Техникалық ойыншықтарТехникалық ойыншықтарға жатытындар көліктік, құрылыстық т.б бұйымдар. Балалардың ойын барасында көп күш жұмсамай-ақ еңбек процесін бейнелеуіне мүмкіндік береді.
Конструкторлық ойыншықтарКонструкторлық ойыншықтар (құрастырмалы, құрастырмалы алмалы-салмалы) тақырыптық, сұлбалық, немесе әмбебап конструкторлар болып бөлінеді. Құрастырмалы алмалы-салмалы ойыншықтар мектеп жасына дейінгі балаларға арналады. Олар арнаулы бекіткіштер арқылы құрастылатын аздаған бөлшектерден тұрады.
Дымков,Богород ойыншықтары
Дымков ойыншықтары. Қазақстан жерінде тұратын ұлттардың бірі – орыс халқының тамыры терең мәдениетіне тоқталып көрейік.Дымков кәсіпшілігі – Ресейдегі саз балшықтан ойыншықтар жасайтын ең ірі орталық. Әрине, бұл сөссіз ең танымал және әйгілі кәсіпшіліктің түрі. Бұл кәсіпшілік Вятка деген ескі қалада орын тепкен.
Бұрын ерте заманда Вятка тұрғындары көктемде «Свистопляска» атты той жасайтын болған. Бұл мерекеге арнап көзешілер саз балшықтан жасалған ойыншық ысқырықтар, дөңгелек сылдырмақтар әзірленген. Кейінірек бұл кәсіп дами түсіп, көлемді өнеркәсіп пайда болды. Ойыншықтар арнайы пештер мен ошақтарда күйдіріліп жасалды. Сондықтан саз балшықтан жасалған бұл ойыншықтар Дымков ойыншықтар («Дымков» - түтін) деген атау алған.
Көзешілердің ойыншықтары әлі күнге өзінің оюларының анықтығы мен сұлулығын сақтап қалған. Көптеген элементтердің өзіндік мәні бар. Мысалы: көк түсті толқынды сызықтар – су, үзілген сызықтар – кесілген бөрененің дөңес шеті, ортасында жұлдызшасы бар шеңбер – Күн мен аспан денелері.
Дымков ойыншықтарының өзіне тән үндестіктегі бейнелерді деп су тасушы, күтушілер, гусарлар, үйректер, сиырлар, «Барыня» қуыршақтарын айтуға болады. Өрнектердің түстік қатары жылы және суық түстердің көп болуымен анықталады. Сары, қызғылт сары, қызыл түстер элементтерінің ашықтығы көк және жасыл түстердің азғана элементімен күшейе түседі.
Қазіргі таңда Дымков ойыншықтарын Вятка қаласының өзінде жасап шығарады. Ал қала шетіндегі көне Дымков өнеркәсібі ашық аспан астындағы мұражай болып тұр.
Қазір Дымков ойыншықтарын жасайтын көзешілердің бірқатар талапты шәкірттері бар. Бұл жерде дәстүрдің сақталу заңдылығы айқын көрінеді.
Богород ойыншығы. Ресей жеріндегі Сергиево-Посада қаласы маңында, биік таудың ортасын Богород атты село жайлаған. Ежелден бері село тұрғындары ағаштан жасалған ойыншықтар және мүсіндеу шығармашылығымен айналысқан. Тарихқа жүгінетін болсақ, богород ағаш ою кәсібі XVI – XVII ғасырларда пайда болған.
Богород ойыншықтары. Богород ойыншықтары мен мүсіндері ағаштың жұмсақ түрлерінен жасалынған. Жұмысқа арналған негізгі құралдар – балта, әр түрлі пышақтар.
Мүсіншілер өздерінің ойларын таза, боялмаған ағашқа сала білген. Бұл ойыншықтар арқылы біз орыс халқының өткен ғасырдағы өмірін көре аламыз. Мысалы: бикештер, шенеуніктер, гусарлар, шаруалар бейнесі.
Қазіргі заман талабына сай Богород селосында кәсіптік-техникалық мектеп бар. Оқу орны барлық қажетті механика-техникалық құралдармен жабдықталған. Тәжірибесі мол ұстаздар жас шәкірттерді үйретіп, өнер жолына баулиды.
Сарамандық жұмыс. Оқушылар Дымков ойыншықтарының өрнек элементтерін салады. Өрнектерді сала отырып, суретті жұмбақ, тест жұмыстары жүргізіледі.
Қ.А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ - ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ЖАЛПЫ ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ЭТНОПЕДАГОГИКА КАФЕДРАСЫ
Ойыншық дайындау әдістемесі
пәнінен
ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЫ
5В010100 -Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
мамандығына арналған
Түркістан-2013
ЛЕКЦИЯЛАР ЖИЫНЫ
№ 1 Тақырып.
Мектепке дейінгі білім беруде ойыншық дайындаудың мақсаты мен
міндеттері..
№ 2 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесі мен практикумы педагогика ғылымының саласы.
Ойыншық дайындаудың теориясы мен технологиясы.
№3 Тақырып
Ойыншық дайындауды оқыту әдістемесі пән ретінде
№4 Тақырып.
Мектепке дейінгі мекемеде ойыншық дайындау әдістемесін оқытудың мазмұны
№5 Тақырып
Ойыншық дайындау сабағын ұйымдастыру технологиясы
№6 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесі мен практикумы педагогика ғылымының саласы.
№7 Тақырып
Кіші жастағы оқушыларды оқытудағы қазіргі заман технологиялары
№8 Тақырып.
Жаңа материалды оқытуда студенттердің қиялын, шығармашылығын ұйымдастыру
№9 Тақырып .
Ойыншық дайындау әдістемесінің технологиясы
№10 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесін оқыту теориясы мен технологиясы және
педагогикалық білім мен педагогикалық іс әрекеттер
№ 11 Тақырып.
Оқушыларға жұмсақ ойыншықтарды жасауды сабақ барысында үйрету
№12.Тақырып.
Дидактикалық ойыншықтар,Бейнелік ойыншықтар,Техникалық ойыншықтар
Конструкторлық ойыншықтар
№13Тақырып
Сабақта студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамытумен байланысты іс-
әрекетті ұйымдастыру (Папье- маше
тақырыптарын оқыту барысында).
№ 14 Тақырып
. Мектепке дейінгі мекемеде жаңа ойыншықтар дайындау арқылы оқушылардың
қызығушылығын арттыру сабақтарын ұйымдастыру технологиясы. (ермексазбен
жұмыс) сабағын оқыту әдістері
№ 15 Тақырып
Жаңа материалды оқытуда студенттердің ептіліктерін, қабілеттерін
ұйымдастыру(Қиып жапсыру (аппликация))
Лекция мәтіні:
Кіріспе
Ойыншық – баланы жан-жақты тәрбиелеу мақсатына пайдаланылады. Баланың
дүниетанымын кеңейтуге көмектеседі,белгілі бір мақсаттағы, ойластырылған
әрекетке үйретеді, қиялын дамытып, еңбекке сүйіспеншілігін, техникаға
қызығушылығын, білуге құмарлығын, аңғарғыштығын қалыптастырады,
талғампаздыққа тәрбиелейді, өнерге ынталандырады. Ойыншықпен ойнауға
белгілі жағдайда педагогикалық, эстетикалық, гигиеналық, техникалық талап
қойылады,сондай-ақ ол баланың жас ерекшілігіне қарай өзгеріп отырады.
Әрбір ұстаздың мақсаты - сабақ сапасын көтеру, түрлерін жетілдіру,
сабаққа оқушының қызығушылығын арттыру. Сондай - ақ бүгінгі таңда елімізде
оқыту мазмұны жаңартылып, сабақтарда озық технологияларды қолданудамыз.
Сондай технологияның бір түрі - Ойын арқылы оқыту технологиясы..Егеменді
еліміздің тірегі – білімді ұрпақ десек, білімнің негізі бастауышта
қаланатыны белгілі.
Мектепке дейінгі білім беруде әртүрлі пәндер оқушы білімін дамытып,
танымдық қабілетін сомдауға үлкен үлес қосады. Балаларды оқытуда және
тәрбиелеуде ойынның ролі педагогикада бұрын да, қазір де қарастырылып
келеді.Алдыңғы қатарлы педагогтардың бәрі де ойынды нағыз керекті және
маңызды іс - әрекет деп түсінеді.Ойын балалар үшін оқу да, еңбек те болып
табылады. Ойын – айналадағы дүниені тану тәсілі. Ойын балаларға өмірде
кездескен қиыншылықтарды жеңудің жолын үйретіп қана қоймайды,
ұйымдастырушылық қабілетін қалыптастырады.
А. С. Мокаренко: Ойын - балалар өмірінде өте маңызы зор нәрсе,
үлкендердің қайраткерлігі, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың
ойыны да сондай маңызды. Ойында бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да,
көбінесе, сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер, ең алдымен, тәрбиені
ойын арқылы алады,- деп балалар ойынын жоғары бағалаған.Ойыншық жасауды
жаңа технологиямен үйретсе, мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын
оқушылардың зор ынтамен тыңдап, берік меңгеруіне көмектеседі. Өйткені
төменгі сыныптағы оқушылардың аңсары сабақтан гөрі ойынға ауыңқырап тұрады.
Қызықты ойыншық түрлерін жасап шығарса кейін олар тез серігіп, тапсырманы
ықыластана әрі сапалы орындайтын болады. және тәрбиелік мәні. Ойынның
тарихи-әлеуметгік сипаты. Қазақстанда ойын теориясының қалыптасуы.
(Н.Құлжанова, А.Байтұрсынов, М.Турыскелдина, Т.Иманбеков, Г.Дұкенбаева,
Б.Арзанбаева)
ТМД елдеріндегі мектеп жасына дейінгі балалар ойыны туралы зерттеулер
(Е.И.Тихеева, Е.А.Покровский, А.П.Усова, Д.В.Менджеринцская,
Н.Я.Михайленко, А.К.Бондаренко және т.б).
Дидактикалық ойыншықтар
Баланың ойлау қабілетін, дұрыс сөйлеу мәнерін дамытуға, оның білімі,
шеберлігін және дағдысын қалыптастыруға көмектеcеді. Ойнай жүріп бала затты
танып біледі, оның түрін, көлемін, түсін ажыратады, есептік арақатынасымен,
санымен, кеңістік жайлы түсінікпен т.б.танысады.Дидактикалық ойыншықтарға
жататындар: біртүсті және түрлі түсті сақиналардан жасалған конусты
күмбездер, бірінің ішіне бірі салынатын әртүрлі тостағандар, бөшкелер,
шарлар,матрёшкалар, әртүрлі серіппелі, бұрандалы ойыншықтар т.б.
Бейнелік ойыншықтарБейнелік,ишара ойыншықтардың тәрбиелік маңызы зор. Оған
қуыршақтар (киім-кешек, үй жиһазы, ыдыс-аяқ) ; адамдар мен жануарларды,
табиғат элементтерін бейнелейтін фигуралар жатады. Бұл қуыршақтармен
ойнаған балалардың қоршаған орта жайлы түсінігі айқындалып, ұғымы кеңейе
түседі, ой-өрісі мен қияли дамып, сік қоры өздартады.
Техникалық ойыншықтарТехникалық ойыншықтарға жатытындар көліктік,
құрылыстық т.б бұйымдар. Балалардың ойын барасында көп күш жұмсамай-ақ
еңбек процесін бейнелеуіне мүмкіндік береді.
Конструкторлық ойыншықтарКонструкторлық ойыншықтар (құрастырмалы,
құрастырмалы алмалы-салмалы) тақырыптық, сұлбалық, немесе әмбебап
конструкторлар болып бөлінеді. Құрастырмалы алмалы-салмалы ойыншықтар
мектеп жасына дейінгі балаларға арналады. Олар арнаулы бекіткіштер арқылы
құрастылатын аздаған бөлшектерден тұрады.
Дымков,Богород ойыншықтары
Дымков ойыншықтары. Қазақстан жерінде тұратын ұлттардың бірі – орыс
халқының тамыры терең мәдениетіне тоқталып көрейік.Дымков кәсіпшілігі –
Ресейдегі саз балшықтан ойыншықтар жасайтын ең ірі орталық. Әрине, бұл
сөссіз ең танымал және әйгілі кәсіпшіліктің түрі. Бұл кәсіпшілік Вятка
деген ескі қалада орын тепкен.
Бұрын ерте заманда Вятка тұрғындары көктемде Свистопляска атты той
жасайтын болған. Бұл мерекеге арнап көзешілер саз балшықтан жасалған
ойыншық ысқырықтар, дөңгелек сылдырмақтар әзірленген. Кейінірек бұл кәсіп
дами түсіп, көлемді өнеркәсіп пайда болды. Ойыншықтар арнайы пештер мен
ошақтарда күйдіріліп жасалды. Сондықтан саз балшықтан жасалған бұл
ойыншықтар Дымков ойыншықтар (Дымков - түтін) деген атау алған.
Көзешілердің ойыншықтары әлі күнге өзінің оюларының анықтығы мен сұлулығын
сақтап қалған. Көптеген элементтердің өзіндік мәні бар. Мысалы: көк түсті
толқынды сызықтар – су, үзілген сызықтар – кесілген бөрененің дөңес шеті,
ортасында жұлдызшасы бар шеңбер – Күн мен аспан денелері.
Дымков ойыншықтарының өзіне тән үндестіктегі бейнелерді деп су тасушы,
күтушілер, гусарлар, үйректер, сиырлар, Барыня қуыршақтарын айтуға
болады. Өрнектердің түстік қатары жылы және суық түстердің көп болуымен
анықталады. Сары, қызғылт сары, қызыл түстер элементтерінің ашықтығы көк
және жасыл түстердің азғана элементімен күшейе түседі.
Қазіргі таңда Дымков ойыншықтарын Вятка қаласының өзінде жасап шығарады.
Ал қала шетіндегі көне Дымков өнеркәсібі ашық аспан астындағы мұражай болып
тұр.
Қазір Дымков ойыншықтарын жасайтын көзешілердің бірқатар талапты шәкірттері
бар. Бұл жерде дәстүрдің сақталу заңдылығы айқын көрінеді.
Богород ойыншығы. Ресей жеріндегі Сергиево-Посада қаласы маңында, биік
таудың ортасын Богород атты село жайлаған. Ежелден бері село тұрғындары
ағаштан жасалған ойыншықтар және мүсіндеу шығармашылығымен айналысқан.
Тарихқа жүгінетін болсақ, богород ағаш ою кәсібі XVI – XVII ғасырларда
пайда болған.
Богород ойыншықтары. Богород ойыншықтары мен мүсіндері ағаштың жұмсақ
түрлерінен жасалынған. Жұмысқа арналған негізгі құралдар – балта, әр түрлі
пышақтар.
Мүсіншілер өздерінің ойларын таза, боялмаған ағашқа сала білген. Бұл
ойыншықтар арқылы біз орыс халқының өткен ғасырдағы өмірін көре аламыз.
Мысалы: бикештер, шенеуніктер, гусарлар, шаруалар бейнесі.
Қазіргі заман талабына сай Богород селосында кәсіптік-техникалық мектеп
бар. Оқу орны барлық қажетті механика-техникалық құралдармен жабдықталған.
Тәжірибесі мол ұстаздар жас шәкірттерді үйретіп, өнер жолына баулиды.
Сарамандық жұмыс. Оқушылар Дымков ойыншықтарының өрнек элементтерін салады.
Өрнектерді сала отырып, суретті жұмбақ, тест жұмыстары жүргізіледі.
Тест тапсырмасы
1. Богород ағаш ою кәсібі қай ғасырларда пайда болған?
А)XVI–XVII
в)XI–XII
с)XIX–XX
2.Богород ойыншығы қандай материалдан жасалады?
А)Жұмсақ ағаш
в) Саз балшық
с) қыш
3. Дымков ойыншықтары қай қалада жасап шығарылады?
А) Самара
в) Вятка
с) Ростов-на-Дону
4. Дымков ойыншықтары қандай материалдан жасалады?
А) Саз балшық
в) ағаш
с) металдан
Тартымды ойыншықтар балалардың тіл, байқау қуаты, қялдау қуаты сяқты ақыл-
қуатының жетілуіне түрткі болады, бұл бөбектердің ақаусыз жетілуі мен зерек-
зерделі болуынажон сілтеу ролын атқарады.
Тзалық талабына үйлеспеитін ойыншықтар ауру-сырқауға оңай шалықтырып,
балалардың денсаулығына зян жеткізеді.
Ойыншық өндіруде суляу, кәучүк, метәл, ағаш, кездеме, тері-жұн сяқтылар
мәтерял етілетіні жұртқа аян. жұқпалы аурулары туралы ғылым тұрғысынан
алғанда, соның ішінде суляу ойыншыққа жететіні жоқ, өйткені ол жылтыр
болады, оңай былғанбайды, дезифексялауға да жеңіл тұседы.бырақ полихлор-
етилен суляу да ескірсе адам денесіне зянды зат бөліп шығарады, балалар
одан жасалған ойыншықты үнемі аузына салып сорса, зянды затты жұқтырып
алады. метел немесе ағаш ойыншықтардың бетіне алуан түсті сыр жағылады, ал
сырда қорғасын, хром, кәдми, әрсен, бензөл сяқты құрамдар болады. бұлар да
ауызға көп сала берсе денеге еніп, денсаулыққа зян жеткізеді. кездемеден,
тері-жүннен жасалған күшік, мысық, маймыл сяқты ойыншықтар шаң-тозаң тез
қонады да, оңай кірлеп кетеді. кеибір ойыншық хаюанаттарға ұсақ моншақтар
қадалады, балалар өнімен ойнағанда ойыншықжұны немесе моншақ қадағанжып
оңай қыршылып қиылады, абай қылмаса оны жұтып алып, қатерге ұшырайды.
Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар
Бала тіршілігінде де, тәрбие прцессінде де ойыншықтардың маңызы өте зор.
Ойыншықтар арқылы өзін қоршаған ортамен танысады, баланың көңіл-күйі
көтеріледі. Ойыншықтарды тәрбиелік құрал ретінде пайдалану балалардың жас
ерекшеліктеріне негізделеді.
Ойыншықтарға арналған баланың жасы, ойыншық қорабының сыртында немесе
арналып салынған қағазда көрсетіледі. Ойыншықпен бірге берілетін нұсқау
қағаздағы ескертулер ойыншық арналған жас тобындағы балаларға түсінікті
болуы керек және мұнда ойын мен ойыншықты өңдеудің (жуып-тазалау,
залалсыздандыру) ережесі жазылуы керек.
Бір жасқа дейінгі балаларға арналған ойыншықтар олардың көру, есту
жағдайларын, дыбыс реакцияларын, дене тұлғасын өзгертуге арналған қимыл-
қозғалыстарын (отыру, тұру, қолдарымен бір нәрсені қармап ұстау т.с.с.)
дамытуға арналады. Бұл жастардағы балалар үшін ең көп таралған ойыншықтар
полимерден жасалған дөңгелектер, әртүрлі шылдырмақтар т.с.с. болып
табылады. Олар мүмкіндігінше ірі, қармап ұстауға ыңғайлы, ашық түстермен
боялған және дыбыс шығаруы белгілі дәрежеде болуы керек. Бір жастың соңына
қарай қүыршақтар, аңдар, машина, ойыншық-әткеншектер т.б. қолданыла
бастайды.
Одан кейінгі жастарда бала айналасын тереңірек танып, біле бастайды,
қимыл-қозғалыстары реттеліп, тіл дами бастайды. Сондықтан бұл жастарда
біраз күрделірек, түсіну үшін ойлану қажет ететін әртүрлі мозайкалар,
таяқшалар мен кубиктер, құрылыс материалдары, дамыту ойыншықтары
қолданылады. Мектепке дейінгі жастардағы балалар белгілі роль атқаратын
ойындарға (апа, әже, дәрігер, мұғалім т.б.) көше бастайды, бұл жастарда
көбінесе ұжымдық ойындарға арналған ойыншықтар пайдаланылады.
Балалардың морфофункционалдық ерекшеліктеріне, білім, интеллектуалдық
деңгейлеріне сәйкес, ойындар мен ойыншықтар 5 топқа бөлінеді: бір жасқа
дейінгі сәбилерге (ерте жас) арналған ойыншықтар; бір жастан үш жасқа
дейінгі (ясельдік жас); үш жастан алты жасқа дейінгі (мектепке дейінгі
жас); алты жастан он жасқа дейінгі (бастауыш мектеп жасы) және оннан он
төртке дейінгі аралық (орта мектеп жасы) деп бөлінеді.
Ойыншықтардың қауіпсіздігіне санитарлық бақылау Денсаулық сақтау
Министірлігі деңгейінде жүргізіледі. Оның функциясына ойыншық жасаудағы
нормалық техникалық құжаттарды бекіту, сонымен қатар, шикізаттардың,
материалдардың және тексерудегі заттардың барлығына келісім беру жатады.
Көбінесе, экспертті баға беру ғылыми зерттеу институтына және ірі СЭС-ға
міндеттеледі. Ойыншықтарға күнделікті бақылауды СЭС жүргізеді және ойыншық
шығаратын өндіріс орындары мен оларды халыққа тарататын дүкендерді бақылап
отырудан тұрады.
Ойыншықтарға қойылатын санитарлық ережелердің негізі талаптары
төмендегідей болып келеді:
1. Өндіру мен таратуға, үлгілері мен нормалық техникалық құжаттарына
санитарлық эпидемиологиялық қызмет орындарының дұрыс деп қойған
қортындысы бар ойыншықтар ғана жатады;
2. Ойыншық жасаумен айналысатын жұмысшыларға, тамақ өнеркәсібінің, су
құбырларының балалар мекемелерінің қызметкерлеріне қойылатындай
талаптар қойылады. Жұмысқа түсер кезде олар дәрігер терапевтің жалпы
тексеруінен өтуі керек және туберкулез ауруына тексеріледі, әрі қарай
жылына бір рет дәрігерлік тексеру-ден өтіп отырады;
3. Ауызға тигізетін ойыншықтарды дүкеншілердің тексеріп беруіне тиым
салынады. Ол үшін, ауамен үрленетін арнаулы қондырғы болуы керек;
4. Сатылып кеткен ойыншықтарды ақауы (дефектісі) барынан басқасын қайта
қабылдауға болмайды;
5. Ойыншыққа арналған шикізаттар бекітілген нормадан артық химиялық
заттар бөлмеуі керек. Өтелдерді ойыншық өндірісінде пайдалануға тиым
салынады;
6. Үш жасқа дейінгі балаларға арналған ойыншықты шыныдан, түкті
резеңкеден және металлдан жасалған лақтыратын снарядттарды (барлық
жастағы балаларға) жасауға тиым салынады;
7. Ойыншықтың ішін толтыруға арналған материалдар, т.б. ойыншық жасауға
пайдаланылатын жүн, терілер залалсыздандырылған болуы керек;
8. Балалар ернін тигізетін ойыншықтардың бөлшектері жылдам
залалсыздандырылатын материалдан да-йындалуы керек;
9. Ойыншықтың шеттерінде жарығы, үшкірі, сынығы болмауы керек. Үшкір
жерлері мен бұрыштары доғалданып келуі керек;
10. Ойыншықтың салмағы, өте ірі ойыншықтардан басқа, 7 жасқа дейінгі
балалар үшін - 400 гр, 7-ден 10 жасқа дейінгі балалар үшін - 800 гр
аспауы керек;
11. Суық қаруды бейнелейтін ойыншықтардың үшкір және өткір бөлшектері
болмауы керек;
12. Боялған ойыншықтар, түссіз лакпен қапталуы керек. Олардың беті тегіс,
жарылмаған болуы керек;
13. Жеті жасқа дейінгі балаларға арналған электірлі ойыншықтардың күшінің
қуаты 12 вт, ал, 7 жастан жоғары балаларға 18 вт аспауы керек.
Зерттеулерге арналған ойыншықтардың үлгісі он күннен ерте және 30 күннен
кейін қалдырмай, пайдаланылғаннан кейін, саны 5 данадан кем болмай
тексерілуге жеткізілуі керек. "Санитарлық ережелерде" зерттеу тәсілі
берілген. СанНменЕ талаптарының сақталуын қадағалау санитарлық
эпидемиологиялық қызметке жүктеледі.
Егер ойыншық рұқсат етілген материалдардан (бояу, лак, желім т.б.)
жасалған болса, және оларға химиялық анализ жасалғанына бір жылдан көп
уақыт өтпесе, онда, оларға міндетті түрде гигиеналық экспертиза жасағаннан
кейін, екінші рет химиялық анализ жасауды талап етпестен пайдалануға рұқсат
етуге болады. Жаңа материалдарды дайындауға рұқсатты Республиканың
Мемлекеттік Санитарлық Эпидемиологиялық қызмет Басқармасы береді.
Техникалық жағдайлары бойынша санитарлық қызметпен келісімге түспеген
ойыншықтар жедел түрде өндірістен алынып тасталуы керек. Изолятордағы
ойыншықтарды топтық бөлмелерге апаруға тиым салынады. Бұл ойыншықтардың
материалдары оларды мезгіл сайын залалсыздандырып тұруға қолайлы болуы
керек. Бала бақшаларда ойыншықтарды бір топтан екіші топқа тасымалдауға
тиым салынады, топтық жекелендіру принципін қатал сақтау қажет.
Жаңа материалды оқытуда студенттердің қиялын, шығармашылығын ұйымдастыру
Білім беру жүйесі - сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр
түрлі деңгей мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің,
оларды әртүрлі ұйымдастыру құқықтық формадағы, типтегі және түрдегі білім
беру мекемелерінде іске асырушы тармақтардың, сонымен бірге білім беруді
басқару органдары жүйесінің жиыны.
Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк – экономикалық дамуында жетекшi роль
атқарады, сондай – ақ оны әрi қарай айқындай түседi. Ал бiлiмнiң
қалыптасып, дамуының жалпы шарттары философияның негiзгi мәселесi – рухтың
материяға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан зерттелетiн iлiм таным
теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа ғылыми теориялардан түбiрлi
айырмашылығы – ол бiлiмнiң қалыптасуы мен негiзделуiнiң жалпы ұстанымдарын,
объективтiк қатынастарды қалыптастырады.
Шығармашылық қабілеттерді қалыптастырудың маңызды шарты ересек топтағы
балалардың өздерінің мотивациясының болуы керек. бұл олардың әдістемелік,
психологиялық және әдістік білім, ересек топтағы балалардың адамзат
мәселелеріне қызығушылығының бағытталуымен танысуынан келіп шығады. Осы
негізде ересек топтағы балалардың белгілі бір дәрежедегі санының оқу сабағы
мен сабақтан тыс уақытта педагогикалық іс-әрекетке қатыстырылуы болып
табылады. Осыған орай, біз шығармашылық еңбек әрекетінің мәнін интегративті
шебер әрекет (А.М. Новиков) деген түсінікпен байланыстырдық. Бәрін істей
алу дегеніміз не? Бұл қажеттіліктері итермелейтін адамның өз бетімен
жағдаятта бағдарланатынын, оны тани білетінін (сонымен қатар қажетті жаңа
білімдер алып), объективті заңдар мен жағдайларға сәйкес әрекеттің мақсатын
дұрыс анықтай алатынын, қалыптасқан жағдайға, мақсатқа сай нақты әрекет
құралдары мен тәсілдерін анықтай алатынын, еңбек ету барысында оларды
жетілдіріп, түпкі мақсатына қол жеткізе алатынын білдіреді. Шынында, біз
бұл жерде іс-әрекеттің жалпы, тұтас, психологиялық сызбасын келтіріп
отырмыз. Барлық аталған компоненттер бірлігінен тұратын осындай іс-әрекетті
шартты түрде біріккен (интегративті) деп атайық.
А.Я.Понамарев айтуынша, шығармашылық тетігінің белгілі бір өзара
әсерлесу фазалары бар дамытушы өзара әсерлесу. Іс - әрекеттің екіжақты
нәтижесімен анықталатын интуитивті механизм шығармашылық негізі болып
табылады. Іс-әрекеттің бір бөлігі қойылған саналы мақсатқа сәйкес келе
отырып, тура өнім деп аталады, ал екіншісі мақсатқа сәйкес келмей және
саналы ойдан бөлек алынғандықтан, қосымша өнім деп аталады. Оны
шығармашылық іс -әрекеттің интуитивті деп аталады. Интуитивті шешімнің
ерекшеліктері сезімдік бейне, қабылдау тұтастығы және санадан тыс нәтижені
алу болып табылады.
ТМД елдеріндегі психолог және педагогтар дошкольника (Б.В. Асафьев,
Л.А. Венгер, Н.А. Ветлугина, Л.С. Выготский, А.В. Запорожец, Д.Б.
Кабалевский, Н.Н. Поддьяков, Б.М. Теплов және т.б.) шығармашылықты баланың
тұлғалық сапасы, әрбір баланың қабілетін дамытуға бағытталған табиғи іс-
әрекеті, өзіндік құндылығы ретінде қарастырды.
Мектепке дейінгі ұйымке дейінгі білім беру теориясы мен практикасында
түрлі көркем әрекетінде баланың шығармашылығын дамыту тәжірибесі
жинақталған. Дегенмен, жалпыға міндетті мектепке дейінгі білім беру
стандартында өнімді және көркем іс-әрекеттер нәтижесі шығармашылық
құзыреттілік деп таңдалған. Зерттеулер бойынша шығармашылық құзыреттілік
тек студенттерге тән білім нәтижесі, тіпті мектеп жасындағы оқушылардың
білім беру нәтижесі ретінде қарастырыл зерттеулер жоқтың қасы. Сондықтан
бұл білім беру нәтижесі мектепке дейінгі балалар үшін ауыр салмақты
нәтижесі тәрізді деп тұжырымдаймыз.
Орыс педагогі К.Д.Ушинский айтқандай, қазіргі заман талабына сай, әр
мұғалім, өз білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа
талапқа сай инновациялық технологияларды өз сабақтарында күнделікті
пайдаланса, сабақ тартымды да, мәнді, қонымды, тиімді болары сөзсіз. Бұл
жөнінде Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңының 8-бабында Білім беру
жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу,
білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге
шығу деп атап көрсеткен. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жолдауында айқандай:
Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай
білім қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін
тең ететін – білім. Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің
алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың
әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс – тәжірибесі
зерттеліп, мектеп өміріне енуде.
Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты
Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман дайындау.
Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің
шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне
жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза
ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін , барлық шәкіртін ,
мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі –
педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге
талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті.Жаңа формация
мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы
мұғалімге қойылатын талаптар : бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының
жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі.
Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға
қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық, зерттеушілік,
дидактикалық - әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы,коммуникативтілік,
ақпараттық және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен
сипатталатын рухани- адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты,
шығармашыл тұлға.
Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында
жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды
меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу
қажеттіліктері туындылап отыр.
Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты
білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және
жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады.
Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді.
Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен
ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде
білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет.
Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің
қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы
адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға
бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім
беру парадигмасы білікті адамға бағытталған білімнен мәдениет адамына
бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру-
оның философиялық , психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен
тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді.
Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың
идеяларға негізделген жаңа мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр.
Француз қайраткері Адамға оқып – үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет
дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу бағдармаларын
жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу жұмыстары
мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық
технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу
оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік
позицияны қалыптастыру.
Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында
мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби
шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде
проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық – коммуникативті мәдениеті
жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы
құзыреттілікті меңгере отырып тек кәсіби икемділігін оңтайландыруды
қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін үнемі оқып – үйрену
және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады.
Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен
қамтамасыз етіп, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы
мен қазақстандық білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең
алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі
бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды
қамтамасыз ету, сондай- ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен
ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты
қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сыңдарлы
саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына,
өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен
жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Олай болса, білімнің
сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің,
зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде
білікті мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты
мақсаты – мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім
кеңестігіне ене отырып, басекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның
құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру
жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. Жалпы
алғанда құзырлылық ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова Құзырлылық ұғымы –
соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше
көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым.
Құзырлылықтың латын тілінен аудармасы сомпетенсбелгілі сала бойынша жан –
жақты хабардар білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір сұрақтар
төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді деп
көрсетеді. Бұл жайлы Б.Тұрғанбаева ... өзінің практикалық әрекеті арқылы
алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуде қолдана алуын –
құзырлылықтар деп атаймыз деп анықтаса, Ресей ғалымы Н.Кузьминаның
көзқарасы бойынша, Құзырлылық дегеніміз - педагогтің басқа бір адамның
дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы .
Латын тіліндегі компетенссөзін ғалым К.Құдайбергенова Құзырлылықты
білімін, біліктілігін, дағдысын, тұлға мінез- құлқын , ең бастысы тұлға
мүмкіндігін бағалаудың критерийі мақсатында қарастыру құзырлылық маңызын
толық аша алады. Олай болса, құзырлылық, нәтижеге бағдарланған жаңа білім
беру жүйесінің сапалық критерийі ретінде әлеуметтік және өмірлік
көзқарастарды есепке алу қажет деп жазса, Б.Тұрғанбаева Құзырлылыққа
бағытталған оқыту үрдісінде тәжірибелік жолмен мәселені шешу мүмкіндігі
молаяды. Осы жағдай біліктілікті арттырудағы екінші үлгіге көшірудің негізі
бола алады. Өйткені,құзырлылыққа бағытталған үлгіде білім алушылардың
өздерін ұйымдастыру - басты мақсаты деп көрсетеді.
Қ.Құдайбергенова Құзырды әртүрлі кенеттен болған ситуацияларда мәселелерді
шешу үшін қажетті білімді немесе әрекетті көрсете білу қабілеті, білім мен
өмірлік ситуация арасындағы байланысты орнату мүмкіндігі ретінде, ал
құзырлылықты адамның өзіндік деңгейіне, даралық қасиеттеріне тікелей
байланысты тұлғалық, теориялық, практикалық өлшеу дәрежесі жоғары деңгейде
кіріктірілген құрылым ретінде қарастыру ұсынылады деген тоқтам жасайды.
12 жылдық білім беру
Қазақстан Республикасының 12 жылдық білім беру тұжырымдамасында педагог
кадрлардың кәсіби - тұлғалық құзыреттілігін қалыптастыру басты мақсат
екендігін атай келе, 12 жылдық білім беруде педагог төмендегідей
құзыреттіліктерді игеруі міндетті деп көрсетілген.
1. Арнайы құзыреттілік- өзінің кәсіби дамуын жобалай білетін қабілеті.
2. Әлеуметтік құзыреттілік- кәсіптік қызметімен айналысу қабілеті.
3. Білім беру құзыреттілігі - педагогикалық және әлеуметтік психологияның
негііздерін қолдана білу қабілеті.
Ендеше құзыреттілік дегеніміздің өзін қазіргі заман талабына сай педагог
қауымының өзін -өзі өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінуге болады. Білім
саясатындағы түбегейлі өзгерістерді күнделікті оқу үрдісінде берілетін
тапсырмалардан бастау қажет екендігі айқын көрсетілген. Студенттер оқытушы
қауымнан тек білімге ғана емес, өмірге үйрететін қабілеттілікті қажет етіп
отыр. Демек, болашақ педагогтеріміз осы ақпараттық қоғамнан қалыспай: жедел
ойлаушы: жедел шешім қабылдаушы:ерекше ұйымдастырушылық қабілетті: нақты
бағыт- бағдар беруші болып шығуы - бұл қазіргі заманның талабы.Міне,
құзыреттілік қалыптастыру дегеніміздің өзі болашақ мұғалім - қазіргі
студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып ойлаудың ,
интеллектуалдық белсенділіктің жоғары деңгейіне шығу, жаңаны түсіне білуге,
білімнің жетіспеушілігін сезінуге үйрету арқылы ізденуге бағыттауды
қалыптастырудағы күтілетін нәтижелер болып табылмақ. Бұның өзі өз кезегінде
қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде, тәрбиелеп өсіруде
белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген жеке тұлғаны қалыптастыруды
талап етеді.
Мұндай құзырлылықтың қатарына мыналар жатады:
• бағдарлы құзіреттілік (азаматтық белсенділік, саяси жүйені түсіну, баға
бере білу, елжандылық, т.б);
• мәдениеттанымдылық құзіреттілік (ұлттық ерекшеліктерді тани білу, өз
халқының мәдениеті мен өзге ұлттар, әлем мәдениетін салыстыру, саралай білу
қабілеті);
• оқу-танымдық құзіреттілік(өзінің білімділік қабілетін ұйымдастыра білу,
жоспарлай білу, ізденушілік-зерттеушілік әрекет дағдыларын игеру, талдау,
қорытынды жасай білу);
• коммуникативтік құзіреттілік ( адамдармен өзара қарым-қатынас тәсілдерін
білу, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел
тілінде қатынас дағдылары болуы);
• ақпараттық-технологиялық құзіреттілік (ақпараттық технологиялармен,
техникалық обьектілер көмегімен бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу,
таңдай, талдай білу, өзгерте білуді жүзеге асыра білу қабілеті);
• әлеуметтік- еңбек құзіреттілігі (әлеуметтік-қоғамдық жағдайларға талдау
жасай білу, шешім қабылдай білу, түрлі өмірлік жағдайларда жеке басына және
қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білу қабілеті);
• тұлғалық өзін-өзі дамыту құзіреттілігі (отбасылық еңбек, экономикалық
және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді білімі мен
тәжірибесінің болу қабілеті).
Аталған құзыреттілік қасиеттерді тұлға бойына дарытуда педагог қауымның
арнайы әлеуметтік білім беру құзыреттіліктерінің жан- жақты болуы талап
етіледі.Егер педагог өзінің кәсіби өсу жобасын дұрыс жолға қоя отырып,
өзінің кәсіптік қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған білімін өмірде
қолдана білетіндей тапсырмалар жүйесін ұсына алатын жағдайда болғанда ғана
студент құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік табады. Бір сөзбен
айтқанда, тұлғаға бағытталған білімдер жүйесі білім стандартына сай
тұлғаның жан- жақты дамуына негізделген, алған білімін өмірдің қандай бір
жағдаяттарына қолдана алатындай дәрежеде ұсыну педагогтің құзыреттілігіне
байланысты болады.
Кәсіби деңгейдің дамуы
Психологтер де, педагогтер де адамның рухани интеллектуалдық, кәсіби
шығармашылықпен өзін-өзі дамытуы өмірінің әр кезеңінде әр қалай деп
көрсетеді.Мысалы, ұлы педагогтер А.Дистерверг ,К.Ушинский А.Макаренко
,В.Сухомлинский ,т.б мұғалімдік еңбекті адамтану ғылымы , адамның жан
дүниесі , рухани әлеміне бойлай алу өнері дей отырып, педагогикалық
шеберліктің дамуына зор үлес қосқан. Осы тұрғыдан алып қарағанда
педагогикалық шеберлік- кәсіби әрекетті жоғары деңгейге көтеретін
мұғалімнің жеке қасиеттерінің , оның білімі мен білігінің жүйесі. Осы
мәселені терең зерттеген А.Маркова мұғалімнің кәсіби деңгейге көтерілуінің
төмендегідей психологиялық критерийлерін анықтаған.
Обьективті критерийлер. Мұғалімнің өз мамандығына қаншалықты сәйкес
әлеуметтік тәжірибеге қосар үлесі қандай екендігі.Жоғары еңбек
көрсеткіші,әртүрлі мәселелерді шығармашылықпен шеше алу біліктері, т.б
жататындығын атап өтеді.
Субьективті критерийлер. Адамның мамандығы қаншалықты оның табиғатына,
қабілеттері мен қызығушыларына сәйкес қаншалықты ол өз ісінен қанағат
табатындығымен байланысты. Мұғалім еңбегіндегі субьективті критерийлерге
кәсіби – педагогикалық бағыттылық, кәсіптің маңыздылығын , оның құндылығын
түсіну, маман иесі ретінде өзіне позитивті көзқарастың болуын жатқызады.
Нәтижелі критерийлер. Мұғалім өз ісіне қоғам талап етіп отырған нәтижелерге
қол жеткізіп отыр ма деген мәселе тұрғысынан қарастырады.Біреулер нәтиже
ретінде оқушылардың білімдерінің стандартқа сай болуын алса, енді біреулер
олардың қарым- қабілетін дамытуды алады, ал кейбіреулері оқушылардың өмірге
дайындығын басты назарда ұстайды, ал оқыту нәтижесі біз үшін баланың
психологиялық функцияларын жетіліп, өзінің педагогикалық әрекеті арқылы
алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуге қолдана алуы.
Шығармашылық критерийлер. Мұғалім өз кәсібінің шекарасынан шыға алуы, сол
арқылы өз тәжірибесін, еңбегін өзгерте алуы жатқызылады.Шығармашыл мұғалім
үшін біреудің тәжірибесін қайталағаннан гөрі өз жаңалықтарын, білгендері
мен түйгендерін басқаларға ұсына алуының, шығармашылық бағыттылықтың
болуының мәні зор. Кәсібиліктің бірден келе салмайтындығы белгілі, оны әр
мұғалім ерте ме, кеш пе меңгеруі тиіс. А.Маркова оның кезеңдерін
төмендегідей етіп бөледі: мұғалімнің өз мамандығына бейімделу кезеңі:
мамандықта өзін-өзі өзектендіру кезеңі:мамандықты еркін меңгерген кезең:
мамандықта шығармашылық деңгейге жеткен кезең. Осылайша ғалым кәсіби
құзыреттіліктің сипаттамасын шебер- мұғалімнің , жаңашыл- мұғалімнің,
зерттеуші- мұғалімнің, кәсіби дәрежесіне көтерілген мұғалімдердің жиынтық
бейнесі ретінде қарастырады.
Ең бірінші кезекте мұғалімнің өзіндік жаңалығы болуы қажет. Ғылым
жаңалығын түрлендіруде өз үлесін қосу арқылы жасаған нәтижелі жұмысы
өзгелердің тәжірибесін толық көшірмей, жаңа ортаға икемдеп, өзіндік іс-
әрекет жиынтығы арқылы айтарлықтай нәтижеге қол жеткізу керек.Қазіргі
кәсіптік- педагогикалық қызмет қандай мұғалімді талап етеді. Мұғалім –
оқушылардың жеке тұлғасын дамытуға басымдық беретін, күрделі әлеуметтік-
мәдени жағдайларда еркін бағдарлай алатын, шығармашылық процестерді басқара
алатын, адам туралы ғылымның жетістіктерін, оның даму заңдылықтарын,
компьютерлік оқыту өнерін терең меңгерген жан- жақты дамыған шығармашыл
тұлғаны талап етеді.
Ал, білім беруде кәсіби құзырлы маман иесіне жеткен деп мамандығы бойынша
өз пәнін жетік білетін, оқушының шығармашылығы мен дарындылығының дамуына
жағдай жасай алатын, тұлғалық- ізгілілік бағыттылығы жоғары, педагогикалық
шеберлік пен өзінің іс- қимылын жүйелілікпен атқаруға қабілетті, оқытудың
жаңа технологияларын толық меңгерген және білімдік мониторинг негізінде
ақпараттарды тауып, оларды таңдап сараптай алатын, отандық және шетелдік
тәжірибелерді шығармашылықпен қолдана білетін кәсіби маман педагогті
айтамыз.
Қазақ мектебі
Қазақ мектебінің бүгінгі жайы мен ертеңі, оқушылардың білімділік және
тәрбиелік деңгейі шешуші дәрежеде мұғалімге, ата-анаға және қоғам
қауымдастығына жүргізілген жұмыстарға, ізденісіне байланысты. Бастауыш
сыныптарға арналған бағдарламалар педагогикалық үрдісті жаңаша қарауды
талап етеді. Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты –
жан-жақты дамыған жеке тұлға қалыптастыру болса, оқытудағы негізгі мақсат -
өздігінен дамуға ұмтылатын жеке тұлғаны қалыптастыру. Жеке тұлғаның
дамуында маңызды роль атқаратын оқушының өз бетінше жұмысын тиімді
ұйымдастыра білу; сол арқылы материалды саналы меңгертудің жүйесін жасау;
оқушының түрлі дара қабілеттерін арттыру.
Өз бетінше жұмыс қазіргі жеке тұлғаны қалыптастыру және тәрбиелеуде, білім
берудің приоритетін түбегейлі өзгертуде, яғни бұрынғыша оқушыны пәндік
білім, біліктердің белгілі бір жиынтығымен қаруландыруды түбегейлі
өзгертуде.
Өзіндік жұмыстың негізгі мақсаты оқушылардың танымдық міндеттерін
қалыптастыру, шығармашылық қабілеттері мен қызығушылығын жетілдіру, білімге
қүштарлығын ояту. Мұғалім сабақта әдіс - тісілдерді пайдалана отырып,
балалардың ұсыныс - пікірлерін еркін айтқызып, ойларын ұштауға және
өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып отыру қажет. Әдіс –
тәсілдер арқылы өткізген әрбір сабақ оқушылардың ойлануына және қиялына
негізделіп келеді, баланың тереңде жатқан ойын дамытып оларды сөйлетуге
үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану арқылы қабілеті әртүрлі
балардың ортасынан қабілеті жоғары баланы іздеп, онымен жұмыс жасау, оны
жан - жақты тануды ойлап, оқушылардың шығармашылық деңгейін бақылап отыру
әрбір мұғалімнің міндеті.
Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан – жақты, білімі қажет. Қазіргі
мұғалім:
• Педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын;
• Педагогикалық өзгерістерге тез төселетін;
• Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын;
• Оқушылармен ортақ тіл табыса алатын;
• Білімді, іскер, шебер болу керек;
Жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері – өсіп келе жатқан жеке
тұлғаны жан –жақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу,
жаңа педагогикалық идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек
тыңдаушы, орындаушы болса, ал қазіргі оқушы – өздігінен білім іздейтін жеке
тұрға екендігіне ерекше мән беруіміз керек.
Қазіргі оқушы:
• Дүниетаным қабілеті жоғары;
• Дарынды, өнерпаз;
• Іздемпаз, талапты:
• Өз алдына мақсат қоя білу керек;
Отбасының жетекшілік маңызы онда тәрбиеленіп жатқан адамның тән-дене және
рухани дамуына әсер етуші ықпалдар мәні мен мағынасының тереңдігіне тәуелді
келеді.
Ата-ананың ұйымдастыру және бағыттаушы ролін, ата-анамен бала арасындағы
өзара қатынастың сипатын, бала тәрбиесіне әсер ететін жанұяның мақсатты
адамгершілік бағыттарын, баланың жанұядағы араласатын іс-әрекетінің алуан
түрлілігін, ата-ананың тәрбие құралдарын, тәсілдерін, әдістерін пайдалана
алу қабілеттерін, баланың белсенділігінің дәрежесін көруге болады.
Ата-ана арасындағы, ата-ана мен бала арасындағы, балалардың арасындағы
өзара қатынас педагогикалық процестің тәрбиелік механизмдері болып
табылады.
Тәуелсіз ел тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірдің күн тәртібінде
тұрған мәселе – білім беру, ғылымды дамыту. Өркениет біткеннің
өзегі,сғылым, тәрбие екендігіне ешкімнің таласы жоқ. Осы орайда білім
ордасы – мектеп, ал мектептің жаны – мұғалімдердің басты міндеті - өз
ұлтының тарихын, мәдениетін, тілін қастерлей және оны жалпы азаматтық
деңгейдегі рухани құндылықтарға ұштастыра білетін тұлға тәрбиелеу.
Бәрімізге белгілі, біздің қоғам аса күрделі жағдайларды бастан кешірді.
Өтпелі кезеңге тән өмірдің ауыртпалықтарын ешкім жоққа шығара алмайды.
Бірақ адам қандай жағдайда да өзінің биік адамгершілік сипаттарын, кісілік
қасиеттерін сақтап қалуға тиіс. Тәрбиенің осы жақтарын қазақ жастарының
санасына кішкентайынан терең енгізу қажет. Қазақстан Республикасының Білім
туралы Заңында да мектеп оқушылары бойында адамгершілік және тұрмыс
негіздерін қалыптастыру, азаматтыққа тәрбиелеу және олардың ақыл – ойын
айқындау басты міндет екендігі айтылған. Олай болса, қоғам болашағы- жас
ұрпақтың бойына адамгершілік, ізгілік, мейірімділік, ақыл-ой, сана-сезім
қалыптастыратын салауатты тәрбие беру мазмұнын жаңаша құру қажет. Осы
орайда, Сабақ беру – үйреншікті жай шеберлік емес, ол – үнемі жаңадан
жаңаны табатын өнер деген, Жүсіпбек Аймауытовтың сөзін айта кету артық
болмас.
Егеменді еліміздің ең басты мақсаты өркениетті елдер қатарына көтерілу
болса, ал өркениетке жетуде жан-жақты дамыған, рухани бай тұлғаның алатын
орны ерекше. Қазіргі білім берудің басты мақсаты да сол жан-жақты дамыған,
рухани бай жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.
Рухани бай, жан-жақты дамыған жеке тұлғадағы ең басты қасиеттердің бірі -
тіл байлығы, өз ойын нақты, терең мағыналы әрі көркем жеткізе білетін,
шешен де ойлы сөйлей білетін, Абайша сөйлегенде сөзі жүрекке жылы тиетін,
сөз құдіретін игерген адамдарда да тұлғалық қасиет болады. Рухани
адамгершілікке тәрбиелеудің басты мақсаты оқушылардың белсенді өмірлік
жолын, қоғамдық борышқа саналы көзқарасын, сөз бен істің бірлігін
қамтамасыз етіп, адамгершілік нормаларынан ауытқушыларға жол бермеуді
қалыптастыру болып табылады.
Сынып жетекшісінің ата-аналармен өзара іс-әрекетінің ерекшеліктері
К.Д.Ушинский айтқандай, Мұғалім тек өз пәнінен сабақ беріп қана қоймауы
керек, сонымен қатар тәрбиеші адал, әділетті, шыншыл адам болуы керек.
Олай болса, әр мұғалім сабаққа қойған үш мақсатының үшеуіне де жетіп, білім
мен тәрбиені ұштастыруымыз қажет.
• Мектепте оқу жылының басында негізгі пәндер бойынша әр баланың білім
деңгейі анықталады.
• Сынып жетекшісі ата-ана, оқушы, пән мұғалімдерін байланыстырушы ғана
емес, қарым-қатынастарын басқарушы, бақылаушы, кеңесші.
Ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың түрлері
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында мемлекеттік саясат
негізінде ең алғаш рет әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы
жеке адамның дарындылығын таныту сияқты өзекті мәселелер енгізіліп отырғаны
белгілі. ХХI ғасыр - бәсеке ғасыры, бұл бәсеке енжарлықты, керітартпалықты
көтермейді. Еліміз егемендігін алып, өзін бүкіл әлемге мойындата бастаған
осы кезеңде біздің қоғам дарынды, қабілетті, жан-жақты жетілген адамдарды
қажет етеді. Сондықтан да еліміздің білім берудегі ұлттық жүйесі өте
қарқынды өзгерістер сатысында тұр. Бүгінгі таңдағы негізгі мақсат - ұлттық
құндылықты әлемдік деңгейге шығаруға қабілетті, өзіндік жеке көзқарасы
қалыптасқан тұлға тәрбиелеу. Ол үшін оқушылардың белсенділігін арттыру,
іздемпаздыққа үйрету және білімді өз бетінше алуы мен қолдана білетін дарын
иесін тәрбиелеу керек.
Жас жеткіншектердің бойындағы ерекше қабілеттілікті, дарындылықты тани
білу, оның одан әрі дамуына бағыт-бағдар беру, оны сол бағытта жетелеу -
ұстаз парызы. Ұлы ойшыл Плутарх кезінде: Көптеген табиғи талант дарынсыз
ұстаздардың кесірінен жойылып кетеді. Сондықтан әрбір ұстаз бұған жол
бермеуі керек, - деген екен. ХХI ғасыр – білімділер ғасыры. Сол себептен
де білім сапасын арттыру, оқушылардың дарындылығын айқындап, біліміне,
ойлау қабілетіне сай деңгейлеп оқыту, ғылыми ізденіс қабілеттерін
қалыптастыру - әрбір ұстаздың міндеті. ХХІ ғасырдың жан-жақты зерделі,
дарынды, талантты адамды қалыптастыруда білім беру мәселесі мемлекетіміздің
басты назарында. Осы тұрғыда мұғалімге білім берудің тиімді жолдарын
қарастыру, таңдай білу еркіндігі тиіп отыр.
Бастауыш мектеп – бұл оқушы тұлғасы мен сапасының дамуы қуатты жүретін,
ерекше құнды, қайталанбас кезеңі. Сондықтан да, бастауыш білім үздіксіз
білім берудің алғашқы басқышы, қиын да, қадірлі жұмыс. Бастауыш мектеп
балаға белгілі бір білім ғана беріп қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу,
оқу, қоршаған ортаға дұрыс көзқарасты болу, жағдайларды объективті түрде
бақылап, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс айтуға, дәлелдеуге, сөйлеу
мәдениетіне үйрету. Дамыта оқытудың басты мақсаты –баланы оқыта отырып,
жалпы дамыту.
Әрине бастауыш сынып оқушысының зейіні тұрақсыз, импульсивті, қабылдау
мүмкіндіктері әртүрлі болады. Дегенмен әр баланың бір нәрсеге бейімі
болады.
Бейімділік - оянып келе жатқан қабілеттің алғашқы белгісі. Баланың жасырын,
тіпті тым терең жатқан қабілеттерінің көрінуін мүмкіндік жасау тек оқыту
үрдісі кезінде үлкендердің басшылығымен жүзеге асады.
Педагогика ғылымы еш нәрсеге бейімі жоқ, қабілетсіз адам болмайды деп
дәлелдейді. Сол себебті, балалардың қабілетін кеңінен өрістете дамытуға тек
мектеп қана мақсатты түрде ықпал ете алады. Оқушылардың шығармашылық
қабілеттерін дамытуда әр түрлі әдіс - тәсілдерді қолдануға болады.
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының мән - мағынасын ұйымдастырудың тәсіл -
амалдарын бір ғана белгімен сипаттауға болмайды. Өзіндік жұмыстың
ұйымдастырудың негізгі шарттары мыналар:
• Мұғалімнің нақты тапсырмалар беруі;
• Жұмысты орындаудың уақытын белгілеу;
• Мұғалімнің басқаруымен оқушылардың
• Дербестігініңөзара байланысы олардың жұмысты өз
еркімен орындау.
Оқушылардың өзіндік жұмысы - мұғалімнің қажетті нұсқаулары бойынша оқушының
оқу жұмысының жеке дара және ұжымдық түрі. Өзіндік тапсырмаларды орындау
барысында оқушылардан белсенді ойлау талап етілді. Осының нәтижесінде
оқушылар өздігінен бақылауды үйренеді, олар да тапсырылған істі орындаудағы
жауапкершілік сезім, еңбексүйгіштік, табандылық, ұйымшылдық, бір - бірімен
деген жолдастық көмек қалыптасады. Өзіндік жұмыстың негізгі мақсаты
оқушылардың танымдық міндеттерін қалыптастыру, шығармашылық қабілеттері мен
қызығушылығын жетілдіру, білімге қүштарлығын ояту. Мұғалім сабақта әдіс -
тісілдерді пайдалана отырып, балалардың ұсыныс - пікірлерін еркін айтқызып,
ойларын ұштауға және өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып
отыру қажет. Әдіс – тәсілдер арқылы өткізген әрбір сабақ оқушылардың
ойлануына және қиялына негізделіп келеді, баланың тереңде жатқан ойын
дамытып оларды сөйлетуге үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану
арқылы қабілеті әртүрлі балардың ортасынан қабілеті жоғары баланы іздеп,
онымен жұмыс жасау, оны жан - жақты тануды ойлап, оқушылардың шығармашылық
деңгейін бақылап отыру әрбір мұғалімнің міндеті.
Дарындылық
Жалпы дарындылық феноменін алғаш зерттеуден бастап-ақ ғылымда екі бір-
біріне қарама-қарсы био және социо бағыттары қалыптасқаны аян.
Дарындылықтың негізгі басымды қозғаушы күші тек қана генетикалық нышандар
болып табылады деген пікір Ф. Гальтон, Г. Айзенк еңбектерінда айқын
көрінген. Екінші бағытты ұстанған ғалымдар негізгі фактор ретінде қоршаған
ортаны қарастырған. Ал қазіргі таңда А.Т. Асмолов негіздеген ұстаным
әлдеқайда өміршең екендігін дәлелдеп отыр. Л.С. Выготскийдің теориясын
негізге алған бұл бағыт дарындылықты білімді өз бетінше игеру, ашу, жаңа
жағдайда көшіре білу, мәселені мақсатты шешу, бір сөзбен айтқанда,
интеллектуалды дарындылық ретінде зерттейді.
Педагогикалық энциклопедияда: Дарындылық дегеніміз – адамдардың
қабілеттерін жете жақсы дамуының жоғары сатысы, - деп атап көрсетіледі.
Осы қабілеттілік арқылы адамдар көптеген жақсы жетістіктерге жете алады.
Дарындылық – сапалы қабілеттердің өзіндік бірлесуі: оның арқасында іс-
әрекет жақсарады.
Көптеген ғылымдардың ойынша дарындылық, қабілеттілік және талант бір ұғымды
білдіреді. Балалардың келешегі жөнінде ойланбайтын, балалардың қабілетті,
дарынды, талантты болып, болашақ қызметтерінде үлкен жетістіктерге жетуін
армандайтын ата-аналарды табу өте қиын. Бірақ сөйте тұра солардың барлығы
бірдей қабілет деген не, оны қалай дамытуға болады және бұл жұмыста жанұя
қандай міндет атқару керек дегенді біле бермейді. Қабілеттілік туа бола ма,
жоқ әлде жүре бола ма? Олар тұқым қуалай ма, жоқ па? Қабілеттілік барлық
балада бірдей дамыту мүмкін бе? Оған қалай жетуге болады? Қабілеттілік деп
– белгілі бір іс-әрекетте ең тәуір нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін
адамның жеке-дара психологиялық ерекшеліктері айтылады. Қабілеттілік жалпы
ақыл қабілетті және арнайы қабілет болып бөлінеді. Жалпы қабілет негізінен
ойлауға қатысты болып келіп, оның аңғарғыштық, ойланғыштық, дербестік,
сыншылдық, икемділік т.б. қасиеттерінен көрініп отырады. Жалпы қабілет
адамның өзін ой-әрекеттерінің түрлі салаларынан көрсете білуге мүмкіндік
жасайды.
Жалпы қабілеті дами білген оқушы математика, физика, биология, әдебиет
сабақтарын бірдей жақсы игеріп, мектеп шеберханасы, тәжірибе алаңы,
лабораториядағы түрлі еңбек тапсырмаларын да сәтті орындап отырады. Оқушыны
дамытуда ежелгі замандардан бері математиканың алар орны ерекше.
Математиканың ғылым мен техниканың қарқынды дамуына қосар үлесі аз болған
жоқ. Математика – барлық ғылымдардың логикалық негізі, демек, математика -
оқушының дұрыс ойлау мәдениетін қалыптастырады, дамытады, оны шыңдай түседі
және әлемде болып жатқан жаңалықтарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ТАРИХ - ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ЖАЛПЫ ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ЭТНОПЕДАГОГИКА КАФЕДРАСЫ
Ойыншық дайындау әдістемесі
пәнінен
ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЫ
5В010100 -Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
мамандығына арналған
Түркістан-2013
ЛЕКЦИЯЛАР ЖИЫНЫ
№ 1 Тақырып.
Мектепке дейінгі білім беруде ойыншық дайындаудың мақсаты мен
міндеттері..
№ 2 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесі мен практикумы педагогика ғылымының саласы.
Ойыншық дайындаудың теориясы мен технологиясы.
№3 Тақырып
Ойыншық дайындауды оқыту әдістемесі пән ретінде
№4 Тақырып.
Мектепке дейінгі мекемеде ойыншық дайындау әдістемесін оқытудың мазмұны
№5 Тақырып
Ойыншық дайындау сабағын ұйымдастыру технологиясы
№6 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесі мен практикумы педагогика ғылымының саласы.
№7 Тақырып
Кіші жастағы оқушыларды оқытудағы қазіргі заман технологиялары
№8 Тақырып.
Жаңа материалды оқытуда студенттердің қиялын, шығармашылығын ұйымдастыру
№9 Тақырып .
Ойыншық дайындау әдістемесінің технологиясы
№10 Тақырып.
Ойыншық дайындау әдістемесін оқыту теориясы мен технологиясы және
педагогикалық білім мен педагогикалық іс әрекеттер
№ 11 Тақырып.
Оқушыларға жұмсақ ойыншықтарды жасауды сабақ барысында үйрету
№12.Тақырып.
Дидактикалық ойыншықтар,Бейнелік ойыншықтар,Техникалық ойыншықтар
Конструкторлық ойыншықтар
№13Тақырып
Сабақта студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамытумен байланысты іс-
әрекетті ұйымдастыру (Папье- маше
тақырыптарын оқыту барысында).
№ 14 Тақырып
. Мектепке дейінгі мекемеде жаңа ойыншықтар дайындау арқылы оқушылардың
қызығушылығын арттыру сабақтарын ұйымдастыру технологиясы. (ермексазбен
жұмыс) сабағын оқыту әдістері
№ 15 Тақырып
Жаңа материалды оқытуда студенттердің ептіліктерін, қабілеттерін
ұйымдастыру(Қиып жапсыру (аппликация))
Лекция мәтіні:
Кіріспе
Ойыншық – баланы жан-жақты тәрбиелеу мақсатына пайдаланылады. Баланың
дүниетанымын кеңейтуге көмектеседі,белгілі бір мақсаттағы, ойластырылған
әрекетке үйретеді, қиялын дамытып, еңбекке сүйіспеншілігін, техникаға
қызығушылығын, білуге құмарлығын, аңғарғыштығын қалыптастырады,
талғампаздыққа тәрбиелейді, өнерге ынталандырады. Ойыншықпен ойнауға
белгілі жағдайда педагогикалық, эстетикалық, гигиеналық, техникалық талап
қойылады,сондай-ақ ол баланың жас ерекшілігіне қарай өзгеріп отырады.
Әрбір ұстаздың мақсаты - сабақ сапасын көтеру, түрлерін жетілдіру,
сабаққа оқушының қызығушылығын арттыру. Сондай - ақ бүгінгі таңда елімізде
оқыту мазмұны жаңартылып, сабақтарда озық технологияларды қолданудамыз.
Сондай технологияның бір түрі - Ойын арқылы оқыту технологиясы..Егеменді
еліміздің тірегі – білімді ұрпақ десек, білімнің негізі бастауышта
қаланатыны белгілі.
Мектепке дейінгі білім беруде әртүрлі пәндер оқушы білімін дамытып,
танымдық қабілетін сомдауға үлкен үлес қосады. Балаларды оқытуда және
тәрбиелеуде ойынның ролі педагогикада бұрын да, қазір де қарастырылып
келеді.Алдыңғы қатарлы педагогтардың бәрі де ойынды нағыз керекті және
маңызды іс - әрекет деп түсінеді.Ойын балалар үшін оқу да, еңбек те болып
табылады. Ойын – айналадағы дүниені тану тәсілі. Ойын балаларға өмірде
кездескен қиыншылықтарды жеңудің жолын үйретіп қана қоймайды,
ұйымдастырушылық қабілетін қалыптастырады.
А. С. Мокаренко: Ойын - балалар өмірінде өте маңызы зор нәрсе,
үлкендердің қайраткерлігі, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың
ойыны да сондай маңызды. Ойында бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да,
көбінесе, сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер, ең алдымен, тәрбиені
ойын арқылы алады,- деп балалар ойынын жоғары бағалаған.Ойыншық жасауды
жаңа технологиямен үйретсе, мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын
оқушылардың зор ынтамен тыңдап, берік меңгеруіне көмектеседі. Өйткені
төменгі сыныптағы оқушылардың аңсары сабақтан гөрі ойынға ауыңқырап тұрады.
Қызықты ойыншық түрлерін жасап шығарса кейін олар тез серігіп, тапсырманы
ықыластана әрі сапалы орындайтын болады. және тәрбиелік мәні. Ойынның
тарихи-әлеуметгік сипаты. Қазақстанда ойын теориясының қалыптасуы.
(Н.Құлжанова, А.Байтұрсынов, М.Турыскелдина, Т.Иманбеков, Г.Дұкенбаева,
Б.Арзанбаева)
ТМД елдеріндегі мектеп жасына дейінгі балалар ойыны туралы зерттеулер
(Е.И.Тихеева, Е.А.Покровский, А.П.Усова, Д.В.Менджеринцская,
Н.Я.Михайленко, А.К.Бондаренко және т.б).
Дидактикалық ойыншықтар
Баланың ойлау қабілетін, дұрыс сөйлеу мәнерін дамытуға, оның білімі,
шеберлігін және дағдысын қалыптастыруға көмектеcеді. Ойнай жүріп бала затты
танып біледі, оның түрін, көлемін, түсін ажыратады, есептік арақатынасымен,
санымен, кеңістік жайлы түсінікпен т.б.танысады.Дидактикалық ойыншықтарға
жататындар: біртүсті және түрлі түсті сақиналардан жасалған конусты
күмбездер, бірінің ішіне бірі салынатын әртүрлі тостағандар, бөшкелер,
шарлар,матрёшкалар, әртүрлі серіппелі, бұрандалы ойыншықтар т.б.
Бейнелік ойыншықтарБейнелік,ишара ойыншықтардың тәрбиелік маңызы зор. Оған
қуыршақтар (киім-кешек, үй жиһазы, ыдыс-аяқ) ; адамдар мен жануарларды,
табиғат элементтерін бейнелейтін фигуралар жатады. Бұл қуыршақтармен
ойнаған балалардың қоршаған орта жайлы түсінігі айқындалып, ұғымы кеңейе
түседі, ой-өрісі мен қияли дамып, сік қоры өздартады.
Техникалық ойыншықтарТехникалық ойыншықтарға жатытындар көліктік,
құрылыстық т.б бұйымдар. Балалардың ойын барасында көп күш жұмсамай-ақ
еңбек процесін бейнелеуіне мүмкіндік береді.
Конструкторлық ойыншықтарКонструкторлық ойыншықтар (құрастырмалы,
құрастырмалы алмалы-салмалы) тақырыптық, сұлбалық, немесе әмбебап
конструкторлар болып бөлінеді. Құрастырмалы алмалы-салмалы ойыншықтар
мектеп жасына дейінгі балаларға арналады. Олар арнаулы бекіткіштер арқылы
құрастылатын аздаған бөлшектерден тұрады.
Дымков,Богород ойыншықтары
Дымков ойыншықтары. Қазақстан жерінде тұратын ұлттардың бірі – орыс
халқының тамыры терең мәдениетіне тоқталып көрейік.Дымков кәсіпшілігі –
Ресейдегі саз балшықтан ойыншықтар жасайтын ең ірі орталық. Әрине, бұл
сөссіз ең танымал және әйгілі кәсіпшіліктің түрі. Бұл кәсіпшілік Вятка
деген ескі қалада орын тепкен.
Бұрын ерте заманда Вятка тұрғындары көктемде Свистопляска атты той
жасайтын болған. Бұл мерекеге арнап көзешілер саз балшықтан жасалған
ойыншық ысқырықтар, дөңгелек сылдырмақтар әзірленген. Кейінірек бұл кәсіп
дами түсіп, көлемді өнеркәсіп пайда болды. Ойыншықтар арнайы пештер мен
ошақтарда күйдіріліп жасалды. Сондықтан саз балшықтан жасалған бұл
ойыншықтар Дымков ойыншықтар (Дымков - түтін) деген атау алған.
Көзешілердің ойыншықтары әлі күнге өзінің оюларының анықтығы мен сұлулығын
сақтап қалған. Көптеген элементтердің өзіндік мәні бар. Мысалы: көк түсті
толқынды сызықтар – су, үзілген сызықтар – кесілген бөрененің дөңес шеті,
ортасында жұлдызшасы бар шеңбер – Күн мен аспан денелері.
Дымков ойыншықтарының өзіне тән үндестіктегі бейнелерді деп су тасушы,
күтушілер, гусарлар, үйректер, сиырлар, Барыня қуыршақтарын айтуға
болады. Өрнектердің түстік қатары жылы және суық түстердің көп болуымен
анықталады. Сары, қызғылт сары, қызыл түстер элементтерінің ашықтығы көк
және жасыл түстердің азғана элементімен күшейе түседі.
Қазіргі таңда Дымков ойыншықтарын Вятка қаласының өзінде жасап шығарады.
Ал қала шетіндегі көне Дымков өнеркәсібі ашық аспан астындағы мұражай болып
тұр.
Қазір Дымков ойыншықтарын жасайтын көзешілердің бірқатар талапты шәкірттері
бар. Бұл жерде дәстүрдің сақталу заңдылығы айқын көрінеді.
Богород ойыншығы. Ресей жеріндегі Сергиево-Посада қаласы маңында, биік
таудың ортасын Богород атты село жайлаған. Ежелден бері село тұрғындары
ағаштан жасалған ойыншықтар және мүсіндеу шығармашылығымен айналысқан.
Тарихқа жүгінетін болсақ, богород ағаш ою кәсібі XVI – XVII ғасырларда
пайда болған.
Богород ойыншықтары. Богород ойыншықтары мен мүсіндері ағаштың жұмсақ
түрлерінен жасалынған. Жұмысқа арналған негізгі құралдар – балта, әр түрлі
пышақтар.
Мүсіншілер өздерінің ойларын таза, боялмаған ағашқа сала білген. Бұл
ойыншықтар арқылы біз орыс халқының өткен ғасырдағы өмірін көре аламыз.
Мысалы: бикештер, шенеуніктер, гусарлар, шаруалар бейнесі.
Қазіргі заман талабына сай Богород селосында кәсіптік-техникалық мектеп
бар. Оқу орны барлық қажетті механика-техникалық құралдармен жабдықталған.
Тәжірибесі мол ұстаздар жас шәкірттерді үйретіп, өнер жолына баулиды.
Сарамандық жұмыс. Оқушылар Дымков ойыншықтарының өрнек элементтерін салады.
Өрнектерді сала отырып, суретті жұмбақ, тест жұмыстары жүргізіледі.
Тест тапсырмасы
1. Богород ағаш ою кәсібі қай ғасырларда пайда болған?
А)XVI–XVII
в)XI–XII
с)XIX–XX
2.Богород ойыншығы қандай материалдан жасалады?
А)Жұмсақ ағаш
в) Саз балшық
с) қыш
3. Дымков ойыншықтары қай қалада жасап шығарылады?
А) Самара
в) Вятка
с) Ростов-на-Дону
4. Дымков ойыншықтары қандай материалдан жасалады?
А) Саз балшық
в) ағаш
с) металдан
Тартымды ойыншықтар балалардың тіл, байқау қуаты, қялдау қуаты сяқты ақыл-
қуатының жетілуіне түрткі болады, бұл бөбектердің ақаусыз жетілуі мен зерек-
зерделі болуынажон сілтеу ролын атқарады.
Тзалық талабына үйлеспеитін ойыншықтар ауру-сырқауға оңай шалықтырып,
балалардың денсаулығына зян жеткізеді.
Ойыншық өндіруде суляу, кәучүк, метәл, ағаш, кездеме, тері-жұн сяқтылар
мәтерял етілетіні жұртқа аян. жұқпалы аурулары туралы ғылым тұрғысынан
алғанда, соның ішінде суляу ойыншыққа жететіні жоқ, өйткені ол жылтыр
болады, оңай былғанбайды, дезифексялауға да жеңіл тұседы.бырақ полихлор-
етилен суляу да ескірсе адам денесіне зянды зат бөліп шығарады, балалар
одан жасалған ойыншықты үнемі аузына салып сорса, зянды затты жұқтырып
алады. метел немесе ағаш ойыншықтардың бетіне алуан түсті сыр жағылады, ал
сырда қорғасын, хром, кәдми, әрсен, бензөл сяқты құрамдар болады. бұлар да
ауызға көп сала берсе денеге еніп, денсаулыққа зян жеткізеді. кездемеден,
тері-жүннен жасалған күшік, мысық, маймыл сяқты ойыншықтар шаң-тозаң тез
қонады да, оңай кірлеп кетеді. кеибір ойыншық хаюанаттарға ұсақ моншақтар
қадалады, балалар өнімен ойнағанда ойыншықжұны немесе моншақ қадағанжып
оңай қыршылып қиылады, абай қылмаса оны жұтып алып, қатерге ұшырайды.
Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар
Бала тіршілігінде де, тәрбие прцессінде де ойыншықтардың маңызы өте зор.
Ойыншықтар арқылы өзін қоршаған ортамен танысады, баланың көңіл-күйі
көтеріледі. Ойыншықтарды тәрбиелік құрал ретінде пайдалану балалардың жас
ерекшеліктеріне негізделеді.
Ойыншықтарға арналған баланың жасы, ойыншық қорабының сыртында немесе
арналып салынған қағазда көрсетіледі. Ойыншықпен бірге берілетін нұсқау
қағаздағы ескертулер ойыншық арналған жас тобындағы балаларға түсінікті
болуы керек және мұнда ойын мен ойыншықты өңдеудің (жуып-тазалау,
залалсыздандыру) ережесі жазылуы керек.
Бір жасқа дейінгі балаларға арналған ойыншықтар олардың көру, есту
жағдайларын, дыбыс реакцияларын, дене тұлғасын өзгертуге арналған қимыл-
қозғалыстарын (отыру, тұру, қолдарымен бір нәрсені қармап ұстау т.с.с.)
дамытуға арналады. Бұл жастардағы балалар үшін ең көп таралған ойыншықтар
полимерден жасалған дөңгелектер, әртүрлі шылдырмақтар т.с.с. болып
табылады. Олар мүмкіндігінше ірі, қармап ұстауға ыңғайлы, ашық түстермен
боялған және дыбыс шығаруы белгілі дәрежеде болуы керек. Бір жастың соңына
қарай қүыршақтар, аңдар, машина, ойыншық-әткеншектер т.б. қолданыла
бастайды.
Одан кейінгі жастарда бала айналасын тереңірек танып, біле бастайды,
қимыл-қозғалыстары реттеліп, тіл дами бастайды. Сондықтан бұл жастарда
біраз күрделірек, түсіну үшін ойлану қажет ететін әртүрлі мозайкалар,
таяқшалар мен кубиктер, құрылыс материалдары, дамыту ойыншықтары
қолданылады. Мектепке дейінгі жастардағы балалар белгілі роль атқаратын
ойындарға (апа, әже, дәрігер, мұғалім т.б.) көше бастайды, бұл жастарда
көбінесе ұжымдық ойындарға арналған ойыншықтар пайдаланылады.
Балалардың морфофункционалдық ерекшеліктеріне, білім, интеллектуалдық
деңгейлеріне сәйкес, ойындар мен ойыншықтар 5 топқа бөлінеді: бір жасқа
дейінгі сәбилерге (ерте жас) арналған ойыншықтар; бір жастан үш жасқа
дейінгі (ясельдік жас); үш жастан алты жасқа дейінгі (мектепке дейінгі
жас); алты жастан он жасқа дейінгі (бастауыш мектеп жасы) және оннан он
төртке дейінгі аралық (орта мектеп жасы) деп бөлінеді.
Ойыншықтардың қауіпсіздігіне санитарлық бақылау Денсаулық сақтау
Министірлігі деңгейінде жүргізіледі. Оның функциясына ойыншық жасаудағы
нормалық техникалық құжаттарды бекіту, сонымен қатар, шикізаттардың,
материалдардың және тексерудегі заттардың барлығына келісім беру жатады.
Көбінесе, экспертті баға беру ғылыми зерттеу институтына және ірі СЭС-ға
міндеттеледі. Ойыншықтарға күнделікті бақылауды СЭС жүргізеді және ойыншық
шығаратын өндіріс орындары мен оларды халыққа тарататын дүкендерді бақылап
отырудан тұрады.
Ойыншықтарға қойылатын санитарлық ережелердің негізі талаптары
төмендегідей болып келеді:
1. Өндіру мен таратуға, үлгілері мен нормалық техникалық құжаттарына
санитарлық эпидемиологиялық қызмет орындарының дұрыс деп қойған
қортындысы бар ойыншықтар ғана жатады;
2. Ойыншық жасаумен айналысатын жұмысшыларға, тамақ өнеркәсібінің, су
құбырларының балалар мекемелерінің қызметкерлеріне қойылатындай
талаптар қойылады. Жұмысқа түсер кезде олар дәрігер терапевтің жалпы
тексеруінен өтуі керек және туберкулез ауруына тексеріледі, әрі қарай
жылына бір рет дәрігерлік тексеру-ден өтіп отырады;
3. Ауызға тигізетін ойыншықтарды дүкеншілердің тексеріп беруіне тиым
салынады. Ол үшін, ауамен үрленетін арнаулы қондырғы болуы керек;
4. Сатылып кеткен ойыншықтарды ақауы (дефектісі) барынан басқасын қайта
қабылдауға болмайды;
5. Ойыншыққа арналған шикізаттар бекітілген нормадан артық химиялық
заттар бөлмеуі керек. Өтелдерді ойыншық өндірісінде пайдалануға тиым
салынады;
6. Үш жасқа дейінгі балаларға арналған ойыншықты шыныдан, түкті
резеңкеден және металлдан жасалған лақтыратын снарядттарды (барлық
жастағы балаларға) жасауға тиым салынады;
7. Ойыншықтың ішін толтыруға арналған материалдар, т.б. ойыншық жасауға
пайдаланылатын жүн, терілер залалсыздандырылған болуы керек;
8. Балалар ернін тигізетін ойыншықтардың бөлшектері жылдам
залалсыздандырылатын материалдан да-йындалуы керек;
9. Ойыншықтың шеттерінде жарығы, үшкірі, сынығы болмауы керек. Үшкір
жерлері мен бұрыштары доғалданып келуі керек;
10. Ойыншықтың салмағы, өте ірі ойыншықтардан басқа, 7 жасқа дейінгі
балалар үшін - 400 гр, 7-ден 10 жасқа дейінгі балалар үшін - 800 гр
аспауы керек;
11. Суық қаруды бейнелейтін ойыншықтардың үшкір және өткір бөлшектері
болмауы керек;
12. Боялған ойыншықтар, түссіз лакпен қапталуы керек. Олардың беті тегіс,
жарылмаған болуы керек;
13. Жеті жасқа дейінгі балаларға арналған электірлі ойыншықтардың күшінің
қуаты 12 вт, ал, 7 жастан жоғары балаларға 18 вт аспауы керек.
Зерттеулерге арналған ойыншықтардың үлгісі он күннен ерте және 30 күннен
кейін қалдырмай, пайдаланылғаннан кейін, саны 5 данадан кем болмай
тексерілуге жеткізілуі керек. "Санитарлық ережелерде" зерттеу тәсілі
берілген. СанНменЕ талаптарының сақталуын қадағалау санитарлық
эпидемиологиялық қызметке жүктеледі.
Егер ойыншық рұқсат етілген материалдардан (бояу, лак, желім т.б.)
жасалған болса, және оларға химиялық анализ жасалғанына бір жылдан көп
уақыт өтпесе, онда, оларға міндетті түрде гигиеналық экспертиза жасағаннан
кейін, екінші рет химиялық анализ жасауды талап етпестен пайдалануға рұқсат
етуге болады. Жаңа материалдарды дайындауға рұқсатты Республиканың
Мемлекеттік Санитарлық Эпидемиологиялық қызмет Басқармасы береді.
Техникалық жағдайлары бойынша санитарлық қызметпен келісімге түспеген
ойыншықтар жедел түрде өндірістен алынып тасталуы керек. Изолятордағы
ойыншықтарды топтық бөлмелерге апаруға тиым салынады. Бұл ойыншықтардың
материалдары оларды мезгіл сайын залалсыздандырып тұруға қолайлы болуы
керек. Бала бақшаларда ойыншықтарды бір топтан екіші топқа тасымалдауға
тиым салынады, топтық жекелендіру принципін қатал сақтау қажет.
Жаңа материалды оқытуда студенттердің қиялын, шығармашылығын ұйымдастыру
Білім беру жүйесі - сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр
түрлі деңгей мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің,
оларды әртүрлі ұйымдастыру құқықтық формадағы, типтегі және түрдегі білім
беру мекемелерінде іске асырушы тармақтардың, сонымен бірге білім беруді
басқару органдары жүйесінің жиыны.
Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк – экономикалық дамуында жетекшi роль
атқарады, сондай – ақ оны әрi қарай айқындай түседi. Ал бiлiмнiң
қалыптасып, дамуының жалпы шарттары философияның негiзгi мәселесi – рухтың
материяға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан зерттелетiн iлiм таным
теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа ғылыми теориялардан түбiрлi
айырмашылығы – ол бiлiмнiң қалыптасуы мен негiзделуiнiң жалпы ұстанымдарын,
объективтiк қатынастарды қалыптастырады.
Шығармашылық қабілеттерді қалыптастырудың маңызды шарты ересек топтағы
балалардың өздерінің мотивациясының болуы керек. бұл олардың әдістемелік,
психологиялық және әдістік білім, ересек топтағы балалардың адамзат
мәселелеріне қызығушылығының бағытталуымен танысуынан келіп шығады. Осы
негізде ересек топтағы балалардың белгілі бір дәрежедегі санының оқу сабағы
мен сабақтан тыс уақытта педагогикалық іс-әрекетке қатыстырылуы болып
табылады. Осыған орай, біз шығармашылық еңбек әрекетінің мәнін интегративті
шебер әрекет (А.М. Новиков) деген түсінікпен байланыстырдық. Бәрін істей
алу дегеніміз не? Бұл қажеттіліктері итермелейтін адамның өз бетімен
жағдаятта бағдарланатынын, оны тани білетінін (сонымен қатар қажетті жаңа
білімдер алып), объективті заңдар мен жағдайларға сәйкес әрекеттің мақсатын
дұрыс анықтай алатынын, қалыптасқан жағдайға, мақсатқа сай нақты әрекет
құралдары мен тәсілдерін анықтай алатынын, еңбек ету барысында оларды
жетілдіріп, түпкі мақсатына қол жеткізе алатынын білдіреді. Шынында, біз
бұл жерде іс-әрекеттің жалпы, тұтас, психологиялық сызбасын келтіріп
отырмыз. Барлық аталған компоненттер бірлігінен тұратын осындай іс-әрекетті
шартты түрде біріккен (интегративті) деп атайық.
А.Я.Понамарев айтуынша, шығармашылық тетігінің белгілі бір өзара
әсерлесу фазалары бар дамытушы өзара әсерлесу. Іс - әрекеттің екіжақты
нәтижесімен анықталатын интуитивті механизм шығармашылық негізі болып
табылады. Іс-әрекеттің бір бөлігі қойылған саналы мақсатқа сәйкес келе
отырып, тура өнім деп аталады, ал екіншісі мақсатқа сәйкес келмей және
саналы ойдан бөлек алынғандықтан, қосымша өнім деп аталады. Оны
шығармашылық іс -әрекеттің интуитивті деп аталады. Интуитивті шешімнің
ерекшеліктері сезімдік бейне, қабылдау тұтастығы және санадан тыс нәтижені
алу болып табылады.
ТМД елдеріндегі психолог және педагогтар дошкольника (Б.В. Асафьев,
Л.А. Венгер, Н.А. Ветлугина, Л.С. Выготский, А.В. Запорожец, Д.Б.
Кабалевский, Н.Н. Поддьяков, Б.М. Теплов және т.б.) шығармашылықты баланың
тұлғалық сапасы, әрбір баланың қабілетін дамытуға бағытталған табиғи іс-
әрекеті, өзіндік құндылығы ретінде қарастырды.
Мектепке дейінгі ұйымке дейінгі білім беру теориясы мен практикасында
түрлі көркем әрекетінде баланың шығармашылығын дамыту тәжірибесі
жинақталған. Дегенмен, жалпыға міндетті мектепке дейінгі білім беру
стандартында өнімді және көркем іс-әрекеттер нәтижесі шығармашылық
құзыреттілік деп таңдалған. Зерттеулер бойынша шығармашылық құзыреттілік
тек студенттерге тән білім нәтижесі, тіпті мектеп жасындағы оқушылардың
білім беру нәтижесі ретінде қарастырыл зерттеулер жоқтың қасы. Сондықтан
бұл білім беру нәтижесі мектепке дейінгі балалар үшін ауыр салмақты
нәтижесі тәрізді деп тұжырымдаймыз.
Орыс педагогі К.Д.Ушинский айтқандай, қазіргі заман талабына сай, әр
мұғалім, өз білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа
талапқа сай инновациялық технологияларды өз сабақтарында күнделікті
пайдаланса, сабақ тартымды да, мәнді, қонымды, тиімді болары сөзсіз. Бұл
жөнінде Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңының 8-бабында Білім беру
жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу,
білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге
шығу деп атап көрсеткен. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жолдауында айқандай:
Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай
білім қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін
тең ететін – білім. Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің
алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың
әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс – тәжірибесі
зерттеліп, мектеп өміріне енуде.
Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты
Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман дайындау.
Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің
шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне
жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза
ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін , барлық шәкіртін ,
мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі –
педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге
талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті.Жаңа формация
мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы
мұғалімге қойылатын талаптар : бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының
жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі.
Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға
қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық, зерттеушілік,
дидактикалық - әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы,коммуникативтілік,
ақпараттық және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен
сипатталатын рухани- адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты,
шығармашыл тұлға.
Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында
жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды
меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу
қажеттіліктері туындылап отыр.
Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты
білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және
жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады.
Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді.
Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен
ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде
білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет.
Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің
қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы
адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға
бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім
беру парадигмасы білікті адамға бағытталған білімнен мәдениет адамына
бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру-
оның философиялық , психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен
тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді.
Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың
идеяларға негізделген жаңа мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр.
Француз қайраткері Адамға оқып – үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет
дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу бағдармаларын
жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу жұмыстары
мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық
технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу
оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік
позицияны қалыптастыру.
Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында
мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби
шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде
проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық – коммуникативті мәдениеті
жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы
құзыреттілікті меңгере отырып тек кәсіби икемділігін оңтайландыруды
қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін үнемі оқып – үйрену
және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады.
Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен
қамтамасыз етіп, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы
мен қазақстандық білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең
алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі
бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды
қамтамасыз ету, сондай- ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен
ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты
қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сыңдарлы
саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына,
өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен
жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Олай болса, білімнің
сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің,
зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде
білікті мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты
мақсаты – мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім
кеңестігіне ене отырып, басекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның
құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру
жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. Жалпы
алғанда құзырлылық ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова Құзырлылық ұғымы –
соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше
көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым.
Құзырлылықтың латын тілінен аудармасы сомпетенсбелгілі сала бойынша жан –
жақты хабардар білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір сұрақтар
төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді деп
көрсетеді. Бұл жайлы Б.Тұрғанбаева ... өзінің практикалық әрекеті арқылы
алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуде қолдана алуын –
құзырлылықтар деп атаймыз деп анықтаса, Ресей ғалымы Н.Кузьминаның
көзқарасы бойынша, Құзырлылық дегеніміз - педагогтің басқа бір адамның
дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы .
Латын тіліндегі компетенссөзін ғалым К.Құдайбергенова Құзырлылықты
білімін, біліктілігін, дағдысын, тұлға мінез- құлқын , ең бастысы тұлға
мүмкіндігін бағалаудың критерийі мақсатында қарастыру құзырлылық маңызын
толық аша алады. Олай болса, құзырлылық, нәтижеге бағдарланған жаңа білім
беру жүйесінің сапалық критерийі ретінде әлеуметтік және өмірлік
көзқарастарды есепке алу қажет деп жазса, Б.Тұрғанбаева Құзырлылыққа
бағытталған оқыту үрдісінде тәжірибелік жолмен мәселені шешу мүмкіндігі
молаяды. Осы жағдай біліктілікті арттырудағы екінші үлгіге көшірудің негізі
бола алады. Өйткені,құзырлылыққа бағытталған үлгіде білім алушылардың
өздерін ұйымдастыру - басты мақсаты деп көрсетеді.
Қ.Құдайбергенова Құзырды әртүрлі кенеттен болған ситуацияларда мәселелерді
шешу үшін қажетті білімді немесе әрекетті көрсете білу қабілеті, білім мен
өмірлік ситуация арасындағы байланысты орнату мүмкіндігі ретінде, ал
құзырлылықты адамның өзіндік деңгейіне, даралық қасиеттеріне тікелей
байланысты тұлғалық, теориялық, практикалық өлшеу дәрежесі жоғары деңгейде
кіріктірілген құрылым ретінде қарастыру ұсынылады деген тоқтам жасайды.
12 жылдық білім беру
Қазақстан Республикасының 12 жылдық білім беру тұжырымдамасында педагог
кадрлардың кәсіби - тұлғалық құзыреттілігін қалыптастыру басты мақсат
екендігін атай келе, 12 жылдық білім беруде педагог төмендегідей
құзыреттіліктерді игеруі міндетті деп көрсетілген.
1. Арнайы құзыреттілік- өзінің кәсіби дамуын жобалай білетін қабілеті.
2. Әлеуметтік құзыреттілік- кәсіптік қызметімен айналысу қабілеті.
3. Білім беру құзыреттілігі - педагогикалық және әлеуметтік психологияның
негііздерін қолдана білу қабілеті.
Ендеше құзыреттілік дегеніміздің өзін қазіргі заман талабына сай педагог
қауымының өзін -өзі өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінуге болады. Білім
саясатындағы түбегейлі өзгерістерді күнделікті оқу үрдісінде берілетін
тапсырмалардан бастау қажет екендігі айқын көрсетілген. Студенттер оқытушы
қауымнан тек білімге ғана емес, өмірге үйрететін қабілеттілікті қажет етіп
отыр. Демек, болашақ педагогтеріміз осы ақпараттық қоғамнан қалыспай: жедел
ойлаушы: жедел шешім қабылдаушы:ерекше ұйымдастырушылық қабілетті: нақты
бағыт- бағдар беруші болып шығуы - бұл қазіргі заманның талабы.Міне,
құзыреттілік қалыптастыру дегеніміздің өзі болашақ мұғалім - қазіргі
студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып ойлаудың ,
интеллектуалдық белсенділіктің жоғары деңгейіне шығу, жаңаны түсіне білуге,
білімнің жетіспеушілігін сезінуге үйрету арқылы ізденуге бағыттауды
қалыптастырудағы күтілетін нәтижелер болып табылмақ. Бұның өзі өз кезегінде
қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде, тәрбиелеп өсіруде
белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген жеке тұлғаны қалыптастыруды
талап етеді.
Мұндай құзырлылықтың қатарына мыналар жатады:
• бағдарлы құзіреттілік (азаматтық белсенділік, саяси жүйені түсіну, баға
бере білу, елжандылық, т.б);
• мәдениеттанымдылық құзіреттілік (ұлттық ерекшеліктерді тани білу, өз
халқының мәдениеті мен өзге ұлттар, әлем мәдениетін салыстыру, саралай білу
қабілеті);
• оқу-танымдық құзіреттілік(өзінің білімділік қабілетін ұйымдастыра білу,
жоспарлай білу, ізденушілік-зерттеушілік әрекет дағдыларын игеру, талдау,
қорытынды жасай білу);
• коммуникативтік құзіреттілік ( адамдармен өзара қарым-қатынас тәсілдерін
білу, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел
тілінде қатынас дағдылары болуы);
• ақпараттық-технологиялық құзіреттілік (ақпараттық технологиялармен,
техникалық обьектілер көмегімен бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу,
таңдай, талдай білу, өзгерте білуді жүзеге асыра білу қабілеті);
• әлеуметтік- еңбек құзіреттілігі (әлеуметтік-қоғамдық жағдайларға талдау
жасай білу, шешім қабылдай білу, түрлі өмірлік жағдайларда жеке басына және
қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білу қабілеті);
• тұлғалық өзін-өзі дамыту құзіреттілігі (отбасылық еңбек, экономикалық
және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді білімі мен
тәжірибесінің болу қабілеті).
Аталған құзыреттілік қасиеттерді тұлға бойына дарытуда педагог қауымның
арнайы әлеуметтік білім беру құзыреттіліктерінің жан- жақты болуы талап
етіледі.Егер педагог өзінің кәсіби өсу жобасын дұрыс жолға қоя отырып,
өзінің кәсіптік қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған білімін өмірде
қолдана білетіндей тапсырмалар жүйесін ұсына алатын жағдайда болғанда ғана
студент құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік табады. Бір сөзбен
айтқанда, тұлғаға бағытталған білімдер жүйесі білім стандартына сай
тұлғаның жан- жақты дамуына негізделген, алған білімін өмірдің қандай бір
жағдаяттарына қолдана алатындай дәрежеде ұсыну педагогтің құзыреттілігіне
байланысты болады.
Кәсіби деңгейдің дамуы
Психологтер де, педагогтер де адамның рухани интеллектуалдық, кәсіби
шығармашылықпен өзін-өзі дамытуы өмірінің әр кезеңінде әр қалай деп
көрсетеді.Мысалы, ұлы педагогтер А.Дистерверг ,К.Ушинский А.Макаренко
,В.Сухомлинский ,т.б мұғалімдік еңбекті адамтану ғылымы , адамның жан
дүниесі , рухани әлеміне бойлай алу өнері дей отырып, педагогикалық
шеберліктің дамуына зор үлес қосқан. Осы тұрғыдан алып қарағанда
педагогикалық шеберлік- кәсіби әрекетті жоғары деңгейге көтеретін
мұғалімнің жеке қасиеттерінің , оның білімі мен білігінің жүйесі. Осы
мәселені терең зерттеген А.Маркова мұғалімнің кәсіби деңгейге көтерілуінің
төмендегідей психологиялық критерийлерін анықтаған.
Обьективті критерийлер. Мұғалімнің өз мамандығына қаншалықты сәйкес
әлеуметтік тәжірибеге қосар үлесі қандай екендігі.Жоғары еңбек
көрсеткіші,әртүрлі мәселелерді шығармашылықпен шеше алу біліктері, т.б
жататындығын атап өтеді.
Субьективті критерийлер. Адамның мамандығы қаншалықты оның табиғатына,
қабілеттері мен қызығушыларына сәйкес қаншалықты ол өз ісінен қанағат
табатындығымен байланысты. Мұғалім еңбегіндегі субьективті критерийлерге
кәсіби – педагогикалық бағыттылық, кәсіптің маңыздылығын , оның құндылығын
түсіну, маман иесі ретінде өзіне позитивті көзқарастың болуын жатқызады.
Нәтижелі критерийлер. Мұғалім өз ісіне қоғам талап етіп отырған нәтижелерге
қол жеткізіп отыр ма деген мәселе тұрғысынан қарастырады.Біреулер нәтиже
ретінде оқушылардың білімдерінің стандартқа сай болуын алса, енді біреулер
олардың қарым- қабілетін дамытуды алады, ал кейбіреулері оқушылардың өмірге
дайындығын басты назарда ұстайды, ал оқыту нәтижесі біз үшін баланың
психологиялық функцияларын жетіліп, өзінің педагогикалық әрекеті арқылы
алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуге қолдана алуы.
Шығармашылық критерийлер. Мұғалім өз кәсібінің шекарасынан шыға алуы, сол
арқылы өз тәжірибесін, еңбегін өзгерте алуы жатқызылады.Шығармашыл мұғалім
үшін біреудің тәжірибесін қайталағаннан гөрі өз жаңалықтарын, білгендері
мен түйгендерін басқаларға ұсына алуының, шығармашылық бағыттылықтың
болуының мәні зор. Кәсібиліктің бірден келе салмайтындығы белгілі, оны әр
мұғалім ерте ме, кеш пе меңгеруі тиіс. А.Маркова оның кезеңдерін
төмендегідей етіп бөледі: мұғалімнің өз мамандығына бейімделу кезеңі:
мамандықта өзін-өзі өзектендіру кезеңі:мамандықты еркін меңгерген кезең:
мамандықта шығармашылық деңгейге жеткен кезең. Осылайша ғалым кәсіби
құзыреттіліктің сипаттамасын шебер- мұғалімнің , жаңашыл- мұғалімнің,
зерттеуші- мұғалімнің, кәсіби дәрежесіне көтерілген мұғалімдердің жиынтық
бейнесі ретінде қарастырады.
Ең бірінші кезекте мұғалімнің өзіндік жаңалығы болуы қажет. Ғылым
жаңалығын түрлендіруде өз үлесін қосу арқылы жасаған нәтижелі жұмысы
өзгелердің тәжірибесін толық көшірмей, жаңа ортаға икемдеп, өзіндік іс-
әрекет жиынтығы арқылы айтарлықтай нәтижеге қол жеткізу керек.Қазіргі
кәсіптік- педагогикалық қызмет қандай мұғалімді талап етеді. Мұғалім –
оқушылардың жеке тұлғасын дамытуға басымдық беретін, күрделі әлеуметтік-
мәдени жағдайларда еркін бағдарлай алатын, шығармашылық процестерді басқара
алатын, адам туралы ғылымның жетістіктерін, оның даму заңдылықтарын,
компьютерлік оқыту өнерін терең меңгерген жан- жақты дамыған шығармашыл
тұлғаны талап етеді.
Ал, білім беруде кәсіби құзырлы маман иесіне жеткен деп мамандығы бойынша
өз пәнін жетік білетін, оқушының шығармашылығы мен дарындылығының дамуына
жағдай жасай алатын, тұлғалық- ізгілілік бағыттылығы жоғары, педагогикалық
шеберлік пен өзінің іс- қимылын жүйелілікпен атқаруға қабілетті, оқытудың
жаңа технологияларын толық меңгерген және білімдік мониторинг негізінде
ақпараттарды тауып, оларды таңдап сараптай алатын, отандық және шетелдік
тәжірибелерді шығармашылықпен қолдана білетін кәсіби маман педагогті
айтамыз.
Қазақ мектебі
Қазақ мектебінің бүгінгі жайы мен ертеңі, оқушылардың білімділік және
тәрбиелік деңгейі шешуші дәрежеде мұғалімге, ата-анаға және қоғам
қауымдастығына жүргізілген жұмыстарға, ізденісіне байланысты. Бастауыш
сыныптарға арналған бағдарламалар педагогикалық үрдісті жаңаша қарауды
талап етеді. Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты –
жан-жақты дамыған жеке тұлға қалыптастыру болса, оқытудағы негізгі мақсат -
өздігінен дамуға ұмтылатын жеке тұлғаны қалыптастыру. Жеке тұлғаның
дамуында маңызды роль атқаратын оқушының өз бетінше жұмысын тиімді
ұйымдастыра білу; сол арқылы материалды саналы меңгертудің жүйесін жасау;
оқушының түрлі дара қабілеттерін арттыру.
Өз бетінше жұмыс қазіргі жеке тұлғаны қалыптастыру және тәрбиелеуде, білім
берудің приоритетін түбегейлі өзгертуде, яғни бұрынғыша оқушыны пәндік
білім, біліктердің белгілі бір жиынтығымен қаруландыруды түбегейлі
өзгертуде.
Өзіндік жұмыстың негізгі мақсаты оқушылардың танымдық міндеттерін
қалыптастыру, шығармашылық қабілеттері мен қызығушылығын жетілдіру, білімге
қүштарлығын ояту. Мұғалім сабақта әдіс - тісілдерді пайдалана отырып,
балалардың ұсыныс - пікірлерін еркін айтқызып, ойларын ұштауға және
өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып отыру қажет. Әдіс –
тәсілдер арқылы өткізген әрбір сабақ оқушылардың ойлануына және қиялына
негізделіп келеді, баланың тереңде жатқан ойын дамытып оларды сөйлетуге
үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану арқылы қабілеті әртүрлі
балардың ортасынан қабілеті жоғары баланы іздеп, онымен жұмыс жасау, оны
жан - жақты тануды ойлап, оқушылардың шығармашылық деңгейін бақылап отыру
әрбір мұғалімнің міндеті.
Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан – жақты, білімі қажет. Қазіргі
мұғалім:
• Педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын;
• Педагогикалық өзгерістерге тез төселетін;
• Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын;
• Оқушылармен ортақ тіл табыса алатын;
• Білімді, іскер, шебер болу керек;
Жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері – өсіп келе жатқан жеке
тұлғаны жан –жақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу,
жаңа педагогикалық идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек
тыңдаушы, орындаушы болса, ал қазіргі оқушы – өздігінен білім іздейтін жеке
тұрға екендігіне ерекше мән беруіміз керек.
Қазіргі оқушы:
• Дүниетаным қабілеті жоғары;
• Дарынды, өнерпаз;
• Іздемпаз, талапты:
• Өз алдына мақсат қоя білу керек;
Отбасының жетекшілік маңызы онда тәрбиеленіп жатқан адамның тән-дене және
рухани дамуына әсер етуші ықпалдар мәні мен мағынасының тереңдігіне тәуелді
келеді.
Ата-ананың ұйымдастыру және бағыттаушы ролін, ата-анамен бала арасындағы
өзара қатынастың сипатын, бала тәрбиесіне әсер ететін жанұяның мақсатты
адамгершілік бағыттарын, баланың жанұядағы араласатын іс-әрекетінің алуан
түрлілігін, ата-ананың тәрбие құралдарын, тәсілдерін, әдістерін пайдалана
алу қабілеттерін, баланың белсенділігінің дәрежесін көруге болады.
Ата-ана арасындағы, ата-ана мен бала арасындағы, балалардың арасындағы
өзара қатынас педагогикалық процестің тәрбиелік механизмдері болып
табылады.
Тәуелсіз ел тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірдің күн тәртібінде
тұрған мәселе – білім беру, ғылымды дамыту. Өркениет біткеннің
өзегі,сғылым, тәрбие екендігіне ешкімнің таласы жоқ. Осы орайда білім
ордасы – мектеп, ал мектептің жаны – мұғалімдердің басты міндеті - өз
ұлтының тарихын, мәдениетін, тілін қастерлей және оны жалпы азаматтық
деңгейдегі рухани құндылықтарға ұштастыра білетін тұлға тәрбиелеу.
Бәрімізге белгілі, біздің қоғам аса күрделі жағдайларды бастан кешірді.
Өтпелі кезеңге тән өмірдің ауыртпалықтарын ешкім жоққа шығара алмайды.
Бірақ адам қандай жағдайда да өзінің биік адамгершілік сипаттарын, кісілік
қасиеттерін сақтап қалуға тиіс. Тәрбиенің осы жақтарын қазақ жастарының
санасына кішкентайынан терең енгізу қажет. Қазақстан Республикасының Білім
туралы Заңында да мектеп оқушылары бойында адамгершілік және тұрмыс
негіздерін қалыптастыру, азаматтыққа тәрбиелеу және олардың ақыл – ойын
айқындау басты міндет екендігі айтылған. Олай болса, қоғам болашағы- жас
ұрпақтың бойына адамгершілік, ізгілік, мейірімділік, ақыл-ой, сана-сезім
қалыптастыратын салауатты тәрбие беру мазмұнын жаңаша құру қажет. Осы
орайда, Сабақ беру – үйреншікті жай шеберлік емес, ол – үнемі жаңадан
жаңаны табатын өнер деген, Жүсіпбек Аймауытовтың сөзін айта кету артық
болмас.
Егеменді еліміздің ең басты мақсаты өркениетті елдер қатарына көтерілу
болса, ал өркениетке жетуде жан-жақты дамыған, рухани бай тұлғаның алатын
орны ерекше. Қазіргі білім берудің басты мақсаты да сол жан-жақты дамыған,
рухани бай жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.
Рухани бай, жан-жақты дамыған жеке тұлғадағы ең басты қасиеттердің бірі -
тіл байлығы, өз ойын нақты, терең мағыналы әрі көркем жеткізе білетін,
шешен де ойлы сөйлей білетін, Абайша сөйлегенде сөзі жүрекке жылы тиетін,
сөз құдіретін игерген адамдарда да тұлғалық қасиет болады. Рухани
адамгершілікке тәрбиелеудің басты мақсаты оқушылардың белсенді өмірлік
жолын, қоғамдық борышқа саналы көзқарасын, сөз бен істің бірлігін
қамтамасыз етіп, адамгершілік нормаларынан ауытқушыларға жол бермеуді
қалыптастыру болып табылады.
Сынып жетекшісінің ата-аналармен өзара іс-әрекетінің ерекшеліктері
К.Д.Ушинский айтқандай, Мұғалім тек өз пәнінен сабақ беріп қана қоймауы
керек, сонымен қатар тәрбиеші адал, әділетті, шыншыл адам болуы керек.
Олай болса, әр мұғалім сабаққа қойған үш мақсатының үшеуіне де жетіп, білім
мен тәрбиені ұштастыруымыз қажет.
• Мектепте оқу жылының басында негізгі пәндер бойынша әр баланың білім
деңгейі анықталады.
• Сынып жетекшісі ата-ана, оқушы, пән мұғалімдерін байланыстырушы ғана
емес, қарым-қатынастарын басқарушы, бақылаушы, кеңесші.
Ата-аналармен жұмысты ұйымдастырудың түрлері
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында мемлекеттік саясат
негізінде ең алғаш рет әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы
жеке адамның дарындылығын таныту сияқты өзекті мәселелер енгізіліп отырғаны
белгілі. ХХI ғасыр - бәсеке ғасыры, бұл бәсеке енжарлықты, керітартпалықты
көтермейді. Еліміз егемендігін алып, өзін бүкіл әлемге мойындата бастаған
осы кезеңде біздің қоғам дарынды, қабілетті, жан-жақты жетілген адамдарды
қажет етеді. Сондықтан да еліміздің білім берудегі ұлттық жүйесі өте
қарқынды өзгерістер сатысында тұр. Бүгінгі таңдағы негізгі мақсат - ұлттық
құндылықты әлемдік деңгейге шығаруға қабілетті, өзіндік жеке көзқарасы
қалыптасқан тұлға тәрбиелеу. Ол үшін оқушылардың белсенділігін арттыру,
іздемпаздыққа үйрету және білімді өз бетінше алуы мен қолдана білетін дарын
иесін тәрбиелеу керек.
Жас жеткіншектердің бойындағы ерекше қабілеттілікті, дарындылықты тани
білу, оның одан әрі дамуына бағыт-бағдар беру, оны сол бағытта жетелеу -
ұстаз парызы. Ұлы ойшыл Плутарх кезінде: Көптеген табиғи талант дарынсыз
ұстаздардың кесірінен жойылып кетеді. Сондықтан әрбір ұстаз бұған жол
бермеуі керек, - деген екен. ХХI ғасыр – білімділер ғасыры. Сол себептен
де білім сапасын арттыру, оқушылардың дарындылығын айқындап, біліміне,
ойлау қабілетіне сай деңгейлеп оқыту, ғылыми ізденіс қабілеттерін
қалыптастыру - әрбір ұстаздың міндеті. ХХІ ғасырдың жан-жақты зерделі,
дарынды, талантты адамды қалыптастыруда білім беру мәселесі мемлекетіміздің
басты назарында. Осы тұрғыда мұғалімге білім берудің тиімді жолдарын
қарастыру, таңдай білу еркіндігі тиіп отыр.
Бастауыш мектеп – бұл оқушы тұлғасы мен сапасының дамуы қуатты жүретін,
ерекше құнды, қайталанбас кезеңі. Сондықтан да, бастауыш білім үздіксіз
білім берудің алғашқы басқышы, қиын да, қадірлі жұмыс. Бастауыш мектеп
балаға белгілі бір білім ғана беріп қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу,
оқу, қоршаған ортаға дұрыс көзқарасты болу, жағдайларды объективті түрде
бақылап, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс айтуға, дәлелдеуге, сөйлеу
мәдениетіне үйрету. Дамыта оқытудың басты мақсаты –баланы оқыта отырып,
жалпы дамыту.
Әрине бастауыш сынып оқушысының зейіні тұрақсыз, импульсивті, қабылдау
мүмкіндіктері әртүрлі болады. Дегенмен әр баланың бір нәрсеге бейімі
болады.
Бейімділік - оянып келе жатқан қабілеттің алғашқы белгісі. Баланың жасырын,
тіпті тым терең жатқан қабілеттерінің көрінуін мүмкіндік жасау тек оқыту
үрдісі кезінде үлкендердің басшылығымен жүзеге асады.
Педагогика ғылымы еш нәрсеге бейімі жоқ, қабілетсіз адам болмайды деп
дәлелдейді. Сол себебті, балалардың қабілетін кеңінен өрістете дамытуға тек
мектеп қана мақсатты түрде ықпал ете алады. Оқушылардың шығармашылық
қабілеттерін дамытуда әр түрлі әдіс - тәсілдерді қолдануға болады.
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының мән - мағынасын ұйымдастырудың тәсіл -
амалдарын бір ғана белгімен сипаттауға болмайды. Өзіндік жұмыстың
ұйымдастырудың негізгі шарттары мыналар:
• Мұғалімнің нақты тапсырмалар беруі;
• Жұмысты орындаудың уақытын белгілеу;
• Мұғалімнің басқаруымен оқушылардың
• Дербестігініңөзара байланысы олардың жұмысты өз
еркімен орындау.
Оқушылардың өзіндік жұмысы - мұғалімнің қажетті нұсқаулары бойынша оқушының
оқу жұмысының жеке дара және ұжымдық түрі. Өзіндік тапсырмаларды орындау
барысында оқушылардан белсенді ойлау талап етілді. Осының нәтижесінде
оқушылар өздігінен бақылауды үйренеді, олар да тапсырылған істі орындаудағы
жауапкершілік сезім, еңбексүйгіштік, табандылық, ұйымшылдық, бір - бірімен
деген жолдастық көмек қалыптасады. Өзіндік жұмыстың негізгі мақсаты
оқушылардың танымдық міндеттерін қалыптастыру, шығармашылық қабілеттері мен
қызығушылығын жетілдіру, білімге қүштарлығын ояту. Мұғалім сабақта әдіс -
тісілдерді пайдалана отырып, балалардың ұсыныс - пікірлерін еркін айтқызып,
ойларын ұштауға және өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып
отыру қажет. Әдіс – тәсілдер арқылы өткізген әрбір сабақ оқушылардың
ойлануына және қиялына негізделіп келеді, баланың тереңде жатқан ойын
дамытып оларды сөйлетуге үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану
арқылы қабілеті әртүрлі балардың ортасынан қабілеті жоғары баланы іздеп,
онымен жұмыс жасау, оны жан - жақты тануды ойлап, оқушылардың шығармашылық
деңгейін бақылап отыру әрбір мұғалімнің міндеті.
Дарындылық
Жалпы дарындылық феноменін алғаш зерттеуден бастап-ақ ғылымда екі бір-
біріне қарама-қарсы био және социо бағыттары қалыптасқаны аян.
Дарындылықтың негізгі басымды қозғаушы күші тек қана генетикалық нышандар
болып табылады деген пікір Ф. Гальтон, Г. Айзенк еңбектерінда айқын
көрінген. Екінші бағытты ұстанған ғалымдар негізгі фактор ретінде қоршаған
ортаны қарастырған. Ал қазіргі таңда А.Т. Асмолов негіздеген ұстаным
әлдеқайда өміршең екендігін дәлелдеп отыр. Л.С. Выготскийдің теориясын
негізге алған бұл бағыт дарындылықты білімді өз бетінше игеру, ашу, жаңа
жағдайда көшіре білу, мәселені мақсатты шешу, бір сөзбен айтқанда,
интеллектуалды дарындылық ретінде зерттейді.
Педагогикалық энциклопедияда: Дарындылық дегеніміз – адамдардың
қабілеттерін жете жақсы дамуының жоғары сатысы, - деп атап көрсетіледі.
Осы қабілеттілік арқылы адамдар көптеген жақсы жетістіктерге жете алады.
Дарындылық – сапалы қабілеттердің өзіндік бірлесуі: оның арқасында іс-
әрекет жақсарады.
Көптеген ғылымдардың ойынша дарындылық, қабілеттілік және талант бір ұғымды
білдіреді. Балалардың келешегі жөнінде ойланбайтын, балалардың қабілетті,
дарынды, талантты болып, болашақ қызметтерінде үлкен жетістіктерге жетуін
армандайтын ата-аналарды табу өте қиын. Бірақ сөйте тұра солардың барлығы
бірдей қабілет деген не, оны қалай дамытуға болады және бұл жұмыста жанұя
қандай міндет атқару керек дегенді біле бермейді. Қабілеттілік туа бола ма,
жоқ әлде жүре бола ма? Олар тұқым қуалай ма, жоқ па? Қабілеттілік барлық
балада бірдей дамыту мүмкін бе? Оған қалай жетуге болады? Қабілеттілік деп
– белгілі бір іс-әрекетте ең тәуір нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін
адамның жеке-дара психологиялық ерекшеліктері айтылады. Қабілеттілік жалпы
ақыл қабілетті және арнайы қабілет болып бөлінеді. Жалпы қабілет негізінен
ойлауға қатысты болып келіп, оның аңғарғыштық, ойланғыштық, дербестік,
сыншылдық, икемділік т.б. қасиеттерінен көрініп отырады. Жалпы қабілет
адамның өзін ой-әрекеттерінің түрлі салаларынан көрсете білуге мүмкіндік
жасайды.
Жалпы қабілеті дами білген оқушы математика, физика, биология, әдебиет
сабақтарын бірдей жақсы игеріп, мектеп шеберханасы, тәжірибе алаңы,
лабораториядағы түрлі еңбек тапсырмаларын да сәтті орындап отырады. Оқушыны
дамытуда ежелгі замандардан бері математиканың алар орны ерекше.
Математиканың ғылым мен техниканың қарқынды дамуына қосар үлесі аз болған
жоқ. Математика – барлық ғылымдардың логикалық негізі, демек, математика -
оқушының дұрыс ойлау мәдениетін қалыптастырады, дамытады, оны шыңдай түседі
және әлемде болып жатқан жаңалықтарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz