Тимур және оның командасы
1 Тимур және оның командасы әңгімесінен үзінді
Сауытты дивизионның командирі полковник Александровтың өз үйінде болмағанына міне үш айға жақындады. Тегі ол майдана болуы керек.
Шілденің орта шенінде жіберген телеграммасында ол өзінің қыздары Женя мен 0льгаға демалыстарыңның қалған уақытын Москваның қасындағы дачада өткізіңдер деген еді.
Гүлді орамалын желкесіне ысырып жіберіп, сыпырғыштың сабына сүйеніп түнерген Женя Ольганың алдында тұр. Ольга оған былай дейді:
— Мен нәрселерді ала кетемін, ал сен үй ішін жинастырып қой. Қабағыңды тыржитып, ерніңді жаламасаң да болады. Содан соң есікті кілттеп қой. Кітаптарды кітапханаға апарып тапсыр. Дос қыздарыңдікіне кірмей-ақ, тура вокзалға бар. Сол жерден мына телеграмманы папама жібересің. Содан кейін поезға отыр да дачаға кел... Евгения, сен менің тілімді алуың керек, мен сенің апаңмын ғой.
— Мен де сенің бауырыңмын ғой.
— Бауырым екенің рас... Бірақ мен сенен үлкенмін... Ашық айтқанда, папам солай деп бұйырған.
Қорадан шығып бара жатқан машина даусы естілген кезде Женя бір күрсінді де, жан-жағына қарады, Үйдің іші қалай болса солай шашылып жатыр. Ол беті тозаңытқан айна алдына барды, айнадан әкесінің қабырғаға ілулі суреті көрініп тұр еді.
Жарайды! Ольга үлкен-ақ болсын, сол себепті әзірше оның тілін алу керек дейік. Бірақ оның есесіне Женяның мұрны да, аузы да, қасы да әкесіне тартқан. Ендеше мінезі де әкесіне тартуға тиіс.
Женя басына орамалын тартып, аяқ киімін лақтырын тас-тады да, қолына шүберек алды. Столдан дастарқанды бір-ақ тартып түсірді. Шелекті шүмектің астына итере салды. Сүйтті де, сыпыртқыны ала салып, бір құшақ қоқсықты табалдырыққа қарай ығыстыра жөнелді.
Лезде-ақ керосинка лапылдап, примус дүрілден бастады.
Еден көлкіген су. Кір жуатын қалайы астауда сабын көбіктері бір көтеріліп, бір басылады. Үйдің үшінші қабатындағы терезе алдына шығып алған жалаңаяқ, қызыл көйлекті кішкене қыздың қорықпай ашық тұрған әйнектерді құлшына сүртіп жатқанына кешеден өткен адамдар таң қалысты.
Күн сәулесі мол түскен кең жолдың бойымен бір жүк машинасы зымырап келеді. Ольга шетен орындықта аяғын чемоданға тіреп, жұмсақ түйіншекке сүйеніп отыр. Оның тізесінде жатқан кішкентай қызыл мысық бір шоқ гүлді аяғымен түртіп, ойнап қояды.
Шілденің орта шенінде жіберген телеграммасында ол өзінің қыздары Женя мен 0льгаға демалыстарыңның қалған уақытын Москваның қасындағы дачада өткізіңдер деген еді.
Гүлді орамалын желкесіне ысырып жіберіп, сыпырғыштың сабына сүйеніп түнерген Женя Ольганың алдында тұр. Ольга оған былай дейді:
— Мен нәрселерді ала кетемін, ал сен үй ішін жинастырып қой. Қабағыңды тыржитып, ерніңді жаламасаң да болады. Содан соң есікті кілттеп қой. Кітаптарды кітапханаға апарып тапсыр. Дос қыздарыңдікіне кірмей-ақ, тура вокзалға бар. Сол жерден мына телеграмманы папама жібересің. Содан кейін поезға отыр да дачаға кел... Евгения, сен менің тілімді алуың керек, мен сенің апаңмын ғой.
— Мен де сенің бауырыңмын ғой.
— Бауырым екенің рас... Бірақ мен сенен үлкенмін... Ашық айтқанда, папам солай деп бұйырған.
Қорадан шығып бара жатқан машина даусы естілген кезде Женя бір күрсінді де, жан-жағына қарады, Үйдің іші қалай болса солай шашылып жатыр. Ол беті тозаңытқан айна алдына барды, айнадан әкесінің қабырғаға ілулі суреті көрініп тұр еді.
Жарайды! Ольга үлкен-ақ болсын, сол себепті әзірше оның тілін алу керек дейік. Бірақ оның есесіне Женяның мұрны да, аузы да, қасы да әкесіне тартқан. Ендеше мінезі де әкесіне тартуға тиіс.
Женя басына орамалын тартып, аяқ киімін лақтырын тас-тады да, қолына шүберек алды. Столдан дастарқанды бір-ақ тартып түсірді. Шелекті шүмектің астына итере салды. Сүйтті де, сыпыртқыны ала салып, бір құшақ қоқсықты табалдырыққа қарай ығыстыра жөнелді.
Лезде-ақ керосинка лапылдап, примус дүрілден бастады.
Еден көлкіген су. Кір жуатын қалайы астауда сабын көбіктері бір көтеріліп, бір басылады. Үйдің үшінші қабатындағы терезе алдына шығып алған жалаңаяқ, қызыл көйлекті кішкене қыздың қорықпай ашық тұрған әйнектерді құлшына сүртіп жатқанына кешеден өткен адамдар таң қалысты.
Күн сәулесі мол түскен кең жолдың бойымен бір жүк машинасы зымырап келеді. Ольга шетен орындықта аяғын чемоданға тіреп, жұмсақ түйіншекке сүйеніп отыр. Оның тізесінде жатқан кішкентай қызыл мысық бір шоқ гүлді аяғымен түртіп, ойнап қояды.
ТИМУР ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМАНДАСЫ
Сауытты дивизионның командирі полковник Александровтың өз үйінде
болмағанына міне үш айға жақындады. Тегі ол майдана болуы керек.
Шілденің орта шенінде жіберген телеграммасында ол өзінің қыздары Женя
мен 0льгаға демалыстарыңның қалған уақытын Москваның қасындағы дачада
өткізіңдер деген еді.
Гүлді орамалын желкесіне ысырып жіберіп, сыпырғыштың сабына сүйеніп
түнерген Женя Ольганың алдында тұр. Ольга оған былай дейді:
— Мен нәрселерді ала кетемін, ал сен үй ішін жинастырып қой. Қабағыңды
тыржитып, ерніңді жаламасаң да болады. Содан соң есікті кілттеп қой.
Кітаптарды кітапханаға апарып тапсыр. Дос қыздарыңдікіне кірмей-ақ, тура
вокзалға бар. Сол жерден мына телеграмманы папама жібересің. Содан кейін
поезға отыр да дачаға кел... Евгения, сен менің тілімді алуың керек, мен
сенің апаңмын ғой.
— Мен де сенің бауырыңмын ғой.
— Бауырым екенің рас... Бірақ мен сенен үлкенмін... Ашық айтқанда,
папам солай деп бұйырған.
Қорадан шығып бара жатқан машина даусы естілген кезде Женя бір
күрсінді де, жан-жағына қарады, Үйдің іші қалай болса солай шашылып жатыр.
Ол беті тозаңытқан айна алдына барды, айнадан әкесінің қабырғаға ілулі
суреті көрініп тұр еді.
Жарайды! Ольга үлкен-ақ болсын, сол себепті әзірше оның тілін алу
керек дейік. Бірақ оның есесіне Женяның мұрны да, аузы да, қасы да әкесіне
тартқан. Ендеше мінезі де әкесіне тартуға тиіс.
Женя басына орамалын тартып, аяқ киімін лақтырын тас-тады да, қолына
шүберек алды. Столдан дастарқанды бір-ақ тартып түсірді. Шелекті шүмектің
астына итере салды. Сүйтті де, сыпыртқыны ала салып, бір құшақ қоқсықты
табалдырыққа қарай ығыстыра жөнелді.
Лезде-ақ керосинка лапылдап, примус дүрілден бастады.
Еден көлкіген су. Кір жуатын қалайы астауда сабын көбіктері бір
көтеріліп, бір басылады. Үйдің үшінші қабатындағы терезе алдына шығып алған
жалаңаяқ, қызыл көйлекті кішкене қыздың қорықпай ашық тұрған әйнектерді
құлшына сүртіп жатқанына кешеден өткен адамдар таң қалысты.
Күн сәулесі мол түскен кең жолдың бойымен бір жүк машинасы зымырап
келеді. Ольга шетен орындықта аяғын чемоданға тіреп, жұмсақ түйіншекке
сүйеніп отыр. Оның тізесінде жатқан кішкентай қызыл мысық бір шоқ гүлді
аяғымен түртіп, ойнап қояды.
Содан отыз шақырымдай жер жүргенде, бұларды арттарынан қызыл әскерлер
мотоколоннасы қуып жетті. Ұзын ағаш орындықтарға қатарласа тізілген
жауынгерлер мылтықтарының аузын аспанға қарата, тізелерінің арасына қысып
отырған бойларында қосыла ән шырқап келеді.
Әннің әуені естілген шақта қатарда қалып бара жатқан үйлердің
терезелері мен есіктері шалқасынан ашылады. Ауладан, шарбақтардан секіре
түсіп тұра жүгірген қуанышты балалар қызыл әскерлерге қолдарын бұлғайды,
олар шала піскен көк алмаларды лақтырады да, артынан ура деп айқай
салады, сөйтеді де сол арада соғыс ашып, қалың жусан мен калақай-ларға атты
әскерлерше қирата шабуыл жасайды.
Жүк машинасы оқшаулау поселкаға бұрылды да, бір кішіректеу, шырмауық
басқан үйдің алдына тоқтады.
Шофер мен сның көмекшісі машинаның жантақтайларын ашып тастап,
нәрселерді түсіруге кірісті де, Ольга жерге түскен бойында үйдің
әйнектелген ішкі есігін барып ашты.
Анадайдан күтімсіз үлкен бақша көрінді. Бақшаның түп жағында арбиған
қос қабат сарай тұр. Сарай шатырынң үстінде кішкентай қызыл жалау
желбірейді.
Ольга машинағаа қайтып келді. Сол арада оған әлі де кайраты қайтпаған,
қунақы егде әйел жетіп келді. Бұл — осында сүт сатып жүретін көрші әйел
болатын. Ол жазғы үйдің еденін, қабырғалары мен терезелерін жуып-шайып,
мұнтаздай етуге ықылас білдірді.
Көрші әйел шелекті, шылапшып мен шүберекті тауып алғанша, Ольга
кішкептай мысықты қолына алып, бақшаға тартты. Алмасын торғайлар шоқып
тастаған ағаштың сабақтарында шайыр моншақтары жылтырайды. Қарақат, шытыр,
жусан исі мұрныңды жарады. Арбиған ескі сарайдың шатыры шұрық тесік. Сол
тесіктерден созылған сым сияқты бір жіңішке жіптер ағаш жапырақтарының
арасына кіріп, көрінбей кеткен.
Ольга бұта-бұтаның арасымен өтті де, бетіне жабысқан өрмекшінің
өрмегін сипырып тастады.
Бұл немесе? Жана ғана шатыр үстінде желбіреп тұрған қызыл жалау
көрінбейді, оның орнында тек сидиған сырық қана қалыпты.
Ольга біреулердің асыға, аптыға сөйлескен сыбырын есітті. Бір мезгілде
сарайдың шатырындағы терезеге сүйеулі тұрған салмақты баспалдақ ағаштардың
бұтақтарын күйрете, түйе жапырақтарды жапырып, салдыр-гүлдір ете, жерге
құлап түсті.
Шатырдың төбесінде тұрған жіңішке жіптер дыр ете түсті. Ольганың
қолтығында келе жатқан мысық оның қолын бұлқыин тырнап алды да, қалақайдың
арасына бір-ақ секірді. Ольга тандана жан-жағына қарап тың тыңдады. Бірақ
не көгалдың арасынан, не қарсыдағы дуалдан, нс сарайдың төрт бұрышты түнек
саңлауынан ешкім көрінбейді, ешбір дыбыс естілмейді.
Ольға кері қайтып есік алдына келді. Сүт сататын әйел оған мынаны
айтты:
— Жұрттың бау-бақшасына түсіп, бүлік салатын балалар бар. Бұл — солар.
Қеше көртілердін екі алма ағашын тонап, алмұртын сындырып кетті. Сондай бір
пенделер пайда болды. Әрине бұзақылар. Қалқам, мен ұлымды Қызыл Армияға
аттандырдым. Әскерге әзірленген сәттен бастап ол арақ ішуді қойды. Мама,
қош бол деді де, әндетіп кете барды құлыным. Сүйтіп, мен жалғыз қалдым.
Кеш болған соң кәдімгідей ішім елжіреп кетті де, біраз жылап алдым. Ал
түнде бір оянып кеткенімде әлде біреулер қорада сыбдыратып, дыбдыратып
жүрген сйяқтанды. Солай, мен енді жалғызбын, мені қорғайтын ешкім жоқ деп
ойладым... Мендей алжыған адамға көп күш керек пе? Кірпішпен төбеден нұқып
қалса болғаны, қатамын да қадамын. Әйткенмен құдай сақтаған, іштемемді
ұрламапты. Тіміскілеп тімтініп жүріп-ті де кетіп қапты. Қорада еменнен
жасалған кеспегім тұратын, оны екеуміз жабылсақ та қозғалта алмаймыз, соны
қақпаға жиырма қадамдай жақын әкеп тастапты. Міне, бар болғаны осы. Мұны
істеп жүрген қандай жұрт, нендей адамдар, ол жағы қараңғы.
Ымырт жабыла, үй жиналып болған соң Ольга есік алдына шықты. Ол сол
арада былғары кұндақтан жалт-жұлт еткен сырнайды (бұл туған күніңе деп
әкесінің жіберген сәлемдемесі еді) қолына алды.
Ольга сырнайды тізесіне сүйеп, оның қайыс бауын иығына ілді де,
жақында естіген бір елең сөздеріне әуен іздей бастады.
Шіркін, енді бір рет
Сізді қайтып көрер ме ем,
Шіркін, енді... Бір рет...
...Екі қайта... Үш қайта.
Сіз ұқпайсыз алайда,
Самолет ұшқыр қарай ма,
Сізді күттім таң атқанша.
Я солай!
Ұшқыр — пилоттар! Бомбылар,
пулеметтер!
Алысқа ұшып кеттіндер.
Сіз қашан қайтасыз
Біле алмаймын оншасын.
Оралғайсыз... Аман-есеі" әйтеуір.
Ольга осы өлеңді ыңылдап айтып отырған кезінде аула ішім-дегі дуал
жанында қарауыткан бұталарға бірнеше рст елецдеп көз қырын сала отырған
еді, Ол епді әндетуін тоқтатып орнынан атып тұрды да:
— Ау,! Сіз неге жасырынасыз, сізге не керек, бүл арада? —
деп дауыстады.
Бұтанңң арасынан үстінде жұпыны ак киімі бар біреу шыға келді де басын
иіп, сыпайы түрде жауап қанырды:
Мен жасырынған жоқпын. Мен өзім артистеу адам едім,
сізге бөгет жасамайын деп тасада тұрып тындағаным ғой.
Солай-ақ делік, бірақ көшеде тұрып та тыңдауыңызға
болатын еді ғой. Ал сіз неге дуалдан қарғып түстіңіз.
— Мен бе? Дуалдан дейсің бе?—деп тосын кісі жйбірленіп қалды.— Ғапу
етіңіз, мен мысық емес пін. Анау дуалдың бұрышында тақтайлары сынған екен,
мен көшеден келіп, сол тұстан кірдім.
— Түсінікті,— доп Ольга мырс етіп күлді.— Бірақ есік анау
тұр. Өркеніңіз өссін, сол есіктен көшеге кайыра шығып тұр-
саңыз.
Кісі тіл алғыш екен, бір ауыз сөз айтпастан тысқа шықты да, есікті
жауып қойды. Мұнысы Ольгаға ұнап кетті.
Тоқтаңызшы,— деп Олъга басқыштан түсіп оны бөгеді
де,— сіз кімсіз? Артиссіз бе?
Жоқ,— деді ол кісі.— Мен кәдімгідей инженер-механик-
пін, бірақ қолым бос уақытта өзіміздің завод операсының ойын-
дарына қатысам, ән саламын.
Тыңдаңыз, — деді Ольга оған кенеттен инабатты пішін-
мен. — Мені вокзалға дейін апарып салыңызшы. Мен сіңлімді то-
сып алайын деп едім. Күн кешкіріп, түн болып барады, ал ол әлі
жоқ, әлі жоқ. Есіңізде болсын, мен ешкімнен қорықпаймын, бі-
рақ мен бұл араның көшелерімен таныс емеспін. Е, тоқтай тұры-
ңыз! Шарбақтың есігін неге ашасыз, сіз мені дуал жанында тұ-
рып та күтуіңізге болады ғой.
Ольға сырнайын апарып қойды да, иығына орамал жауып, шықтың, гүлдің
исі аңқыған қараңғы көшеге шықты. .
Ольга Женяға кеюлі еді. Сондықтан ол қасындағы серіктесімен жөндеп
сөйлеспеді. Ал ана кісі аты-жөнін айтты: Аты Георгий, фамилиясы Гараев, өзі
автомобиль заводында ннженер-механик болып істейді екен.
Женяны тосып олар екі поезды өткізді, ақырында ең соңғы үшінші поезд
да өтті.
— Бұл оңбаған қыз сорды кайнататын шығар!—деп Ольга кейіді. — Ал мен
қырық, ең болмаса бір отыз жаста болсам бір жөн ғой. Ол он үште, мен он
сегіздемін, сондықтан ол мүлде менік тілімді алмайды.
— Қырық жастың керегі жоқ,— деді Георгий бірден қыздың пікіріне
қосылмай. — Он сегіз жасқа жететін не бар дейсіз. Тегі сіз бекер-ақ
мазасызданып тұрсыз, сіңлініз таңертең-ақ келіп қалар.
Перрон босады. Георгий темекі сауытын қолына алды. Сол кезде оның
қасына ширақтау ересек екі бала таяп келді де, оттың тұтануын күтіп, екеуі
папиростарын суыра бастады.
Георгий шырпыны тұтатып үлкендеуінің бетіне сәуле түсірді де:
— Жас жігіт, маған қарай папиросыңды ала жүгірместен
бұрын амандасуың керек қой, үйткені мен сізбен парктың жаңа
дуал тақтайын бұзып жатқан жеріңізде танысқанмын. Сізді Ми-
хаил Квакин деп атайды ғой. Солай емес пе? — деді.
Бала мұрнын пысылдатып шегіне бастады, Георгий шырпыны сөндірді де
Ольганы қарынан үстап, кейін алып кетті.
Олар ұзаңқырай бергенде, екінші бала уқаланған папиросын қүлағына
қыстырды да, жаратпаған пішіммен:
Бұл қайдан шыққан үгітші? Осы жердікі ме өзі? — деп
сұрады.
Осы жердікі,— деп Квакин көңілсіздеу жауап берді.—
Ол — Тимка Гараевтың нағашысы. Тимканы ұстап ап төпеу ке-
рек. Ол топ жинап апты және олар бізге қарсы бір әрекет жа-
самақ көрінеді.
Екі сыбайлас сол арада платформаның аяқ жағындағы фонарь түбінен
таяғына сүйеніп, басқыштап түсіп келе жатқан бір сақал-шашы аппақ маңғаз
адамды көрді.
Бұл осы жердің тұрғылықты адамы доктор Ф. Г. Колокольчиков еді. Екі
жүгермек:
— Шырпыңыз жоқ па?—деп шалдың соңынан жүгірді. Бірақ бұлардың
кескіндері де, дауыстары да егде кісіге ұнамады. Сол себепті ол буылтық
таяғын көтере шошаңдатып, апаларға анбат көрсетті де, өз бетінше маң-маң
басып кете барды.
Москва вокзалынан әкесіне телеграмма беруге Женяның мұршасы келмеді.
Сондықтан ол жанама поездан түскен соң, поселкелік почтаны іздемекші
еді.
Ескі парктың ішімен келе жатып Женя торсылдақ гүлдерді жұлумен болды.
Ол сүйтіп келе жатып, айналасын бау-бақша қоршаған екі көшенің түйіскен
жеріне шыққанын бір-ақ байқады. Бұл көшелердің қаңғыр-күңгірсіз қанырап
тұрғанын көргенде Женя өзінің жүретін жолы емес, басқа жаққа шығып кеткенін
сонда ғана білді.
Ол жақын жерде, бір тырысқақ ешкіні шүу-шулеп, соны мүйізінен сүйреп,
соған ұрсып-сөгіп бара жатқан кішкентай пысық қызды көрді.
— Әй қыз, айналайын, айтшы,— почтаға қай жермен барсам екен? — деп
Женя оған айқайлады.
Бірақ сол арада ешкі мүйізін шайқап-шайқап жіберді де, бақшаға карай
жұла жөнелді, ал кішкентай қыз соның соңынан ойбайлап ілесе жүгірді. Женя
жан-жаңына қарады: күн кешкіріп қалған, айналада жай көрінбейді. Ол
әлдекімнің екі қабат сұрғылт дачасының шарбақ есігін ашты да, соқпақ арқылы
соның басқышысына қарай жүрді.
Женя есікті ашпай тұрып сыпайы ширақ дауыспен:
— Ау, өркенің өскірлер, айтыңдаршы, бұл арадан почтаға
қалай өтсем екен?—деп сұрады.
Оған ешкім жауап бермеді. Ол біраз ойланып тұрды да, есікті ашып
коридор арқылы бөлмеге кірді. Үйдің иелері жоқ екен. Содан Женя
именніңкіреп қалды да, шығуға айнала беріп еді, үстелдің астынан жүиі
жылтырағап үлксп кызыл пт сып етіп шыға кслді. Абыржып қалғап кішксптаіі
кызға ит қадала қарап, ақырып ыр ете түсті дс, ссік алдьша көлдеиоц жата
кетті.
Жспя қорыкканынан итке саүсақтарын ербепдетіп:
— Ссп ақымақсыц! Меи үры смссіііп?—деді.— Мсн сеидер-
діц түктеріцді де алғапым жсж. Мынау, мспіц қолымдағы кілт
біздіц үйдікі. Лл мыпау папама жібсретін тсмогпамма. Моіііц па-
пам командир, сеп түсінемісіц?
Бірақ итте үн жоқ, қозғалмастан жата берді. Ал Женя біртіндеп ашық
терезеге жақындай түсіп, сөйлей берді:
- Жарайды! Жатасың ғой солай? Жата бер... Тіпті жақсы ит екенсің
... ТҮріңе тқарағандаөзін сондай ақылды, сондай сүйкімді
көрінесің.
Алайда терезенің алдыңғы тақтайына Женяның қолы тие беруі мұң екен,
сүйкімді ит арыс етіп түрегелді. Женя үрейленгендіктен диванға секіріп
шықты да, жүресінен отыра қойды.
Тым-ақ таңырқалық қылық, жыларманға жақындаған Женя:
- Сен қарақшылар мен шпиондарды ұста, ал мен... адаммын. Иә, солай! –
деп итке тілін шығарды да, - ақымақсың! – деді.
Үй иесін еріксіз тосуға тура келгендіктен Женя кілт пен
телеграмманы үстелдің шетіәне қойды.
Содан бір сағат, екі сағат өтті, үй іші қараңғылана бастады.
Ашық терезеден алыстағы паровоздың үні, иттердің үргені волейбол
добының торсылдаған дыбысы естілді. Әлдеқайда біреулер гитар ойнайды.
Жалғыз-ақ мына сұрғылт дачаның айналасында ешбір дыбыс жоқ.
Женя диванның қатқыл қанатына басын салды да, солқылдап келіп
жылады. Жылап жатып ұйықтап кетті.
Ол таң атқанда бірақ оянды.
Терезе тұсында, түнде жауын шайған күлте жапырақтар судырлайды.
Жақын арада құдықтың шығыры шықырлайды. Тақауда ағаш кескен араның
ызыңы естіледі. Алайда, дача бұрынғысындай әлі де тыныш.
Женяның басы астында енді жұмсақ былғары жастық жатыр, аяғына
жеңіл ақ шүберек жауып қойыпты. Үйде кешегі ит те жоқ.
- Ендеше мұнда түндге қарай біреу болған екен ғой!
Женя ұшып түрегеліп, жалбыраған шашын серпіп тастады. Қыртыстанып қалған
көйлегінің етегін төмен түсірді. Содан соң үстелде жатқан кілт пен
телеграмманы қолына алды да, қашпақшы болды.
Ол сол арада, үстел үстінде жатқан бір тарақ қағазды көрді. Қағазға
көк қарындашпен былай деп жазу жазылған:
- Кішкентай қыз, кетеріңде есікті қаттырақ баса жап Хаттың
соңына Тимур? Тимур деген кім? Бұл адаммен дидарласып, оған
алғыс айтқанда болатын еді.
Женя көрші бөлменің есігін қарады. Мұнда жазу үстелі, оның үстінде сия
сауыт сияқты жазуға керекті құралдар, күл салғыш пен кішіректеу айна тұр.
Оң жақта, былғары қолғаптың жанында тозығы жеткен ескі тапанша (револьвер)
жатыр. Ал стол жанында, қолының әр жері мүжілген, қажалған түріктің қайқы
қара қылышы сүйеулі тұр. Женя кілт пен телеграмманы былай қойды да, қылышты
ұстап көрді. Сонан соң оны қынынан суырып алып, жоғары көтеріп тұрып айнаға
қарады.
Сонда кескіні өзіне өте айбынды, сұсты боп көрінді. Осылай тұрып
суретке түссе, сөйтіп сол суретті мектепке алып барса қандай тамаша болар
еді, ә! Бір кезде мені әкем майданға апарған еді деп мақтануына әбден
болады. Сол қолға тапаншаны ұста, Міне, былайша, сонда тіпті, ернін
жымырып, айнаны сығалап тұрды да, бауыр тартпаны басып кеп қалды.
Сол–ақ екен үйдің іші шатыр-күтір етті. Терезе әйнектерін түтін
қоршады. Күл салғыштың үстіне қол айна құлап түсті. Есі шыққан Женя кілтті
де, телеграмманы да үстел үстіне қалдырып, мынадай қауіпті бөтен үйден шыға
қашты.
Сол бетінде қандай жолмен жүргенін өзі де білмейді, әйтеуір өзен
жағасынан бір-ақ келіп шықты. Қазір оның қолында Москвадағы үйдің кілті де,
жөнелтілер телеграмма үшін алынған квитанция да, тіпті сол телеграмманың
өзі де жоқ. Женя енді осы көргендерінің барлығын: ит туралы да, сұрғылт
дачадағы түнгі уақиға жайында да, қайқы қара қылыш жөнінде де, ең ақыры
мылтық атылғанын да Ольгаға бастан-аяқ айтуы керек. Хал нашар! Папасы
болса, ұғар еді. Ольга қайдан ұқсын. Ольга ашуланады немесе ашуланғаннан
келістіре жылайды. Ал бұл қылық бәрінен де сорақы. Жылауды Женяның өзі де
біледі. Ал Ольганың көзіндегі жасты көргенде, Женя әрқашан телеграф
бағасына, биік ағаш басына, немесе үйдің төбесіне шығып кеткісі келетін.
Батылдау болу үшін ол суға сүңгіп алды да, өзінің дачасын іздеуге
кірісті.
Женя басқышпенен жоғары көтерілген кезде, Ольга ас үйде примус
тұтатып тұр еді. Басқан аяқ дыбысына Ольга шұғыл бұрылды да, Женяға оқты
көзбен қадала қарады. Басқыштың жоғарғы сатысына тоқтап тұрып, бетіне күлкі
жинауға тырысқан Женя:
- Оля, амансың ба! Оля, сен маған ұрыспайсың ба? – деді.
- Ұрысамын! – деді апасы, сіңлісінен көзін аудармастан.
- Мейлің, ұрыссаң ұрыс, - деп Женя монтия қалды. – Білесің бе,
сондай бір кездейсоқ, таң – ғажайып оқиға болды! Оля, мен сенен қабағыңды
тыржитпауыңды сұраймын, түршігетін түк те болған жоқ. Мен әлдеқайда үйдің
кілтін жоғалттым, папама телегармманы жібере алған жоқпын.
Женя бәрін түгел айтып шығу үшін, көзін тарс жұмған күйінде демін бір-
ақ алды.
Бірақ осы екі арада үй алдындағы шарбақ есігі сарт етіп ашылдыда,
үсті-басын шөп-шалам басқан бір сабалақ жүнді ешкі мүйізімен жер сүзе
қораға қойды да кетті. Ал соңынан жүгірген, әлгі Женяға таныс, жалаңаяқ
кішкентай қыз бажылдап өте шықты.
Осы кенет уақиғаны пайдаланған Женяға қатерлі әңгімені доғарды да,
ешкіні ұстасу үшін, бақшаға қарай тұра ұмтылды.
Кішкентай қыз ентігіп, мүйзінен ұстап тұрған кезде ғана оны қуып
жетті. Ол Женядан:
- Әй қыщ, сен іштеңе жоғалтқан жоқсың ба? – деп сұрады, ешкіні
тепкілей жүріп.
- Жоқ, - дедіЖеня ештеңеге түсінбей.
- Онда мынау кімдікі! Сенікі емес пе? – деп кішкентай қыз оған
үйдің кілтін көрсетті.
Женя есік жаққа жалтаңдады да, ақырын ғана: Менікі
- деді.
— Мә, ұста: міне кілт, міне хат, міне квитанция, ал теле-
грамма әлдеқашан жіберілген,—деп кішкентай қыз тез-тез айт-
ты да, Женяның қолына бір шумақ қағазды ұстата салды. Сүйтті
де ешкіні бүйірден бір түйіп жіберді.
Ешкі шарбақтың есігіне карай шаба жөнелді. Кішкентай, жалаңаяқ қыз
тікенек, қалақайды баса-көктей ешкінің соңынан көлеңкеше ербеңдеп кете
барды. Екеуі шарбақтан шыға бере-ақ көрінбей кетті.
Әлдекім ешкі емес, өзін төмпештеп кеткендей-ақ тұғжиған Женя қолындағы
шумақты ашып қарады.
Мынау кілт. Мынау телеграф квитанциясы. Ендеше әлдекім әкесіне
телеграмманы женелтіп қойған. Ол кім? Ә, мұнда тағы бір қағаз бар екен. Ал,
сонда не болғаны?
Бұл хатта көк қарындашпен мынандай сөз жазылған:
Кішкене қыз, өз үйіңде ішкімнен қорықпа. Бәрі де езінің орнында, ал
менің жұмған аузым ашылмайды, Хат соңына тағы да Тимур деп қол қойылған.
Женя арбалған адам сияқты хатты жайлап қана қалтасына салды. Содан соң
бойын жинап алды да, аспай-саспай Ольганың жанына келді.
Ольга бұрынғы орында, тұтанбаған примус жаиында тұр, оның көзіне жас
келіп қапты. Женя апасын аяп кетті.
— Оля! — деді ол мұңая сөйлеп,— Мен әлгіде ойнап айтқан
едім. Сен маған неге ашуланасың? Мен үйді түгел жиыстырдым терезені
сүрттім, мен тырысып бақтым, шүберекпен еденді де түгел жудым. Мә, саған
кілт, ал мынау папама жіберілген телеграмманың квитанциясы. Келші, мен сені
жақсылап тұрып бір сүйейін. Сен өзің менің қандай жақсы көретінімді білесің
бе? Керек десең, мен сен үшін үйдің үстінен қалақайға қарғып тү-
суге бармын.
Ольга бірдеңе деп аузын ашқанша Женя ойын мойнынан құшақтай
алды.
— Иә... бірақ мен қауіптендім,— деп Ольга ашына сөйле-
ді.— Сенің ойының қашанда бір түрлі сорақы келеді. Маған па-
пам тапсырған болатын... Қойшы, Женя! Женька, менің қолым
түгелімен керосин! Женька, сен одан да кастрюлге сүт құйып
примустың үстіне қоя салшы!
Ольга қолын жууға айналған кезде, Женя: — Мен тегі ойнамай жүре
алмаймын,—деді.
Ольга содан соң сүт құйылған кастрюлді примусқа дұрыс өткізіп қоя
салды да, қалтасындағы хатты қолымен бір сипап қойып:
Оля, кұдай бар ма? — деді.
Жоқ — деп Ольга басын қолжуғыштың астына төседі.
Ендеше кім бар?
Кетші әрі, ешкім де жоқ! — деді ызаланған Ольга.
Женя үндемейі аз тұрды да тағы сұрады:
— Оля, ал енді Тимур деген кім? Оля беті-қолын сабындап
жатып:
— Ол құдай емес, орта ғасырда сондай бір патша болған.
Өзі жауыз, өзі ақсақ екен,— деп көңілсіз жауап берді.
— Ал, егер де ол патша емес, жауыз емес, орта ғасырда да емес, бүгін
болса ше? Сонда кім болғаны?
Онда білмеймін. Қойшы, Тимурдің саған кажеті қанша?
— Қажеті сол, мен сол адамды өте жақсы көретін секілдімін.
Кімді? — Ольга көбіктенген басын көтеріп алды да, таңданған қалыпта: —
Немесе сен, дыбырлап қайдағы жоқты айта-
сың да, адамның тынышын алып жуындырмайсың. Тұра тұр, папам келсін, ол
сенің махаббатыңды қарастырып көрер.
Папам келсе ше?—деп Женя күйіне, өкілене сөйледі.—
Я, ол келсе де аз уақытқа келеді және ол жалғыз панасыз адам-
ды жәбірлемейді.
Жалғыз және панасыз адам сенбісін? — деп сұрады Ольга күдіктенген
пішінмен. — Ой, Женька, сенің қандай адам
екеніңді, кімге тартып туғаныңды білмей-ақ койдым!
Женя еңкейіп қалайы шәйнектің қақпағына түскен өз келбетіне қарады
да бөгелместен:
— Папама! Бір ғана өзіне, одан басқа тірі жанға тартқан
жоқпын,— деді.
Егде тартқан сырбаз доктор Ф. Г. Колокольчиков осы кезде өз бакшасының
ішінде қабырға сағатын жөндеп отырғаң-ды.
Ал оның қарсы алдында көңілсіз түрде немересі Коля түрегеп тұр.
Жұрт оны атасына қолқанат болып калған бала деп санайтын. Шынында да,
атама керек болар деп, оның бұранданы қолына ұстап тұрғанына, міне, бір
сағатқа жақындады.
Алайда шиыршық атқан асыл серіппе өзінің орнына тіпті түсетін емес,
шалдың да жалығатын түрі жоқ. Үшы-қиыры жоқ бұл неткен іс! Қапша төзейін
дегенімен Коляның шыдамы жететін емес. Елгезек, ұқыпты адам Сима
Симаковтың көршілес дуалдан бірнеше рет дудар басы қылтыңдады, Енді ер
болсаң, тықыршымай тұрып көр. Әні, Сима Симаков Коляға тілімен де, басымен
де, қолымен де белгі беріп тұр. Оның берген белгілері сондай жат, сондай
оғаш, соның салдарынан, шырша ағашынын түбінде маужырап жатқан иттің аузына
көк жапырақты тығуға тырысқан, бес жасар Татьянка кенеттен баж етіп
атасының шалбарынан тартты, сол-ақ екен Сима Симаковтың дудар басы зым-зия
жоқ болды.
Ақыры серіппе орнына түсті.
— Адам еңбек етуі керек,— деп ақ сақалды паң кісі жіпсіген
маңдайын көтеріп Коляға қарады да,— кескінің, тап бір мен
саған үпілмәлік майын жұтқызғандай-ақ, кірбең ғой. Жаранды,
бұранданы маған бер де, қышқашты қолыңа ал. Еңбек адамның
құлқын түзейді. Ал сендегі жетіспейтін нәрсенің өзі — игілікті
мінез. Мысалы, кеше сен бір өзің төрт бөлек балмұздақ жедің,
бірақ қарындасыңмен беліскен жоқсың.
— Ол өтірік айтады, ұятсыз,— деп, ызаланған Коля Татьянкаға көзін
аларта қарады.— Үш рет екі қабаттан асатқаным қайда балмұздақтың шетінен?
Ал езі менің үстіммен шағынбақшы болып кетіп бара жатты да, жолшыбай
мамамның үстелінен төрт тиынды қағып әкетті.
— Ал сен түнде терезеден арқанмен түскенсің,— деді Татьянка салмақпен
мойнын да бұрмастан.— Сенің жастығыңның астында фонарь бар. Ал біздің
ұйқтайтын бөлмемізге кеше бір бұзық тас лақтырды. Ол лақтырады да ысқырады,
лақтырады да, тағы ысқырады.
Ұятсыз Татьянканың мына жалған сөздерін сстігенде Колының жаны шығып
кете жаздады. Бір тәуірі, жұмысқа айналып жатқан атасы мынадай қатерлі
өсекке көңіл бөлмеді, мүмкін естімеген шығар. Сәтіне қарай, сол екі ортада
бақшаға сүт сататын әйел келіп кірді, ол сүтті кружкамен өлшеп жатып, мұның
шаға бастады:
— Федор Григориевич, көкем-ау, түнде бұзықтар менің қорадағы
кеспегімді аунатып әкете жаздапты. Ал бұған таңсәріде менің үйімнің
тебесінен екі адамды ел көріпті, тұрбаға мініп ап, қарғыс атқандар,
аяқтарын салбырата бұлғақтатып отыр,— дейді.
— Қалай, тұрбаға мінгені несі? Қандай мақсатпен сүйтеді
екен? — деп карт кісі сұрай бастаған кезде, тауық қорасы жақ-
тан даңғыр-дүңгір еткен дыбыс естілді. Ақсақалдын колынан
бұранда босап кетті, ұясынан секіріп шыққан серіппе үйдің қаңылтыр төбесіне
барып сарт ете қалды. Салдырдың кайдан шыққанын ұқпай қалғандар, ең ақыры
Татьянка мен жалқау ит те түгелімен жалт қарасты. Ал Коля Колокольчиков
жұмған аузын ашпастан, көптеген сәбіздерді баса-көктеп, қоянша бір-ақ
секірді де, дуалдың ар жағына шығып жоқ болды.
Ол шойын гірмен бос релісті біреу ұрып жатқандай-ақ сиыр қораның
ішінен, тағыда тауық күркесінен салдыр-гүлдір естілген жерге жетіп бір-ақ
тоқтады. Ол осы арада кездескен Сима Симаковтен аптыға сұрай бастады:
— Тыңдашы... Мен түсіне алмай тұрмын. Бұл не ?,.. Дабыл ма?
— Жоқ, бұл нөмір бірінші нұсқа бойынша берілген жалпы
шақыру белгісі ғой деймін.
Олар дуалдан секіріп түсті де, бақша шарбағынын саңлауынан бір-ақ
сүңгіді. Бұларға осы арада жаурынды келген, нығыз денелі Гейка дейтін бала
жолықты. Оған ілесе Василий Ладыгин шыға келді. Мұның сонынан тағы да лек-
легімен балалар келе бастады.
Бұлар ықсиз-шыңсыз бір ғана өздеріне таныс жолмен әлде нендей нысана
көздеген кескінде тез-тез жүгіріп келе жатып:
Бұл дабыл ма?
Ә, жоқ. Бұл бірінші нөмірлі бойынша берілген жалпы шақыру.
— Қандай шақыру? Бұл — үш — тоқта үш — тоқта белгісі емес. Мынау
он санды сыпырта бір-ақ соғып жатқан бір есалаң.
А көрерміз оны!
Бәсе, тексереміз!
Кәне, алға! Найзағайша!
Дәл осы уақтта, әгі Женя түнейтін дачадағы бөлмеде жасы он үштер
шамасында, қара шашты бір бала тұр еді. Оның үстіне кигені: жеңіл кара
шалбар және кеуде тұсына қызыл жұлдыз кестеленген женсіз, көк көйлек.
Сақал-шашы ағарған дудар бас шал оның жаныңа келді. Шалдың үстінде
көне көйлегі бар. Кең шалбары қырық жамау. Сол жақ тізесіне қайыспен
таңылған ойқы-шойқы ағаш аяғы бар. Оның бір қолында жазулы қағаз, екінші
қолында көнетоз тапанша.
Қішкентай қыз, кетер кезіңде есікті баса жауып кет деп, шал хатты
кекеген үнмен оқып шықты.— Сонымен, бүгін біздің диванда кім түнеп
шыққанын, қалайда, шырағым сен айтасың ғой деймін?
— Ол бір таныс қыз,— деп бала көңілсіз жауап қайырды.— Оны мен жоқта
ит ұстап қалыпты.
Міне, өтірік айттың!— деді шал ашуланып. — Егер де ол
қыз саған таныс болса, жазған хатыңда сен оның атын атаған
болар едің ғой.
Хат жазған кезде мен білмейтін едім. Ал қазір мен оны
білемін.
Білмегенсің! Сен танертең оны... пәтерде жалғыз қалдыр-
дың ғой! Досым, сен сырқатсың! Сені ауруханағ жөнелту керек!
Ол қыз айнаны сындырған, күл салғыштың быт-шытын шығарған. Бір жақсысы
тапаншаның құр дәрімен оқталғаны, ал егер
онда қорғасын оқ болса ше?
— Алайда, ағеке... сізде оқтаулы патрон болмайтын, үйткені сіздің
жауларыңыздың мылтығы мен қылышы... жабайы ағаш еді ғой.
Шал күлімсірегендей болды. Бірақ ол дудар басын көтеріп алды да,
қатаң түрде:
— Сен абайла! Мен бәрін де байқап жүрмін. Менің байқауымша сенің
әрекеттерің жақсы емес, бұл істерің үшін мен сені шешеңе қайыра жөнелтіп
жүрмейін.
Шал осыны айтты да, ағаш аяғымен басқышты тақылдатып жоғарыға қарай
кете барды. Шал көзден таса болған сәтте, бала үйге арсалақтап кірген итті
секіріп барып бақайынан ұстай алды да, оны тұмсығынан сүйді.
— Аһа, Рита! Екеуміз қолға түстік. Бірақ уақа емес, ол бүгін
көңілді. Ол қазір ән салады.
Айтқаны дәл келді. Жоғарғы белмеден тамағын кенеген дыбчс естілді.
Әуелі кәдімгідей тра-лә-лә! Содан ақырында шал жіңішке қоңыр дауыспен әнге
басты:
...Үш түн болды көз ілгем жоқ,
Естіп дүбір, сыбысты.
Тұнжыраған қараңғыда
Сол бір ұры жүрісті...
— Тоқта, кұтырған хайуан! — деп Тимур ақырып жіберді.— Шалбарымды
жұлқылап, сен мені қайда апармақсын?
Ол жалма-жан нағашысы тұратын жоғарғы белме есігін сарт еткізіп жапты
да, жұлқыған ит соңынан есік алдына жүгіре шықты.
Ауыз үй қалтарысындағы кішкептай телефон жанында, бауға байланған қола
коцырау қабырғаға соғылып, шылдырлап тұр екен.
Бала соны ұыстап ұстады да, бауын шегеге орай салды. Сол шақта бір
жері үзіліп кетті білем, шиыршық атып тұрған бау босап сала берді. Осыған
танданып және ыза болған Тимур телефон трубкасын қолына алды.
Осы уақиға болардан бір сағат бұрын Ольга стол басында отырған. Оның
алдында физика оқулығы жаюлы жатқанды. Женя кіріп келді де, ішінде иоды бар
құтыны қолына алды. Ольга жақтырмаған пішінмен:
— Женя, сенің иығыңды не жыртып кеткен? — деп сұрады.
— Мен келе жатыр ем, ана жерде, менің жолымда үшкірме, әйтеуір өткір бір
нәрсе тұр екен, соған соқтығып қалғаным, — деп Женя жайбарақат жауап
берді.
— Сондай үшкір, өткір нәрселер менің жолымда неге тұрмайды осы? —
деп Ольга кекете сөйледі.
— Жалған айтасың! Сенің жолыңда математикадан емтихан тұр. Ол үшкір
де, өткір де нәрсе. Байқа, сүрініп қап жүрме! Олечка, инженер емес,
докторлықка талпын!—Женя қол айнаны Ольгаға ұстата берді де,— кәні, қарашы,
сенен қандай инженер шықпақ? Инженер мынандай... мынандай... және мынандай
болу керек (ол осы арада келбетін үш рет келістіре өзгертті).— Ал сенің
кескінің мынадай... мынадан... және мынадай...— деп Женя сол арада көзін
сүзіп, қабағын керіп, жайдары түрде жымыя күлді.
— Ақымақ қыз! — Ольга оны құшақтап сүйді де, ақырын
итеріп қалып:— кет, Женя, көңілімді аландатасың! Сен одан
да құдықтан барып су әкел,— деді.
Женя тәрелкеден бір алма алды да, бұрышқа барып терезе алдында біраз
тұрды, содан соң сырпайдың қабын ағытып жатып, былай деді:
— Оля, білесің бе? Бүгін бір ағай менің қасыма келді. Былай
қарағанда түрі әжептәуір аққұба, киген киімі де аппақ менен: — Кішкентай
қыз, сенің атың кім? — деп сұрады. Мен: Женя!.. дедім.
Ольга мойнын бұрмастан, кітаптан көзін алмаған күнінде:
— Жепя, бөгет жасама жоне сырнаііға тиіспе! — деді.
— Я, сол кісі маған сенің апаңның аты, жаңылмасам, Ольга ғой, дегені
— деп сырнайды икемдей берді Женя.
Ольга бұл сөзге еріксіз құлақ сала отырып: — Женя, көңілімді бөлме,
аспапқа тиіспе,— деп тағы айтты.
Сырнайды өте жақсы оннайды екен; апаң консерваторияда оқығысы келмей
ме? деді ол. (Женя сырнайды алып, оның қайыс бауын иығына ілді.) Оған мен
айттым,— жоқ, Ольга темір мен бетон жөніндегі мамандыққа әзірленіп жүр. Ол
сонда: а-а? деді. (Женя осы арада бір пернені басып кеп қалды.) Ал оған
мен Б-э-э дедім. (Бұл жерде Женя екінші пернені басты.)
Ольга орнынан атып тұрып:
— Оңбаған қыз! Сырнайды орнына қой! Қайдағы бір ағай-
лармен әңгіме соқ деп саған рұқсат еткен кім?—-деді.
— Ал орнына қояйын,— деп Женя өкпелеп қалды.— Мен онымен тіпті
сейлесейін дегем жоқ. Маған ол сөйлесті. Жарайды естігендерімді мен түгел
айтайын деп едім, енді түк те айтпаймын. Бәлем, тоқтай тұр, папам келсін,
ол сенің сыбағанды берер.
— Мен емес-ау, сенін, сыбағаңды береді. Сен менін оқуыма бөгет
жасайсың.
— Жоқ, сенің! — деп Женя бос шелекті ала салып басқышқа
шыға сөйледі. — Мені біресе керосинге, біресе сабынға, біресе суға,
әйтеуір күніне жүз рет жұмсайтыныңды мен папама айтамын. Мен саған жүк
таситын машина, ат, трактор емеспін.
Женя осыдан сон, су алып келді де, оны сәкіге қойды. Бірақ Ольга мұны
елең қылмастан кітабына үңіліп отыра берді, Женя ызаланып бақшаға шығып
кетті.
Қос қабат көне сарайдың алдындағы көгалға шықты да, Женя қалтасынан
рогаткасын алып, резинка ілмегін тартып кеп калып еді, мұқабадан жасалған
кішкентай парашютнет аспанға бір-ақ көтерілді.
Аяғымен жоғары қарап ұшқан парашютист айналып кетті. Оның үстінен
көгілдір күмбез ашылды, бірақ осы арада жел қаттырақ қуалаған қағаз адам
үңірейген сарай саңлауының артына жоқ болдың
Апат! Қағаздан істелген адамды кұтқарү керек? Тесік ағаш шатырынан
айқыш-ұйқыш жіп сымдар тартылған сарайды Женя шыр айналып шықты. Ол бір
қиқиған басқышты тауып алып, соны шатырдын санлауына әкеп сүйеді де, сол
арқылы шатырдың ішіне секіріп түсті.
Ой тамаша! Мұнда адамдар тұрады екен. Қабырғаға шумақталған арқан,
фонарь, айқастырып қойылған екі сигнал жалауы және түсініксіз белгілермен
шимайланған поселке қартасы ілулі тұр. Түкпірде қаппен кымталған бір құшақ
сабан, мұның қасында төнкерулі күйінде үйеңкі жәшік жатыр.
Тозған, жыртық үй тебесініц түсында, штурвал сияқты, арби-ғап үл-кен
дөңгелек, ал децгелектен жоғарырақ түрпайы теле-фон түр.
Женя тесіктеп сығалап еді, оның көзіне теңіз толқынындай шайқалған
қалың ағаш жапырақтары көрінді. Аспанда көгершіндер ойнап жүр. Осы арада
Женяға мынадай ой келді: көгершіндер — шағала болсын, ал мына арқан,
сронарь және жалаулары бар мынау көне сарай — үлкеп кеме емес пе? Ендеше
Женяның өзі капитан болып шығады.
Женя көңілдепіп кстті. Ол штурвал дөцгелегін айыалдырып кеп жіберді.
Сіресіп түрған жіп сымдар дірілдеп, ызыңдап жүре берді. Жел де зуылдап, көк
жал толқындарды айдап бара жат-ты. Женяға кеме — сарай ақырын і-ана,
жайымен толқын үстінде теңселіп келе жатқандай көрінді.
— Сол жақ рульды бортқа!—деп Женя батыл үнмен әмір
етіп, ауыр дөңгелекті одан әрі қозғай берді.
Шатыр саңлауынан ішке кірген тарам-тарам күн сәулесі оның бетіне,
көйлегіне түсті. Бірақ ол бүл сәулелерді жау кемелерінің кезенген
прожекторлары деп ұқты. Сол себепті соларға қарсы ұрыс ашуға бел байлады.
Ол енді шиқылдаған деңгелекті оңға бір, солға бір төкеріп, нығыз үнмен
команда сөздерін айта бастады.
Алайда, бір мезгілде прожектордың өткір сәулесі бәсендеп сөне бастады.
Әрине бұл күн көзін бұлт басқандық емес, талқандаған жау эскадрасының су
түбіне батқаны ғой.
Ұрыс бітті. Шаң басқам алақанымен Женя маңдайын сүртті, сол-ақ екен,
қабырғадағы телефон қоңырауы шылдыр ете түсті. Женя бұлай болар деп ойламап
еді, телефон жай бір ойыншық болар деп шамалаған-ды. Ол үрейлене бастады,
бірақ трубканы қолына алды.
Шақылдағап ащы дауыс:
— Алло! Алло! Жауап беріңіз. Сымдарды үзіп- шым-шыты-
рық, түсініксіз сигнал беріп жаткан қандай есек,— деп сұрайды.
Аң-таң болған Женя:—бұл есек емес, бұл мен — Женямын! — деп күбірлеп
қана жауап қайырды.
— Жынды қыз! — әлгі дауыс енді сұсты қорқынышты түрде естілді.—
Штурвал дөңгелегін таста да қаш! Қазір жүрт... адамдар келіп қалады... олар
сені жабыла сабайды.
Женя трубканы тастады, бірақ қашуға болмай қалды. Міне, мына біреудің
басы көрінді. Бұл Гейка еді. Оның артынан Сима Симаков, Коля Колокольчнков,
олармен ілесе тағы, тағы көріне бастады.
— Сендер кімсіңдер? — Женя қорқып сасқандықтан терезеден кейін шегіне
бастады.— Кетіңдер!.. Бұл біздің бақша. Мен сендерді шақырғам жоқ.
Бірақ иінтіресе қанаттасқан балалар үн шығармастан Женяға қарай төне
түсті. Еріксіз бұрышқа кеп тығылған Женя шыңғыра айқайлап жіберді.
Дәл осы сәтте саңылаудан тағы бір көлеңке көлең етті, мұнда
тұрғандардық бәрі де жалт бүрылысып, араларын аша берді. Сұңғақ бойлы,
шолақ жең көк көйлегінін, омырауына қызыл жұлдыз кестеленген, қолаң шашты
еркек бала Женянық қарсы алдына келіп тұра қалды да:
— Ой, жайырақ, Женя! Айқайлаудың қажеті жоқ! Саған ешкім де
тимейді. Біз сенімен таныспыз. Мен Тимурмын,— деді.
— Сен, Тимурмісің?—Женя жасқа толған көзін бажырай-
тып күдіктене аптыға сөйледі.— Мені, әлгі түн ішінде ақ шүбе-
рекпен жауып, хат тастап кететін, майдандағы папама теле-
грамманы жіберетін, маған кілтті, квитанцияны қайтаратын да
сен бе едің? Не үшін? Неге үйттің? Сен мені қайдан біле-
сің? — деді.
Тимур Женяның қасына келді де, оны қолынан ұстап тұрып былай деді:
— Ал енді, сен бізбен бірге қала тұр. Кәні, отыр, отыр да
тында, сонда саған бәрі де түсінікті болады.
Қаптармен қымталған сабан үстінде, поселка картасын қарсы алдына жайып
салған Тимурды балалар, міні, қоршап отыр.
Тұс терезеден жоғарғы саңлау арқылы тысқа қарап, арқан әткеншегінде
бақылаушы отыр. Оның машинасынан аса салған, көнелеу баулы дүрбісі бар.
Тимурға жақын жерде Женя отыр. Ол мына ешкімге белгісіз штабтың
мәжілісінде не болып жатқанын сергек түрде түгел тыңдап, бәрін байқап отыр.
Сөз бастаған Тимур:
Ертең таңсәріден, жұрт ұйқтап жатқан кезде, мынаның
үзген (ол Женяны көрсетті) сымдарын Колокольчиков екеуміз
түзейміз,— деді.
Ол ұйқтап қалады,— деп, матрос көйлегін киген, қазанбас Гейка қабағын түйе
сейледі.— Бұл тек таңертеңгі және түскі тамақтар кезінде ғана оянады.
Жала! — деп орнынан атып тұрған Коля Колокольчиков
тұттыға айқай салды, — Мен күннің ен алғашқы сәулесімен қоса түрегелемін.
— Күннің ең алғашқы сәулесі қандай, келесісі қандай болатынын мен
білмеймін, бірақ ол сезсіз ұйқтап қалады,— деп Гейка тағы да қадала түсті.
Сол сәтте әткеншекте отырған бақылаушы ысқырып кеп қалды. Балалар ұшып
түрегелісті.
Атты артиллерия дивизионы жол бойында шаңдатып барады екен. Шытырманды
қайыспен шандыған әлді аттар көкпеңбек оқ жәшіктерін, сұр кенеп жабылған
зеңбіректерді зымырата сүйрейді.
Жел қағып, күн тиіп өңдері тотыққан аттылар, аула мүйістерінен
тақымдары жазылмастан шұғыл бұрылады, батареялар бірінен сон, бірі ойпаңға
түсіп кетіп жатыр. Дивизион көзден ғайып болды.
Коля Қолокольчиков:
— Олар вокзалға карай кетті,— деп баптана түсінік берді.— Я, қашан
жаттығу ойынына, қашан парадқа, ал қан уақытта қайда жөнелетінін мен
олардың киген киімдерінен білемін.
— Біледі екенсің, үндеме!—деп Гейка оны тежеп тастады.— Біздің де
көзіміз бар. Білесіңдер ме, балалар, мына мылжың Қызыл Армияға қашып кетем
дейді.
— Болмайды! Бұл түк шықпайтын әурешілік,— деп Тимур сөзге килікті.
Коля Қолокольчиков қызараңдап:
Қалайша болмайды? Бұрын балалар майданға қашып кете беретін еді ғой? — деп
сұрады.
Ол бұрын еді! Ал қазір, біздің бауырластар майданға
бара қалса, оларды желкелеп қуыңдар, деп барлық бастықтар
мен командирлерге қатал бұйрық берілген.
Желкелеп деймісің? — деп Коля Колокольчиков одан сайын қызарандады.—
Бұл... өз адамдарын да ма?
Иә, солай, өз адамдарын да, — деп Тимур күрсінді.— Ал балалар, енді іске
кірісейік.
Бәрі де орындарына қайыра отырысты.
— Қисық көшенің тұйық басында тұрған № 24-үйдің бақшасындағы алма
ағашын белгісіз бір жүгермектер тонап кетіпті,— деп Қоля Колокольчиков
бұртия сөйледі. — Олар алма ағашының екі бұтағын сындырыпты,
егулі гүлдерді таптап кетіпті.
— Кімнің үйі екен? — деп Тимур жылтыр тысты дәптеріне
қарады.— Иә, Қызыләскер Крюковтың үйі. Басқалардың бақшасына түсіп, алма
ағаштарын тонап дағдыланғандардан бізде қазір кімдер бар?
Мен,— деп қысылыңқыраған дауыс шықты.
Әлгіні кім істеуге тиіс?
Оны істеген Мишка Квакин ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сауытты дивизионның командирі полковник Александровтың өз үйінде
болмағанына міне үш айға жақындады. Тегі ол майдана болуы керек.
Шілденің орта шенінде жіберген телеграммасында ол өзінің қыздары Женя
мен 0льгаға демалыстарыңның қалған уақытын Москваның қасындағы дачада
өткізіңдер деген еді.
Гүлді орамалын желкесіне ысырып жіберіп, сыпырғыштың сабына сүйеніп
түнерген Женя Ольганың алдында тұр. Ольга оған былай дейді:
— Мен нәрселерді ала кетемін, ал сен үй ішін жинастырып қой. Қабағыңды
тыржитып, ерніңді жаламасаң да болады. Содан соң есікті кілттеп қой.
Кітаптарды кітапханаға апарып тапсыр. Дос қыздарыңдікіне кірмей-ақ, тура
вокзалға бар. Сол жерден мына телеграмманы папама жібересің. Содан кейін
поезға отыр да дачаға кел... Евгения, сен менің тілімді алуың керек, мен
сенің апаңмын ғой.
— Мен де сенің бауырыңмын ғой.
— Бауырым екенің рас... Бірақ мен сенен үлкенмін... Ашық айтқанда,
папам солай деп бұйырған.
Қорадан шығып бара жатқан машина даусы естілген кезде Женя бір
күрсінді де, жан-жағына қарады, Үйдің іші қалай болса солай шашылып жатыр.
Ол беті тозаңытқан айна алдына барды, айнадан әкесінің қабырғаға ілулі
суреті көрініп тұр еді.
Жарайды! Ольга үлкен-ақ болсын, сол себепті әзірше оның тілін алу
керек дейік. Бірақ оның есесіне Женяның мұрны да, аузы да, қасы да әкесіне
тартқан. Ендеше мінезі де әкесіне тартуға тиіс.
Женя басына орамалын тартып, аяқ киімін лақтырын тас-тады да, қолына
шүберек алды. Столдан дастарқанды бір-ақ тартып түсірді. Шелекті шүмектің
астына итере салды. Сүйтті де, сыпыртқыны ала салып, бір құшақ қоқсықты
табалдырыққа қарай ығыстыра жөнелді.
Лезде-ақ керосинка лапылдап, примус дүрілден бастады.
Еден көлкіген су. Кір жуатын қалайы астауда сабын көбіктері бір
көтеріліп, бір басылады. Үйдің үшінші қабатындағы терезе алдына шығып алған
жалаңаяқ, қызыл көйлекті кішкене қыздың қорықпай ашық тұрған әйнектерді
құлшына сүртіп жатқанына кешеден өткен адамдар таң қалысты.
Күн сәулесі мол түскен кең жолдың бойымен бір жүк машинасы зымырап
келеді. Ольга шетен орындықта аяғын чемоданға тіреп, жұмсақ түйіншекке
сүйеніп отыр. Оның тізесінде жатқан кішкентай қызыл мысық бір шоқ гүлді
аяғымен түртіп, ойнап қояды.
Содан отыз шақырымдай жер жүргенде, бұларды арттарынан қызыл әскерлер
мотоколоннасы қуып жетті. Ұзын ағаш орындықтарға қатарласа тізілген
жауынгерлер мылтықтарының аузын аспанға қарата, тізелерінің арасына қысып
отырған бойларында қосыла ән шырқап келеді.
Әннің әуені естілген шақта қатарда қалып бара жатқан үйлердің
терезелері мен есіктері шалқасынан ашылады. Ауладан, шарбақтардан секіре
түсіп тұра жүгірген қуанышты балалар қызыл әскерлерге қолдарын бұлғайды,
олар шала піскен көк алмаларды лақтырады да, артынан ура деп айқай
салады, сөйтеді де сол арада соғыс ашып, қалың жусан мен калақай-ларға атты
әскерлерше қирата шабуыл жасайды.
Жүк машинасы оқшаулау поселкаға бұрылды да, бір кішіректеу, шырмауық
басқан үйдің алдына тоқтады.
Шофер мен сның көмекшісі машинаның жантақтайларын ашып тастап,
нәрселерді түсіруге кірісті де, Ольга жерге түскен бойында үйдің
әйнектелген ішкі есігін барып ашты.
Анадайдан күтімсіз үлкен бақша көрінді. Бақшаның түп жағында арбиған
қос қабат сарай тұр. Сарай шатырынң үстінде кішкентай қызыл жалау
желбірейді.
Ольга машинағаа қайтып келді. Сол арада оған әлі де кайраты қайтпаған,
қунақы егде әйел жетіп келді. Бұл — осында сүт сатып жүретін көрші әйел
болатын. Ол жазғы үйдің еденін, қабырғалары мен терезелерін жуып-шайып,
мұнтаздай етуге ықылас білдірді.
Көрші әйел шелекті, шылапшып мен шүберекті тауып алғанша, Ольга
кішкептай мысықты қолына алып, бақшаға тартты. Алмасын торғайлар шоқып
тастаған ағаштың сабақтарында шайыр моншақтары жылтырайды. Қарақат, шытыр,
жусан исі мұрныңды жарады. Арбиған ескі сарайдың шатыры шұрық тесік. Сол
тесіктерден созылған сым сияқты бір жіңішке жіптер ағаш жапырақтарының
арасына кіріп, көрінбей кеткен.
Ольга бұта-бұтаның арасымен өтті де, бетіне жабысқан өрмекшінің
өрмегін сипырып тастады.
Бұл немесе? Жана ғана шатыр үстінде желбіреп тұрған қызыл жалау
көрінбейді, оның орнында тек сидиған сырық қана қалыпты.
Ольга біреулердің асыға, аптыға сөйлескен сыбырын есітті. Бір мезгілде
сарайдың шатырындағы терезеге сүйеулі тұрған салмақты баспалдақ ағаштардың
бұтақтарын күйрете, түйе жапырақтарды жапырып, салдыр-гүлдір ете, жерге
құлап түсті.
Шатырдың төбесінде тұрған жіңішке жіптер дыр ете түсті. Ольганың
қолтығында келе жатқан мысық оның қолын бұлқыин тырнап алды да, қалақайдың
арасына бір-ақ секірді. Ольга тандана жан-жағына қарап тың тыңдады. Бірақ
не көгалдың арасынан, не қарсыдағы дуалдан, нс сарайдың төрт бұрышты түнек
саңлауынан ешкім көрінбейді, ешбір дыбыс естілмейді.
Ольға кері қайтып есік алдына келді. Сүт сататын әйел оған мынаны
айтты:
— Жұрттың бау-бақшасына түсіп, бүлік салатын балалар бар. Бұл — солар.
Қеше көртілердін екі алма ағашын тонап, алмұртын сындырып кетті. Сондай бір
пенделер пайда болды. Әрине бұзақылар. Қалқам, мен ұлымды Қызыл Армияға
аттандырдым. Әскерге әзірленген сәттен бастап ол арақ ішуді қойды. Мама,
қош бол деді де, әндетіп кете барды құлыным. Сүйтіп, мен жалғыз қалдым.
Кеш болған соң кәдімгідей ішім елжіреп кетті де, біраз жылап алдым. Ал
түнде бір оянып кеткенімде әлде біреулер қорада сыбдыратып, дыбдыратып
жүрген сйяқтанды. Солай, мен енді жалғызбын, мені қорғайтын ешкім жоқ деп
ойладым... Мендей алжыған адамға көп күш керек пе? Кірпішпен төбеден нұқып
қалса болғаны, қатамын да қадамын. Әйткенмен құдай сақтаған, іштемемді
ұрламапты. Тіміскілеп тімтініп жүріп-ті де кетіп қапты. Қорада еменнен
жасалған кеспегім тұратын, оны екеуміз жабылсақ та қозғалта алмаймыз, соны
қақпаға жиырма қадамдай жақын әкеп тастапты. Міне, бар болғаны осы. Мұны
істеп жүрген қандай жұрт, нендей адамдар, ол жағы қараңғы.
Ымырт жабыла, үй жиналып болған соң Ольга есік алдына шықты. Ол сол
арада былғары кұндақтан жалт-жұлт еткен сырнайды (бұл туған күніңе деп
әкесінің жіберген сәлемдемесі еді) қолына алды.
Ольга сырнайды тізесіне сүйеп, оның қайыс бауын иығына ілді де,
жақында естіген бір елең сөздеріне әуен іздей бастады.
Шіркін, енді бір рет
Сізді қайтып көрер ме ем,
Шіркін, енді... Бір рет...
...Екі қайта... Үш қайта.
Сіз ұқпайсыз алайда,
Самолет ұшқыр қарай ма,
Сізді күттім таң атқанша.
Я солай!
Ұшқыр — пилоттар! Бомбылар,
пулеметтер!
Алысқа ұшып кеттіндер.
Сіз қашан қайтасыз
Біле алмаймын оншасын.
Оралғайсыз... Аман-есеі" әйтеуір.
Ольга осы өлеңді ыңылдап айтып отырған кезінде аула ішім-дегі дуал
жанында қарауыткан бұталарға бірнеше рст елецдеп көз қырын сала отырған
еді, Ол епді әндетуін тоқтатып орнынан атып тұрды да:
— Ау,! Сіз неге жасырынасыз, сізге не керек, бүл арада? —
деп дауыстады.
Бұтанңң арасынан үстінде жұпыны ак киімі бар біреу шыға келді де басын
иіп, сыпайы түрде жауап қанырды:
Мен жасырынған жоқпын. Мен өзім артистеу адам едім,
сізге бөгет жасамайын деп тасада тұрып тындағаным ғой.
Солай-ақ делік, бірақ көшеде тұрып та тыңдауыңызға
болатын еді ғой. Ал сіз неге дуалдан қарғып түстіңіз.
— Мен бе? Дуалдан дейсің бе?—деп тосын кісі жйбірленіп қалды.— Ғапу
етіңіз, мен мысық емес пін. Анау дуалдың бұрышында тақтайлары сынған екен,
мен көшеден келіп, сол тұстан кірдім.
— Түсінікті,— доп Ольга мырс етіп күлді.— Бірақ есік анау
тұр. Өркеніңіз өссін, сол есіктен көшеге кайыра шығып тұр-
саңыз.
Кісі тіл алғыш екен, бір ауыз сөз айтпастан тысқа шықты да, есікті
жауып қойды. Мұнысы Ольгаға ұнап кетті.
Тоқтаңызшы,— деп Олъга басқыштан түсіп оны бөгеді
де,— сіз кімсіз? Артиссіз бе?
Жоқ,— деді ол кісі.— Мен кәдімгідей инженер-механик-
пін, бірақ қолым бос уақытта өзіміздің завод операсының ойын-
дарына қатысам, ән саламын.
Тыңдаңыз, — деді Ольга оған кенеттен инабатты пішін-
мен. — Мені вокзалға дейін апарып салыңызшы. Мен сіңлімді то-
сып алайын деп едім. Күн кешкіріп, түн болып барады, ал ол әлі
жоқ, әлі жоқ. Есіңізде болсын, мен ешкімнен қорықпаймын, бі-
рақ мен бұл араның көшелерімен таныс емеспін. Е, тоқтай тұры-
ңыз! Шарбақтың есігін неге ашасыз, сіз мені дуал жанында тұ-
рып та күтуіңізге болады ғой.
Ольға сырнайын апарып қойды да, иығына орамал жауып, шықтың, гүлдің
исі аңқыған қараңғы көшеге шықты. .
Ольга Женяға кеюлі еді. Сондықтан ол қасындағы серіктесімен жөндеп
сөйлеспеді. Ал ана кісі аты-жөнін айтты: Аты Георгий, фамилиясы Гараев, өзі
автомобиль заводында ннженер-механик болып істейді екен.
Женяны тосып олар екі поезды өткізді, ақырында ең соңғы үшінші поезд
да өтті.
— Бұл оңбаған қыз сорды кайнататын шығар!—деп Ольга кейіді. — Ал мен
қырық, ең болмаса бір отыз жаста болсам бір жөн ғой. Ол он үште, мен он
сегіздемін, сондықтан ол мүлде менік тілімді алмайды.
— Қырық жастың керегі жоқ,— деді Георгий бірден қыздың пікіріне
қосылмай. — Он сегіз жасқа жететін не бар дейсіз. Тегі сіз бекер-ақ
мазасызданып тұрсыз, сіңлініз таңертең-ақ келіп қалар.
Перрон босады. Георгий темекі сауытын қолына алды. Сол кезде оның
қасына ширақтау ересек екі бала таяп келді де, оттың тұтануын күтіп, екеуі
папиростарын суыра бастады.
Георгий шырпыны тұтатып үлкендеуінің бетіне сәуле түсірді де:
— Жас жігіт, маған қарай папиросыңды ала жүгірместен
бұрын амандасуың керек қой, үйткені мен сізбен парктың жаңа
дуал тақтайын бұзып жатқан жеріңізде танысқанмын. Сізді Ми-
хаил Квакин деп атайды ғой. Солай емес пе? — деді.
Бала мұрнын пысылдатып шегіне бастады, Георгий шырпыны сөндірді де
Ольганы қарынан үстап, кейін алып кетті.
Олар ұзаңқырай бергенде, екінші бала уқаланған папиросын қүлағына
қыстырды да, жаратпаған пішіммен:
Бұл қайдан шыққан үгітші? Осы жердікі ме өзі? — деп
сұрады.
Осы жердікі,— деп Квакин көңілсіздеу жауап берді.—
Ол — Тимка Гараевтың нағашысы. Тимканы ұстап ап төпеу ке-
рек. Ол топ жинап апты және олар бізге қарсы бір әрекет жа-
самақ көрінеді.
Екі сыбайлас сол арада платформаның аяқ жағындағы фонарь түбінен
таяғына сүйеніп, басқыштап түсіп келе жатқан бір сақал-шашы аппақ маңғаз
адамды көрді.
Бұл осы жердің тұрғылықты адамы доктор Ф. Г. Колокольчиков еді. Екі
жүгермек:
— Шырпыңыз жоқ па?—деп шалдың соңынан жүгірді. Бірақ бұлардың
кескіндері де, дауыстары да егде кісіге ұнамады. Сол себепті ол буылтық
таяғын көтере шошаңдатып, апаларға анбат көрсетті де, өз бетінше маң-маң
басып кете барды.
Москва вокзалынан әкесіне телеграмма беруге Женяның мұршасы келмеді.
Сондықтан ол жанама поездан түскен соң, поселкелік почтаны іздемекші
еді.
Ескі парктың ішімен келе жатып Женя торсылдақ гүлдерді жұлумен болды.
Ол сүйтіп келе жатып, айналасын бау-бақша қоршаған екі көшенің түйіскен
жеріне шыққанын бір-ақ байқады. Бұл көшелердің қаңғыр-күңгірсіз қанырап
тұрғанын көргенде Женя өзінің жүретін жолы емес, басқа жаққа шығып кеткенін
сонда ғана білді.
Ол жақын жерде, бір тырысқақ ешкіні шүу-шулеп, соны мүйізінен сүйреп,
соған ұрсып-сөгіп бара жатқан кішкентай пысық қызды көрді.
— Әй қыз, айналайын, айтшы,— почтаға қай жермен барсам екен? — деп
Женя оған айқайлады.
Бірақ сол арада ешкі мүйізін шайқап-шайқап жіберді де, бақшаға карай
жұла жөнелді, ал кішкентай қыз соның соңынан ойбайлап ілесе жүгірді. Женя
жан-жаңына қарады: күн кешкіріп қалған, айналада жай көрінбейді. Ол
әлдекімнің екі қабат сұрғылт дачасының шарбақ есігін ашты да, соқпақ арқылы
соның басқышысына қарай жүрді.
Женя есікті ашпай тұрып сыпайы ширақ дауыспен:
— Ау, өркенің өскірлер, айтыңдаршы, бұл арадан почтаға
қалай өтсем екен?—деп сұрады.
Оған ешкім жауап бермеді. Ол біраз ойланып тұрды да, есікті ашып
коридор арқылы бөлмеге кірді. Үйдің иелері жоқ екен. Содан Женя
именніңкіреп қалды да, шығуға айнала беріп еді, үстелдің астынан жүиі
жылтырағап үлксп кызыл пт сып етіп шыға кслді. Абыржып қалғап кішксптаіі
кызға ит қадала қарап, ақырып ыр ете түсті дс, ссік алдьша көлдеиоц жата
кетті.
Жспя қорыкканынан итке саүсақтарын ербепдетіп:
— Ссп ақымақсыц! Меи үры смссіііп?—деді.— Мсн сеидер-
діц түктеріцді де алғапым жсж. Мынау, мспіц қолымдағы кілт
біздіц үйдікі. Лл мыпау папама жібсретін тсмогпамма. Моіііц па-
пам командир, сеп түсінемісіц?
Бірақ итте үн жоқ, қозғалмастан жата берді. Ал Женя біртіндеп ашық
терезеге жақындай түсіп, сөйлей берді:
- Жарайды! Жатасың ғой солай? Жата бер... Тіпті жақсы ит екенсің
... ТҮріңе тқарағандаөзін сондай ақылды, сондай сүйкімді
көрінесің.
Алайда терезенің алдыңғы тақтайына Женяның қолы тие беруі мұң екен,
сүйкімді ит арыс етіп түрегелді. Женя үрейленгендіктен диванға секіріп
шықты да, жүресінен отыра қойды.
Тым-ақ таңырқалық қылық, жыларманға жақындаған Женя:
- Сен қарақшылар мен шпиондарды ұста, ал мен... адаммын. Иә, солай! –
деп итке тілін шығарды да, - ақымақсың! – деді.
Үй иесін еріксіз тосуға тура келгендіктен Женя кілт пен
телеграмманы үстелдің шетіәне қойды.
Содан бір сағат, екі сағат өтті, үй іші қараңғылана бастады.
Ашық терезеден алыстағы паровоздың үні, иттердің үргені волейбол
добының торсылдаған дыбысы естілді. Әлдеқайда біреулер гитар ойнайды.
Жалғыз-ақ мына сұрғылт дачаның айналасында ешбір дыбыс жоқ.
Женя диванның қатқыл қанатына басын салды да, солқылдап келіп
жылады. Жылап жатып ұйықтап кетті.
Ол таң атқанда бірақ оянды.
Терезе тұсында, түнде жауын шайған күлте жапырақтар судырлайды.
Жақын арада құдықтың шығыры шықырлайды. Тақауда ағаш кескен араның
ызыңы естіледі. Алайда, дача бұрынғысындай әлі де тыныш.
Женяның басы астында енді жұмсақ былғары жастық жатыр, аяғына
жеңіл ақ шүберек жауып қойыпты. Үйде кешегі ит те жоқ.
- Ендеше мұнда түндге қарай біреу болған екен ғой!
Женя ұшып түрегеліп, жалбыраған шашын серпіп тастады. Қыртыстанып қалған
көйлегінің етегін төмен түсірді. Содан соң үстелде жатқан кілт пен
телеграмманы қолына алды да, қашпақшы болды.
Ол сол арада, үстел үстінде жатқан бір тарақ қағазды көрді. Қағазға
көк қарындашпен былай деп жазу жазылған:
- Кішкентай қыз, кетеріңде есікті қаттырақ баса жап Хаттың
соңына Тимур? Тимур деген кім? Бұл адаммен дидарласып, оған
алғыс айтқанда болатын еді.
Женя көрші бөлменің есігін қарады. Мұнда жазу үстелі, оның үстінде сия
сауыт сияқты жазуға керекті құралдар, күл салғыш пен кішіректеу айна тұр.
Оң жақта, былғары қолғаптың жанында тозығы жеткен ескі тапанша (револьвер)
жатыр. Ал стол жанында, қолының әр жері мүжілген, қажалған түріктің қайқы
қара қылышы сүйеулі тұр. Женя кілт пен телеграмманы былай қойды да, қылышты
ұстап көрді. Сонан соң оны қынынан суырып алып, жоғары көтеріп тұрып айнаға
қарады.
Сонда кескіні өзіне өте айбынды, сұсты боп көрінді. Осылай тұрып
суретке түссе, сөйтіп сол суретті мектепке алып барса қандай тамаша болар
еді, ә! Бір кезде мені әкем майданға апарған еді деп мақтануына әбден
болады. Сол қолға тапаншаны ұста, Міне, былайша, сонда тіпті, ернін
жымырып, айнаны сығалап тұрды да, бауыр тартпаны басып кеп қалды.
Сол–ақ екен үйдің іші шатыр-күтір етті. Терезе әйнектерін түтін
қоршады. Күл салғыштың үстіне қол айна құлап түсті. Есі шыққан Женя кілтті
де, телеграмманы да үстел үстіне қалдырып, мынадай қауіпті бөтен үйден шыға
қашты.
Сол бетінде қандай жолмен жүргенін өзі де білмейді, әйтеуір өзен
жағасынан бір-ақ келіп шықты. Қазір оның қолында Москвадағы үйдің кілті де,
жөнелтілер телеграмма үшін алынған квитанция да, тіпті сол телеграмманың
өзі де жоқ. Женя енді осы көргендерінің барлығын: ит туралы да, сұрғылт
дачадағы түнгі уақиға жайында да, қайқы қара қылыш жөнінде де, ең ақыры
мылтық атылғанын да Ольгаға бастан-аяқ айтуы керек. Хал нашар! Папасы
болса, ұғар еді. Ольга қайдан ұқсын. Ольга ашуланады немесе ашуланғаннан
келістіре жылайды. Ал бұл қылық бәрінен де сорақы. Жылауды Женяның өзі де
біледі. Ал Ольганың көзіндегі жасты көргенде, Женя әрқашан телеграф
бағасына, биік ағаш басына, немесе үйдің төбесіне шығып кеткісі келетін.
Батылдау болу үшін ол суға сүңгіп алды да, өзінің дачасын іздеуге
кірісті.
Женя басқышпенен жоғары көтерілген кезде, Ольга ас үйде примус
тұтатып тұр еді. Басқан аяқ дыбысына Ольга шұғыл бұрылды да, Женяға оқты
көзбен қадала қарады. Басқыштың жоғарғы сатысына тоқтап тұрып, бетіне күлкі
жинауға тырысқан Женя:
- Оля, амансың ба! Оля, сен маған ұрыспайсың ба? – деді.
- Ұрысамын! – деді апасы, сіңлісінен көзін аудармастан.
- Мейлің, ұрыссаң ұрыс, - деп Женя монтия қалды. – Білесің бе,
сондай бір кездейсоқ, таң – ғажайып оқиға болды! Оля, мен сенен қабағыңды
тыржитпауыңды сұраймын, түршігетін түк те болған жоқ. Мен әлдеқайда үйдің
кілтін жоғалттым, папама телегармманы жібере алған жоқпын.
Женя бәрін түгел айтып шығу үшін, көзін тарс жұмған күйінде демін бір-
ақ алды.
Бірақ осы екі арада үй алдындағы шарбақ есігі сарт етіп ашылдыда,
үсті-басын шөп-шалам басқан бір сабалақ жүнді ешкі мүйізімен жер сүзе
қораға қойды да кетті. Ал соңынан жүгірген, әлгі Женяға таныс, жалаңаяқ
кішкентай қыз бажылдап өте шықты.
Осы кенет уақиғаны пайдаланған Женяға қатерлі әңгімені доғарды да,
ешкіні ұстасу үшін, бақшаға қарай тұра ұмтылды.
Кішкентай қыз ентігіп, мүйзінен ұстап тұрған кезде ғана оны қуып
жетті. Ол Женядан:
- Әй қыщ, сен іштеңе жоғалтқан жоқсың ба? – деп сұрады, ешкіні
тепкілей жүріп.
- Жоқ, - дедіЖеня ештеңеге түсінбей.
- Онда мынау кімдікі! Сенікі емес пе? – деп кішкентай қыз оған
үйдің кілтін көрсетті.
Женя есік жаққа жалтаңдады да, ақырын ғана: Менікі
- деді.
— Мә, ұста: міне кілт, міне хат, міне квитанция, ал теле-
грамма әлдеқашан жіберілген,—деп кішкентай қыз тез-тез айт-
ты да, Женяның қолына бір шумақ қағазды ұстата салды. Сүйтті
де ешкіні бүйірден бір түйіп жіберді.
Ешкі шарбақтың есігіне карай шаба жөнелді. Кішкентай, жалаңаяқ қыз
тікенек, қалақайды баса-көктей ешкінің соңынан көлеңкеше ербеңдеп кете
барды. Екеуі шарбақтан шыға бере-ақ көрінбей кетті.
Әлдекім ешкі емес, өзін төмпештеп кеткендей-ақ тұғжиған Женя қолындағы
шумақты ашып қарады.
Мынау кілт. Мынау телеграф квитанциясы. Ендеше әлдекім әкесіне
телеграмманы женелтіп қойған. Ол кім? Ә, мұнда тағы бір қағаз бар екен. Ал,
сонда не болғаны?
Бұл хатта көк қарындашпен мынандай сөз жазылған:
Кішкене қыз, өз үйіңде ішкімнен қорықпа. Бәрі де езінің орнында, ал
менің жұмған аузым ашылмайды, Хат соңына тағы да Тимур деп қол қойылған.
Женя арбалған адам сияқты хатты жайлап қана қалтасына салды. Содан соң
бойын жинап алды да, аспай-саспай Ольганың жанына келді.
Ольга бұрынғы орында, тұтанбаған примус жаиында тұр, оның көзіне жас
келіп қапты. Женя апасын аяп кетті.
— Оля! — деді ол мұңая сөйлеп,— Мен әлгіде ойнап айтқан
едім. Сен маған неге ашуланасың? Мен үйді түгел жиыстырдым терезені
сүрттім, мен тырысып бақтым, шүберекпен еденді де түгел жудым. Мә, саған
кілт, ал мынау папама жіберілген телеграмманың квитанциясы. Келші, мен сені
жақсылап тұрып бір сүйейін. Сен өзің менің қандай жақсы көретінімді білесің
бе? Керек десең, мен сен үшін үйдің үстінен қалақайға қарғып тү-
суге бармын.
Ольга бірдеңе деп аузын ашқанша Женя ойын мойнынан құшақтай
алды.
— Иә... бірақ мен қауіптендім,— деп Ольга ашына сөйле-
ді.— Сенің ойының қашанда бір түрлі сорақы келеді. Маған па-
пам тапсырған болатын... Қойшы, Женя! Женька, менің қолым
түгелімен керосин! Женька, сен одан да кастрюлге сүт құйып
примустың үстіне қоя салшы!
Ольга қолын жууға айналған кезде, Женя: — Мен тегі ойнамай жүре
алмаймын,—деді.
Ольга содан соң сүт құйылған кастрюлді примусқа дұрыс өткізіп қоя
салды да, қалтасындағы хатты қолымен бір сипап қойып:
Оля, кұдай бар ма? — деді.
Жоқ — деп Ольга басын қолжуғыштың астына төседі.
Ендеше кім бар?
Кетші әрі, ешкім де жоқ! — деді ызаланған Ольга.
Женя үндемейі аз тұрды да тағы сұрады:
— Оля, ал енді Тимур деген кім? Оля беті-қолын сабындап
жатып:
— Ол құдай емес, орта ғасырда сондай бір патша болған.
Өзі жауыз, өзі ақсақ екен,— деп көңілсіз жауап берді.
— Ал, егер де ол патша емес, жауыз емес, орта ғасырда да емес, бүгін
болса ше? Сонда кім болғаны?
Онда білмеймін. Қойшы, Тимурдің саған кажеті қанша?
— Қажеті сол, мен сол адамды өте жақсы көретін секілдімін.
Кімді? — Ольга көбіктенген басын көтеріп алды да, таңданған қалыпта: —
Немесе сен, дыбырлап қайдағы жоқты айта-
сың да, адамның тынышын алып жуындырмайсың. Тұра тұр, папам келсін, ол
сенің махаббатыңды қарастырып көрер.
Папам келсе ше?—деп Женя күйіне, өкілене сөйледі.—
Я, ол келсе де аз уақытқа келеді және ол жалғыз панасыз адам-
ды жәбірлемейді.
Жалғыз және панасыз адам сенбісін? — деп сұрады Ольга күдіктенген
пішінмен. — Ой, Женька, сенің қандай адам
екеніңді, кімге тартып туғаныңды білмей-ақ койдым!
Женя еңкейіп қалайы шәйнектің қақпағына түскен өз келбетіне қарады
да бөгелместен:
— Папама! Бір ғана өзіне, одан басқа тірі жанға тартқан
жоқпын,— деді.
Егде тартқан сырбаз доктор Ф. Г. Колокольчиков осы кезде өз бакшасының
ішінде қабырға сағатын жөндеп отырғаң-ды.
Ал оның қарсы алдында көңілсіз түрде немересі Коля түрегеп тұр.
Жұрт оны атасына қолқанат болып калған бала деп санайтын. Шынында да,
атама керек болар деп, оның бұранданы қолына ұстап тұрғанына, міне, бір
сағатқа жақындады.
Алайда шиыршық атқан асыл серіппе өзінің орнына тіпті түсетін емес,
шалдың да жалығатын түрі жоқ. Үшы-қиыры жоқ бұл неткен іс! Қапша төзейін
дегенімен Коляның шыдамы жететін емес. Елгезек, ұқыпты адам Сима
Симаковтың көршілес дуалдан бірнеше рет дудар басы қылтыңдады, Енді ер
болсаң, тықыршымай тұрып көр. Әні, Сима Симаков Коляға тілімен де, басымен
де, қолымен де белгі беріп тұр. Оның берген белгілері сондай жат, сондай
оғаш, соның салдарынан, шырша ағашынын түбінде маужырап жатқан иттің аузына
көк жапырақты тығуға тырысқан, бес жасар Татьянка кенеттен баж етіп
атасының шалбарынан тартты, сол-ақ екен Сима Симаковтың дудар басы зым-зия
жоқ болды.
Ақыры серіппе орнына түсті.
— Адам еңбек етуі керек,— деп ақ сақалды паң кісі жіпсіген
маңдайын көтеріп Коляға қарады да,— кескінің, тап бір мен
саған үпілмәлік майын жұтқызғандай-ақ, кірбең ғой. Жаранды,
бұранданы маған бер де, қышқашты қолыңа ал. Еңбек адамның
құлқын түзейді. Ал сендегі жетіспейтін нәрсенің өзі — игілікті
мінез. Мысалы, кеше сен бір өзің төрт бөлек балмұздақ жедің,
бірақ қарындасыңмен беліскен жоқсың.
— Ол өтірік айтады, ұятсыз,— деп, ызаланған Коля Татьянкаға көзін
аларта қарады.— Үш рет екі қабаттан асатқаным қайда балмұздақтың шетінен?
Ал езі менің үстіммен шағынбақшы болып кетіп бара жатты да, жолшыбай
мамамның үстелінен төрт тиынды қағып әкетті.
— Ал сен түнде терезеден арқанмен түскенсің,— деді Татьянка салмақпен
мойнын да бұрмастан.— Сенің жастығыңның астында фонарь бар. Ал біздің
ұйқтайтын бөлмемізге кеше бір бұзық тас лақтырды. Ол лақтырады да ысқырады,
лақтырады да, тағы ысқырады.
Ұятсыз Татьянканың мына жалған сөздерін сстігенде Колының жаны шығып
кете жаздады. Бір тәуірі, жұмысқа айналып жатқан атасы мынадай қатерлі
өсекке көңіл бөлмеді, мүмкін естімеген шығар. Сәтіне қарай, сол екі ортада
бақшаға сүт сататын әйел келіп кірді, ол сүтті кружкамен өлшеп жатып, мұның
шаға бастады:
— Федор Григориевич, көкем-ау, түнде бұзықтар менің қорадағы
кеспегімді аунатып әкете жаздапты. Ал бұған таңсәріде менің үйімнің
тебесінен екі адамды ел көріпті, тұрбаға мініп ап, қарғыс атқандар,
аяқтарын салбырата бұлғақтатып отыр,— дейді.
— Қалай, тұрбаға мінгені несі? Қандай мақсатпен сүйтеді
екен? — деп карт кісі сұрай бастаған кезде, тауық қорасы жақ-
тан даңғыр-дүңгір еткен дыбыс естілді. Ақсақалдын колынан
бұранда босап кетті, ұясынан секіріп шыққан серіппе үйдің қаңылтыр төбесіне
барып сарт ете қалды. Салдырдың кайдан шыққанын ұқпай қалғандар, ең ақыры
Татьянка мен жалқау ит те түгелімен жалт қарасты. Ал Коля Колокольчиков
жұмған аузын ашпастан, көптеген сәбіздерді баса-көктеп, қоянша бір-ақ
секірді де, дуалдың ар жағына шығып жоқ болды.
Ол шойын гірмен бос релісті біреу ұрып жатқандай-ақ сиыр қораның
ішінен, тағыда тауық күркесінен салдыр-гүлдір естілген жерге жетіп бір-ақ
тоқтады. Ол осы арада кездескен Сима Симаковтен аптыға сұрай бастады:
— Тыңдашы... Мен түсіне алмай тұрмын. Бұл не ?,.. Дабыл ма?
— Жоқ, бұл нөмір бірінші нұсқа бойынша берілген жалпы
шақыру белгісі ғой деймін.
Олар дуалдан секіріп түсті де, бақша шарбағынын саңлауынан бір-ақ
сүңгіді. Бұларға осы арада жаурынды келген, нығыз денелі Гейка дейтін бала
жолықты. Оған ілесе Василий Ладыгин шыға келді. Мұның сонынан тағы да лек-
легімен балалар келе бастады.
Бұлар ықсиз-шыңсыз бір ғана өздеріне таныс жолмен әлде нендей нысана
көздеген кескінде тез-тез жүгіріп келе жатып:
Бұл дабыл ма?
Ә, жоқ. Бұл бірінші нөмірлі бойынша берілген жалпы шақыру.
— Қандай шақыру? Бұл — үш — тоқта үш — тоқта белгісі емес. Мынау
он санды сыпырта бір-ақ соғып жатқан бір есалаң.
А көрерміз оны!
Бәсе, тексереміз!
Кәне, алға! Найзағайша!
Дәл осы уақтта, әгі Женя түнейтін дачадағы бөлмеде жасы он үштер
шамасында, қара шашты бір бала тұр еді. Оның үстіне кигені: жеңіл кара
шалбар және кеуде тұсына қызыл жұлдыз кестеленген женсіз, көк көйлек.
Сақал-шашы ағарған дудар бас шал оның жаныңа келді. Шалдың үстінде
көне көйлегі бар. Кең шалбары қырық жамау. Сол жақ тізесіне қайыспен
таңылған ойқы-шойқы ағаш аяғы бар. Оның бір қолында жазулы қағаз, екінші
қолында көнетоз тапанша.
Қішкентай қыз, кетер кезіңде есікті баса жауып кет деп, шал хатты
кекеген үнмен оқып шықты.— Сонымен, бүгін біздің диванда кім түнеп
шыққанын, қалайда, шырағым сен айтасың ғой деймін?
— Ол бір таныс қыз,— деп бала көңілсіз жауап қайырды.— Оны мен жоқта
ит ұстап қалыпты.
Міне, өтірік айттың!— деді шал ашуланып. — Егер де ол
қыз саған таныс болса, жазған хатыңда сен оның атын атаған
болар едің ғой.
Хат жазған кезде мен білмейтін едім. Ал қазір мен оны
білемін.
Білмегенсің! Сен танертең оны... пәтерде жалғыз қалдыр-
дың ғой! Досым, сен сырқатсың! Сені ауруханағ жөнелту керек!
Ол қыз айнаны сындырған, күл салғыштың быт-шытын шығарған. Бір жақсысы
тапаншаның құр дәрімен оқталғаны, ал егер
онда қорғасын оқ болса ше?
— Алайда, ағеке... сізде оқтаулы патрон болмайтын, үйткені сіздің
жауларыңыздың мылтығы мен қылышы... жабайы ағаш еді ғой.
Шал күлімсірегендей болды. Бірақ ол дудар басын көтеріп алды да,
қатаң түрде:
— Сен абайла! Мен бәрін де байқап жүрмін. Менің байқауымша сенің
әрекеттерің жақсы емес, бұл істерің үшін мен сені шешеңе қайыра жөнелтіп
жүрмейін.
Шал осыны айтты да, ағаш аяғымен басқышты тақылдатып жоғарыға қарай
кете барды. Шал көзден таса болған сәтте, бала үйге арсалақтап кірген итті
секіріп барып бақайынан ұстай алды да, оны тұмсығынан сүйді.
— Аһа, Рита! Екеуміз қолға түстік. Бірақ уақа емес, ол бүгін
көңілді. Ол қазір ән салады.
Айтқаны дәл келді. Жоғарғы белмеден тамағын кенеген дыбчс естілді.
Әуелі кәдімгідей тра-лә-лә! Содан ақырында шал жіңішке қоңыр дауыспен әнге
басты:
...Үш түн болды көз ілгем жоқ,
Естіп дүбір, сыбысты.
Тұнжыраған қараңғыда
Сол бір ұры жүрісті...
— Тоқта, кұтырған хайуан! — деп Тимур ақырып жіберді.— Шалбарымды
жұлқылап, сен мені қайда апармақсын?
Ол жалма-жан нағашысы тұратын жоғарғы белме есігін сарт еткізіп жапты
да, жұлқыған ит соңынан есік алдына жүгіре шықты.
Ауыз үй қалтарысындағы кішкептай телефон жанында, бауға байланған қола
коцырау қабырғаға соғылып, шылдырлап тұр екен.
Бала соны ұыстап ұстады да, бауын шегеге орай салды. Сол шақта бір
жері үзіліп кетті білем, шиыршық атып тұрған бау босап сала берді. Осыған
танданып және ыза болған Тимур телефон трубкасын қолына алды.
Осы уақиға болардан бір сағат бұрын Ольга стол басында отырған. Оның
алдында физика оқулығы жаюлы жатқанды. Женя кіріп келді де, ішінде иоды бар
құтыны қолына алды. Ольга жақтырмаған пішінмен:
— Женя, сенің иығыңды не жыртып кеткен? — деп сұрады.
— Мен келе жатыр ем, ана жерде, менің жолымда үшкірме, әйтеуір өткір бір
нәрсе тұр екен, соған соқтығып қалғаным, — деп Женя жайбарақат жауап
берді.
— Сондай үшкір, өткір нәрселер менің жолымда неге тұрмайды осы? —
деп Ольга кекете сөйледі.
— Жалған айтасың! Сенің жолыңда математикадан емтихан тұр. Ол үшкір
де, өткір де нәрсе. Байқа, сүрініп қап жүрме! Олечка, инженер емес,
докторлықка талпын!—Женя қол айнаны Ольгаға ұстата берді де,— кәні, қарашы,
сенен қандай инженер шықпақ? Инженер мынандай... мынандай... және мынандай
болу керек (ол осы арада келбетін үш рет келістіре өзгертті).— Ал сенің
кескінің мынадай... мынадан... және мынадай...— деп Женя сол арада көзін
сүзіп, қабағын керіп, жайдары түрде жымыя күлді.
— Ақымақ қыз! — Ольга оны құшақтап сүйді де, ақырын
итеріп қалып:— кет, Женя, көңілімді аландатасың! Сен одан
да құдықтан барып су әкел,— деді.
Женя тәрелкеден бір алма алды да, бұрышқа барып терезе алдында біраз
тұрды, содан соң сырпайдың қабын ағытып жатып, былай деді:
— Оля, білесің бе? Бүгін бір ағай менің қасыма келді. Былай
қарағанда түрі әжептәуір аққұба, киген киімі де аппақ менен: — Кішкентай
қыз, сенің атың кім? — деп сұрады. Мен: Женя!.. дедім.
Ольга мойнын бұрмастан, кітаптан көзін алмаған күнінде:
— Жепя, бөгет жасама жоне сырнаііға тиіспе! — деді.
— Я, сол кісі маған сенің апаңның аты, жаңылмасам, Ольга ғой, дегені
— деп сырнайды икемдей берді Женя.
Ольга бұл сөзге еріксіз құлақ сала отырып: — Женя, көңілімді бөлме,
аспапқа тиіспе,— деп тағы айтты.
Сырнайды өте жақсы оннайды екен; апаң консерваторияда оқығысы келмей
ме? деді ол. (Женя сырнайды алып, оның қайыс бауын иығына ілді.) Оған мен
айттым,— жоқ, Ольга темір мен бетон жөніндегі мамандыққа әзірленіп жүр. Ол
сонда: а-а? деді. (Женя осы арада бір пернені басып кеп қалды.) Ал оған
мен Б-э-э дедім. (Бұл жерде Женя екінші пернені басты.)
Ольга орнынан атып тұрып:
— Оңбаған қыз! Сырнайды орнына қой! Қайдағы бір ағай-
лармен әңгіме соқ деп саған рұқсат еткен кім?—-деді.
— Ал орнына қояйын,— деп Женя өкпелеп қалды.— Мен онымен тіпті
сейлесейін дегем жоқ. Маған ол сөйлесті. Жарайды естігендерімді мен түгел
айтайын деп едім, енді түк те айтпаймын. Бәлем, тоқтай тұр, папам келсін,
ол сенің сыбағанды берер.
— Мен емес-ау, сенін, сыбағаңды береді. Сен менін оқуыма бөгет
жасайсың.
— Жоқ, сенің! — деп Женя бос шелекті ала салып басқышқа
шыға сөйледі. — Мені біресе керосинге, біресе сабынға, біресе суға,
әйтеуір күніне жүз рет жұмсайтыныңды мен папама айтамын. Мен саған жүк
таситын машина, ат, трактор емеспін.
Женя осыдан сон, су алып келді де, оны сәкіге қойды. Бірақ Ольга мұны
елең қылмастан кітабына үңіліп отыра берді, Женя ызаланып бақшаға шығып
кетті.
Қос қабат көне сарайдың алдындағы көгалға шықты да, Женя қалтасынан
рогаткасын алып, резинка ілмегін тартып кеп калып еді, мұқабадан жасалған
кішкентай парашютнет аспанға бір-ақ көтерілді.
Аяғымен жоғары қарап ұшқан парашютист айналып кетті. Оның үстінен
көгілдір күмбез ашылды, бірақ осы арада жел қаттырақ қуалаған қағаз адам
үңірейген сарай саңлауының артына жоқ болдың
Апат! Қағаздан істелген адамды кұтқарү керек? Тесік ағаш шатырынан
айқыш-ұйқыш жіп сымдар тартылған сарайды Женя шыр айналып шықты. Ол бір
қиқиған басқышты тауып алып, соны шатырдын санлауына әкеп сүйеді де, сол
арқылы шатырдың ішіне секіріп түсті.
Ой тамаша! Мұнда адамдар тұрады екен. Қабырғаға шумақталған арқан,
фонарь, айқастырып қойылған екі сигнал жалауы және түсініксіз белгілермен
шимайланған поселке қартасы ілулі тұр. Түкпірде қаппен кымталған бір құшақ
сабан, мұның қасында төнкерулі күйінде үйеңкі жәшік жатыр.
Тозған, жыртық үй тебесініц түсында, штурвал сияқты, арби-ғап үл-кен
дөңгелек, ал децгелектен жоғарырақ түрпайы теле-фон түр.
Женя тесіктеп сығалап еді, оның көзіне теңіз толқынындай шайқалған
қалың ағаш жапырақтары көрінді. Аспанда көгершіндер ойнап жүр. Осы арада
Женяға мынадай ой келді: көгершіндер — шағала болсын, ал мына арқан,
сронарь және жалаулары бар мынау көне сарай — үлкеп кеме емес пе? Ендеше
Женяның өзі капитан болып шығады.
Женя көңілдепіп кстті. Ол штурвал дөцгелегін айыалдырып кеп жіберді.
Сіресіп түрған жіп сымдар дірілдеп, ызыңдап жүре берді. Жел де зуылдап, көк
жал толқындарды айдап бара жат-ты. Женяға кеме — сарай ақырын і-ана,
жайымен толқын үстінде теңселіп келе жатқандай көрінді.
— Сол жақ рульды бортқа!—деп Женя батыл үнмен әмір
етіп, ауыр дөңгелекті одан әрі қозғай берді.
Шатыр саңлауынан ішке кірген тарам-тарам күн сәулесі оның бетіне,
көйлегіне түсті. Бірақ ол бүл сәулелерді жау кемелерінің кезенген
прожекторлары деп ұқты. Сол себепті соларға қарсы ұрыс ашуға бел байлады.
Ол енді шиқылдаған деңгелекті оңға бір, солға бір төкеріп, нығыз үнмен
команда сөздерін айта бастады.
Алайда, бір мезгілде прожектордың өткір сәулесі бәсендеп сөне бастады.
Әрине бұл күн көзін бұлт басқандық емес, талқандаған жау эскадрасының су
түбіне батқаны ғой.
Ұрыс бітті. Шаң басқам алақанымен Женя маңдайын сүртті, сол-ақ екен,
қабырғадағы телефон қоңырауы шылдыр ете түсті. Женя бұлай болар деп ойламап
еді, телефон жай бір ойыншық болар деп шамалаған-ды. Ол үрейлене бастады,
бірақ трубканы қолына алды.
Шақылдағап ащы дауыс:
— Алло! Алло! Жауап беріңіз. Сымдарды үзіп- шым-шыты-
рық, түсініксіз сигнал беріп жаткан қандай есек,— деп сұрайды.
Аң-таң болған Женя:—бұл есек емес, бұл мен — Женямын! — деп күбірлеп
қана жауап қайырды.
— Жынды қыз! — әлгі дауыс енді сұсты қорқынышты түрде естілді.—
Штурвал дөңгелегін таста да қаш! Қазір жүрт... адамдар келіп қалады... олар
сені жабыла сабайды.
Женя трубканы тастады, бірақ қашуға болмай қалды. Міне, мына біреудің
басы көрінді. Бұл Гейка еді. Оның артынан Сима Симаков, Коля Колокольчнков,
олармен ілесе тағы, тағы көріне бастады.
— Сендер кімсіңдер? — Женя қорқып сасқандықтан терезеден кейін шегіне
бастады.— Кетіңдер!.. Бұл біздің бақша. Мен сендерді шақырғам жоқ.
Бірақ иінтіресе қанаттасқан балалар үн шығармастан Женяға қарай төне
түсті. Еріксіз бұрышқа кеп тығылған Женя шыңғыра айқайлап жіберді.
Дәл осы сәтте саңылаудан тағы бір көлеңке көлең етті, мұнда
тұрғандардық бәрі де жалт бүрылысып, араларын аша берді. Сұңғақ бойлы,
шолақ жең көк көйлегінін, омырауына қызыл жұлдыз кестеленген, қолаң шашты
еркек бала Женянық қарсы алдына келіп тұра қалды да:
— Ой, жайырақ, Женя! Айқайлаудың қажеті жоқ! Саған ешкім де
тимейді. Біз сенімен таныспыз. Мен Тимурмын,— деді.
— Сен, Тимурмісің?—Женя жасқа толған көзін бажырай-
тып күдіктене аптыға сөйледі.— Мені, әлгі түн ішінде ақ шүбе-
рекпен жауып, хат тастап кететін, майдандағы папама теле-
грамманы жіберетін, маған кілтті, квитанцияны қайтаратын да
сен бе едің? Не үшін? Неге үйттің? Сен мені қайдан біле-
сің? — деді.
Тимур Женяның қасына келді де, оны қолынан ұстап тұрып былай деді:
— Ал енді, сен бізбен бірге қала тұр. Кәні, отыр, отыр да
тында, сонда саған бәрі де түсінікті болады.
Қаптармен қымталған сабан үстінде, поселка картасын қарсы алдына жайып
салған Тимурды балалар, міні, қоршап отыр.
Тұс терезеден жоғарғы саңлау арқылы тысқа қарап, арқан әткеншегінде
бақылаушы отыр. Оның машинасынан аса салған, көнелеу баулы дүрбісі бар.
Тимурға жақын жерде Женя отыр. Ол мына ешкімге белгісіз штабтың
мәжілісінде не болып жатқанын сергек түрде түгел тыңдап, бәрін байқап отыр.
Сөз бастаған Тимур:
Ертең таңсәріден, жұрт ұйқтап жатқан кезде, мынаның
үзген (ол Женяны көрсетті) сымдарын Колокольчиков екеуміз
түзейміз,— деді.
Ол ұйқтап қалады,— деп, матрос көйлегін киген, қазанбас Гейка қабағын түйе
сейледі.— Бұл тек таңертеңгі және түскі тамақтар кезінде ғана оянады.
Жала! — деп орнынан атып тұрған Коля Колокольчиков
тұттыға айқай салды, — Мен күннің ен алғашқы сәулесімен қоса түрегелемін.
— Күннің ең алғашқы сәулесі қандай, келесісі қандай болатынын мен
білмеймін, бірақ ол сезсіз ұйқтап қалады,— деп Гейка тағы да қадала түсті.
Сол сәтте әткеншекте отырған бақылаушы ысқырып кеп қалды. Балалар ұшып
түрегелісті.
Атты артиллерия дивизионы жол бойында шаңдатып барады екен. Шытырманды
қайыспен шандыған әлді аттар көкпеңбек оқ жәшіктерін, сұр кенеп жабылған
зеңбіректерді зымырата сүйрейді.
Жел қағып, күн тиіп өңдері тотыққан аттылар, аула мүйістерінен
тақымдары жазылмастан шұғыл бұрылады, батареялар бірінен сон, бірі ойпаңға
түсіп кетіп жатыр. Дивизион көзден ғайып болды.
Коля Қолокольчиков:
— Олар вокзалға карай кетті,— деп баптана түсінік берді.— Я, қашан
жаттығу ойынына, қашан парадқа, ал қан уақытта қайда жөнелетінін мен
олардың киген киімдерінен білемін.
— Біледі екенсің, үндеме!—деп Гейка оны тежеп тастады.— Біздің де
көзіміз бар. Білесіңдер ме, балалар, мына мылжың Қызыл Армияға қашып кетем
дейді.
— Болмайды! Бұл түк шықпайтын әурешілік,— деп Тимур сөзге килікті.
Коля Қолокольчиков қызараңдап:
Қалайша болмайды? Бұрын балалар майданға қашып кете беретін еді ғой? — деп
сұрады.
Ол бұрын еді! Ал қазір, біздің бауырластар майданға
бара қалса, оларды желкелеп қуыңдар, деп барлық бастықтар
мен командирлерге қатал бұйрық берілген.
Желкелеп деймісің? — деп Коля Колокольчиков одан сайын қызарандады.—
Бұл... өз адамдарын да ма?
Иә, солай, өз адамдарын да, — деп Тимур күрсінді.— Ал балалар, енді іске
кірісейік.
Бәрі де орындарына қайыра отырысты.
— Қисық көшенің тұйық басында тұрған № 24-үйдің бақшасындағы алма
ағашын белгісіз бір жүгермектер тонап кетіпті,— деп Қоля Колокольчиков
бұртия сөйледі. — Олар алма ағашының екі бұтағын сындырыпты,
егулі гүлдерді таптап кетіпті.
— Кімнің үйі екен? — деп Тимур жылтыр тысты дәптеріне
қарады.— Иә, Қызыләскер Крюковтың үйі. Басқалардың бақшасына түсіп, алма
ағаштарын тонап дағдыланғандардан бізде қазір кімдер бар?
Мен,— деп қысылыңқыраған дауыс шықты.
Әлгіні кім істеуге тиіс?
Оны істеген Мишка Квакин ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz