Антибиотиктер
Мазмұны
Аннотация
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартылған сөздер
Кіріспе
1 Аналитикалық шолу
1.1 Антибиотиктерге қысқаша сипаттама
1.2 Флеммингтің пенициллині
1.3 Өнеркәсіптік жағдайда микроорганизмдердің антибиотиктерге
құралу мүмкіндіктерін жоғалтуы.
1.4 Антибиотиктерді өнеркәсіпте алу
1.5 Антибиотиктерді өндірістік алуы және қолданылуы
1.6 Пенициллин
1.7 Азық.түлік биомицині (хлортетрациклин)
1.8 Дәрілік заттардың адам ағзасына қолданылуының мақсаты
2 Тәжірибелік бөлім
2.1 Жұмысты қою мақсаты
2.2 Жұмыстың жасалу әдістемесі
2.3 Тәжірибе нәтижесі
3 Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау немесе техника қауіпсіздігі бөлімі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Аннотация
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартылған сөздер
Кіріспе
1 Аналитикалық шолу
1.1 Антибиотиктерге қысқаша сипаттама
1.2 Флеммингтің пенициллині
1.3 Өнеркәсіптік жағдайда микроорганизмдердің антибиотиктерге
құралу мүмкіндіктерін жоғалтуы.
1.4 Антибиотиктерді өнеркәсіпте алу
1.5 Антибиотиктерді өндірістік алуы және қолданылуы
1.6 Пенициллин
1.7 Азық.түлік биомицині (хлортетрациклин)
1.8 Дәрілік заттардың адам ағзасына қолданылуының мақсаты
2 Тәжірибелік бөлім
2.1 Жұмысты қою мақсаты
2.2 Жұмыстың жасалу әдістемесі
2.3 Тәжірибе нәтижесі
3 Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау немесе техника қауіпсіздігі бөлімі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Антибиотиктер – бұл микроорганизмдердің тіршілігін тежейтін немесе оларды жойып жіберетін қабілеті бар әр түрлі организмдер: саңырауқұлақтар, бактериялар, актиномицеттер, жануарлар мен өсімдіктер түзетін заттар.
Антибиотиктер микробтар дүниесіндегі олардың бір тобының екінші бір тобына қарама – қарсылық әрекетіне негізделген. Микробтар өз тобынан өзге топтарға «қарсы» болғанымен, өз тобындыларға зиянсыз заттар бөліп шығарады. Әрбір антибиотик тек ауру қоздырғыш микроорганизмдердің белгілі бір тобына ғана жойқын әсер етеді.
Антибиотиктер дегеніміз – биологиялық қоспалар. Олар тірі клеткалардан алынады жән аз мөлшерде байытылғанның өзінде оған сезімтал микроорганизмдерді толық жойып жібере алады немесе өрбуін бәсеңдетеді. Олар тек микроорганизмдер мен өсімдіктерден ғана емес, аңдардың клеткаларынан да алынады. Антибиотиктердің өсімдіктерден алынғанын – фитонциттер деп атайды. Оларға сарымсақтан алынатын хлорепин, томатин, сативин және пияздан бөлінетін апиндер жатады.
Алдын антибиотиктерді олардың продуценттері – бактериялар, актиномицеттер, саңырау құлақтар бойынша жіктеген, топтастырған.
Биологиялық әсер етулерібойынша антибиотиктер бактерияларға қарсы, фунгициттерге (саңырауқұлақтануға) қарсы және қатерлі ісікке қарсы болып бәлінеді. Бактерияларға қарсыларына: пенициллин, эритромицин, олеандомицин, карбомицин және басқа да оң (+) грамм бактерияларын егетін. Сол сияқты теріс (-) грамды бактериялар езетін тетрациклин, неомицин, стрптомицин, полимиксин, грамицитин және басқалар; туберкулезге қарсы әсер ететін стрептомицин, биомицин, циклосерин және де басқа антибиотиктер жатады. Саңырауқұлақтануға қарсы нтибиотиктер тобына жататын нистатин, гризеосульфин, леворин, кандицитин және “В” мфотерициндер кіреді. Қатерлі ісік ауруларына қарсы антибитиктер болып актиномицин және “С” митомицині есептеледі.
Антибиотиктер – бұл микроорганизмдердің тіршілігін тежейтін немесе оларды жойып жіберетін қабілеті бар әр түрлі организмдер: саңырауқұлақтар, бактериялар, актиномицеттер, жануарлар мен өсімдіктер түзетін заттар.
Антибиотиктер микробтар дүниесіндегі олардың бір тобының екінші бір тобына қарама – қарсылық әрекетіне негізделген. Микробтар өз тобынан өзге топтарға «қарсы» болғанымен, өз тобындыларға зиянсыз заттар бөліп шығарады. Әрбір антибиотик тек ауру қоздырғыш микроорганизмдердің белгілі бір тобына ғана жойқын әсер етеді.
Антибиотиктер дегеніміз – биологиялық қоспалар. Олар тірі клеткалардан алынады жән аз мөлшерде байытылғанның өзінде оған сезімтал микроорганизмдерді толық жойып жібере алады немесе өрбуін бәсеңдетеді. Олар тек микроорганизмдер мен өсімдіктерден ғана емес, аңдардың клеткаларынан да алынады. Антибиотиктердің өсімдіктерден алынғанын – фитонциттер деп атайды. Оларға сарымсақтан алынатын хлорепин, томатин, сативин және пияздан бөлінетін апиндер жатады.
Алдын антибиотиктерді олардың продуценттері – бактериялар, актиномицеттер, саңырау құлақтар бойынша жіктеген, топтастырған.
Биологиялық әсер етулерібойынша антибиотиктер бактерияларға қарсы, фунгициттерге (саңырауқұлақтануға) қарсы және қатерлі ісікке қарсы болып бәлінеді. Бактерияларға қарсыларына: пенициллин, эритромицин, олеандомицин, карбомицин және басқа да оң (+) грамм бактерияларын егетін. Сол сияқты теріс (-) грамды бактериялар езетін тетрациклин, неомицин, стрптомицин, полимиксин, грамицитин және басқалар; туберкулезге қарсы әсер ететін стрептомицин, биомицин, циклосерин және де басқа антибиотиктер жатады. Саңырауқұлақтануға қарсы нтибиотиктер тобына жататын нистатин, гризеосульфин, леворин, кандицитин және “В” мфотерициндер кіреді. Қатерлі ісік ауруларына қарсы антибитиктер болып актиномицин және “С” митомицині есептеледі.
Қолданылған әдебиеттер
1. Андреев А.А, Брызголов Л.И. Производства кормавых дрожжей –
М.: Лесная промышленность, 1986 г.
2. Забродский А.Г. Технология и контроль производства кормавых дрожжей на мелассной борде. – М.: Пищевая промышленость, 1980г
3. Боборенко Э.А. Получения и выделения дрожжей-М.: Лесная промышленность, 1991г
4. Бочярова. Н.Н. Микрофлора дрожжевого производства-М.: Пищевая промышленость, 1991г
5. Воробьева Л.И. Промышленная микробиология –М.:Лесная промышленость 1993г
6. Калунянс К.А. Микробные ферментные препораты – М.: Пищевая промышленость, 1990г
7. Жвирблянская А.Ю. Основы микробиологий, санитарии и гигиены пищевой промышлености-М.: Пищевая промышленость, 1994г
8. Семихатова Н.М. Производство хлебопекарных дрожжей – М.:ВО
Агропромиздат, 1987 г
9. Белова Л.Д. Контроль производства хлебопекарных дрожжей – М.: Пищевая промышленость, 1987г
1. Андреев А.А, Брызголов Л.И. Производства кормавых дрожжей –
М.: Лесная промышленность, 1986 г.
2. Забродский А.Г. Технология и контроль производства кормавых дрожжей на мелассной борде. – М.: Пищевая промышленость, 1980г
3. Боборенко Э.А. Получения и выделения дрожжей-М.: Лесная промышленность, 1991г
4. Бочярова. Н.Н. Микрофлора дрожжевого производства-М.: Пищевая промышленость, 1991г
5. Воробьева Л.И. Промышленная микробиология –М.:Лесная промышленость 1993г
6. Калунянс К.А. Микробные ферментные препораты – М.: Пищевая промышленость, 1990г
7. Жвирблянская А.Ю. Основы микробиологий, санитарии и гигиены пищевой промышлености-М.: Пищевая промышленость, 1994г
8. Семихатова Н.М. Производство хлебопекарных дрожжей – М.:ВО
Агропромиздат, 1987 г
9. Белова Л.Д. Контроль производства хлебопекарных дрожжей – М.: Пищевая промышленость, 1987г
Аннотация
Беттер кесте сурет
әдебиеттер
Антибиотиктер, Хлортетрациклин, Стрептомицин, Пеницилл, Пенициллин.
Микроорганизмдермен антибиотиктер биосинтезін жоғырылату жолдарын
зерттеу. Курстық жұмыста кіріспе және оның негізгі бөлімдері, қорытынды,
қолданылған әдебиеттер келтірілген. Үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім
аналаитикалық шолу, онда антибиотиктерге қысқаша сипаттама, Флеммингтің
пеницилині, азық-түлік (тетрацеклині) қарастырылып өткен. Екінші бөлімде,
тәжірибелік бөлім, онда тәжірибенің орындалуы және нәтижесі қарастырылған.
Үшінші бөлімде еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі қарастырылған.
Курстық жұмыс нәтижелері қорытындыда қарастырылған.
Мазмұны
Аннотация
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартылған сөздер
Кіріспе
1 Аналитикалық шолу
1.1 Антибиотиктерге қысқаша сипаттама
1.2 Флеммингтің пенициллині
1.3 Өнеркәсіптік жағдайда микроорганизмдердің антибиотиктерге
құралу мүмкіндіктерін жоғалтуы.
1.4 Антибиотиктерді өнеркәсіпте алу
1.5 Антибиотиктерді өндірістік алуы және қолданылуы
1.6 Пенициллин
1.7 Азық-түлік биомицині (хлортетрациклин)
1.8 Дәрілік заттардың адам ағзасына қолданылуының мақсаты
2 Тәжірибелік бөлім
2.1 Жұмысты қою мақсаты
2.2 Жұмыстың жасалу әдістемесі
2.3 Тәжірибе нәтижесі
3 Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау немесе техника қауіпсіздігі
бөлімі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Анықтамалар
Антибиотиктер – микроорганизмдердің тіршілігін тежейтін немесе оларды
жойып жіберетін қабілеті бар әр түрлі организмдер: саңырауқұлақтар,
бактериялар, актиномицеттер, жануарлар мен өсімдіктер түзетін заттар.
Антибиотиктер микробтар дүниесіндегі олардың бір тобының екінші бір тобына
қарама – қарсылық әрекетіне негізделген. Микробтар өз тобынан өзге топтарға
қарсы болғанымен, өз тобындыларға зиянсыз заттар бөліп шығарады. Әрбір
антибиотик тек ауру қоздырғыш микроорганизмдердің белгілі бір тобына ғана
жойқын әсер етеді.
Хлортетрациклин – биомицин деп те аталады. Қоректік ортада В12 витаминін
түзе алады. Сары түсті, кристалл ұнтақ, күн сәулесі түскенде тез бүлініп
кетеді. Бөлме температурасында, қараңғы жерде ыдыста сақтағанда шипалық
қасиеті жойылмай, үш жылға дейін сақталады.
Стрептомицин – актиномицеттер тобының кейбір микроорганизмдері түзетін
антибиотик. Ақ түсті ұнтақ. Суда жақсы ериді, әсер ету ауқымы кең
антибиотик, қышқылға төзімді. Өкпе ауруын (туберкулез), менингитті
қоздырғыштарға жойқын әсер етеді.
Пеницилл (Penicillium) – гифомицеттер қатарына жататын саңырауқұлақтар
туысы; конидия ұстамдары жеке немесе шоғырлана орналасқан, жоғарғы жағында
салалана шашақталған, онда түссіз немесе ашық бояулы бір клеткалы
конидиялары тізілген. Пеницилдің кейбір түрлері қалталы кезеңін құрайды,
құрамында 250 түрі бар, қоңыржай аймақтарға тараған. Ферменттер,
антибиотиктер, органикалық қышқылдар алуда және сыр жасауда пайдаланылады.
Пенициллин – зең саңырауқұлағы түзетін, шипалық антибиотик. 1943 жылдан
өндірістік жолмен шығарыла бастады. Шипалық мақсатта калий тұздарында
новокаин түрінде ерітіп қолданады.
Белгілер мен қысқартылған сөздер
БТ – Биотехнология
МБ – Микробиология
МО – Микроорганизмдер
БМ – Биомицин
ХТ – Хлортетрациклик
СФ – Стафилококк
ДНҚ – Дезоксрибонуклейн қышқылы
РНҚ – Рибозануклейн қышқылы
Қ.о. – Қоректік орта
Кіріспе
Антибиотиктер – бұл микроорганизмдердің тіршілігін тежейтін немесе оларды
жойып жіберетін қабілеті бар әр түрлі организмдер: саңырауқұлақтар,
бактериялар, актиномицеттер, жануарлар мен өсімдіктер түзетін заттар.
Антибиотиктер микробтар дүниесіндегі олардың бір тобының екінші бір
тобына қарама – қарсылық әрекетіне негізделген. Микробтар өз тобынан өзге
топтарға қарсы болғанымен, өз тобындыларға зиянсыз заттар бөліп шығарады.
Әрбір антибиотик тек ауру қоздырғыш микроорганизмдердің белгілі бір тобына
ғана жойқын әсер етеді.
Антибиотиктер дегеніміз – биологиялық қоспалар. Олар тірі клеткалардан
алынады жән аз мөлшерде байытылғанның өзінде оған сезімтал
микроорганизмдерді толық жойып жібере алады немесе өрбуін бәсеңдетеді. Олар
тек микроорганизмдер мен өсімдіктерден ғана емес, аңдардың клеткаларынан да
алынады. Антибиотиктердің өсімдіктерден алынғанын – фитонциттер деп атайды.
Оларға сарымсақтан алынатын хлорепин, томатин, сативин және пияздан
бөлінетін апиндер жатады.
Алдын антибиотиктерді олардың продуценттері – бактериялар,
актиномицеттер, саңырау құлақтар бойынша жіктеген, топтастырған.
Биологиялық әсер етулерібойынша антибиотиктер бактерияларға қарсы,
фунгициттерге (саңырауқұлақтануға) қарсы және қатерлі ісікке қарсы болып
бәлінеді. Бактерияларға қарсыларына: пенициллин, эритромицин, олеандомицин,
карбомицин және басқа да оң (+) грамм бактерияларын егетін. Сол сияқты
теріс (-) грамды бактериялар езетін тетрациклин, неомицин, стрптомицин,
полимиксин, грамицитин және басқалар; туберкулезге қарсы әсер ететін
стрептомицин, биомицин, циклосерин және де басқа антибиотиктер жатады.
Саңырауқұлақтануға қарсы нтибиотиктер тобына жататын нистатин,
гризеосульфин, леворин, кандицитин және “В” мфотерициндер кіреді. Қатерлі
ісік ауруларына қарсы антибитиктер болып актиномицин және “С” митомицині
есептеледі.
1 Аналитикалық шолу
1.1 Антибиотиктерге қысқаша сипаттама
Антибиотиктер дегеніміз – биологиялық қоспалар. Олар тірі клеткалардан
алынады жән аз мөлшерде байытылғанның өзінде оған сезімтал
микроорганизмдерді толық жойып жібере алады немесе өрбуін бәсеңдетеді. Олар
тек микроорганизмдер мен өсімдіктерден ғана емес, аңдардың клеткаларынан да
алынады. Антибиотиктердің өсімдіктерден алынғанын – фитонциттер деп атайды.
Оларға сарымсақтан алынатын хлорепин, томатин, сативин және пияздан
бөлінетін апиндер жатады.
Алдын антибиотиктерді олардың продуценттері – бактериялар,
актиномицеттер, саңырау құлақтар бойынша жіктеген, топтастырған.
Биологиялық әсер етулерібойынша антибиотиктер бактерияларға қарсы,
фунгициттерге (саңырауқұлақтануға) қарсы және қатерлі ісікке қарсы болып
бәлінеді. Бактерияларға қарсыларына: пенициллин, эритромицин, олеандомицин,
карбомицин және басқа да оң (+) грамм бактерияларын егетін. Сол сияқты
теріс (-) грамды бактериялар езетін тетрациклин, неомицин, стрптомицин,
полимиксин, грамицитин және басқалар; туберкулезге қарсы әсер ететін
стрептомицин, биомицин, циклосерин және де басқа антибиотиктер жатады.
Саңырауқұлақтануға қарсы нтибиотиктер тобына жататын нистатин,
гризеосульфин, леворин, кандицитин және “В” мфотерициндер кіреді. Қатерлі
ісік ауруларына қарсы антибитиктер болып актиномицин және “С” митомицині
есептеледі.
Химиялық құрылысы бойынша антибиотиктер (М.М.Шемянин және А.С.Хохлов
бойынша) мынадай топтарға бәлінді.
1. Алифатикалық антибиотиктер – нистатин, миностатин, фунгицитин.
Нистетинді (С16 Н15NO18 және 19) Streptomyces tungicidicus. Str. naursei
етеді. Ол ашытқыға және саңырауқұлаққа ықпал етеді, бірақ бактерияларға
әсер етпеиді.
2. Аликцикликалық антибиотиктер – тетрациклин – стафилакокқа,
стептакокқа, салмонеллға және басқаларға әсер етеді. Оның продуценті –
Str.vividofaciens.
Тетрацилинді хлортетрацилинді хлорсыздандыру арқылы да алуға болады. Егер
ттрациклин молекуласының “В” шеңберінің көміртегісінің жоғарғы атомында он
тобы болатын болса, онда бұл құрамды (сол секілді кең танымал
антибиотикалық затты да ) окситеттрациклин деп атайды. Оның продуценті –
Str. rimosus және басқа егінділер.
Егер тетрациклин молекуласы “Д” шеңбері көміртегісі жоғарғы атомында
хлор атомы болатын болса, ондай жағдайда бұл зат хлор тетрациклин немсе
биомицин деп аталады. Ол тек медецинада ғана емес стимулятор ретінде үй
жануарларын бақылауға да пайдаланады.
3. Антибиотиктер - хинодар (мысалы Aspergillus –тің көптеген түрлерімен
продуцент ететін фумигатин) стафилакоктарға, стептококтарға,Vibrio choleras-
тарға және басқаларға әсер етеді.
4. Құрамында азот бар гетероципиндік антибиотиктер – пенициппин және оның
туындылары Penicillium potatum және әсіресе P. chrycodenum
дерлин процудент етімді. Ал -Salmonella, Pseudomonas, Staphylococcus,
Candida albicans, Mycobacterium Tuberculosis, Streptococcus faecalis,
Vibrio және басқа да оң (+) грамды бактерияларға әсер етеді.
6. Стрептомициндер және осы тектес антибиотиктер. Стрептомицинді
Streptomyces griceus немесе Actinomyces Streptomycini (совет ғалымдарының
жіктеулері бойынша) продуцент етеді. Ол теріс (-)грамды бактерияларға сол
сияқты кейбір оң (+) грамды бактерияларға әсер етеді.
6. Құрамында оттегі бар гетерациклиндік антибиотиктер- гризеофульвин және
басқалар.
7. Антибиотиктер- полипиптидтер- грамицидин, полимиксин және басқалар.
Құрылысы бойынша олар L және D – миноқышқылдары қалдықтараының
циклопептидтері болып саналады. Полипексинді Bacillus polymyxa, B.
Aerosporus-тер продуцент етеді.
Қазіргі кезде өте көп әр түрлі антибиотиктер шығарылады. Мысал ретінде
төменде пенициллин мен азықтандыратын биомициндерді алу технологиялары
жетілді.
1.2 Флеммингтің пенициллині
Ағылшын микробиологы Александр Флемминг (1881-1955) өзінің ғылыми жолын
белгілі бактериолог Алмрот Райттың басшылығымен бірінші дүние жүзілік
соғыс кезінде бастады. Бұлардың екеуі де антисептиктердің көмегімен
жауынгкерлердің жарасындағы ауруларды емдеуге тырысты, бірақ олар
сәтсіздікке ұшырады. Флеммингтің өмір баянын жазушы бұл бірлесіп
жүргізілген жұмыс белгілі дәрежеде Флеммингті 1922 жылы сілекейде болатын
және микробтарды ірітіп жіберетін фермент – лизоцимді табуға әзірледі деп
жазады.
20-жылдардың аяқ езінде Флемминг Лондондағы Қасиетті Мария ауруханасының
бактериологиялық лабораториясында жұмыс істеді. Ол бұл жерде өзінің екінші
жаңалығын ашты, бұл жаңалық оның есімін микробиология мен медицина
тарихында қалдырды. Бұл оның Петри табағында өсірілген ауру таратқыш
стафилококкпен күнделікті жұмысы үстінде болды. Ендігі сөзді ғалымның
өзіне берейік:
Стафилококктардың әр түрімен тәжірибе жасап жүріп бактериялар салынған
кейбір табақшаларды лаборатория столының үстіне қалдырып, оқта – текте
оларды байқап жүрдім. Әрине, қараған кезде табақшалар ашылып отырды, демек,
олардың әр түрлі микроорганизмдермен ластануы да мүмкін. Мен бұған ауадан
келіп түскен көгерген саңырауқұлақтар шоғырының жанында стафилококкдың
шоғыры барған сайын бірте-бірте мөлдірленіп бара жатқанын байқадым, олар
іри бастаған сияқты болады.
А. Флемминг бұл жағдайды назардан тыс қалдырған жоқ. ең күшті деген
дәрілер де әсер ете алмаған жебір стафилококктар шоғыры оның көз алдында
ғайып болды!
Ол мұны табақшадағы көгерген саңырауқұлақ деп бірден білді. Саңырауқұлақ
бөлек ыдысқа қайта салынды. Флемминг оның таза культурасын алып, қасиетін
зерттей бастады. Ол саңырауқұлақты екі апта ет сорпасында өсіріп көрді. Осы
мерзімнің ішінде қоректік сұйықтың бетін түгелдей сұрғылт – жасыл
қабыршақпен жауып кетті. Сүзгіштен өткізгеннен кейін сұйықтың стафилококкқа
әсерін зерттеп білу жөнінде тәжірибелер жасала бастады. Олар күтпеген
нәтиже көрсетті: сұйық ең күшті деп жүрген антисептикалық дәрігерлердің
бәрінен де тиімді болып шықты, Флемминг саңырауқұлақ өсіп-өнуі кезінде
белгілі бір антибиотик шығарады деген тұжырымға келді. Бұл дәрі
Penicillium notatum тобында екені анықталған грибтің атымен пенициллин деп
аталды.
Бұл заттың қанның ақ түйіршіктеріне қарағанда бактериялар үшін әлде
қайда қатерлі екендігі анықталады; оның бір кезде Флемминг Райтпен бірлесіп
сынап көрген антесептиктен үлкен айырмашылығы да осындай еді. Тіпті
филтратты 1:800 өлшемімен еріткен кезде де кейбір микробтардың өсіп-өнуі
тоқтап қалды. Флемминг сондай-ақ грамм оң бактериялардың грамм теріс
батерияларға қарағанда пеницилинге сезімталдылығы күшті екенін де анықтады.
Бұдан кейін жан-жануарларға тәжірибе жасала бастады. Пинициллиннің
уландырғыш қасиеттерінің бар – жоғын анықтау керек болды. Флеминг үй
қояндарының күре тамырына 20 милллилитр сұйық жіберіп, бұл егудің микробтар
өсірілген сұйық егу сияқты зиянсыз екеніне көзін жеткізді.
Кейінрек ол бұл жөнінде: Біз лабороторияда культуралларды теңестіру үшін
он жыл бойы пеницелин қолданып келдік. Бірнеше жағдайда біз оны шектегіш
антицептик ретінде пайдаландық, нәтиже жаман болмағанмен бізге оны әзірлеу
өзін-өзі ақтамайтындай көрінді, - деді.
Флеммингтің бұл зерттеулерін одан әрі жалғастырған Г.У. Флори өзінің бір
баяндамасында:
... Флеммингтің еңбектерінен оның пенециллинді қан тамырлары арқылы
дененің зақымданған жеріне жете алатын және организімге ешқандай зиян
тигізбейтін химиялық дәрі болуы мүмкін деп санағанын көрсететін ештеңе
жоқ,-деді.
Флори пенициллин өзінің әсерін тек жеткілікті дәрежеде жинақталған
түрінде ғанакөрсетуі мүмкін деп санады. Оның пікірінше Домагкқа стрептаккок
жұқтырылған тышқандарға ойдағыдай тәжірибе жасауға мүмкіндік берген де осы
жағдай. Домагк ол тышқандарды протозилмен жазып шығарды. Бірақ
Флеммингхимик емес еді және ол пенициллинді таза күйінде ала алмады.
Пенициллинді айырып алуымен және тазартумен 1932 жылы Райстрик бастаған
бір топ химиктер шұғылданды. Ол бұл кезде көзге көрінбейтін грибтерден
құрылған кейбір құрамалар алып, оларды зерттеген ең шебер химиктердің бірі
болды. Бірақ пенициллинді алдын ала тазалағаннан кейін химиктер оны мүлде
таза күйінде алу жөніндегі әрекеттерін тоқтатты, себебі әдеттегі әдістерді
қолданғаннан ол бұзыла бастайтын болып шықты. Арада біраз жыл өткеннен
кейін Флори Райстриктен оның пенициллинді одан әрі зерттеуді неге
тоқтатқанын сұрады. Ол өзінің мұндай оңай кристалданатынбиогенді заттың тек
химиялық құрлымын ғана зерттеп білгісі келгенін айтты.
Флоридің жоғарыда айтылған баяндамасында: Пенициллиннің табылуы ешқандай
ғылыми жаңа идеялардың жемісі емес тым өткір сөздер де болды.
Кейбір сыншылар тіпті Флеммингтің ашқан жаңалықтары кездейсоқ болды деуге
дейін барды. Флеммингтің ісін жақтаушы, Мадрид унивирситетіндегі Ф.Бустинза-
Лахиондо оларға қарсы шықты:
Бұл жаңалық кездейсоқ ашылды десіп жүр, мен бұл арада Пастердің
кездейсоқтықтың өзін әдетте ой-толғаудың белгілі дәрежедегі барысы
әзірлейді деген сөздерін мысалға келтірер едім. Оның ғылыми жұмыстары
ойланбаған жағдай ретінде үлкен роль атқаратынын теріске шығаруға болмайды.
Мұндай жағдайды кім дұрыс бағалай алады? Оны тек толысқан ой ғана дұрыс
бағалай алады. Адамдардың көпшілігі табиғи құбылыстарды түсінісуге
дайындалмаған, тек күнделікті табиғи құбылыстарды түсінісуге дайындалмаған,
тек күнделікті ізденіске тәрбиеленген және дарынды талдау жасай алатын
жекелеген адамдар ғана түсіне алатындар үшін әрқашанда ашық болатын
табиғаттың ғажайып кітабының беттерін оқи алуға қабілетті.
Флеммингтің көруге құбылысын пайдалануы да пенициллинді табу процесіндегі
бір кезең ғана, тұтас бір зерттеу жұмыстарының бастауы ғана болды.
Микробтар ұрығы салынған табақшалар ешкімнің назарын аудармаған сырттан
келген микробтармен қанша ластанды десеңізші!
Бірақ Қасиетті Мария ауруханасының бактериологы табиғатынан зерттеуші
еді, оның ой-мақсаты тіпті өзі өсіріп отырған микроб тобындағы сәл ғана
өзгерістердің өзін қалт жібермей байқауға әзір болатын. Оның көк басып
кеткен табақшаны таңдап алуы да сондықтан, оны зерттей келе ол стафилококк
тобы грибке тым жақын тұрса басқаларға қарағанда нашар дамып, бұзылатынын
көрді. Пенициллин тарихы осылай басталды.
Ал Флеммингтің өзі былай деді: Әрине, культуралардың көзге көрінбейтін
санырауқұлақтар ластанғанын бактериологтардың бәрі көрді. Басқа бір
микробиолог та мен сияқты, мұндай өзгерістерді байқауы әбден ықтимал, бірақ
оның табиғи бактерия таратқыш заттарға тіпті назар аудармай, ол табақшаны
жуатын ыдыстардың ішіне қоя салуы да мүмкін ғой.
Біз болсақ тек 30-жылдары пенициллиннің мүлдем ұмыт болғаны туралы ғана
айта аламыз. Сол жылдары көгерген саңырауқұлақтардан антибиотиктердің тағы
бірнеше түрі ашылып, табылды, бірақ кешікпей сульфаниламидтердің көптеген
шығарылуы оларды тықсырып тастады.
1.3 Өнеркәсіптік жағдайда микроорганизмдердің антибиотиктерге құралу
мүмкіндіктерін жоғалтуы.
Микроорганизмдер антибиотик продуценттері өнеркәсіптік жағдайларда
сондай-ақ дақылдарды қамтамасыз ету үшін систематикалық егулерде
көбінесе антибиотик құру мүмкіндігін жоғалтады немесе оны
төмендетеді. Мұндай жағдайлар екі негізгі факторлармен байланысты:
штамдардың спонтанды диссоциациясы және фаголизис.
Спонтанды диссоциация. Микроорганизмдер дақылдары өз құрамы
бойынша гетерогендер және бір қатар морфологиялық, физиологиялық ес
биохимиялық қасиеттермен осымен қатар антибиотик биосинтезі деңгейі
бойынша ажыратылатын көптеген варианттардан тұрады. Мутация
нәтижесінде аз активті варианттар пайда болады. Микроорганизм
антибиотик продуцентінің өнеркәсіптік жағдайда даму периодында немесе
оны сақтау процесінде ол бірқатар варианттарға спонтанды
диссоциациялануы мүмкін. Олардың кейбірі антибиотик құруға
мүмкіндіксіз. Осылайша граммицидин алу кезінде С-дақылы Bacillus
ravish vat. G,B,R,S,P+ және P- варианттарына оңай диссоциацияланады.
Пайда болған диссоцация варианттарының (R,S,P+ және P-) әр қайсысы
бөліктер немесе толық кез-келген басқа варианттарға айналуы мүмкін.
Дегенмен, граммицидин С құру мүмкіндігіне тек екі вариант: R,P+
мүмкіндігі бар. Диссоциация процесі (R вариант) тұрақты жүреді,
нәтижесінде дақылда Р+ және r варианттарымен қатар граммицидин С
синтезіне мүмкіншілігі жоқ, С және Р варианттары жиналады. Штаммды
дұрыс емес сақтағанда дақылдың туылуы пайда болады және антибиотиктің
жылуы лезде төмендейді.
Фаголизис. Антибиотиктерді және бәрінен бұрын актономицеттермен
қалыптасатын антибиотиктерді өнеркәсіптік алу жағдайында кейде актинофа
(фаголизис) әсерімен антибиотик продуценттерінің клеткаларының лизисі
жүреді. Бұл дақыл өсуінің толық тоқтауына және антибиотиктердің
қалыптасуы процентінің тоқтауына алып келеді. Фаголизис стрептомицин,
новотоцин, эритромицин, тетроциклин және тағы басқа антибиотиктер
өндірісінде байқалады. Фактің жұғуы лизогенді дақылды
антибиотиктерінің биосинтезі процесінде жүруі де мүмкін. Антибиотикті
өнеркәсіптік алудың кейбір этаптарында фаголизистің енуі арқылы
болады. Антибиотикті өнеркәсіптік алу жағдайларында фаголизисті
инфекциялармен күресудің келесі әдістерін қолдануы тиіс:
1. Өндірісте арнайы алынған фаголизистің тұрақты дақылдарды қолдану.
Бұл әдіс микроорганизмде фаголизис әсері арқылы варианттардың
пайда болуы арқасында (фаголизис тұрақты негізделген).
2. Өндірістік цехтерде, лабораторияларда фаголизистің таралуымен
систематикалық күрес. Әдетте осы мақсатқа фагты өлтіретін
(гипохлорид, хлорлофанисті қышқыл тұздары тағы басқа)
дизенфекцияланушы әдісті қолдану арқылы жүзеге асырылады.
3. Антибиотик продуцентінің дақылын фаголизистік инфекциядан қорғау.
Бұл ортаның, аппаратуралардың, коммуникацияның, құрылғылардың
қатаң түрде антибиотик алудың барлық этаптарының
стерилизацияларымен іске асырылады. Көрсетілген әдісті қолдану
антибиотик өнеркәсібінде лизис қауіптілігінсіз антибиотиктерді алуды
қамтамасыз етеді.
Минеральды шикізаттарды неорганикалық тұздар алуда қолдануы көп
жерлерге тараған химиялық шикізаттар болып табылады. Минеральды
шикізаттарды неорганикалық (NaBr, KBr, KMnO4, BaSo4 ) тұздарды алуға
қолданады, органика заттарын қосу үшін пайдаланады. Минеральды
тұздар халық шаруашылығында кең қолданылады. Тұз қышқылы болат өңдеуге
көп жұмсалады. Күнделікті тұрмыста заттарға никель, мырыш, қалайы,
хром жалатқан бұйымдар кең қолданылады. Болаттан жасалған заттардың
және табақ темірдің бетіне қорғағыш металл қабатын жалату үшін
алдымен оның бетіндегі темір околдінің жұқа қабатын кетіру керек.
Оксидтерді кетіру үшін бұйымды тұз немесе күкірт қышқылымен
өңдейді. Мұндай өңдеудің бір кемшілігі қышқыл тек темір оксидімен
ғана реакцияласып қоймайды, металмен де реакцияласады. Бұл жағдайды
болдырмау үшін қышқылға шамалы ингибитор қосады. Минеральды өндіру
үшін жер асты рудаларын қопарады. Химия-фармацевтикада көп мөлшерде
минеральды қышқылдар, сілтілерді пайдаланады (химия өндірісінде
заттарда шығару үшін). Органикалық шикізаттар коксхимиялық,
мұнайхимиялық анимин қызыл өндірісі және өндірістік негізгі
органикалық синтезі.
1.4 Антибиотиктерді өнеркәсіпте алу
Егіс материалды дайындау және ортаны дайындау. Биосинтез. Дайын өнімді
тазалау және бөліп алу. Жартылай синтетикалық антибиотиктер.
Антибиотиктерді қолдану.
Антибиотиктер өндірісі келесі сатылардан тұрады:
1. Жоғары өнімділікті – штам продуценттін алу.
2. Культивирлеудін оптимальды жағдайын өңдеп жасау.
3. Іс жүзінде антибиотикті тазалау, бөліп алу әдісін енгізу және таңдау.
4. Дайын препаратты құру және оның сапасын бақылау.
Бұл этаптын әрқайсысы тиісті мамандықты (гинетика, микробиология,
биотехнолгия және т.б.) қамтамасыз етеді. Бүгінгі күні әлемде Антибиотик
өндірісі – жақсы, мықты сала, фармацефтика өндірінің құрамына енген.
Әсіресе США, Англияда, Японияда, Францияда, Италияда, Россияда кең дамыған,
жылына бір миллиард доллар табады.
1. Стадия. Ортаны дайындау.
Әр продуцент үшін – керекті талаптарды орындау үшін өзінің оптимальды
ортасы болу керек.
а) Продуценттін жақсы өсуін қамтамасыз етеді және максимальды антибиотик
алу керек.
б) Арзан және ынғайлы болу керек.
в) Жақсы фильтрлеуші қабілеті болу керек.
г) Антибиотикті бөліп алу және тиімді бөліп алуды қамтамасыз етеді.
Ортаны залалсыздау екі әдіспен жасалу керек:
Үздіксіз және периодты.
Периодты әдісті қолдануда орта көлемі үлкен емес, t-120-130ºС, τ – 1-
2сағ. Ферменттерде немесе залалсыздандырушы кателде тасталады. Үздіксіз –
мұнда көлемі үлкен болған жағдайда залалсыздайтын колона қолданылады, өткір
бу Р ≈ 5 атм, 130ºС дейін, содан соң орта апарат –ұстағышқа келіп түседі,
ұстағышта орта 5-10мин тұрады, сосын салқын суда 30-35ºС дейін
салқындатады. Одан кейін ферменттерге жібереді.
Артықшылығы. Автоматты реттеу, ортаны тез және бір келкі қыздыру,
залаласыздығы жоғары болу керек, уақытты үнемдеу керек. Егіс материалды ең
негізгі операцияның бірі. Продуцентті ең бай ортада өсіреді. Максимум
физиологиялық активті микроорганизм алу үшін, алдымен агарланған ортада
прабиркада, содан кейін колбада шайқағышта содан соң, одан үлкенірек
сосудта содан соң 10-15 %егіс материалы ферментерде өсіріледі.
2. стадия. Антибиотик биосинтезі
Негізгі стадия. Антибиотикті максимумын алу үшін оптимальды жағдай
жасалды. Қазіргі кезде ферменттерде үздіксіз немесе периотты, түптік
культивирлеу әдісі қолданылады.
Ферментер – күрделі аппарат, өнімнің түптік дамуына және биосинтезді,
аэрация жасауға, араластыруға, бақылаушы аспаптармен қамтамасыз етілген.
Аэрирлеуді – барботеж арқылы залалсызданған ауа керекті температураға
дейін қыздырылған ауамен жүргізіледі және бұлғағышпен араластырылған.
Жейдемен немесе жыланшамен термостаттаған. Көбік сөндіргіш қондырғысы бар.
Бақылаушы -өлшегіш аппарат араластырғыш жылдамдығын, температураны ұстап,
рН, шығарылған ауаның мөлшерін, қысымын бақылайды. Қазіргі кезде N, P және
т.б. элементтердің құрамын анықтайтын қондырғы бар. өндірістік ферментер
сыйымдылығы 500 л-ден 100-200 м³. Ферментерді залалсыздау қыздырылған бумен
жүргізіледі. Аэрацияға (≈ 1,5 мсек) арнайы фильтрмен залалсыздайды.
Ферментерда өнімнің дамуы.
Қатаң технологиялық режимдер (t, Р, рН, τ және т.б.) сақталады. Көбік
сөндіруге үлкен көңіл аударылады. Ферментерге ауа үрлеген кезде көбік пайда
болады, биомассаны жинауынан тұтқырдықтың жоғарлауынан, ортада ақуыз
заттардың болуынан көбік пайда болады. Көбікке қарсы БАЗ қолданады:
өсімдік немесе жануар майын, май қышқылын немесе арнайы синтезделген заттар
бұл қоспалар жиі қолданылады, микроорганизмнің қоректік көзі ретінде
пайдаланады.
Кемшілігі – микроорганизм өсуін баяулатады, О2 еру жылдамдығын
төмендетеді.
Көбік сөндірудің механикалық әдісі – көбікті сорып тастау, аэродинамика
әдісімен газдегі, сұйықтағы көпіршікті болдырмау.
3. стадия. Культуралды сұйықтықты өңдеу
Антибиотик қоршаған ортадан бөлінеді, олай болса ол деген культуралды
сұйықтықтан бөлінеді, кейде Антибиотиктің бір бөлігі бөлінеді, ал екінші
бөлігі клетканың ішінде қалып қояды. Сондықтан культуралды сұйықтықтан
антибиотикті бөліп алу әдісі әр түрлі. Егер антибиотик культуралды
сұйықтықта болса онда экстракция қолданылады, Антибиотик ерімейтін
қосылыста болса онда тұндыру керек немесе сорбция ион алмасу смоламен
қолданылады. Егер Антибиотик клеткада болса онда эстракция жасайды. Егер
Антибиотик клеткада да сұйық фазада болса, онда Антибиотик қай фазадан
бөліп алу оңай болса, сол фазаға ауыстырып сол жерде Антибиотик бөлініп
алынады. Культуралды сұйықтардан басқа да өнімнен бөлінеді, сондықтан
қосымша заттардан жою керек. Нотивті ертіндіні биомассадан бөліп алу үшін,
филтрлеу әдісі қолданылады және фильтр прессте сентрифугирлеу, сепарирлеу.
Ферментер пресстен – үлкен көлемдегіні қатар – қатар плиталар және рамалар,
қоршаулар мен қысыммен фильтрленеді. өте тиімді центрифугирлеу (≈15000
айнмин). Аппаратта барабанның айналу жылдамдығы (7000-7500 айнмин).
Мұндайда қатты бөлшектер қабырғада тұрады. Сепарирленген сұйықты
сентрифугадан шығарылады.
4. стадия. Антибиотиктерді бөліп алу.
Культуралды сұйықтықта барлық өнімдерде зат алмасады, сондықтан
қоспаларды жою керек. Негізгі әдістер: экстракция, тұну, сорбция, булау,
кептіру.
Химиялық тазалаудың мақсаты – нативті ерітіндіден Антибиотиктерді бөліп
алу; оны концентлеумен, қоспалардан тазарту, антибиотик қатаң жағдайда оңай
шектеледі. Тазалау негізінде максимумын абайлап жасау керек. Экстракция
әдісі Антибиотиктерді бөліп алуда қолданылады және кристализациялау
жолымен тазалайды. Ион алмасу сорбциясында Антибиотик катаболит негіз
немесе амфотер болып келеді және ион алмасуда оңай сорбцияланады, ертінді
қарама-қарсы зариядпен коллонка арқылы ауысады. Антибиотиктің + катионы
смоле, Антибиотиктің + анионидте. Содан соң Антибиотик органикалық немесе
бейорганикалық заттарды тұнба алғанша байланыстырады, содан соң фильтрлейді
немесе центрифугирлейді және тұнбаны алып, Антибиотик алғанша қыздырады.
Ертіндіні концентрлеу ваккум арқылы айдау арқылы жүргізіледі.
5. стадия. Дайын өнімді бөліп алу
антибиотик инъерция үшін залалсызданған болуы керек, сондықтан дәрілік
форма дайындалады, буып, түю-антисептикалық жағдайда орындалады. Көбінесе
Антибиотиктер термолобильді кептіруді абайлап жасау керек. Мысалы:
лиофильді кептіруде t-8-12ºС немесе өсімдікті кептіргіште: бірнеше секунта
майда тамшы түрінде кептіру жасалады немесе вакуум – шкафта жасалады.
Дайын өнімнің залалсыздығын биологиялық бақылау жасайды, ол екі әдіспен
жүреді.
1. фермент көмегімен антибиотикті инактивациялау және қоректік
ортада егу, содан соң микроорганизмнің өсуін қадағалайды.
2. антибиотикке биологиялық инактиватор (фермент ) жоқ болғанда
сондықтан Антибиотикке төзімділігін, микроорганизм формасын,
микрофлораға сезімділігін анықтайды.
Егерде осы процесстердің барлық шартты сақталса онда Антибиотик
залалсызданып алынады.
1.5 Антибиотиктерді өндірістік алуы және қолданылуы.
Антибиотиктерді медицинада, ауылшаруашылығында және де басқа да
халық шаруашылықтарында кеңінен қолдану бұл биологиялық активті
заттарды жаппай масштабта өндіруге негіз болып отыр. Бұл мәселенің
шешілуіне күшті антибиотикалық өндірістің пайда болуы ықпал етті.
Антибиотиктерді өнеркәсіптік өндіру негізінде бірқатар тізбекті
қадамдар жатыр. Жоғары өнімді штаммпродуценттерді алу, антибиотикалық
продуцентін максимальді биоцинтездеу арқылы культурлеудің тиімді
шарттарын құру, антибиотиктерді бөлу және тазалау әдістерін теру
және практикаға енгізу, дайын препараттарды құру және олардың
сапасын тексеру. Осы қадамдардың әр қайсысын сәйкес мамандар
қамтамасыз ету тиіс (генетиктер, микробиологтар, технологтар тағы
басқалар). Антибиотиктерді өндіру фармацевтикалық (біздің мемлекетте
медициналық және микробиологиялық) өнеркәсібіне кіретін қуатты және
дамыған бөлім. Бұл дәрі-дәрмек өндірісінде алдағы орынды алады. Бұл
әсіресе АҚШ, Германия, Франция, Италия және тағы басқа мемлекеттерде
кең дамыған. Мысалы, АҚШ жыл сайын жүздеген милн. доллорларға
антибиотиктер өндіреді. Лове және Эландера мәліметтері бойынша тек
виетта-лактанда антибиотиктер (пеницил мен цефалоефелин) барлық
өндіретін антибиотиктердің жартысын құрайды. 1979 ж авторлардың айтуы
бойынша биоцинтез жолымен тек пенициллиннің 14800т. жалпы бағасы
240 млн.$ өндірілді. Антибиотиктерді алудың өнеркәсіптік әдісі
-бірқатар технологиялық қадамдардан тұратын күрделі, көп сатылы
процесс.
Антибиотикалық заттар халық шаруашылығындағы көп бөлімдерде және
ғылыми зерттеулерде қолданылады. Олар медицинада, ауыл
шаруашылығында, тамақ және консев өнеркәсібінде қолданылады.
Медицинадағы антибиотиктер. Медицинада антибиотиктердің ашылуы
төңкеріске алып келді. Көптеген антибиотикалық заттар таптырмайтын
емдеу препараттары болып шықты. Олар алдын емі жоқ деп табылатын
ауруларды емдеуге қолданыс тапты. Осындай аурулардың қатарына
туберкулездің кейбір формаларын және ең алдымен антибиотиктерді
қолданулардан алдын 100% өліммен бітетін туберкулезді, обаны, азиялық
холераны, брюменой тиф, пневмония және тағы басқа аурулар жатады.
Кейбір антибиотиктер зиян саналы қатерлі ісіктерді басуға және
бірқатар вирустарға активтілік мүмкінділігі бар. Қазіргі уақытта 100
ге жуық антибиотиктер қолданылады. Жаңа антибиотиктердің заттарды
алудағы зерттеулер оларды медицинада қолдануға мүмкіндік береді.
Ауыл шаруашылығындағы антибиотиктер. Медицинамен қатар антибиотиктер
ауыл шаруашылығында да қолданылады. Ең алдымен антибиотиктер
ветеринарияда, ауылшаруашылық жануарлардың түрлі ауруларын емдеу үшін
қолданылады. Бұл жағдайда олар медицинадағы сияқты эффективті болып
табылады. Антибиотиктердің заттар фитонатогенді организмдермен
ауылшаруашылыққа айтарлықтай шығын келтіріп отырған өсімдіктер
ауруларының қоздырғыштарымен күреске қолданысы кеңейіп барады. өсімдік
шаруашылығында антибиотикті таңдау кезінде препаратқа келесі негізгі
талаптарды қолданған жөн:
1. Антибиотик өсімдік ауру қоздырғыштарына спецификалық биологиялық
активтілігі болуы қажет.
2. Ол өсімдік ұлпаларына оңай еніп, олардың ішінде биологиялық
активтілігін көрсетуі қажет.
3. Антибиотиктің емдік дозасы өсімдікке қауіпсіз болуы қажет.
4. Антибиотик өсімдік ткандерінің ішінде және бетінде бола отырып,
айтарлықтай ұзақ уақыт биологиялық антибиотик көрсетуі тиіс,
бірақ
жерге түскен жағдайда инактивациялануы қажет.
Антибиотиктерге басты талаптардың бірі болып, олардың медицинада
қолданылуы қажет. Бұл принципиалдық шарт адам үшін патогенді болатын
микроорганизмдердің резистенттік формаларының пайда болу деңгейін
төмендетеді. Фатопатогенді организммен күрес үшін әртүрлі
антибиотиктер қолданылуы мүмкін.
Өнеркәсіпте антибиотиктердің түзіліуі. Антибиотиктік заттарды
өнеркәсіп орындарында екі жолмен алынады, олардың бірі: биологиялық
синтез арқылы, ал екіншісі химиялық медификацияда. Онда молекула
биосинтезінің физиологиялық активті процестердің қосылуы арқылы.
Антибиотиктерді өнеркәсіпте өндіргенде көбінесе бактериялардан,
актимомицеттерден және меирельді саңырауқұлақтардан алынады.
Бактериялардан түзілетін антибиотиктер. Бактериялардан 600-ге жуық
антибиотиктер алынады. Оған қатысты көптеген заттар өнеркәсіптен
шығарылады. Соның ішіндегі мыналарды атауға болады: граммицидин С, ол
Bacillus raves vat GB арқылы жасалады: полимикцин, оны Вас Роlу
–туха және Вас Circulans ард алынады. Бацитрациндер, оларды
Bacillus Lichenisarmis синтезінен алған. Бактериялардан шыққан
антибиотиктердің ерекшелігі, олар өзінің химиялық құрылысы бойынша
палипептидтерге жатады және төменгі молекулалы белоктарға жатады. Бір
продуцент даму процесінде химиялық құрылымы жағынан ұқсас
антибиотиктерді жасай алады. Сондықтанда антибиотиктердің көп топтарын
алу үшін бактерияларды синтездейді, ол бактерияларға мыналар жатады:
граммициндер, олардың бес түрі белгілі (А, В, Сд, Св, Д) амин
қышқылдық құрамымен өзгешеленеді; полимиксиндер, олардың 22 түрі
белгілі, сонымен қатар А1, А2, В1, В2, С1, Д1, Д2, Е1 (калистин А)
Е2 (калистин В) М, В, Р2 . Олардың құрамында палимиксиндер мен
қатар дианимомайымен метилгептанды қышқыл бар. Бацитрациндер жеке он
антибиотиктерді біріктіреді (А, А1, В, В, С, Д, Е, F1, F2, F3 И G).
Низиндерді сүтқышқылды стрептококкандар түзеді, оның құрамында негізгі
жеті белок кіреді. Тек сол ғана биологиялық активтілікке ие. Низин
стрептококкаларын синтездейтін негізгі белоктардың 20% құрайды.
Түсіндірмесі: Лей-лейцин; Тре-треонин; Длек- а-у-диаминмайлы
қышқылдарының қалдығы; Мок- 6 метиоктан қышқыл қалдықтары.
Актиномицеттерден түзілетін антибиотиктер. Антибиотиктердің
түрлері практикада кеңінен қолданыс тапқан және өнеркәсіпте шығарылатын
түрлері актиномицеттерден түзілетін биологиялық активті қосылыстарға
жатады. Бұл антибиотик заттарға келесі түрлі химиялық құрылымдарымен
кең биологиялық спектрі бар топтар қатары жатады.
Топ.
І-группа аминогликозидтер. Бұл актиномицетті антибиотиктердің құрамына
молекуласында гликозидті байланыстары бар заттар кіреді. Оларға:
стрептомицин, streptomyces griseus арқылы түзіледі; неомициндер, ол
streptomyces fradiae str. albogriseolus продуценттері болып түзіледі;
гентамициндер, mikronos pora purpurea арқылы түзіледі; фортимициндер,
mikromonospora oli veasterospora арқылы түзіледі; опорарцин және т.б.
заттар.
Канамицин – туберкулезге қарсы антибиотиктер. Ол стрептомициндерге
қарағанда өте активті болып келеді. 1972 ж. канамициннің химиялық
медификациясы алынды, ол – амикацин. Бұл жартылай синтетикалық
антибиотик патогендік бактериялардың өсуіне көмектеседі, сонымен қатар
резистентті канамициндерге, гентамициндерге және кейбір өзге
аминогликозидтерге де көмектеседі.
Фортимициндер. 1976 ж. Мikromonospora oli veasterospora культурасы
арқылы почваның изалированный Хиросим қаласында фортимицин А және
фортимицин В антибиотигін бөліп алған, олар үлкен антибиотиктік
активтілікке ие және олардың көбісі грамтеріс патогенді бактериялардың
өсуіне мүмкіндік туғызады. Фортимициндер қатарына спорарициндерде
кіреді, олар – аминогликозидтер, олар өте сирек кездеседі. оларды ең
алғаш 1979 ж. бөліп алған. Спорарицин антибиотиктердің өсуі,
фортимицин антибиотиктердің аналогиялық өсуіне ұқсас. Бұл
антибиотиктерге саннамицин А және саннамицин В жатады, оларды культураның
жаңа streptomyces sanna nensis арқылы түзіледі.
ІІ группа. Тетрациклиндер. Тетрациклиндер тобына бірнеше қосылыстар
кіреді, олардың арасында өте жақын химиялық құрылымдар мен кең
көлемдегі спектрлі антибиотиктік действия. Тетрациклинді антибиотиктерге
мыналар жатады: хлортетрациклин, ол streptomyces aureofaciens арқылы
түзіледі; окситетрациклин, ол str rimonus культурасының синтезделеуі
арқылы түзіледі. Ол тетрациклин str aureofaciens штаммдары арқылы
анықталады.
Мутантты штамдар. Str aureofaciens механизмі бұзылып, процесс
метил тобына өтіп тетракциклинді антибиотиктерді синтездейді. Бұл
антибиотиктерді диметилхлортетрациклин және диметилтетрациклин деп
аталады. Дествия қосылысын str aureofaciens штам процесстерін үзу
арқылы түзуге болады. Ол үшін ортаға актикоммицетті культурлау үшін,
метогексинді антилейаболиттерді – негізгі донарлы метил тобына
тетрациклин малекулаларын салу керек (этионин, Д-норейцин, Д-
метионин).
3- группа. Актиномициндер. Актиномицинді антибиотиктер - химиялық
құрылымы жағынан өте жақын болып келеді, бұл микроорганизмдер арқылы
20-ға жуық актиномициттер түзеді, сонымен қатар streptomyces
antibioticus, str chrusomallus, str Havus түзеді. Антибиотиктер
(антибиотикалық заттар) - әртүрлі организмдер топтарынан жасалады
(бактериялар, саңырауқұлақтар, жоғары сатылы өсімдіктер, жануарлар).
Медициналық практикада кең қолданылған алғашқы антибиотиктің ашылуы
шотлан микробиологы А. Флеминг (1881-1995) есімімен байланысты. Ғылыми
әдебиетте антибиотик терминін 1942 ж Ваксман енгізген. Бұл термин
айқын жетілмеген болсада, ғылыми лексиконға ғана емес күнделікті
өмірге де кірді. Алайда антибиотик түсінігі түрлі авторлар әртүрлі
ойлар берді: кең өрістелгеннен өте кең айтылуына дейін.
Антибиотиктер айқындалған микроорганизмдер топтарына (бактериялар,
саңырауқұлақтар, балдырлар, протозаолар) вирустар немесе қатерлі
ісіктер бойынша физикалық активті иеленетін, олардың өсуі мен дамуын
толық тежейтін организмдермен олардың медификациясының спецификалық
өнімі.
Берілген алмасу өнімдерінің спецификасы біріншіден сприт,
органикалық қышқылдар және тағы басқа микроорганизмдер дамуын
тежейтіндерден антибиотиктердің айырмашылығы жоғары биологиялық
активтілікке ие. Мысалы, грамм бактериаларының өсуін тежеу үшін 0,01-
0,25 мкгмл тең эритромицин антибиотиктің минимальды концентроциясы
қажет. Әрине осындай сприт немесе органикалық қышқылдар
консентрациясы болғанда ингибирленген бактерия эффекті болуы мүмкін
емес. Екіншіден, антибиотикалық заттар биологиялық әрекет таңдауды
иеленеді. Бұл антибиотиктермен байланыста болған организмдердің
барлығы оның әрекетіне сезімтал еместігін көрсетеді. Бұл байланыста
микроорганизмдер екі топқа бөлінеді: арнайы антибиотиктерге сезімтал
және оларға резистентті (тұрақты).
Кей антибиотиктің түрлері микроорганизмдерді жояды, ал кейбіреулері
қысады. Осы ерекшелігіне қарай оларды екі топқа бөледі: тар спектрлі
әрекеті бар антибиотиктер және кең биологиялық әрекет спектрі бар
антибиотиктер. Бірінші топқа бензилпенциллин (пенициллин С),
новобиоцин, гризефульфин және тағы басқа бір немесе бірнеше түрлі
микроорганизмдердің өсуін тоқтататын және сезімтал
микроорганизмдердің штаммаларын тоқтататын микроорганизмдерді жоятын
антибиотиктер. Екінші топқа кең әрекет спектрі бар антибиотиктер
жатады. Оларға тетрациклиндер, хлорамфеникол, трихоцетин және тағы
басқалар жатады. Екінші топқа жататын антибиотиктер көптеген (барлығы
емес) бактериялар түрі мен ірі вирустарды жояды.
Организмдердің өмірге әрекеттілік процесінде антибиотиктер
продуценттер клеткаларының ішінде жиналып, тек аз мөлшерде қоршаған
ортаға бөлінеді, (граммицидин С, эндомицин, нистатин және тағы
басқалар). Сонымен бірге клетка ішінде бола алады және қоршаған ортаға
бөлінеді (ристомицин, кандицидин) немесе ардайым қоршаған ортаға
бөлінетін, тек кей жағдайда продуцент клеткасында болады
(стрептомицин, тетрациклиндер, макромидтер, новобиециндер және тағы
басқалар).
Сонымен антибиотиктер- организмдер әрекеттілігі процесі нәтижесінде
түзілетін, шынында да спецификалық заттар. Олар өзін клеткалардың
метобализмінің соңғы өнімі ретінде ұсынады. Антибиотикалық заттардың
түзілу ерекшеліктері – олардың продуценттерінің тұқым қуаланатын
заттар алмасуының типі. Басқаша айтқанда, әрбір антибиотик бір
немесе бірнеше анықталған микроорганизмдер штаммалармен (түрлерімен)
жасалады. Арналған микроорганизмдер штаммалары (түрлері) өмірге
әрекеттілік процесінде бір немесе бірнеше антибиотиктерді синтездей
алады.
Көрсетілген заңдылық үлкен және принципиальды рөлі бар. Бұл
антибиотик жасалуы мен практикасына, олардың бөлінуіне қажет.
Антибиотикалық заттар тек лабораториялық жағдайларда жасалмайды.
Олар, көптеген авторлар айтқанда жердегі микроорганизмдердің дамуынан
жасалады. Алғашқы рет жерден алынатын антибиотиктерді Д.Г.
Звигинцовпен, К.А. Винаградовпен көрсетілген. Мысалы, үшін
люменесцентті гинамицин антибиотигін жасау үшін streptomyces
olivocinereus актиномицеттің жерде дамуынан алынғандығы жайлы айқын
дәлел.
Соңғы жылдары дәрі – дәрмектік заттардың химиялық технологиясы
үлкен жетістіктерге жетті. Дәрімен химиялық фармацевтикалық заттарын
синтездеу әдістерімен және жаңа әдістерді ала бастады.
Биологиялық активтілігімен, құрылымының арасында көптеген жаңа
заңдылықтар ашылды. Дәрілік заттарды синтездеу барысында анализдер
жасалды. Сапасы жоғары мөлшерде өнімді алу үшін синтезді қолданды.
Демек, дәрілер мен химиялық фармацевтика ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Беттер кесте сурет
әдебиеттер
Антибиотиктер, Хлортетрациклин, Стрептомицин, Пеницилл, Пенициллин.
Микроорганизмдермен антибиотиктер биосинтезін жоғырылату жолдарын
зерттеу. Курстық жұмыста кіріспе және оның негізгі бөлімдері, қорытынды,
қолданылған әдебиеттер келтірілген. Үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім
аналаитикалық шолу, онда антибиотиктерге қысқаша сипаттама, Флеммингтің
пеницилині, азық-түлік (тетрацеклині) қарастырылып өткен. Екінші бөлімде,
тәжірибелік бөлім, онда тәжірибенің орындалуы және нәтижесі қарастырылған.
Үшінші бөлімде еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі қарастырылған.
Курстық жұмыс нәтижелері қорытындыда қарастырылған.
Мазмұны
Аннотация
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартылған сөздер
Кіріспе
1 Аналитикалық шолу
1.1 Антибиотиктерге қысқаша сипаттама
1.2 Флеммингтің пенициллині
1.3 Өнеркәсіптік жағдайда микроорганизмдердің антибиотиктерге
құралу мүмкіндіктерін жоғалтуы.
1.4 Антибиотиктерді өнеркәсіпте алу
1.5 Антибиотиктерді өндірістік алуы және қолданылуы
1.6 Пенициллин
1.7 Азық-түлік биомицині (хлортетрациклин)
1.8 Дәрілік заттардың адам ағзасына қолданылуының мақсаты
2 Тәжірибелік бөлім
2.1 Жұмысты қою мақсаты
2.2 Жұмыстың жасалу әдістемесі
2.3 Тәжірибе нәтижесі
3 Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау немесе техника қауіпсіздігі
бөлімі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Анықтамалар
Антибиотиктер – микроорганизмдердің тіршілігін тежейтін немесе оларды
жойып жіберетін қабілеті бар әр түрлі организмдер: саңырауқұлақтар,
бактериялар, актиномицеттер, жануарлар мен өсімдіктер түзетін заттар.
Антибиотиктер микробтар дүниесіндегі олардың бір тобының екінші бір тобына
қарама – қарсылық әрекетіне негізделген. Микробтар өз тобынан өзге топтарға
қарсы болғанымен, өз тобындыларға зиянсыз заттар бөліп шығарады. Әрбір
антибиотик тек ауру қоздырғыш микроорганизмдердің белгілі бір тобына ғана
жойқын әсер етеді.
Хлортетрациклин – биомицин деп те аталады. Қоректік ортада В12 витаминін
түзе алады. Сары түсті, кристалл ұнтақ, күн сәулесі түскенде тез бүлініп
кетеді. Бөлме температурасында, қараңғы жерде ыдыста сақтағанда шипалық
қасиеті жойылмай, үш жылға дейін сақталады.
Стрептомицин – актиномицеттер тобының кейбір микроорганизмдері түзетін
антибиотик. Ақ түсті ұнтақ. Суда жақсы ериді, әсер ету ауқымы кең
антибиотик, қышқылға төзімді. Өкпе ауруын (туберкулез), менингитті
қоздырғыштарға жойқын әсер етеді.
Пеницилл (Penicillium) – гифомицеттер қатарына жататын саңырауқұлақтар
туысы; конидия ұстамдары жеке немесе шоғырлана орналасқан, жоғарғы жағында
салалана шашақталған, онда түссіз немесе ашық бояулы бір клеткалы
конидиялары тізілген. Пеницилдің кейбір түрлері қалталы кезеңін құрайды,
құрамында 250 түрі бар, қоңыржай аймақтарға тараған. Ферменттер,
антибиотиктер, органикалық қышқылдар алуда және сыр жасауда пайдаланылады.
Пенициллин – зең саңырауқұлағы түзетін, шипалық антибиотик. 1943 жылдан
өндірістік жолмен шығарыла бастады. Шипалық мақсатта калий тұздарында
новокаин түрінде ерітіп қолданады.
Белгілер мен қысқартылған сөздер
БТ – Биотехнология
МБ – Микробиология
МО – Микроорганизмдер
БМ – Биомицин
ХТ – Хлортетрациклик
СФ – Стафилококк
ДНҚ – Дезоксрибонуклейн қышқылы
РНҚ – Рибозануклейн қышқылы
Қ.о. – Қоректік орта
Кіріспе
Антибиотиктер – бұл микроорганизмдердің тіршілігін тежейтін немесе оларды
жойып жіберетін қабілеті бар әр түрлі организмдер: саңырауқұлақтар,
бактериялар, актиномицеттер, жануарлар мен өсімдіктер түзетін заттар.
Антибиотиктер микробтар дүниесіндегі олардың бір тобының екінші бір
тобына қарама – қарсылық әрекетіне негізделген. Микробтар өз тобынан өзге
топтарға қарсы болғанымен, өз тобындыларға зиянсыз заттар бөліп шығарады.
Әрбір антибиотик тек ауру қоздырғыш микроорганизмдердің белгілі бір тобына
ғана жойқын әсер етеді.
Антибиотиктер дегеніміз – биологиялық қоспалар. Олар тірі клеткалардан
алынады жән аз мөлшерде байытылғанның өзінде оған сезімтал
микроорганизмдерді толық жойып жібере алады немесе өрбуін бәсеңдетеді. Олар
тек микроорганизмдер мен өсімдіктерден ғана емес, аңдардың клеткаларынан да
алынады. Антибиотиктердің өсімдіктерден алынғанын – фитонциттер деп атайды.
Оларға сарымсақтан алынатын хлорепин, томатин, сативин және пияздан
бөлінетін апиндер жатады.
Алдын антибиотиктерді олардың продуценттері – бактериялар,
актиномицеттер, саңырау құлақтар бойынша жіктеген, топтастырған.
Биологиялық әсер етулерібойынша антибиотиктер бактерияларға қарсы,
фунгициттерге (саңырауқұлақтануға) қарсы және қатерлі ісікке қарсы болып
бәлінеді. Бактерияларға қарсыларына: пенициллин, эритромицин, олеандомицин,
карбомицин және басқа да оң (+) грамм бактерияларын егетін. Сол сияқты
теріс (-) грамды бактериялар езетін тетрациклин, неомицин, стрптомицин,
полимиксин, грамицитин және басқалар; туберкулезге қарсы әсер ететін
стрептомицин, биомицин, циклосерин және де басқа антибиотиктер жатады.
Саңырауқұлақтануға қарсы нтибиотиктер тобына жататын нистатин,
гризеосульфин, леворин, кандицитин және “В” мфотерициндер кіреді. Қатерлі
ісік ауруларына қарсы антибитиктер болып актиномицин және “С” митомицині
есептеледі.
1 Аналитикалық шолу
1.1 Антибиотиктерге қысқаша сипаттама
Антибиотиктер дегеніміз – биологиялық қоспалар. Олар тірі клеткалардан
алынады жән аз мөлшерде байытылғанның өзінде оған сезімтал
микроорганизмдерді толық жойып жібере алады немесе өрбуін бәсеңдетеді. Олар
тек микроорганизмдер мен өсімдіктерден ғана емес, аңдардың клеткаларынан да
алынады. Антибиотиктердің өсімдіктерден алынғанын – фитонциттер деп атайды.
Оларға сарымсақтан алынатын хлорепин, томатин, сативин және пияздан
бөлінетін апиндер жатады.
Алдын антибиотиктерді олардың продуценттері – бактериялар,
актиномицеттер, саңырау құлақтар бойынша жіктеген, топтастырған.
Биологиялық әсер етулерібойынша антибиотиктер бактерияларға қарсы,
фунгициттерге (саңырауқұлақтануға) қарсы және қатерлі ісікке қарсы болып
бәлінеді. Бактерияларға қарсыларына: пенициллин, эритромицин, олеандомицин,
карбомицин және басқа да оң (+) грамм бактерияларын егетін. Сол сияқты
теріс (-) грамды бактериялар езетін тетрациклин, неомицин, стрптомицин,
полимиксин, грамицитин және басқалар; туберкулезге қарсы әсер ететін
стрептомицин, биомицин, циклосерин және де басқа антибиотиктер жатады.
Саңырауқұлақтануға қарсы нтибиотиктер тобына жататын нистатин,
гризеосульфин, леворин, кандицитин және “В” мфотерициндер кіреді. Қатерлі
ісік ауруларына қарсы антибитиктер болып актиномицин және “С” митомицині
есептеледі.
Химиялық құрылысы бойынша антибиотиктер (М.М.Шемянин және А.С.Хохлов
бойынша) мынадай топтарға бәлінді.
1. Алифатикалық антибиотиктер – нистатин, миностатин, фунгицитин.
Нистетинді (С16 Н15NO18 және 19) Streptomyces tungicidicus. Str. naursei
етеді. Ол ашытқыға және саңырауқұлаққа ықпал етеді, бірақ бактерияларға
әсер етпеиді.
2. Аликцикликалық антибиотиктер – тетрациклин – стафилакокқа,
стептакокқа, салмонеллға және басқаларға әсер етеді. Оның продуценті –
Str.vividofaciens.
Тетрацилинді хлортетрацилинді хлорсыздандыру арқылы да алуға болады. Егер
ттрациклин молекуласының “В” шеңберінің көміртегісінің жоғарғы атомында он
тобы болатын болса, онда бұл құрамды (сол секілді кең танымал
антибиотикалық затты да ) окситеттрациклин деп атайды. Оның продуценті –
Str. rimosus және басқа егінділер.
Егер тетрациклин молекуласы “Д” шеңбері көміртегісі жоғарғы атомында
хлор атомы болатын болса, ондай жағдайда бұл зат хлор тетрациклин немсе
биомицин деп аталады. Ол тек медецинада ғана емес стимулятор ретінде үй
жануарларын бақылауға да пайдаланады.
3. Антибиотиктер - хинодар (мысалы Aspergillus –тің көптеген түрлерімен
продуцент ететін фумигатин) стафилакоктарға, стептококтарға,Vibrio choleras-
тарға және басқаларға әсер етеді.
4. Құрамында азот бар гетероципиндік антибиотиктер – пенициппин және оның
туындылары Penicillium potatum және әсіресе P. chrycodenum
дерлин процудент етімді. Ал -Salmonella, Pseudomonas, Staphylococcus,
Candida albicans, Mycobacterium Tuberculosis, Streptococcus faecalis,
Vibrio және басқа да оң (+) грамды бактерияларға әсер етеді.
6. Стрептомициндер және осы тектес антибиотиктер. Стрептомицинді
Streptomyces griceus немесе Actinomyces Streptomycini (совет ғалымдарының
жіктеулері бойынша) продуцент етеді. Ол теріс (-)грамды бактерияларға сол
сияқты кейбір оң (+) грамды бактерияларға әсер етеді.
6. Құрамында оттегі бар гетерациклиндік антибиотиктер- гризеофульвин және
басқалар.
7. Антибиотиктер- полипиптидтер- грамицидин, полимиксин және басқалар.
Құрылысы бойынша олар L және D – миноқышқылдары қалдықтараының
циклопептидтері болып саналады. Полипексинді Bacillus polymyxa, B.
Aerosporus-тер продуцент етеді.
Қазіргі кезде өте көп әр түрлі антибиотиктер шығарылады. Мысал ретінде
төменде пенициллин мен азықтандыратын биомициндерді алу технологиялары
жетілді.
1.2 Флеммингтің пенициллині
Ағылшын микробиологы Александр Флемминг (1881-1955) өзінің ғылыми жолын
белгілі бактериолог Алмрот Райттың басшылығымен бірінші дүние жүзілік
соғыс кезінде бастады. Бұлардың екеуі де антисептиктердің көмегімен
жауынгкерлердің жарасындағы ауруларды емдеуге тырысты, бірақ олар
сәтсіздікке ұшырады. Флеммингтің өмір баянын жазушы бұл бірлесіп
жүргізілген жұмыс белгілі дәрежеде Флеммингті 1922 жылы сілекейде болатын
және микробтарды ірітіп жіберетін фермент – лизоцимді табуға әзірледі деп
жазады.
20-жылдардың аяқ езінде Флемминг Лондондағы Қасиетті Мария ауруханасының
бактериологиялық лабораториясында жұмыс істеді. Ол бұл жерде өзінің екінші
жаңалығын ашты, бұл жаңалық оның есімін микробиология мен медицина
тарихында қалдырды. Бұл оның Петри табағында өсірілген ауру таратқыш
стафилококкпен күнделікті жұмысы үстінде болды. Ендігі сөзді ғалымның
өзіне берейік:
Стафилококктардың әр түрімен тәжірибе жасап жүріп бактериялар салынған
кейбір табақшаларды лаборатория столының үстіне қалдырып, оқта – текте
оларды байқап жүрдім. Әрине, қараған кезде табақшалар ашылып отырды, демек,
олардың әр түрлі микроорганизмдермен ластануы да мүмкін. Мен бұған ауадан
келіп түскен көгерген саңырауқұлақтар шоғырының жанында стафилококкдың
шоғыры барған сайын бірте-бірте мөлдірленіп бара жатқанын байқадым, олар
іри бастаған сияқты болады.
А. Флемминг бұл жағдайды назардан тыс қалдырған жоқ. ең күшті деген
дәрілер де әсер ете алмаған жебір стафилококктар шоғыры оның көз алдында
ғайып болды!
Ол мұны табақшадағы көгерген саңырауқұлақ деп бірден білді. Саңырауқұлақ
бөлек ыдысқа қайта салынды. Флемминг оның таза культурасын алып, қасиетін
зерттей бастады. Ол саңырауқұлақты екі апта ет сорпасында өсіріп көрді. Осы
мерзімнің ішінде қоректік сұйықтың бетін түгелдей сұрғылт – жасыл
қабыршақпен жауып кетті. Сүзгіштен өткізгеннен кейін сұйықтың стафилококкқа
әсерін зерттеп білу жөнінде тәжірибелер жасала бастады. Олар күтпеген
нәтиже көрсетті: сұйық ең күшті деп жүрген антисептикалық дәрігерлердің
бәрінен де тиімді болып шықты, Флемминг саңырауқұлақ өсіп-өнуі кезінде
белгілі бір антибиотик шығарады деген тұжырымға келді. Бұл дәрі
Penicillium notatum тобында екені анықталған грибтің атымен пенициллин деп
аталды.
Бұл заттың қанның ақ түйіршіктеріне қарағанда бактериялар үшін әлде
қайда қатерлі екендігі анықталады; оның бір кезде Флемминг Райтпен бірлесіп
сынап көрген антесептиктен үлкен айырмашылығы да осындай еді. Тіпті
филтратты 1:800 өлшемімен еріткен кезде де кейбір микробтардың өсіп-өнуі
тоқтап қалды. Флемминг сондай-ақ грамм оң бактериялардың грамм теріс
батерияларға қарағанда пеницилинге сезімталдылығы күшті екенін де анықтады.
Бұдан кейін жан-жануарларға тәжірибе жасала бастады. Пинициллиннің
уландырғыш қасиеттерінің бар – жоғын анықтау керек болды. Флеминг үй
қояндарының күре тамырына 20 милллилитр сұйық жіберіп, бұл егудің микробтар
өсірілген сұйық егу сияқты зиянсыз екеніне көзін жеткізді.
Кейінрек ол бұл жөнінде: Біз лабороторияда культуралларды теңестіру үшін
он жыл бойы пеницелин қолданып келдік. Бірнеше жағдайда біз оны шектегіш
антицептик ретінде пайдаландық, нәтиже жаман болмағанмен бізге оны әзірлеу
өзін-өзі ақтамайтындай көрінді, - деді.
Флеммингтің бұл зерттеулерін одан әрі жалғастырған Г.У. Флори өзінің бір
баяндамасында:
... Флеммингтің еңбектерінен оның пенециллинді қан тамырлары арқылы
дененің зақымданған жеріне жете алатын және организімге ешқандай зиян
тигізбейтін химиялық дәрі болуы мүмкін деп санағанын көрсететін ештеңе
жоқ,-деді.
Флори пенициллин өзінің әсерін тек жеткілікті дәрежеде жинақталған
түрінде ғанакөрсетуі мүмкін деп санады. Оның пікірінше Домагкқа стрептаккок
жұқтырылған тышқандарға ойдағыдай тәжірибе жасауға мүмкіндік берген де осы
жағдай. Домагк ол тышқандарды протозилмен жазып шығарды. Бірақ
Флеммингхимик емес еді және ол пенициллинді таза күйінде ала алмады.
Пенициллинді айырып алуымен және тазартумен 1932 жылы Райстрик бастаған
бір топ химиктер шұғылданды. Ол бұл кезде көзге көрінбейтін грибтерден
құрылған кейбір құрамалар алып, оларды зерттеген ең шебер химиктердің бірі
болды. Бірақ пенициллинді алдын ала тазалағаннан кейін химиктер оны мүлде
таза күйінде алу жөніндегі әрекеттерін тоқтатты, себебі әдеттегі әдістерді
қолданғаннан ол бұзыла бастайтын болып шықты. Арада біраз жыл өткеннен
кейін Флори Райстриктен оның пенициллинді одан әрі зерттеуді неге
тоқтатқанын сұрады. Ол өзінің мұндай оңай кристалданатынбиогенді заттың тек
химиялық құрлымын ғана зерттеп білгісі келгенін айтты.
Флоридің жоғарыда айтылған баяндамасында: Пенициллиннің табылуы ешқандай
ғылыми жаңа идеялардың жемісі емес тым өткір сөздер де болды.
Кейбір сыншылар тіпті Флеммингтің ашқан жаңалықтары кездейсоқ болды деуге
дейін барды. Флеммингтің ісін жақтаушы, Мадрид унивирситетіндегі Ф.Бустинза-
Лахиондо оларға қарсы шықты:
Бұл жаңалық кездейсоқ ашылды десіп жүр, мен бұл арада Пастердің
кездейсоқтықтың өзін әдетте ой-толғаудың белгілі дәрежедегі барысы
әзірлейді деген сөздерін мысалға келтірер едім. Оның ғылыми жұмыстары
ойланбаған жағдай ретінде үлкен роль атқаратынын теріске шығаруға болмайды.
Мұндай жағдайды кім дұрыс бағалай алады? Оны тек толысқан ой ғана дұрыс
бағалай алады. Адамдардың көпшілігі табиғи құбылыстарды түсінісуге
дайындалмаған, тек күнделікті табиғи құбылыстарды түсінісуге дайындалмаған,
тек күнделікті ізденіске тәрбиеленген және дарынды талдау жасай алатын
жекелеген адамдар ғана түсіне алатындар үшін әрқашанда ашық болатын
табиғаттың ғажайып кітабының беттерін оқи алуға қабілетті.
Флеммингтің көруге құбылысын пайдалануы да пенициллинді табу процесіндегі
бір кезең ғана, тұтас бір зерттеу жұмыстарының бастауы ғана болды.
Микробтар ұрығы салынған табақшалар ешкімнің назарын аудармаған сырттан
келген микробтармен қанша ластанды десеңізші!
Бірақ Қасиетті Мария ауруханасының бактериологы табиғатынан зерттеуші
еді, оның ой-мақсаты тіпті өзі өсіріп отырған микроб тобындағы сәл ғана
өзгерістердің өзін қалт жібермей байқауға әзір болатын. Оның көк басып
кеткен табақшаны таңдап алуы да сондықтан, оны зерттей келе ол стафилококк
тобы грибке тым жақын тұрса басқаларға қарағанда нашар дамып, бұзылатынын
көрді. Пенициллин тарихы осылай басталды.
Ал Флеммингтің өзі былай деді: Әрине, культуралардың көзге көрінбейтін
санырауқұлақтар ластанғанын бактериологтардың бәрі көрді. Басқа бір
микробиолог та мен сияқты, мұндай өзгерістерді байқауы әбден ықтимал, бірақ
оның табиғи бактерия таратқыш заттарға тіпті назар аудармай, ол табақшаны
жуатын ыдыстардың ішіне қоя салуы да мүмкін ғой.
Біз болсақ тек 30-жылдары пенициллиннің мүлдем ұмыт болғаны туралы ғана
айта аламыз. Сол жылдары көгерген саңырауқұлақтардан антибиотиктердің тағы
бірнеше түрі ашылып, табылды, бірақ кешікпей сульфаниламидтердің көптеген
шығарылуы оларды тықсырып тастады.
1.3 Өнеркәсіптік жағдайда микроорганизмдердің антибиотиктерге құралу
мүмкіндіктерін жоғалтуы.
Микроорганизмдер антибиотик продуценттері өнеркәсіптік жағдайларда
сондай-ақ дақылдарды қамтамасыз ету үшін систематикалық егулерде
көбінесе антибиотик құру мүмкіндігін жоғалтады немесе оны
төмендетеді. Мұндай жағдайлар екі негізгі факторлармен байланысты:
штамдардың спонтанды диссоциациясы және фаголизис.
Спонтанды диссоциация. Микроорганизмдер дақылдары өз құрамы
бойынша гетерогендер және бір қатар морфологиялық, физиологиялық ес
биохимиялық қасиеттермен осымен қатар антибиотик биосинтезі деңгейі
бойынша ажыратылатын көптеген варианттардан тұрады. Мутация
нәтижесінде аз активті варианттар пайда болады. Микроорганизм
антибиотик продуцентінің өнеркәсіптік жағдайда даму периодында немесе
оны сақтау процесінде ол бірқатар варианттарға спонтанды
диссоциациялануы мүмкін. Олардың кейбірі антибиотик құруға
мүмкіндіксіз. Осылайша граммицидин алу кезінде С-дақылы Bacillus
ravish vat. G,B,R,S,P+ және P- варианттарына оңай диссоциацияланады.
Пайда болған диссоцация варианттарының (R,S,P+ және P-) әр қайсысы
бөліктер немесе толық кез-келген басқа варианттарға айналуы мүмкін.
Дегенмен, граммицидин С құру мүмкіндігіне тек екі вариант: R,P+
мүмкіндігі бар. Диссоциация процесі (R вариант) тұрақты жүреді,
нәтижесінде дақылда Р+ және r варианттарымен қатар граммицидин С
синтезіне мүмкіншілігі жоқ, С және Р варианттары жиналады. Штаммды
дұрыс емес сақтағанда дақылдың туылуы пайда болады және антибиотиктің
жылуы лезде төмендейді.
Фаголизис. Антибиотиктерді және бәрінен бұрын актономицеттермен
қалыптасатын антибиотиктерді өнеркәсіптік алу жағдайында кейде актинофа
(фаголизис) әсерімен антибиотик продуценттерінің клеткаларының лизисі
жүреді. Бұл дақыл өсуінің толық тоқтауына және антибиотиктердің
қалыптасуы процентінің тоқтауына алып келеді. Фаголизис стрептомицин,
новотоцин, эритромицин, тетроциклин және тағы басқа антибиотиктер
өндірісінде байқалады. Фактің жұғуы лизогенді дақылды
антибиотиктерінің биосинтезі процесінде жүруі де мүмкін. Антибиотикті
өнеркәсіптік алудың кейбір этаптарында фаголизистің енуі арқылы
болады. Антибиотикті өнеркәсіптік алу жағдайларында фаголизисті
инфекциялармен күресудің келесі әдістерін қолдануы тиіс:
1. Өндірісте арнайы алынған фаголизистің тұрақты дақылдарды қолдану.
Бұл әдіс микроорганизмде фаголизис әсері арқылы варианттардың
пайда болуы арқасында (фаголизис тұрақты негізделген).
2. Өндірістік цехтерде, лабораторияларда фаголизистің таралуымен
систематикалық күрес. Әдетте осы мақсатқа фагты өлтіретін
(гипохлорид, хлорлофанисті қышқыл тұздары тағы басқа)
дизенфекцияланушы әдісті қолдану арқылы жүзеге асырылады.
3. Антибиотик продуцентінің дақылын фаголизистік инфекциядан қорғау.
Бұл ортаның, аппаратуралардың, коммуникацияның, құрылғылардың
қатаң түрде антибиотик алудың барлық этаптарының
стерилизацияларымен іске асырылады. Көрсетілген әдісті қолдану
антибиотик өнеркәсібінде лизис қауіптілігінсіз антибиотиктерді алуды
қамтамасыз етеді.
Минеральды шикізаттарды неорганикалық тұздар алуда қолдануы көп
жерлерге тараған химиялық шикізаттар болып табылады. Минеральды
шикізаттарды неорганикалық (NaBr, KBr, KMnO4, BaSo4 ) тұздарды алуға
қолданады, органика заттарын қосу үшін пайдаланады. Минеральды
тұздар халық шаруашылығында кең қолданылады. Тұз қышқылы болат өңдеуге
көп жұмсалады. Күнделікті тұрмыста заттарға никель, мырыш, қалайы,
хром жалатқан бұйымдар кең қолданылады. Болаттан жасалған заттардың
және табақ темірдің бетіне қорғағыш металл қабатын жалату үшін
алдымен оның бетіндегі темір околдінің жұқа қабатын кетіру керек.
Оксидтерді кетіру үшін бұйымды тұз немесе күкірт қышқылымен
өңдейді. Мұндай өңдеудің бір кемшілігі қышқыл тек темір оксидімен
ғана реакцияласып қоймайды, металмен де реакцияласады. Бұл жағдайды
болдырмау үшін қышқылға шамалы ингибитор қосады. Минеральды өндіру
үшін жер асты рудаларын қопарады. Химия-фармацевтикада көп мөлшерде
минеральды қышқылдар, сілтілерді пайдаланады (химия өндірісінде
заттарда шығару үшін). Органикалық шикізаттар коксхимиялық,
мұнайхимиялық анимин қызыл өндірісі және өндірістік негізгі
органикалық синтезі.
1.4 Антибиотиктерді өнеркәсіпте алу
Егіс материалды дайындау және ортаны дайындау. Биосинтез. Дайын өнімді
тазалау және бөліп алу. Жартылай синтетикалық антибиотиктер.
Антибиотиктерді қолдану.
Антибиотиктер өндірісі келесі сатылардан тұрады:
1. Жоғары өнімділікті – штам продуценттін алу.
2. Культивирлеудін оптимальды жағдайын өңдеп жасау.
3. Іс жүзінде антибиотикті тазалау, бөліп алу әдісін енгізу және таңдау.
4. Дайын препаратты құру және оның сапасын бақылау.
Бұл этаптын әрқайсысы тиісті мамандықты (гинетика, микробиология,
биотехнолгия және т.б.) қамтамасыз етеді. Бүгінгі күні әлемде Антибиотик
өндірісі – жақсы, мықты сала, фармацефтика өндірінің құрамына енген.
Әсіресе США, Англияда, Японияда, Францияда, Италияда, Россияда кең дамыған,
жылына бір миллиард доллар табады.
1. Стадия. Ортаны дайындау.
Әр продуцент үшін – керекті талаптарды орындау үшін өзінің оптимальды
ортасы болу керек.
а) Продуценттін жақсы өсуін қамтамасыз етеді және максимальды антибиотик
алу керек.
б) Арзан және ынғайлы болу керек.
в) Жақсы фильтрлеуші қабілеті болу керек.
г) Антибиотикті бөліп алу және тиімді бөліп алуды қамтамасыз етеді.
Ортаны залалсыздау екі әдіспен жасалу керек:
Үздіксіз және периодты.
Периодты әдісті қолдануда орта көлемі үлкен емес, t-120-130ºС, τ – 1-
2сағ. Ферменттерде немесе залалсыздандырушы кателде тасталады. Үздіксіз –
мұнда көлемі үлкен болған жағдайда залалсыздайтын колона қолданылады, өткір
бу Р ≈ 5 атм, 130ºС дейін, содан соң орта апарат –ұстағышқа келіп түседі,
ұстағышта орта 5-10мин тұрады, сосын салқын суда 30-35ºС дейін
салқындатады. Одан кейін ферменттерге жібереді.
Артықшылығы. Автоматты реттеу, ортаны тез және бір келкі қыздыру,
залаласыздығы жоғары болу керек, уақытты үнемдеу керек. Егіс материалды ең
негізгі операцияның бірі. Продуцентті ең бай ортада өсіреді. Максимум
физиологиялық активті микроорганизм алу үшін, алдымен агарланған ортада
прабиркада, содан кейін колбада шайқағышта содан соң, одан үлкенірек
сосудта содан соң 10-15 %егіс материалы ферментерде өсіріледі.
2. стадия. Антибиотик биосинтезі
Негізгі стадия. Антибиотикті максимумын алу үшін оптимальды жағдай
жасалды. Қазіргі кезде ферменттерде үздіксіз немесе периотты, түптік
культивирлеу әдісі қолданылады.
Ферментер – күрделі аппарат, өнімнің түптік дамуына және биосинтезді,
аэрация жасауға, араластыруға, бақылаушы аспаптармен қамтамасыз етілген.
Аэрирлеуді – барботеж арқылы залалсызданған ауа керекті температураға
дейін қыздырылған ауамен жүргізіледі және бұлғағышпен араластырылған.
Жейдемен немесе жыланшамен термостаттаған. Көбік сөндіргіш қондырғысы бар.
Бақылаушы -өлшегіш аппарат араластырғыш жылдамдығын, температураны ұстап,
рН, шығарылған ауаның мөлшерін, қысымын бақылайды. Қазіргі кезде N, P және
т.б. элементтердің құрамын анықтайтын қондырғы бар. өндірістік ферментер
сыйымдылығы 500 л-ден 100-200 м³. Ферментерді залалсыздау қыздырылған бумен
жүргізіледі. Аэрацияға (≈ 1,5 мсек) арнайы фильтрмен залалсыздайды.
Ферментерда өнімнің дамуы.
Қатаң технологиялық режимдер (t, Р, рН, τ және т.б.) сақталады. Көбік
сөндіруге үлкен көңіл аударылады. Ферментерге ауа үрлеген кезде көбік пайда
болады, биомассаны жинауынан тұтқырдықтың жоғарлауынан, ортада ақуыз
заттардың болуынан көбік пайда болады. Көбікке қарсы БАЗ қолданады:
өсімдік немесе жануар майын, май қышқылын немесе арнайы синтезделген заттар
бұл қоспалар жиі қолданылады, микроорганизмнің қоректік көзі ретінде
пайдаланады.
Кемшілігі – микроорганизм өсуін баяулатады, О2 еру жылдамдығын
төмендетеді.
Көбік сөндірудің механикалық әдісі – көбікті сорып тастау, аэродинамика
әдісімен газдегі, сұйықтағы көпіршікті болдырмау.
3. стадия. Культуралды сұйықтықты өңдеу
Антибиотик қоршаған ортадан бөлінеді, олай болса ол деген культуралды
сұйықтықтан бөлінеді, кейде Антибиотиктің бір бөлігі бөлінеді, ал екінші
бөлігі клетканың ішінде қалып қояды. Сондықтан культуралды сұйықтықтан
антибиотикті бөліп алу әдісі әр түрлі. Егер антибиотик культуралды
сұйықтықта болса онда экстракция қолданылады, Антибиотик ерімейтін
қосылыста болса онда тұндыру керек немесе сорбция ион алмасу смоламен
қолданылады. Егер Антибиотик клеткада болса онда эстракция жасайды. Егер
Антибиотик клеткада да сұйық фазада болса, онда Антибиотик қай фазадан
бөліп алу оңай болса, сол фазаға ауыстырып сол жерде Антибиотик бөлініп
алынады. Культуралды сұйықтардан басқа да өнімнен бөлінеді, сондықтан
қосымша заттардан жою керек. Нотивті ертіндіні биомассадан бөліп алу үшін,
филтрлеу әдісі қолданылады және фильтр прессте сентрифугирлеу, сепарирлеу.
Ферментер пресстен – үлкен көлемдегіні қатар – қатар плиталар және рамалар,
қоршаулар мен қысыммен фильтрленеді. өте тиімді центрифугирлеу (≈15000
айнмин). Аппаратта барабанның айналу жылдамдығы (7000-7500 айнмин).
Мұндайда қатты бөлшектер қабырғада тұрады. Сепарирленген сұйықты
сентрифугадан шығарылады.
4. стадия. Антибиотиктерді бөліп алу.
Культуралды сұйықтықта барлық өнімдерде зат алмасады, сондықтан
қоспаларды жою керек. Негізгі әдістер: экстракция, тұну, сорбция, булау,
кептіру.
Химиялық тазалаудың мақсаты – нативті ерітіндіден Антибиотиктерді бөліп
алу; оны концентлеумен, қоспалардан тазарту, антибиотик қатаң жағдайда оңай
шектеледі. Тазалау негізінде максимумын абайлап жасау керек. Экстракция
әдісі Антибиотиктерді бөліп алуда қолданылады және кристализациялау
жолымен тазалайды. Ион алмасу сорбциясында Антибиотик катаболит негіз
немесе амфотер болып келеді және ион алмасуда оңай сорбцияланады, ертінді
қарама-қарсы зариядпен коллонка арқылы ауысады. Антибиотиктің + катионы
смоле, Антибиотиктің + анионидте. Содан соң Антибиотик органикалық немесе
бейорганикалық заттарды тұнба алғанша байланыстырады, содан соң фильтрлейді
немесе центрифугирлейді және тұнбаны алып, Антибиотик алғанша қыздырады.
Ертіндіні концентрлеу ваккум арқылы айдау арқылы жүргізіледі.
5. стадия. Дайын өнімді бөліп алу
антибиотик инъерция үшін залалсызданған болуы керек, сондықтан дәрілік
форма дайындалады, буып, түю-антисептикалық жағдайда орындалады. Көбінесе
Антибиотиктер термолобильді кептіруді абайлап жасау керек. Мысалы:
лиофильді кептіруде t-8-12ºС немесе өсімдікті кептіргіште: бірнеше секунта
майда тамшы түрінде кептіру жасалады немесе вакуум – шкафта жасалады.
Дайын өнімнің залалсыздығын биологиялық бақылау жасайды, ол екі әдіспен
жүреді.
1. фермент көмегімен антибиотикті инактивациялау және қоректік
ортада егу, содан соң микроорганизмнің өсуін қадағалайды.
2. антибиотикке биологиялық инактиватор (фермент ) жоқ болғанда
сондықтан Антибиотикке төзімділігін, микроорганизм формасын,
микрофлораға сезімділігін анықтайды.
Егерде осы процесстердің барлық шартты сақталса онда Антибиотик
залалсызданып алынады.
1.5 Антибиотиктерді өндірістік алуы және қолданылуы.
Антибиотиктерді медицинада, ауылшаруашылығында және де басқа да
халық шаруашылықтарында кеңінен қолдану бұл биологиялық активті
заттарды жаппай масштабта өндіруге негіз болып отыр. Бұл мәселенің
шешілуіне күшті антибиотикалық өндірістің пайда болуы ықпал етті.
Антибиотиктерді өнеркәсіптік өндіру негізінде бірқатар тізбекті
қадамдар жатыр. Жоғары өнімді штаммпродуценттерді алу, антибиотикалық
продуцентін максимальді биоцинтездеу арқылы культурлеудің тиімді
шарттарын құру, антибиотиктерді бөлу және тазалау әдістерін теру
және практикаға енгізу, дайын препараттарды құру және олардың
сапасын тексеру. Осы қадамдардың әр қайсысын сәйкес мамандар
қамтамасыз ету тиіс (генетиктер, микробиологтар, технологтар тағы
басқалар). Антибиотиктерді өндіру фармацевтикалық (біздің мемлекетте
медициналық және микробиологиялық) өнеркәсібіне кіретін қуатты және
дамыған бөлім. Бұл дәрі-дәрмек өндірісінде алдағы орынды алады. Бұл
әсіресе АҚШ, Германия, Франция, Италия және тағы басқа мемлекеттерде
кең дамыған. Мысалы, АҚШ жыл сайын жүздеген милн. доллорларға
антибиотиктер өндіреді. Лове және Эландера мәліметтері бойынша тек
виетта-лактанда антибиотиктер (пеницил мен цефалоефелин) барлық
өндіретін антибиотиктердің жартысын құрайды. 1979 ж авторлардың айтуы
бойынша биоцинтез жолымен тек пенициллиннің 14800т. жалпы бағасы
240 млн.$ өндірілді. Антибиотиктерді алудың өнеркәсіптік әдісі
-бірқатар технологиялық қадамдардан тұратын күрделі, көп сатылы
процесс.
Антибиотикалық заттар халық шаруашылығындағы көп бөлімдерде және
ғылыми зерттеулерде қолданылады. Олар медицинада, ауыл
шаруашылығында, тамақ және консев өнеркәсібінде қолданылады.
Медицинадағы антибиотиктер. Медицинада антибиотиктердің ашылуы
төңкеріске алып келді. Көптеген антибиотикалық заттар таптырмайтын
емдеу препараттары болып шықты. Олар алдын емі жоқ деп табылатын
ауруларды емдеуге қолданыс тапты. Осындай аурулардың қатарына
туберкулездің кейбір формаларын және ең алдымен антибиотиктерді
қолданулардан алдын 100% өліммен бітетін туберкулезді, обаны, азиялық
холераны, брюменой тиф, пневмония және тағы басқа аурулар жатады.
Кейбір антибиотиктер зиян саналы қатерлі ісіктерді басуға және
бірқатар вирустарға активтілік мүмкінділігі бар. Қазіргі уақытта 100
ге жуық антибиотиктер қолданылады. Жаңа антибиотиктердің заттарды
алудағы зерттеулер оларды медицинада қолдануға мүмкіндік береді.
Ауыл шаруашылығындағы антибиотиктер. Медицинамен қатар антибиотиктер
ауыл шаруашылығында да қолданылады. Ең алдымен антибиотиктер
ветеринарияда, ауылшаруашылық жануарлардың түрлі ауруларын емдеу үшін
қолданылады. Бұл жағдайда олар медицинадағы сияқты эффективті болып
табылады. Антибиотиктердің заттар фитонатогенді организмдермен
ауылшаруашылыққа айтарлықтай шығын келтіріп отырған өсімдіктер
ауруларының қоздырғыштарымен күреске қолданысы кеңейіп барады. өсімдік
шаруашылығында антибиотикті таңдау кезінде препаратқа келесі негізгі
талаптарды қолданған жөн:
1. Антибиотик өсімдік ауру қоздырғыштарына спецификалық биологиялық
активтілігі болуы қажет.
2. Ол өсімдік ұлпаларына оңай еніп, олардың ішінде биологиялық
активтілігін көрсетуі қажет.
3. Антибиотиктің емдік дозасы өсімдікке қауіпсіз болуы қажет.
4. Антибиотик өсімдік ткандерінің ішінде және бетінде бола отырып,
айтарлықтай ұзақ уақыт биологиялық антибиотик көрсетуі тиіс,
бірақ
жерге түскен жағдайда инактивациялануы қажет.
Антибиотиктерге басты талаптардың бірі болып, олардың медицинада
қолданылуы қажет. Бұл принципиалдық шарт адам үшін патогенді болатын
микроорганизмдердің резистенттік формаларының пайда болу деңгейін
төмендетеді. Фатопатогенді организммен күрес үшін әртүрлі
антибиотиктер қолданылуы мүмкін.
Өнеркәсіпте антибиотиктердің түзіліуі. Антибиотиктік заттарды
өнеркәсіп орындарында екі жолмен алынады, олардың бірі: биологиялық
синтез арқылы, ал екіншісі химиялық медификацияда. Онда молекула
биосинтезінің физиологиялық активті процестердің қосылуы арқылы.
Антибиотиктерді өнеркәсіпте өндіргенде көбінесе бактериялардан,
актимомицеттерден және меирельді саңырауқұлақтардан алынады.
Бактериялардан түзілетін антибиотиктер. Бактериялардан 600-ге жуық
антибиотиктер алынады. Оған қатысты көптеген заттар өнеркәсіптен
шығарылады. Соның ішіндегі мыналарды атауға болады: граммицидин С, ол
Bacillus raves vat GB арқылы жасалады: полимикцин, оны Вас Роlу
–туха және Вас Circulans ард алынады. Бацитрациндер, оларды
Bacillus Lichenisarmis синтезінен алған. Бактериялардан шыққан
антибиотиктердің ерекшелігі, олар өзінің химиялық құрылысы бойынша
палипептидтерге жатады және төменгі молекулалы белоктарға жатады. Бір
продуцент даму процесінде химиялық құрылымы жағынан ұқсас
антибиотиктерді жасай алады. Сондықтанда антибиотиктердің көп топтарын
алу үшін бактерияларды синтездейді, ол бактерияларға мыналар жатады:
граммициндер, олардың бес түрі белгілі (А, В, Сд, Св, Д) амин
қышқылдық құрамымен өзгешеленеді; полимиксиндер, олардың 22 түрі
белгілі, сонымен қатар А1, А2, В1, В2, С1, Д1, Д2, Е1 (калистин А)
Е2 (калистин В) М, В, Р2 . Олардың құрамында палимиксиндер мен
қатар дианимомайымен метилгептанды қышқыл бар. Бацитрациндер жеке он
антибиотиктерді біріктіреді (А, А1, В, В, С, Д, Е, F1, F2, F3 И G).
Низиндерді сүтқышқылды стрептококкандар түзеді, оның құрамында негізгі
жеті белок кіреді. Тек сол ғана биологиялық активтілікке ие. Низин
стрептококкаларын синтездейтін негізгі белоктардың 20% құрайды.
Түсіндірмесі: Лей-лейцин; Тре-треонин; Длек- а-у-диаминмайлы
қышқылдарының қалдығы; Мок- 6 метиоктан қышқыл қалдықтары.
Актиномицеттерден түзілетін антибиотиктер. Антибиотиктердің
түрлері практикада кеңінен қолданыс тапқан және өнеркәсіпте шығарылатын
түрлері актиномицеттерден түзілетін биологиялық активті қосылыстарға
жатады. Бұл антибиотик заттарға келесі түрлі химиялық құрылымдарымен
кең биологиялық спектрі бар топтар қатары жатады.
Топ.
І-группа аминогликозидтер. Бұл актиномицетті антибиотиктердің құрамына
молекуласында гликозидті байланыстары бар заттар кіреді. Оларға:
стрептомицин, streptomyces griseus арқылы түзіледі; неомициндер, ол
streptomyces fradiae str. albogriseolus продуценттері болып түзіледі;
гентамициндер, mikronos pora purpurea арқылы түзіледі; фортимициндер,
mikromonospora oli veasterospora арқылы түзіледі; опорарцин және т.б.
заттар.
Канамицин – туберкулезге қарсы антибиотиктер. Ол стрептомициндерге
қарағанда өте активті болып келеді. 1972 ж. канамициннің химиялық
медификациясы алынды, ол – амикацин. Бұл жартылай синтетикалық
антибиотик патогендік бактериялардың өсуіне көмектеседі, сонымен қатар
резистентті канамициндерге, гентамициндерге және кейбір өзге
аминогликозидтерге де көмектеседі.
Фортимициндер. 1976 ж. Мikromonospora oli veasterospora культурасы
арқылы почваның изалированный Хиросим қаласында фортимицин А және
фортимицин В антибиотигін бөліп алған, олар үлкен антибиотиктік
активтілікке ие және олардың көбісі грамтеріс патогенді бактериялардың
өсуіне мүмкіндік туғызады. Фортимициндер қатарына спорарициндерде
кіреді, олар – аминогликозидтер, олар өте сирек кездеседі. оларды ең
алғаш 1979 ж. бөліп алған. Спорарицин антибиотиктердің өсуі,
фортимицин антибиотиктердің аналогиялық өсуіне ұқсас. Бұл
антибиотиктерге саннамицин А және саннамицин В жатады, оларды культураның
жаңа streptomyces sanna nensis арқылы түзіледі.
ІІ группа. Тетрациклиндер. Тетрациклиндер тобына бірнеше қосылыстар
кіреді, олардың арасында өте жақын химиялық құрылымдар мен кең
көлемдегі спектрлі антибиотиктік действия. Тетрациклинді антибиотиктерге
мыналар жатады: хлортетрациклин, ол streptomyces aureofaciens арқылы
түзіледі; окситетрациклин, ол str rimonus культурасының синтезделеуі
арқылы түзіледі. Ол тетрациклин str aureofaciens штаммдары арқылы
анықталады.
Мутантты штамдар. Str aureofaciens механизмі бұзылып, процесс
метил тобына өтіп тетракциклинді антибиотиктерді синтездейді. Бұл
антибиотиктерді диметилхлортетрациклин және диметилтетрациклин деп
аталады. Дествия қосылысын str aureofaciens штам процесстерін үзу
арқылы түзуге болады. Ол үшін ортаға актикоммицетті культурлау үшін,
метогексинді антилейаболиттерді – негізгі донарлы метил тобына
тетрациклин малекулаларын салу керек (этионин, Д-норейцин, Д-
метионин).
3- группа. Актиномициндер. Актиномицинді антибиотиктер - химиялық
құрылымы жағынан өте жақын болып келеді, бұл микроорганизмдер арқылы
20-ға жуық актиномициттер түзеді, сонымен қатар streptomyces
antibioticus, str chrusomallus, str Havus түзеді. Антибиотиктер
(антибиотикалық заттар) - әртүрлі организмдер топтарынан жасалады
(бактериялар, саңырауқұлақтар, жоғары сатылы өсімдіктер, жануарлар).
Медициналық практикада кең қолданылған алғашқы антибиотиктің ашылуы
шотлан микробиологы А. Флеминг (1881-1995) есімімен байланысты. Ғылыми
әдебиетте антибиотик терминін 1942 ж Ваксман енгізген. Бұл термин
айқын жетілмеген болсада, ғылыми лексиконға ғана емес күнделікті
өмірге де кірді. Алайда антибиотик түсінігі түрлі авторлар әртүрлі
ойлар берді: кең өрістелгеннен өте кең айтылуына дейін.
Антибиотиктер айқындалған микроорганизмдер топтарына (бактериялар,
саңырауқұлақтар, балдырлар, протозаолар) вирустар немесе қатерлі
ісіктер бойынша физикалық активті иеленетін, олардың өсуі мен дамуын
толық тежейтін организмдермен олардың медификациясының спецификалық
өнімі.
Берілген алмасу өнімдерінің спецификасы біріншіден сприт,
органикалық қышқылдар және тағы басқа микроорганизмдер дамуын
тежейтіндерден антибиотиктердің айырмашылығы жоғары биологиялық
активтілікке ие. Мысалы, грамм бактериаларының өсуін тежеу үшін 0,01-
0,25 мкгмл тең эритромицин антибиотиктің минимальды концентроциясы
қажет. Әрине осындай сприт немесе органикалық қышқылдар
консентрациясы болғанда ингибирленген бактерия эффекті болуы мүмкін
емес. Екіншіден, антибиотикалық заттар биологиялық әрекет таңдауды
иеленеді. Бұл антибиотиктермен байланыста болған организмдердің
барлығы оның әрекетіне сезімтал еместігін көрсетеді. Бұл байланыста
микроорганизмдер екі топқа бөлінеді: арнайы антибиотиктерге сезімтал
және оларға резистентті (тұрақты).
Кей антибиотиктің түрлері микроорганизмдерді жояды, ал кейбіреулері
қысады. Осы ерекшелігіне қарай оларды екі топқа бөледі: тар спектрлі
әрекеті бар антибиотиктер және кең биологиялық әрекет спектрі бар
антибиотиктер. Бірінші топқа бензилпенциллин (пенициллин С),
новобиоцин, гризефульфин және тағы басқа бір немесе бірнеше түрлі
микроорганизмдердің өсуін тоқтататын және сезімтал
микроорганизмдердің штаммаларын тоқтататын микроорганизмдерді жоятын
антибиотиктер. Екінші топқа кең әрекет спектрі бар антибиотиктер
жатады. Оларға тетрациклиндер, хлорамфеникол, трихоцетин және тағы
басқалар жатады. Екінші топқа жататын антибиотиктер көптеген (барлығы
емес) бактериялар түрі мен ірі вирустарды жояды.
Организмдердің өмірге әрекеттілік процесінде антибиотиктер
продуценттер клеткаларының ішінде жиналып, тек аз мөлшерде қоршаған
ортаға бөлінеді, (граммицидин С, эндомицин, нистатин және тағы
басқалар). Сонымен бірге клетка ішінде бола алады және қоршаған ортаға
бөлінеді (ристомицин, кандицидин) немесе ардайым қоршаған ортаға
бөлінетін, тек кей жағдайда продуцент клеткасында болады
(стрептомицин, тетрациклиндер, макромидтер, новобиециндер және тағы
басқалар).
Сонымен антибиотиктер- организмдер әрекеттілігі процесі нәтижесінде
түзілетін, шынында да спецификалық заттар. Олар өзін клеткалардың
метобализмінің соңғы өнімі ретінде ұсынады. Антибиотикалық заттардың
түзілу ерекшеліктері – олардың продуценттерінің тұқым қуаланатын
заттар алмасуының типі. Басқаша айтқанда, әрбір антибиотик бір
немесе бірнеше анықталған микроорганизмдер штаммалармен (түрлерімен)
жасалады. Арналған микроорганизмдер штаммалары (түрлері) өмірге
әрекеттілік процесінде бір немесе бірнеше антибиотиктерді синтездей
алады.
Көрсетілген заңдылық үлкен және принципиальды рөлі бар. Бұл
антибиотик жасалуы мен практикасына, олардың бөлінуіне қажет.
Антибиотикалық заттар тек лабораториялық жағдайларда жасалмайды.
Олар, көптеген авторлар айтқанда жердегі микроорганизмдердің дамуынан
жасалады. Алғашқы рет жерден алынатын антибиотиктерді Д.Г.
Звигинцовпен, К.А. Винаградовпен көрсетілген. Мысалы, үшін
люменесцентті гинамицин антибиотигін жасау үшін streptomyces
olivocinereus актиномицеттің жерде дамуынан алынғандығы жайлы айқын
дәлел.
Соңғы жылдары дәрі – дәрмектік заттардың химиялық технологиясы
үлкен жетістіктерге жетті. Дәрімен химиялық фармацевтикалық заттарын
синтездеу әдістерімен және жаңа әдістерді ала бастады.
Биологиялық активтілігімен, құрылымының арасында көптеген жаңа
заңдылықтар ашылды. Дәрілік заттарды синтездеу барысында анализдер
жасалды. Сапасы жоғары мөлшерде өнімді алу үшін синтезді қолданды.
Демек, дәрілер мен химиялық фармацевтика ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz