Кеден ісіне катысты қылмыстардың ұғымы мен түрлері, заңдылық сипаттамасы
Кіріспе
I . тарау Кеден ісіне катысты қылмыстардың ұғымы мен
түрлері, заңдылық сипаттамасы
II . тарау Контрабанда . экономикалық қызметтің
саласындағы қылмыстық әрекет ретівде.
III . тарау Кеден саласыңдағы қылмыстықтың алдын алудың
өзекті мәселелері
3.1. Қазақстан Республикасының Кеден ісі саласындағы
құқық бұзушылықгың талдамасы.
3.2. Кеден саласындағы қылмыстық алдын.алудың өзекті
мәселелері.
3.3. Қазақстан Республикасының Кеден органдарының негізгі міндеттері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
I . тарау Кеден ісіне катысты қылмыстардың ұғымы мен
түрлері, заңдылық сипаттамасы
II . тарау Контрабанда . экономикалық қызметтің
саласындағы қылмыстық әрекет ретівде.
III . тарау Кеден саласыңдағы қылмыстықтың алдын алудың
өзекті мәселелері
3.1. Қазақстан Республикасының Кеден ісі саласындағы
құқық бұзушылықгың талдамасы.
3.2. Кеден саласындағы қылмыстық алдын.алудың өзекті
мәселелері.
3.3. Қазақстан Республикасының Кеден органдарының негізгі міндеттері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында Заңның үстемділігін толық орнату және заңға бағынған азаматтарды қылмыстан қорғау, сонымен катар билік пен заң күштерін кұқыққа қарсы жолдармен өздерін байлықпен қамтамасыз еткендермен аяусыз күресу стратегиялық маңызды міндеттің бірі ретінде аталды. Бүл міндеттер мен құқық қорғау органдарының ғана емес, басқа да барлық мемлекеттік институттардың күшімен шешілуі тиіс, себебі Қазақстандағы криминогендік жағдай әлі де ауыр күйде қалып отыр және бақылаудан шығып кету қаупі де жоқ емес.
Қазақстанда қылмыстық факторлардың өсуіне әсері ретінде әлеуметтік-экономикалық потенциалға маңызды көңіл бөлінеді. Сонымен бірге мынаны естен шығармау керек, мемлекеттің көлемінде қандай бір әлеуметтік-экономикалық сипаттағы шаралардың ол қаншама жағымды болғанымен бәрібір криминалдық көрініс береді. Мәселен, 2003-жылдың 9 айында еліміздің құқық қорғау органдары экономикалық бағыттағы 11401 қылмысты анықтады. Соның ішінде кедендік құқық қатынастары төңірегінде. Экономика саласындағы жасырын қылмыстылықтың парақорлық, контрабаңда, заңсыз кәсіпкерлік және басқа да түрлері бойынша жоғары екенін ескерсек 90 пайызға жетеді екен, ал олардың шын мәніндегі көлемі 3-4 есе көп. Мәселен, мемлекеттік емес меншік түрлеріне қол сұғушылық қылмыстарының анықталған саны бірнеше есеге өскен.
Қазақстанның кеден органдарының анықтама жүргізу органдарының құзырына жататын қылмыстардың құрамында контрабанда үстемдік жағдайды алып отыр. Қазақстан заңгерлерінің жүргізген көптеген зерттеулері, контрабандалық заттарды жасырудың тәсілдерін таңдауда қылмыстық әрекеттің мынадай элементтері бойынша анықталады, олар:
а) Қолсұғушылық қылмысының заты
б) Кеден шекарасы арқылы өту тәсілдері (автомобиль,
темір жолдарын, пошта байланыстарын пайдалана отырып,
контрабандашының өзімен).
в) Контрабандашының жеке қасиеті.
Қазақстанда қылмыстық факторлардың өсуіне әсері ретінде әлеуметтік-экономикалық потенциалға маңызды көңіл бөлінеді. Сонымен бірге мынаны естен шығармау керек, мемлекеттің көлемінде қандай бір әлеуметтік-экономикалық сипаттағы шаралардың ол қаншама жағымды болғанымен бәрібір криминалдық көрініс береді. Мәселен, 2003-жылдың 9 айында еліміздің құқық қорғау органдары экономикалық бағыттағы 11401 қылмысты анықтады. Соның ішінде кедендік құқық қатынастары төңірегінде. Экономика саласындағы жасырын қылмыстылықтың парақорлық, контрабаңда, заңсыз кәсіпкерлік және басқа да түрлері бойынша жоғары екенін ескерсек 90 пайызға жетеді екен, ал олардың шын мәніндегі көлемі 3-4 есе көп. Мәселен, мемлекеттік емес меншік түрлеріне қол сұғушылық қылмыстарының анықталған саны бірнеше есеге өскен.
Қазақстанның кеден органдарының анықтама жүргізу органдарының құзырына жататын қылмыстардың құрамында контрабанда үстемдік жағдайды алып отыр. Қазақстан заңгерлерінің жүргізген көптеген зерттеулері, контрабандалық заттарды жасырудың тәсілдерін таңдауда қылмыстық әрекеттің мынадай элементтері бойынша анықталады, олар:
а) Қолсұғушылық қылмысының заты
б) Кеден шекарасы арқылы өту тәсілдері (автомобиль,
темір жолдарын, пошта байланыстарын пайдалана отырып,
контрабандашының өзімен).
в) Контрабандашының жеке қасиеті.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 ж.
Алматы: Жеті жарғы. - 2005 ж.
2. Қазақстан Республикасының қылмыстык Кодексі.
Алматы:Ресми басылым, 2005 ж.
3. Қазакстан Республикасының Кеден Кодексі. - Алматы, 1994 ж.
4. Қазақстан Республикасының "Жедел-іздестіру қызметі туралы"
Заңы. - Алматы: Аян әдет, 2002 ж.
5. Қазақстан Республикасының Президентінің, Заң күші бар
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы" 1995 жылғы
20 шілдедегі Жарлығы. - Алматы: 1995 ж.
6. Қазақстан Республикасының Президентінің, Заң күші бар "Арнайы
экономикалык аймақтардағы" Жарлығы. - Алматы,1996ж.
7.Қазақстан Республикасының Президентінің :Сыртқы
экономикалық қызметті ынталандыру туралы" Жарлығы.
Алматы, 1995ж.
6. Қазақстан Республикасының Президентінің, заң күші бар,
"Салық және басқа да міндетті төлемдер туралы" Жарлығы. -
Алматы: Жеті Жарғы, 1995ж.
7. Қазақстан Республикасының "Валютаның реттелуі туралы"
заңы. - Алматы, 1993 ж.
Сыртқы экономикалық қызмет туралы Қазақстан
Республикасының заңнамасы. - Алматы: Жеті Жарғы, 1996 ж.
10. Қазақстан Республикасының Үкіметінің "Қазақстан
Республикасындағы экспортталатын және имппортталатын
тауарлардың (жұмыстар мен кызметтер) тәртібі туралы"
Каулысы, - Алматы, 1996 ж.
11.Кеден заңнамалары. Нормативтік-актілердің жиынтығы. -
М., 2005 ж.
Кітаптар, оқу күралдары, монографиялар:
1. ҚР коммерциялық заңнамалардың актуальды мәселелері және
оны қолдану практикасы. (Семинарлардың материалдары) .
2. С.С. Алексеев., Құқық тсоршгсът.- М., 1993 ж.
3. С.Т. Әлібеков., ҚР Кеден ісі, - Алматы; Әділет Баспассөз.
1977 ж.
4. Н.Г. Дрошша, Н.Г, Семелютина., Шетелдік инсституцияларды
құқықтык реттеу. - М-5 1993ж.
5. И.С. Зыкин, Сыртқы экономикалық операциялар: құқық
және практика. - М., 1994ж.
6. Ю.Г, Кислояский., Контрабанда: тарих және осы заман. - М.,
ИПО"Автор", 1996ж.
7. С.И. Климкин., ҚР кәсіпкерліктің құқықтық нысандары. -
Алматы, 1977ж.
8. Л-Н, Красавина., Халықаралық валюталық-несиелік және
қаржы қатынастары,1994ж.
9. В.И. Михайлов Бақылаудағы жеткізілімдер жедел-іздестіру
операциясы ретінде. - М,, 2005ж.
10.А.Ф. Ноздрачев,, Кеден құқы. М., 2005ж.
11. Экономикалық кылмыспен күресудің өзекті мәселелері (Г.
Тленшиеваның ред. етуімен). Алматы. 1996ж.
12.Сыртқы экономикалық қызметті құкықтық реттеу (М. А.
Сарсембаевтың ред. етуімен), Алматы, 1995ж.
13.Контрабандаға тексеру жүргізу. М.э Заңгер, 2002ж.
14.К.К. Сандровский,, Кеден құқығы. Киев, 1974ж.
15.М,А. Сәрсембаев, М.К. Беркібаев.5 Қазақстанның сыртқы
экономикалық перспективалары; құқық жотгс халықаралық
тәжірбие. - Алматы, 2005ж.
16.М.А. Сәрсембасв,, Сыртқы экономикалық қызметтерді
реттеу. Алматы, 2004ж, 2 бөлім,
17.К.К Сапдровский., Кеден ісі. Киев, 1974ж.
18.ҚР сыртқы экономикалық қызметтер жөніндегі нормативтік
актілердің хшпаіъі. - Алматы, 1994ж.
19.Б.Н, Гябричидзенің ред, етуімен,, Кеден қүқы. М., 1995ж.
20.Б.Х. Төлеубекова., И.В. Корзун,, ҚР қылмыспен күресу:
болжамдар мен перспективалар, ҚР қылмыспен күресу
жинағында; теория мен практика мәселелері. - Алматы: НҢ и
РИО АКД1. МВД РГС 2005ж.
17. 21.Б. Угаров., Контрабандамен халыкаралық күрес, - М.Л9К9.
22.И.М, Чемакин., Ресейдің кеден құқығы бойынша практикумы,
Оқу құралы. - М, 2004ж.
Жариялымдар:
1. В. Ардаев,, Қазақстан Ресеймен шекарадағы кеден постыларын
алды, - Известия, 1995. - 27 каңтар.
2. Д.Н. Барарх., Кеден құқы әкімшілік құкы ретінде. Мемлекет
және құқық, - 1995. Х 3, 13 бет.
3. 0 Василивский. 9 Кеден проблемалар бар ма,
Казахстанская правда. 1996 - 20 қаңтар.
4. А. Горбушж, Қазақстан әлемдік кеден жүйесіне қосыла ма //
Азия; Экономика және өмір. - 1996, -Хе 19. - мамыр - 1 бет.
5. ҚР кеден шекарасы армиясы мемлекеттік кеден бакылауының
тәртібі туралы нұсқау. //Азия: Экономика және өмір. - 1996ж.
-Ху 22. - мамыр.
6. ҚР аумағына әкелінетін тауарлардың кедендік статистикасын
бақылау жөніндегі нұскау. //ҚР Ведомстволары мен
министрліктерінің нормативті актілерінің бюллетені. - 1996, -
№ 2. - 62 бет.
7. Б. Кузьменко., Қазакстан кеден бақылауын жетілдіру// Іскер әлем. - 2004. - жслтоксан; 3 бет.
8. Қазақстан жәпе әлемдік қоғамдастық. - 1996, - № 1,
9. Л.Н. Марков., Кеден құқығы - әкімшілік құқығының салалық
бөлігі // Кеңестік мемлекеттік (конституциялық) құқыктардың
мәселелері.
10.Достастық: ТМД Үкіметтері басшылығын және мемлекеттік
басшылық кеңесінің жаршысы. - 1996. - № 2 (22) -
11. 12 сәуір.Қазақстан Республикасының кеден саясаты. //
Сіздің фан^ит-курьеріңіз. - 2004; - № 5, 4 бет.
12.Г.Н. Чмелъ., Шағын кеден энциклопедиясы, М,, 2004, 40
бет.
Алматы: Жеті жарғы. - 2005 ж.
2. Қазақстан Республикасының қылмыстык Кодексі.
Алматы:Ресми басылым, 2005 ж.
3. Қазакстан Республикасының Кеден Кодексі. - Алматы, 1994 ж.
4. Қазақстан Республикасының "Жедел-іздестіру қызметі туралы"
Заңы. - Алматы: Аян әдет, 2002 ж.
5. Қазақстан Республикасының Президентінің, Заң күші бар
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы" 1995 жылғы
20 шілдедегі Жарлығы. - Алматы: 1995 ж.
6. Қазақстан Республикасының Президентінің, Заң күші бар "Арнайы
экономикалык аймақтардағы" Жарлығы. - Алматы,1996ж.
7.Қазақстан Республикасының Президентінің :Сыртқы
экономикалық қызметті ынталандыру туралы" Жарлығы.
Алматы, 1995ж.
6. Қазақстан Республикасының Президентінің, заң күші бар,
"Салық және басқа да міндетті төлемдер туралы" Жарлығы. -
Алматы: Жеті Жарғы, 1995ж.
7. Қазақстан Республикасының "Валютаның реттелуі туралы"
заңы. - Алматы, 1993 ж.
Сыртқы экономикалық қызмет туралы Қазақстан
Республикасының заңнамасы. - Алматы: Жеті Жарғы, 1996 ж.
10. Қазақстан Республикасының Үкіметінің "Қазақстан
Республикасындағы экспортталатын және имппортталатын
тауарлардың (жұмыстар мен кызметтер) тәртібі туралы"
Каулысы, - Алматы, 1996 ж.
11.Кеден заңнамалары. Нормативтік-актілердің жиынтығы. -
М., 2005 ж.
Кітаптар, оқу күралдары, монографиялар:
1. ҚР коммерциялық заңнамалардың актуальды мәселелері және
оны қолдану практикасы. (Семинарлардың материалдары) .
2. С.С. Алексеев., Құқық тсоршгсът.- М., 1993 ж.
3. С.Т. Әлібеков., ҚР Кеден ісі, - Алматы; Әділет Баспассөз.
1977 ж.
4. Н.Г. Дрошша, Н.Г, Семелютина., Шетелдік инсституцияларды
құқықтык реттеу. - М-5 1993ж.
5. И.С. Зыкин, Сыртқы экономикалық операциялар: құқық
және практика. - М., 1994ж.
6. Ю.Г, Кислояский., Контрабанда: тарих және осы заман. - М.,
ИПО"Автор", 1996ж.
7. С.И. Климкин., ҚР кәсіпкерліктің құқықтық нысандары. -
Алматы, 1977ж.
8. Л-Н, Красавина., Халықаралық валюталық-несиелік және
қаржы қатынастары,1994ж.
9. В.И. Михайлов Бақылаудағы жеткізілімдер жедел-іздестіру
операциясы ретінде. - М,, 2005ж.
10.А.Ф. Ноздрачев,, Кеден құқы. М., 2005ж.
11. Экономикалық кылмыспен күресудің өзекті мәселелері (Г.
Тленшиеваның ред. етуімен). Алматы. 1996ж.
12.Сыртқы экономикалық қызметті құкықтық реттеу (М. А.
Сарсембаевтың ред. етуімен), Алматы, 1995ж.
13.Контрабандаға тексеру жүргізу. М.э Заңгер, 2002ж.
14.К.К. Сандровский,, Кеден құқығы. Киев, 1974ж.
15.М,А. Сәрсембаев, М.К. Беркібаев.5 Қазақстанның сыртқы
экономикалық перспективалары; құқық жотгс халықаралық
тәжірбие. - Алматы, 2005ж.
16.М.А. Сәрсембасв,, Сыртқы экономикалық қызметтерді
реттеу. Алматы, 2004ж, 2 бөлім,
17.К.К Сапдровский., Кеден ісі. Киев, 1974ж.
18.ҚР сыртқы экономикалық қызметтер жөніндегі нормативтік
актілердің хшпаіъі. - Алматы, 1994ж.
19.Б.Н, Гябричидзенің ред, етуімен,, Кеден қүқы. М., 1995ж.
20.Б.Х. Төлеубекова., И.В. Корзун,, ҚР қылмыспен күресу:
болжамдар мен перспективалар, ҚР қылмыспен күресу
жинағында; теория мен практика мәселелері. - Алматы: НҢ и
РИО АКД1. МВД РГС 2005ж.
17. 21.Б. Угаров., Контрабандамен халыкаралық күрес, - М.Л9К9.
22.И.М, Чемакин., Ресейдің кеден құқығы бойынша практикумы,
Оқу құралы. - М, 2004ж.
Жариялымдар:
1. В. Ардаев,, Қазақстан Ресеймен шекарадағы кеден постыларын
алды, - Известия, 1995. - 27 каңтар.
2. Д.Н. Барарх., Кеден құқы әкімшілік құкы ретінде. Мемлекет
және құқық, - 1995. Х 3, 13 бет.
3. 0 Василивский. 9 Кеден проблемалар бар ма,
Казахстанская правда. 1996 - 20 қаңтар.
4. А. Горбушж, Қазақстан әлемдік кеден жүйесіне қосыла ма //
Азия; Экономика және өмір. - 1996, -Хе 19. - мамыр - 1 бет.
5. ҚР кеден шекарасы армиясы мемлекеттік кеден бакылауының
тәртібі туралы нұсқау. //Азия: Экономика және өмір. - 1996ж.
-Ху 22. - мамыр.
6. ҚР аумағына әкелінетін тауарлардың кедендік статистикасын
бақылау жөніндегі нұскау. //ҚР Ведомстволары мен
министрліктерінің нормативті актілерінің бюллетені. - 1996, -
№ 2. - 62 бет.
7. Б. Кузьменко., Қазакстан кеден бақылауын жетілдіру// Іскер әлем. - 2004. - жслтоксан; 3 бет.
8. Қазақстан жәпе әлемдік қоғамдастық. - 1996, - № 1,
9. Л.Н. Марков., Кеден құқығы - әкімшілік құқығының салалық
бөлігі // Кеңестік мемлекеттік (конституциялық) құқыктардың
мәселелері.
10.Достастық: ТМД Үкіметтері басшылығын және мемлекеттік
басшылық кеңесінің жаршысы. - 1996. - № 2 (22) -
11. 12 сәуір.Қазақстан Республикасының кеден саясаты. //
Сіздің фан^ит-курьеріңіз. - 2004; - № 5, 4 бет.
12.Г.Н. Чмелъ., Шағын кеден энциклопедиясы, М,, 2004, 40
бет.
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:
ЖОСПАР:
Кіріспе
I - тарау Кеден ісіне катысты қылмыстардың ұғымы мен
түрлері, заңдылық сипаттамасы
II - тарау Контрабанда - экономикалық қызметтің
саласындағы қылмыстық әрекет ретівде.
III - тарау Кеден саласыңдағы қылмыстықтың алдын алудың
өзекті мәселелері
1. Қазақстан Республикасының Кеден ісі саласындағы
құқық бұзушылықгың талдамасы.
2. Кеден саласындағы қылмыстық алдын-алудың өзекті
мәселелері.
3.3. Қазақстан Республикасының Кеден органдарының негізгі
міндеттері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында Заңның
үстемділігін толық орнату және заңға бағынған азаматтарды қылмыстан қорғау,
сонымен катар билік пен заң күштерін кұқыққа қарсы жолдармен өздерін
байлықпен қамтамасыз еткендермен аяусыз күресу стратегиялық маңызды
міндеттің бірі ретінде аталды.[1] Бүл міндеттер мен құқық қорғау
органдарының ғана емес, басқа да барлық мемлекеттік институттардың күшімен
шешілуі тиіс, себебі Қазақстандағы криминогендік жағдай әлі де ауыр күйде
қалып отыр және бақылаудан шығып кету қаупі де жоқ емес.
Қазақстанда қылмыстық факторлардың өсуіне әсері ретінде әлеуметтік-
экономикалық потенциалға маңызды көңіл бөлінеді. Сонымен бірге мынаны естен
шығармау керек, мемлекеттің көлемінде қандай бір әлеуметтік-экономикалық
сипаттағы шаралардың ол қаншама жағымды болғанымен бәрібір криминалдық
көрініс береді. Мәселен, 2003-жылдың 9 айында еліміздің құқық қорғау
органдары экономикалық бағыттағы 11401 қылмысты анықтады. Соның ішінде
кедендік құқық қатынастары төңірегінде. Экономика саласындағы жасырын
қылмыстылықтың парақорлық, контрабаңда, заңсыз кәсіпкерлік және басқа да
түрлері бойынша жоғары екенін ескерсек 90 пайызға жетеді екен, ал олардың
шын мәніндегі көлемі 3-4 есе көп. Мәселен, мемлекеттік емес меншік
түрлеріне қол сұғушылық қылмыстарының анықталған саны бірнеше есеге өскен.
Қазақстанның кеден органдарының анықтама жүргізу органдарының құзырына
жататын қылмыстардың құрамында контрабанда үстемдік жағдайды алып отыр.
Қазақстан заңгерлерінің жүргізген көптеген зерттеулері, контрабандалық
заттарды жасырудың тәсілдерін таңдауда қылмыстық әрекеттің мынадай
элементтері бойынша анықталады, олар:
а) Қолсұғушылық қылмысының заты
б) Кеден шекарасы арқылы өту тәсілдері (автомобиль,
темір жолдарын, пошта байланыстарын пайдалана отырып,
контрабандашының өзімен).
в) Контрабандашының жеке қасиеті.
Сонымен, қазіргі кезде ұйымдасқан қылмыспен күресудің негізгі
бағыттарының бірі - контрабандамен күресу болып табылады. Қазакстан
Республикасының контрабандаға, әсіресе оның ұйымдасқан түріне байланысты
қылмыстың өсуі жоғалуда. Жоғары лауазым иелерінің қамқорлығының арқасында,
ел мүддесіне мүлдем қайшы стратегиялық маңызды ресурстарды пайдаланып,
заңсыз капитал айналымына ие болу контрабанданың өсуіне әкеліп соғады және
де бұл халықаралық, трансұлттық сипат алуда.
Осы санаттағы қылмыстардың саяси, экономикалық және әлеуметтік
кауіптілігі ерекше көп жоспарлы. Ол тек ҚР мемлекеттік шекарасы арқылы
өтетін тауарлардың немесе басқа қундылықтардың белгіленген алмасу тәртібіне
қол сұғушылық кана емес, ол елдің кредиттік-қаржы жүйесін де бұзады.
Контрабандистер өздерінің практикалық қызметінде өшпелі кезеңнің
қиыншылықтарын белсенді түрде пайдаланып қалуда, экономикада, мәдениетте,
өздерінің ықпалын кеңейтуді тырысуда, мемлекеттің халықаралық аренадағы
саяси беделін тусіруде, ҚР шикізат ресурстарының тонауда тікелей ат
салысуда. Бұл жөнінде соңғы кездегі шет жерге шикізаттардың контрабандалық
жолмен, контрабандалы, тусті металдардың, бағалы мәдени заттардың және т.б.
тасымалдануы куә.
Көптеген ұйымдасқан қылмыстық топтар өз қызметтерін есірткі саудасына
топтастыруда. Бар деректерге сәйкес, халықаралық есірткілік кылмыс өзінің
кең көлемді және үзақ мерзімді есірткі тасымалдау жөніндегі акциясын
Оңтүстік-Шығыс және Оңтүстік-Батыс Азиядан ТМД арқылы (бірінші кезекте
Қазақстан) Европадаға және Америкаға өткізуге жанталасып, әрекеттенуде.
Апиын мен героинді өндіретін жер мен өткізілетін аудандардағы баға
айырмашылығы есірткілік заттарының контрабандалық жолмен жеткізіліп беруі
қылмыстық әрекеттің ең пайдалы түрі болып отыр.
Қазақстанның есірткі рыногіндегі бүгінгі дабыл қағатындай жағдай, ол
Қазақстан үшін беймәлім есірткілер -героин, какайн, ЛСД, "экстази" және
т.б.
Контрабанда - мемлекеттің кедендік шекарасы арқылы өтетін, кедендік
бақылаусыз, оның қатысуымен немесе жалған күжаттарды пайдалану арқылы,
болмаса тауарлар мен бағалы заттардың декларациясын көрсетпеуі немесе
жалған ақпарат беру.3
Контрабандаларды жасау обьективті түрде кеден органдары алатын төлемдер
мен салықтардан бас тарту. Құқықтық мемлекет кұру процесінде және барлық
шаруашылық қызметінде еркін кәсіпкерлікпен нарықтық экономикаға өтерде
Кызақстан сыртқы экономикалық қызметке монополиялықтан бас тартты. Осындай
жағдайларда мемлекет пен оның институтарының өзінде экономикалық
кызығушылықтары мемлекеттік еріксіз көндіру құралдары арқылы қамтамасыз
етуге дайын еместігін байқатады. Жаңадан сыртқы экономикалық катынастарға
өту практикасы көптеген жағымсыз құбылыстарды анықтап берді. Нәтижесінде
кедендік және қылмыстық заңнамаларының бұзылуы едәуір өсті, мемлекетке
экономикалық шығындар мен саяси залал келтіруде.
Егер де бұдан бұрынырақ контрабандистер ұдттық мәдениетімізді тонаумен
ғана "шектелген" болса, сыртқы экономикалық қызмеіттің ықшамдалуына орай
еліміздің экономикалық ресурстарын тасымалдауы иек артуда.
Елбасының және Казақстан Республикасы Үкметінің мемлекеттік құқықтық
жүйесін одан әрі реформалау бағытындағы кабылдаған шаралары осындай
көріністерге ұлттық денгейде және мемлекетаралық қызметтестік пен өзара
қарым-қатыңастық негізінде карсы тұруды ескереді.
Казақстанның шет елдермен сыртқы байланысын кенейту жағдайында шетелдік
әріптестермен контрактіге тұру отандық өнім өндірушілердің сыртқы рынокқа
шығуы және бірлескен кәсіпорындардың құрылуы мен тауарлардың контрабандалық
жолмен кедендік шекара арқылы өтіп кету жолдарын кеңейте түсуде.
Бюджетке түспеген көп саладағы кедендік төлемдер мемлекетке орны
толмастан экономикалық зиян келтіруде. Контрабандалық әрекетке күрес
жүргізілгенде негізінде жоғары лауазымды түлғалардың және жемкор
шенеуніктердің, өзінің жағдайын кең көлемді контрабанданы үйымдастыруға
пайдаланатыны белгілі болды.
Қазақстан арқылы шет елдерде жүк және адам тасымалдауда бүған үлкен
септігін тигізуде, көпшілігінде ҚР кедендік шекарасынан тауарларды заңсыз
өгкізуге тырысады. Контрабандалық операцияларды жасарда көпшілігінде
қүжаттарды, лицензияларды, рээкспорттарды пайдаланады.
Жоғарыда айтылғандардың барлығында тақырыпты
зерделеудің актуальді екендігін көрсетіп отыр. Себебі контрабанда
барлық мемлекетке катысты және де өтпелі кезеңде шын
мәшіндегі ғылыми ой тиянақтылығын қажет етеді. Осы жұмыстың
актуальді екендігін біздің жас мемлекетіміз өз басынан өткеріп
отыр себебі ұиымдасқан қылмыстық ''кереметін" көрді.
Трансұлттық қылмыстың қоғамдағы бір ғана мемлекеттің емес,
көптеген мемлекеттердің экономикалық, саяси қызығушылықтарының
жазылуына кауіп төндірді. Осы бітіру жұмыстың айрықша жаңалық
контрабандалық қылмыстар туралы істер бойынша теориялық және эмпирикалық
материалдардың жинақталуы болып табылады[2].
Жұмыстың негізгі мақсаты кедендік қылмыстармен күресудің 'Құқықтық-
қылмыстық проблемаларын қарау. Жүмыстың тағы бір жаңалығы, онда аз
зерттелген контрабандалық қылмыспен күресудің өзекті мәселелері
қарастырылған.
Бітіру жұмысының әдістемелік негізін тағлымдық және кескіндік теориясы,
жалпы ғылыми принциптер, зерделеудің әдістері құрайды.
Автор жұмыс барысында отандық және шетелдік ғалымдардың кұқық
криминология, қылмыстық, саясат, қылмыстық іс жүргізу, кедендік және
әкімшілік құқық жөніндегі жұмыстары пайдаланылды. Сонымен бірге
Қазақстанның және Ресейдің көрнекті ғалымдары: Т.С. Әлібеков, А.Н. Ахпанов,
И.Ш. Борчашвили, Л,И, Гуров, С.Е.Еркснои, Е,И. Кайыржанов, М.Ч. Қоғамов,
М,0. Нүкенов, Б.М. Нұрғалиев, И.И. Рогов, Б.Х. Толеубекова, Н.П, Яблоков
т,б, еңбектері пайдаланылды.
Нормативтік базасын Қазақстан Республикасының Конституциясы кұрады,
қылмыстық заңдылық сонымен қатар кеден саласындағы заң актілері мен
заңдылықтар, құқықтық және жедел-іздестіру қызметі.
Бітіру жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды және пайдаланған
әдебиеттердің библиографиялық тізімінен түрады. Бірінші тарауында
контрабандалык іс-әрекеттің ұғымы ашылып, оның құқығы қылмыстық және
криминалистикалық сипаттамасы беріледі, кедендік кылмыстардың түрлері
қарастырылады.
Екінші тарау кедендік органдардың құқық корғау кызметінің мәселелеріне
арналған. Казақстан Республикасының экономикалық, саяси кауіпсіздігіне
едәуір нұқсан келтіретін контрабандалықпен күресудің мемлекеттік маңызы
барлығы атап көрсетілген.
Кедендік органдардың жедел-іздестіру қызметіне ерекше көңіл аударылды.
Үшінші тарау кеден төңерегіндегі қылмыстың алдын-алудың өзекті
мәселелерін карастыруға арналған.
I - тарау. Кеден ісіне катысты кылмыстардың ±ғымы мен
түрлері, зандылық сипаттамасы
Кеден органдары арнайы құзырлы мемлекеттік басқару органы немесе
атқарушы-басқарушы органы болып табылады. Жергілікті органдардың шешімдерін
орындауда кеден ісі бойынша басқарманың актілерін жасауға құқы бар. Олардың
кедендік қатынасты әкімшілік-құқықтық реттеуге катысу бағыты осында
байқалады.
Осындай реттеудің екінші бағыты кедеңдік, әкімшіліктік, қылмыстык,
мемлекеттік, халықаралық қаржылық азаматтық және басқа да сыртқы
экономикалык іс әрекетке және лауазымдық тұлғалар мен кеден органдарының
катысуымен болған іс жүргізулерде кұқықтық қатынастар саласында нормаларды
реттеу болып табылады.
Кеден саласындағы істерде мемлекеттік тетік бөлігі ретіндегі кедендік
органдармен сыртқы экономикалық іс-әрскттерге катысушылардың арасындағы
катынастарда жүздеген нормативті актілер бар.
Қүқықтық нормалары - бұл қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталған
мемлекет тарапынан белгіленген немесе санкцияланған және міндетті ережесі
қорғалынған тәртіп.
Құқықтық нормалары тұлғалардың, қоғамның және мемлекеттің мүддесін
білдіреді, анықтайды және қорғайды, олар құқық субьектілерінің ара-
қатынастарын істерін тиімді қолдануға бағытталған.
Казақстан Рсспубликясында кеден ісі Қазақстан Республикасының заң
актілсрі мен, Казақстан Республикасы Президентінің және Үкіметінің
актілерімен басқа да Казақстан Республикасының мемлекеттік органдарының өз
құзырының шегіндегі Кедендік Кодекс қарастырылған актілермен реттеледі,
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік
құралдарын тасымалдауда қабылданған күн болып нақты өткен күн есепке
алынады.
Егер де Қазақстан Рсспубликасы мен басқа да мемлекеттер арасында
халықаралық келісім-шарт бойынша басқа да ережелер белгіленген болса, онда
Казақстан Республикасының Кедендік Кодексінде қарастырылған басқа кеден
ісінде халықаралық
келісім-шарттың ережелері қолданылады. Бұдан басқа да тәртіп
бұзушылықтан кұқық корғау органдарына (прокуратураға, сотқа, 11М, ҮҚК,
қаржы полициясына, кеден органдарына) жүктелген.
Сонымен, құқықтық нормаларды қорғау функциясы әртүрлі тәсілдермен жүзеге
асырылады. Соның ішінде құқықтық нормаларды бұзушыларға мемлекеттік еріксіз
көндіру шараларын қолдану жолдары. Мемлекеттік еріксіз көндіру - дегеніміз
жеке немесе лауазымдық түлғадан келтірілген залалды өндіріп алу, оның
кейбір жеке құқықтардың - мемлекеттік, кедендік органдардың немесе
лауазымдық тұлғалардың кайсібір міндеттерін орындау болып табылады.
Кеден органдарының құқық қорғаудағы қызметі кеден төңерегіндегі кұқықтық
катынастардың мемлекеттік ішкі және сыртқы функциясының айқындалуы болып
табылады.
Бұл кызметтің мақсаты кеден органдарының төңерегіндегі қызметте
адамзаттық, кедендік, әкімшілік, мемлекеттік нормалардың сақталуын,
қолданылуын қамтамасыз ету.
Кеден органдарының саласы қызметінде құқықтық
нормаларды пайдалану - ол субъектілердің кеден
органдарындағы лауазымдық тұлғалардың және сыртқы экономикалық іс-
әрекетке қатысушылардың арасындағы осы нормада қарастырылған құқықтық
қатынастарын жүзеге асыру.
Құқықтақ нормаларды орындау - ол жеке, лауазымдық немесе заңды тұлғаның
өзіне жүктелген норманың міндеттерін орындаудағы іс-әрекет.
Сонымен, кеден органдарының қызметі, зандардың шеңберінде жүзеге асыруда
творчестволық құкықтық, құқық қолдану, құқықтық орындаушылық, мемлекеттік
құқыққорғау қызметі аспектері бар,
Кедендік органдарында кұқыққорғау қызметі әртүрлі формада - құқықтық -
әкімшілік, құкықтық - қылмыстық (кұқықтық - іс жүргізу, жедел-іздестіру
және т.б.) жүзеге асырылады.
Құқыққорғау қызметі құқықтық нормаларды жүзеге асыруды қамтамасыз етуден
басқа Казақстанның заңдарын және халықаралық келісім-шарттарын бұзушылықты
анықтаумен де айналысады.
Кедендік органдарының құқықтық қорғаудағы қызметінде құқықтық -
әкімшілік формасы айқындалады: кедендік және
валюталық бақылауды жүзеге асыруда анықталған жолмен, тарауларды
кедендік дайындықтан өткізуден және әкімшілік тарапынан тәртіп бұзушылықты
және қылмыстық, кедендік, валюталық, салықтық және басқа заңдылықтардың
түрлері бойынша кедендік органдарының құқық қорғау кызметінде әкімшілік іс-
жүргізу формасы әкімшілік іс-жүргізу іс-әрекетімен айкындалады және
құқықтық-әкімшілік нормаларын кедендік ережені орындаудан бас тарту
фактілерін тексеруге бағытталады.
Бұл іс-әрекеттер кедендік ереже мен әкімшілік
нормаларының бұзылғанын байқаған жағдайда тиісті үлгіде хаттама
толтырылады.
Кедендік органдарының құқық қорғаудағы кылмыстық іс-жүргізу формасы
тергеу органы ретінде қылмыстық белгілері бойынша, дерекгерге сүйене
отырыл, олармен күресу кедендік органдарының құзырына жүктелген
(контрабанда және т.б.) жағдайда қылмысты істі ашуымен айқындалады.
Кедендік органдарының кызметінің маңызды формасы болып өзінің және
кызметкерлері мен оның отбасы мүшелерінің кауіпсіздігін камтасыз ету болып
табылады.
Кедендік органдарының қызметінің бір түрі кұкық корғаудың элементтеріне
енетін (криминалистикалық) арнаулы (іздестіру, барлау) кызметі жедел-
іздестіру кызметі болып табылады.
Бұндай қызмет түрінің тағайындалуы кедендік бақылаудың-қылмыс жасаудың
алдын алудың, кедендік ережелердің орындалу тиімділігін арттырады.
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы аркылы тауарлар мен көлік
кұралдары тасымалданарда Қазакстанның азаматтығы барлығына қарамай сыртқы
экономикалық іс-әрекетке (жеке және занды тұлғалар) қатысушылардың барлығы
да кеден заңдылықтарының ережесінде көрсетілген ескертпелерге ілесуі керек.
Осы ережеге мынадай кажетті шарттар енеді, тиісті кеден режимдерін
анықтау, кеден бақылауынан өту, кеден құжаттарын даярлау, кеден төлемдері
мен салықтарын жинау, кедендік жеңілдіктерді пайдалану мен басқа да
ережелер Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы заң күші бар
Президенттің Жарлығына сәйкес Казақстанның әкімшілік заңына арнайы сілтеме
жасамай-ақ тәртіп бұзушылыққа жауапкершілігі
карастырылған. Кеден ережесінің бұзылғандығы жөніндегі істері кеден
органдарының лауазымды түлғалары арқылы жүргізіледі.
"Тұлға" үғымына заң шығарушылар жеке және заңды тұлғаларды (отандық және
шетелдік заңды түлғаларды, жеке кәсіпкерлерді, жеке түлғаларды) сонымен
қатар лауазымдық тұлғаларды жатқызады.
Лауазымдық тұлғалар егер де олардың қызметтік міндеттеріне белгіленген
талаптарды орындауды қамтамасыз ету болса, ал оның орындалуын бақылау кеден
органдарына жүктелген заңды тұлғалармен жеке кәсіпкерлердің жауапқа
тартылуы лауазымды тұлғаларды жауапкершілікке тартудан босатпайды.
Әскери қызметшілер мен басқа да тұлғалардың әкімшілік жауапкершіліктің
негізі болып табылады. Себебі, олар кеден ережесін бұзған жағдайда оларға
жарғының күші жүргізіледі. Бұл санатқа жататындар : әскери қызметкерлер
және қарулы күштердің жиынына шақырылған әскерміндеттілер, шекаралық және
әскери қызметкерлер, Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік
комитетінің және ішкі істер органдарының басшылық және қатардағы
құрамындағы тұлғалар.
Шетелдің заңды және жеке тұлғалары жалпыға бірдей негізде
жауапкершілікке тартылады.
Кеден ісі туралы Заңды тәртіп бұзушылыққа жауапкершіліктің 40
белгіленген кеден ережесі қарастырылған. Айыппұл мөлшері бұрынғыға
қарағанда көбейтілген. Бүдан басқа да 13 баб әкімшілік құқық бұзушылықты
қамтиды.
Кедендік құқық бұзушылықтың негізгі объектілері болып табылатын тауарлар
мен көлік құралдары тәркілеу, кеден шекарасы арқылы жасырын орындарды
пайдалану арқылы тауарлар мен көлік құралдарын жасырын өткізу жөнінде
тәртіп бұзушылыққа жауапкершілік туралы "Кеден ісі туралы" Заңның тоғызыншы
бабында қарастарылған (270,277,282,284,287-291 баптар). "Кеден ісі туралы"
Заңда кеден ережелерін бұзғаны үшін жазаға тартудың мерзімі айкындалған
(258 бап).
Өте маңызда мәселе ол кеден ережелерін бұзғаны үшін ықпал ету
шараларының қолданған кезде заңдылықты қамтамасыз ету. Ешкімді де кеден
ережелерін бұзғаны үшін Казақстан Республикасының заңдарымен көзделген,
негізден және тәртіптен өзгеше ықпал ету шаралары қолданылмайды.
Жоғарыда көрсетілген талаптарды орындау камтамасыз етіледі:
жоғарғы кеден органдарының және оның лауазымды тұлғаларының
тарапынан жүйелі бақылау болғанда;
прокурорлық кадағалаумен;
кедендік құқык бұзушылық туралы істер бойынша кеден
органдарының қаулыларына, шешімдеріне, әрекеттеріне
немесе әрекетсіздігіне шағым жасаумен.
Кедендік құқық бұзушылнқ жағдайларын белгілеудегі іс жүргізу және
басқа да іс-әрекеттерді шартты түрде екі топка бөлуге болады.
Бірінші топта кеден органдарының лауазымды түлғаларының өндірістегі
кеден ережелерін бұзғандағы туралы істің қаралуының
процесуалды іс-әрекеті жатқызылады, атап айтқанда:
кеден ережесін бүзғандығы үшін жауапқа
тартылушы
тұлғадан сұрақ алу;
куәден сұрақ алу;
кедендік зерделеу;
тануға ұсыным;
сараптама;
тауарлар мен көлік кұралдарын алу.
Екінші топқа кеден органдарының кеден ережесін бүзғаны туралы істің
өндіріске жіберілуін қамтамасыз ететін өкілетті мазмұнды тұлғаның
іс-жүргізу және басқа да іс-әрекеттері жатқызылады, олар:
құжаттарды талап ету;
ақпараттар алу;
тұтқынға алу;
ревизорлар, тексерулер, түгелдеулерді өткізу;
тұлғаны кеден органына әкелу;
әкімшілік тарапынан ұстау.
Кеден ісі туралы Заң кеден ережелерін бұзғаны үшін жаза қолданудың
жеңілдетілген нысанын белгілейді. Қарастырылған 40 бұзушылықтың 19 құрамы
бойынша егер осындай құқық бұзушылық жасағаны үшін ескерту немесе айыппұл
ретінде жаза қолданылатын болса Заңның 370 бабы бойынша тұлға өзінің кеден
ережесін бұзғандығын мойындағанда жаза қолданудың жеңілдетілген
нысанын қолдануға сәйкес, құқық бұзушы сол мезетте айыппұлын төлеп
бітімге келе алады.
"Кеден ісі туралы" кеден ережелерін бұзғаны туралы істердің бірігуі мен
бөлінуінің іс-жүргізу мүмкіндігін қарастырушы ҚР кеден органдарының
лауазымды тұлғасының каулысы бойынша өндірістегі қарауға алынған кеден
ережелерін бұзғаны туралы істің бірігуі мен бөлінуі жүргізіледі.4
Кеден органдарының, басқа да құқыққорғау органдары сияқты жедел-
іздестіру қызметімен айналысуға құқылы. Жедел-іздестіру қызметінің мазмұны,
сипаты ҚР қылмыстық-процессуалдың Кодексінде ІІЖедел-іздестіру қызметі
туралы", Кеден кодексінде айқындлған.
Аталынған 4'Жедел-іздестіру қызметі туралы" Заңда, жедел-іздестіру
қызметі заңдылытқтың конституциялық принцптеріне, адамдардың ерекшелігі мен
құқығының салынуына, реттелуіне, сонымен катар құпиялылығына негізделеді.
Кеден органдарының жедел-іздестіру қызметінің өзгешелігі, қылмыс
жасаушыларды ұйымдастырушы тұлғаны анықтау, кеден органдары анықтама
жұмыстарын жүргізу, сонымен қатар халықаралық кеден ұйымдарының басқа да
шетелдік құзырлық орындардың сұрауы бойынша ҚР кеден мәселелері бойынша
халықаралық келісім-шарттарына сәйкес жұмыстармен айналысу болып табылады.
Жедел-Іздестіру қызметінің өзіндік бағьты болып табылатыны, ол өздерінің
қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Жедел-іздестіру қызметі туралы" Заңның 8 бабы жедел-іздестіру
қызметін жүргізуші органдарының өкілеттігін толық әшекелейді. Осы заңның,
11 бабының, негізінде кеден органдары мынадай жедел-іздестіру іс-шараларын
жүзеге асырады, олар азаматтардан жауап алу; анықтамалар жүргізу;
анықтамалар жүргізу; салыстыра зерттеу үшін үлгілерді жинау; заттар мен
құжаттарды зерттеу; бақылау; тұлғаның бірдейлігін анықтау; ғимаратты,
жергілікті учаскені және көлік құралдарын тексеру; жеткізіп беруді бақылау.
Оларға пошта, телеграф басқа да байланыстарды бақылауға, сонымен бірге
телефондағы нөмірлерін тыңдауға құқық берілген[3].
Қазақстан Республикасының шикізаттың, қару-жарақтың, есірткі
контрабандасының тасымалдау масштабы кеңіген сайын кеден органдарының жедел-
іздестіру қызметінің де маңызы арта түсуде, Жедел-іздестіру шараларын
өткізу үшін негіздеме болып табылатындар: қылмысты істің қаналғандығының
барлығы; қылмыстық жазадан бас тартушы немесе соттан, тергеуден жасырынып
жүрген тұлғалар жөнінде түскен ақпараттар; тергеушінің тапсырмасы: сот
анықтамасы немесе прокурордың нұсқауы; халықаралық құқық қорғау ұйымдарының
және шетелдік құқық қорғау органдарының сұрауы бойынша.
Жедел-іздестіру шараларын жүргізудің тактикасы мен ұйымдастырылуы
мемлекеттік құпиялылықты кұрайды. Осындай шараларды өткізу барысында
ақпараттық жуйелер, бейне және аудио жазбалар, кино, фото түсірімдер
пайдаланыуы мүмкін. Кеден органдарының практикасында заттар тығылған
жасырын орындарды табу үшін рентген аппараттары мен металдарды анықтайтын
приборларды дәл қолданады.
Меншік түріне қарамастан жеке және заңды тұлғалардың телефонмен
сөйлескен сөздерін тыңдау үшін мекемелер мен кәсіпорындардың, ұйымдардын
станциялық аппаратына қосылуы КР ҰҚҚ органдарының техникалық-жедел
іздестіру құралдарын қолдану арқылы жүзеге асырылады,
Азаматтардың конституциялық құқығын шектейтін жедел-іздестіру шараларын
өткізу тек прокурордың тиісті санкцясы болғанда ғана жүргізіледі.
Кейінге қалдырған жағдайда ауыр қылмыс жасауға әкеліп соғатын болса
(мысалы. контрабанда ауыр қылмысқа жатады), сонымен бірге ел қауіпсіздігіне
қауіп төнуі жөнінде деректер табылса онда органның басшысының қаулысы
бойынша жедел-іздестіру шараларын өткізуге болады, бірақ міндегті түрде
прокурорға ескертуі қажет және жедел-іздестіру шаралары жүргізілген кезден
бастап 24 сағаттың ішінде прокурордың санкциясын алуы тиіс,
Жедел-іздестіру қызметінің нәтижесіндегі қылмысты істі қозғау үшін негіз
болып табылуы мүмкін және де анықтама органдарына, сотқа жіберіледі. Оны
айғақ ретінде қолдану үшін, қылмыстық-іс жүргізу заңдылықтардың талабына
сай тексеріп, дайындалады.
Кеден органдарының жедел-іздестіру кызметінің ''бакшау жасалатын
жеткізілімдер" әдісі спецификалык нысан болып табылады. Бақылау жасалатын
жеткізілімдер" әдісі кеден саласы үшін тән кұблыс. Сондықтан да олар кеден
заңнамаларында қарасты рыл ған,5
КР Кеден кодексі ''бақылау жасалатын жеткізілімдер" әдісінің негізі
мен өткізу тәртібін анықтайды, соның ішінде есірткі кұралдары мен
жүйкеге әсер ететін заттарды.
Бұл Қазақстан Республикасының есірткінің кеңінен таралу қаупінің осуінен
туыгндап отыр, Мемлекеттік шекара есірткі бизнесі үшін, есірткіні ел ішіне
әкелуге және сыртқа тасымалдауға пайдалануда. ''Бақылау жасалатын
жеткізілімдер'1 әдісін қолдану жөніндегі шешімді Қазақстан Республикасының
Кеден органдары қабылдайды. Баратын жері шет мемлекет болса, Қазақстан
Республикасында кылмыстық Іс қозғалмайды, ал қабылданған шешім жөнінде
прокуратураға тез арада ескертеді. Осы әдіс заңда көрсетілген басқа
жағдайларда да қолданылуы мүмкін,
Жеткізіліп берілуі кеден органдарының бақылауындағы заңсыз партия, әрі
карай тасымалдау үшін ұсталып, есірткілердің толықтай немесе біраз бөлігі
ауыстырылып, қалдырылуы мүмкін. ТМД-ның қатысушы мемлекеттерінің Үкіметтері
1988 жылғы Конвенцияның негізіне сүйене отырып кеден ісіне ынтымақтастықпен
өзара көмек көрсету туралы келісім жасады. Есірткілер мен жүйке улағыш
заттардың заңсыз айналымымен күресуде күштерін біріктіре отырып, олар
жүктерді пошталық жіберімдермен көлік кадрларын қадағалауға келісімге қол
жеткізді.
Кеден заңдарына сәйкес "бақылау жасайтын жеткізілімдер" әдісін қылмыс
жасаудың ролі болған баска заттарға да қатысты немесе ҚРҚҚ 209 және 250
(контрабанда) баптарында көрсетілген заттарға қолданылуы мүмкін. Жедел-
іздестіру қызметін жүзеге асырушы кеден органдарының бекіткен шешімнің
негізінде бақылау жасалатын жеткізушілер тауарлардың, заттардың және еркін
айналымына тиіс шектелген.
II – тарау. Контрабанда - экономикалық қызмет
саласындағы қылмыстық әрекет ретінде.
Контрабанда соңғы жылдары Қазакстанға экономикалық нұқсан келтірмейтін
экономикалық қылмыстың тараған түрінің бірі болып отыр. 1989 жылдан бастап
сыртқы экономикалық байланыстарға мемлекеттік монополияның алуына
байланысты, сала тез көбейіп кетті және соған сәйкес заңсыз экпорттық
операция жасаушылардың саны да артты, Заң шығарушы контрабанда қылмыстық
жауапкершілікті белгілейді. Экономикалық контробанда дегеніміз, кеден
бақылауынан жасырын түрде немесе кедендік идентификация немесе жалған
құжаттар арқылы, декларация жарияламай, болмаса кеден шекарасы арқылы
өткізуге болмайтын, дұрыс емес тауарларды, құндылықтар мен заттарды кеден
шекарасы арқылы өткізуге арнайы ережесін айтады. 209-бап Экономикалық
контрабанда.
1. Қазақстан Республикасының кедендік шекарасынан кеден
бақылауын жанай немесе оған жасырын, не құжаттарды немесе
кедендік іздестіру құралдарын алдап пайдалану арқылы
тауарларды немесе өзге де заттарды, осы Кодекстің 250-бабында
көрсетілгендерін қоспағанда, не декларацияланбаумен немесе
күмәнді декларациялаумен кедендік шекарадан өткізуге
тиым салынған немесе. өткізу шектелген, кедендік шекара
арқылы өткізудің арнайы ережелері белгіленген тауарларды,
заттар мен құбылыстарды ірі мөлшерде өткізу -екі жузден бес жүз айлық
есептік корсеткішке дейінгі мөлшерде немесе сотталған адамның екі айдан бес
айға дейінгі кезеңдегі жалақысының немесе өзге де табысының мөлшерінде
айыппұл салығына, не төрт айдан алты айға дсйінгі мерзімге қамауға, не бір
жылдан екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарына, не жүз апталық есептік
көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе сотталған адамның бір айға дейінгі
кезеңдегі жалақысының немесе өзге де табысының мөлшерінде айыппұл салыққа
отырып немесе үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға
жазаланады.
2. Нақ сол әрекет:
а) бірнеше рет;
б) лауазымды адам өзінің кызмет бабын пайдаланып;
в) кеден бақылауын жүзеге асырушы адамға күш қолдана
отырып жасалса, мүлкі тәркіленіп немесе онсыз екі жылдаң бес
жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
3. Осы баптың бірінші немесе екнші бөліктерінде
көзделген, ұйымдасқан топ жасаған әрекеттер -
мүлкі тәркіленіп, үш жылдан сегіз жылға дейінгі мерзімге бас
бостандығынан айыруға жазаланады,
Ескерту. Осы бапта көзделген әрекетгер, егер өткізілген тауарлардың күні
бір мың айлық есептік көрсеткіштен асса, Ірі мөлшерде жасалған әрекеттер
деп танылады.
1. Контрабанда, ең алдмен, мемлекеттің экономикалық
мүддесіне нұқсан келтіреді, себебі, біріншіден - әкелетін және
шығарылатнн тауарларға белгіленген аяымдар мемлекетгік
бюажеткс түспсйді.
Екіншідсн, еддің экономикасы үшш өтс кажетті боягандыкган сыртқа
шьтғар\та тыйым салынған тауарлар (стратегиялық мақсаггағы шикізат)
окетіледі.
2. Контрабанданың нетвгі тікелсй обьектісі - ме^иексттің
каржыдътқ қызметі,
3. Қосымша обьектісі - Казақстан Республикасьтның кедендік
шекдрасын кссіп өту ережссі.
Контрабанданың затына және субьектісіне байлаңысты оның факультативі
объектілерінс қоғамдык қауіпсіздік, мемлекеттік органдардьщ кшметі,
Казақстан Республикасының саяси мүадесі, Казақстан халкының дснсаулыш,
қоғамның моральдық бастауы, Кгізакстан халқьоіың тарихи-мәдени мүралары
жатады.
Кдомыстықзаттары - гауарлармен баскддай заттар.
Кдзақстан Республикасының Президентінің 1995 жылғы
20 шілдсдегі Қазакстан Респубяикасындағы кеден ісі туралы"
заң күші бар Жарлығьшың 18-бабыңың 18-тармағына сәйкес,
тауар дегеніміз - материалдык дүниенің кез келген материалдық
заты, оның ішінде валюта, валюталык кұвдьтлық, куатгык. электр,
жылу немесе баска түрлері осн баптың 21-тармағында
керсетцігсн көлік күралдарынан басқа көлік құралдары, ал осы
баптъщ 21-тармағына сәйкес көлік қүралдарына халықаралық
4. тасымалдау және тауарлар үшін пайдаланылатын кез келген құрал,
оған контейнер мен басқа да көлікті құрал-жабдықтар жатады",
Сонымен қатар, кедендік шекара арқьлы алып өту үшін арнаулы ереже
белгіленген, кедсндік шекара алып өтугс тыйым салынған немесе шектеу
қойылған заттар мен құндылыктарда бұл қылмыстың заты бола алады.
6. Кедендік шекара арқылы алып өтугс тиім салынған
заттардың тізбссі Казақстан Республикасының Министрлер
Кабинетініц 1993 жылғы 19 ақпандағы "Қазақстан
Республикасының шекарасы арқылы алып өтуді декларапиялау
және оның тәртібі туралы" қаулысының № 5 тіркемесінде
берілген. Оған мемлекеттік және коғамдық кұрылысты күйретуге
бағытталған, соғысты, террорлы, зорлықты, нәсілшілдікті
насихаттайтын баспа және бсйнелеу материалдары, сондай-ақ
порнографиялық мазмұндағы материалдар, өнер туындылары,
көне заттар және басқа едәуір көркемдік, мұндағы материалдар.
өнер туындылары, көне заттар және басқа дәуір керкемдік,
тарихи, ғылыми немесе мәдени құндылығы бар заттар кірген.
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы алып өтуге
шектеу салынған заттар тізбесі сол қаулының; № 6
тіркемесінде берілгсн, Оған ғылыми, көркемдік, табиғи немесе
мәдени құндылығы бар заттар, есірткі затына жатпайтын дәрі-
дәрмектер, радиоэлектроңдық кұралдар, байланыс құралдары
және жоғары жиілікті құрылған құрылғылар, жарқырауық
тастардың (құнды тастардан басқа), коллекциялық және сирек
минералдардың, палеонтологиялық қалдықтардың үлгілері, авто,
мото көлік құралдары және басқалар кірген.
Қылмыстың обьективтік жағы - осы кодекстің 250-бабына
көрсетілгендерден басқа тауарларды және басқа заттарды ірі
мөлтшерде кедендік шекара арқылы алып өтугс бслсснді
бағытталған бслсенді әрекетпен сипатталады.
Жоғарыда аталған Жарлықтың 18-бабының 9-тармағына
сәйкес Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
алып өту дегсніміз - "тауарларды және көлік кұралдарын кез-
келген тәсілмсн Қазақстан Республикасының кедендік аймағын
алып кірумсн немесе сол аймақта алып шығумен байланысты
әрскет жасау, оған халықаралық жіберулермен өткізу, құбыр мен
тасымалдау көлігін және электр жүйсінің пайдалану да
кіреді.Көрсетілген әрекеттерге мыналар жатады: Қазақстан
Республикасының кедендік аумағына тауарларды және көлік
құралдарын алып кіру, еркін кедендік қоймалардың аумағына
Қазақстан Республикасының кедендік аумағының қалған бөлігіне
алып кіру - Қазақстан Республикасының кедендік шекарасын іс
жүзінде кесіп өту; басқа жағдайларда Қазақстан
Республикасының кедендік аумағынан тыс жаққа не еркін кеден
зоналар аумағына, немесе еркін қоймаларға тауарлар мен көлік
құралдарын алып шығу ниетін жүзеге асыруға тікелей
бағытталған әрекеттер жасау, атап айтқанда кедендік декларация беру".
10. Сонымен, тауарларды немесе басқа заттарды алып кіргенде Қазақстан
Республикасыңың кедендік шекарасы іс жүзінде кесіп өтіледі, ал алып
шыққанда - кедендік декларация беріледі. Сондықтан да? Қазақстан
Республикасының кедендік аумағына алып кіргенде, оның ішінде еркін кедендік
зоналар аумағы мен еркін қоймадан кедендік аумақтың басқа бөлігіне алып
кіргенде тауарлар мен басқа заттардың кедендік шекараны іс жүзінде кесіп
өткен кезінен бастап, ал тауарларды кедеңдік аймақтан алып шыққанға, сондай-
ақ оларды Қазақстан Республикасының кедендік аумағының қалған бөлігінен
еркін кедендік зоналар аумағына және еркін қоймаларға алып кіргенде -
кедендік декларация берген кезден бастап контрабанда аяқталған қылмыс болып
саналады.
11. Алып өту мына тәсілдердің біреуі арқылы жасалуы мүмкін;
а) кедендік бақылауды айналып өту;
б) кедендік бақылаудан жасыру;
в) кедендік ұқсастыру құжаттарын немесе құралдарын алдап
пайдалану;
г) декларация жасамау, не
д) кедендік шекара арқылы алып өтуге тыйым салынған
немесе шектеу салынған заттар мен құндылықтарды жалған
д екл арация л ау,
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының "Контрабанда
үшін қылмыстық жауапкершілік туралы заңдарды қолдану практикасы туралы"
қаулысының 5-тармағына сәйкес, контрабанда жасаудың жоғарыдағы
бірінші тәсілінде контрабанда заттарын кеден бекеттерін, өткізу
пунктерін және
кедендік рәсімдеу жүргізу үшін Қазақстан Республикасының заңда-рымен
және кеден органдарымен белгіленген басқа органдарды айналып өтіп немесе
рәсімдеу жүргізілетін уақыттан басқа кезде жібереді немесе алып өтеді.
12. Қылмыстың обьективтік жағы - тіке ниет түріндегі кінә.
Айыпты адам тиісті тауарларды немесе басқа заттарды кедендік
шекара арқылы ірі мөлшерде өткізіп отырғанын түсінеді, осы іс-
әрекетті жасағанды қалайды. Тауарлар мен басқа заттарды алып
өтудің балама тәсілдерінін кемінде біреуін адам ойластыруы
қажет
Бұл бапты қалыптастырғанда жаза тағайындау кезінде ескерілуі мүмкін
себеппен мақсат қалып қойған. Контрабанда жасаудағы мақсат, әдетте, пайда
табу, ол жазаны жекелеу принципін жүзеге асыру кезінде сот практикасында
ескеріледі.
13. Қылмыс субьектісі - жасы 16-ға толған, есі дұрыс адам.
14. Осы баптың 2-бөліміне сәйкес контрабанданы
сараланған нышандарына контрабанданы бірнеше рет жасау, өз
қызмет бабын пайдаланып лауазымды адамның жасауы, кеден
бақьлауын жүргізушігс күш қолдану' жатады.
15. Контрабанда бірнеше рет жасалынды деп саналады, егер
ол екі немесе одан көп рет жасалынса. Бұл жағдайда контрабанда
үшін бұрынғы соттылығының алынбағаны немесе жойылмағаны,
не бұрын жасаған контрабандасы үшін адамның қьлмыстық
жауаптылықтан босатылмағаны анықтауға тиіс,
Өз қызмет бабын пайдаланып контрабанда жасаған лауазымды адамға
қызметтік борышы бойынша кеден немесе шекара бақылауын, Қазақстан
Республикасың мемлекеттік немесе кедендік шекарасы арқылы өтетін тауарларды
немесе басқа құндылықтар мен заттарды қарауды жүзеге асыратын және шекараны
кесіп өтуге рұқсат беретін адам жатады.
Өз қызмет бабын пайдаланып осындай адамдар жасаған контрабанда
лауазымдық қылмыстар заңының баптары бойынша қосымша саралауды талап
етпейді,
16. Қызмет бабын пайдаланып контрабанда жасаған өзге
лауазымды адамдар жалпы негізде жауапқа тартылады, яғни
лауазымды қылмыстар туралы қылмыстық заң нормаларын
қолдану көзделген қылмыстардың жиынтығы бойынша және осы
саралаушы нышанға сілтемесіз қылмыстық кодекстің
Контрабанда туралы бабының тиісті бөлігімен жауапқа тартылады (ҚР
Жоғарғы Сот Пленумының Қаулысының 9-тармағы),
Контрабанданы кеден бақылауын жүргізуін адамға күш қолдану арқылы жасау
дегені - күш қолдану немесе психикалық қысым жасау. Күш қолдануға ұрып-
соғу, денсаулығына (жеңіл, орташа немесе ауыр) залал келтіру, т,б. жатады.
Егер кеден бақлауында жүргізетін адамын өлтірсе, кылмыстық кодекстің 206
және 96 баптарының жиынтығытығы бойынша саралана тиеді.
Психикалық қысым жасағанда денсаулыққа закым келтір немесе өлтіретін деп
қорқытады.
17. Котрабанданың ерекше сараланған нышаны, осы баптыңң 3-бөлігіне
сәйкес, контрабанданы үйымдаскан топтың, яғни контрабанда жасау үшін алдын
ала бірлескен тұракты бір топ адамның жасауы (КР Жоғаргы Сот Пленумының
Каулысынын 10-тармағы).
Казақстан Республикасының кеден аумағынан тысқары әкетілетін тауарлардың
кеден құны шот-фактурада көрсетілген тауардың бағасы, сондай-ак егер олар
шот-фактураға енгізілмесе, мынадай нақгы шығыстардын негізінде анықталады:
1, Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тауарды әуежайға,
кемежайға дейін жеткізу немесе тауарды баска жерге әкету Іле Ертыстары;
тасымалдау күны;
тауарларды тиеу, түсірус, кайта тиеу мен басқа көлікке ауыстырушы Іле
Ертыстары. Сақтандыру сомасы;
Сатушы шсккен шығыстар:
комиссиялық және делдалдық сыйақылар; егер Сыртқы экономикалық құрметтің
тауар номенкулатурасына сәйкес бағаланатын тауарлар мен біртүтас кадралатын
болса, контейнерлердің І-темесе баска көп айналымға түсетін ыдыстардын
құны;
Орама материалдары мен орап-түю жүмыстары кұнын қосқанда,
орап-қаттаушының құны. Қазақстан Республикасынын кеден аумағына әкелінетін
КР Жоғарғы Сот Пленумының Каулысы 10-тармағы.
тауарлардың кеден қүны Тариф және сауда туралы бас келісімнің (ТСБК)
кедендік бағалауының жалпы қағидаттарына негізделеді.
Казақстан Республикасының кеден аумағына әкелінетін тауарларды бағалау
жүйесін қолдану тәртібі осы Жарлық ережелері негізінде Қазақстан
Республикасының Министрлер Кабинеті белгілейді.
Кеден делдалы ретінде қызметті жүзеге асыру, Қазақстан Республикасыны
орталық кеден органының лицензиясыз "кеден далдалы" атауын өз атауында,
жарнамасында немесе өзге де хабарда пайдалану және егер мұндай лицензия
қайтарылып алынса немесе оның қолданылуы тоқтата түрылса, не штатта
Қазақстан Республикасы орталық кеден органының біліктілік аттестаты бар
кеден қүжаттарын ресімдеу жөніндегі маман болмаса не біліктілік аттестаты
жоқ адамның немесе мүндай аттестаттан айрылған, немесе біліктілік аттестаты
қайтарып алынған немесе мүңдай аттестаттың қолданылуы тоқгата тұрылған
адамның кеден делдалы атынан кеден құжаттарын рәсімдеу жөнінде іс-әрекет
жасауы немесе Қазақстан Республикасы аталық кеден органына күмәнді
мәліметтерден тұратын күжаттарды ұсынуы нәтижесінде алынған лицензияны
кеден делдалының пайдалануы, сондай-ақ осы баптың екінші бөлігінде
көзделген әрекеттерден баска, әрі қылмыс белгілері болмаған жағдайда
осындай қызметтің өзге де шарттарын бүзу, -
құқық бұзушылыққа жол бермеген адамға ең төменгі бес жалақыдан он
жалақыға дейінгі мөлшерде айыппүл салуға әкеп соғады.
Қылмыс белгілері болмаған жағдайда, кеден делдалының немесе оның
қызметкерлерінің заңмен қорғалатын құпиядан не жасырын хабардан түратын
мағлұматтарды өз мақсаттарына пайдалануы, жария етуі осындай мағлұматтарды
үшінші бір түлғаға, оның ішінде бүған уәкілдігі жоқ мемлекеттік органдарға
беруі, - лицензияның немесе біліктілік аттестатының қолданылуын тоқтап тұру
арқылы кеден дедцалына ең төменгі он жалақыдан жиырма жалақыға дейінгі
мөлшерде айыппүл салуға әкеп соғады.
250-бап. Айналыстан алынған заттардың немесе айналысы шектелген
заттардың контрабандасы
1. Кедендік бақшаудан тыс немесе жасырын жасалған құжаттарды немесе
кедендік теңдестіру кұралдарын алдап пайдалана отырып, не есірткі заттарды,
жуйкеге әсер ететін, күшті әсер ететін, улы, уландырғаш, радиоактивті
немесе жарылғыш заттарды, қару-жарақты, әскери техниканы, жарылғыш
құрылғыларды, атыс қаруы мен оқ-дәрілерді, жаппай қырып жоятын қарудың
ядролық, химиялык, биологиялық және де түрлерін, жаппай құртып жою
қаруларын жасау үшін пайдаланылуы мүмкін материалдар меп жабдықтарды
декларациялаумен ұштастыра мемлекеттің кеден шекарасы арқылы өткізу -мүлкі
тіркіленіп немесе онсыз бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан
айыруға жазаланады.
2. Дәл сол әрекет:
а) бірнеше рет;
б) лауазымды адам өз қызмет бабын пайдалана отырып;
кеден бақылауын жүзеге асырушы адамға күш қолдана отырып
жасалса - мүлкі тәркіленіп немесе ескі жылдан жеті
жылға дейінгі мерзімге не онсыз бас бостандғынан айыруға
жазаланады.
3, Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде
көзделген, ұйымдасқан топ жасаған әрекеттермүлкі тәркіленіп немесе онсыз
бес жылдан екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Қылмыстық обьектісі айланыстан алынған заттардың
аясындағы қоғамдық қауіпсіздік.
Есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін, күшті әсер ететін,
улы, уландырғыш, радиоактивті немесе жарылғыш заттарды, қару-
жарақты, әскери техника, жару құрылғыларды, атыс қаруы мен оқ-
дәрілер, жаппай қырып жоятын қарудың ядролық, химиялық,
биологиялық және басқа да түрлері, жаппай қырып жою
қаруларын жасау үшін пайдаланылуы мүмкін материалдар мен
жабдықтар қарастырушы қылмыстық заты болып табылады,
Қазақстан Рсспубликасының заңына сәйкес бақылауға жататын
есірткілік заттар мен жүйіткіге әсер ететін заттар
және
прекурсорлардың тізіміне кіргізілген синтетикалық немесе табиғи
тегісті заттар есірткілік жүйкеге әсер етсін деп танылады.
Қатты әсер ететін және улы заттардың тізімі Қазақстан
Республикасында бақылануы тиіс уландырғыш заттар тізімінде
ерекше көрсетзілген.
Уландырғыш заттардың қатарына адамның орталық нерв
жүйесіне тиісті тыныс мүшелеріне әсер ететін, олардың
•зақымдануын тудыратын өте улы, химиялык реагенттер мен
олардың қосылғылары жатады.
Уландырғыш заттар:
а) жүйкені жансақтандыру;
б) жалпы улы;
в) теріні ісіндіруші;
г) тұншықтырғыш;
д) тітіркендіруші болып бөлінеді.
6. ҚР "Атом энергиясын пайдалану туралы" Заңының 1-
бабына сәйкес, радиоактивті материалдар қатарына ядролық
материалдар немесе оларды жаңадан жасап шығара алатын
материалдар, яғни ядроларды өздігімен ыдырай алатын химиялық
элементтерден тұратын материалдар, радиоактивті шығындар
жатады.
Жарылғыш заттар оқ-дәрі, тротил, нитроглицерин,
аммопол және жарылғыш реакциштарына қабілеті бар химиялық
заттар мен олардың қоспасы.
Қару-жарақ, әскери міндеті бар өнімдердің әр түрлі
түрлері жатады: жаттығу құралдары, байланыс құралдары,
навигациялық приборлар, радиолакаторлар, қорғаныс қүралдары.
Әскери техника - бұл қарулы күштердің әскери
дайындығы мен әрекеттер жүргізуді қамтамасыз ету үшін
қолданылатын техника (үнғақтар, танкілер, бронетранспортерлер,
жаяу әскердің әскери мапиналары, т.б,).
Жарылғыс жасау үшін арналып кұрастырылған заттар
(механизмдер) жару сурылғылары болып табылады (запал
(түтатқыш), детонатор, жарғыш т.б.).
Оқ-дәрінің не басқа зарядтың энергиясының әсері
нәтижесінде гранат, снаряд, оқ ствол бойымен атып шығатын
қару - атыс қаруы деп аталады,
Оқ-дәрі кұрылғысы бойынша қарудың өзіне тиісті
түрлерімен ату үшін арналған және көздегенін нақылдайтын зат
немесе құрылым.
11. Ядролық қару қарсылас жақтың қол күші мен техникасын жаппай қыру
мақсаты үшін ғана арналған оқ-дәрілер, оларды межеге жеткізу құралдары мен
баскару қүралдары, Ядролық жарылыс кезінде қырып-жоюшының әсер оның сокқы
беретін толқындарынан, жарығымен сәулеленуден, жайылып кететін
радияциясынан, радиоактив зақымдануынан тарайды.
Жаппай қырып-жоюшы химиялық қаруға қарсылас жақтың қол күшін жашай қырып-
жою үшін ғана жасап Шығарылып, оларды сақтау, жеткізу, пайымдаушану
құралша орналастырылған аса улы химиялық құрылымдар жатады.
Ал адамдардың, жануарлардың, өсімдіктердің жаппай ауруын тарату ушін
арналған бактериологиялық кұралдардың жиынтығы биологиялық қырып-жою
құралдарына жатады.
Жаппай қырып-жою құралдарын жасау кезінде пайдаланылуы мүмкін
материалдар осы құралдар - бұлар жаппай қырып-жою қаруларын жасап-шығару
кезінде пайдаланылуы мүмкін шикізат, лабораториялык және өндірістік
жабдықтар. технологиялар,
13. Қарастырылушы қылмыстық обьективті жағы
айналыстап алынған заттардан Ітемссс айналысы шектелген
заттарды кедендік тексеру қуралдарын алдап пайдалана
отырып немесе оларды декларацияламай не жалған
декларациялаумен ұштастыра мемлекеттік кеден шекарасы
арқылы өткізумен байланысты,
14. Өткізу деп Қазақстан Республикасының кеден
шекарасын іс жүзінде кесіп өтуді айтамыз. Ол төмендегі
жолдардың бірі арқылы жасалуы мүмкін:
Кедендік бақылаудан тыс;
Кедендік бақылаудан тысқары;
Құжаттарды немесе кедендік теңдестіру құралдарын аздап
пайдалана отырып;
Айналыстан алынған немесе айналысы шектелген
заттардың декларациялануы немесе жалған декларациялауы.
Контрабанда жасаудың алғашқы жолы, ҚР Жоғарғы Сот Плетумынан 2004 жылғы
18 шілдед қабылданған Контрабанда үшін қылмыстық жауаптылық туралы қолдану
тәжірбиесі туралы" қаулысына сәйкес, контрабандалық заттарды кеден
бекеттерінен, өткізу жүктерінен және кедендік дайындауды жүргізу үшін ҚР
деген органдары мен заң арқылы белгіленген өзге жерлерден тыс немесе кеден
жұмысы үшін белгіленген уақытша тыс мерзімде жөнелтуден немесе өтуден
түрады. Контрабанданың екінші жолы заттарды алып өту кезінде кұпия
орындарды немесе іздеп-табудың қиындата түсетін басқа тәсілдерді
пайдаланудан немесе бір затты екінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
I - тарау Кеден ісіне катысты қылмыстардың ұғымы мен
түрлері, заңдылық сипаттамасы
II - тарау Контрабанда - экономикалық қызметтің
саласындағы қылмыстық әрекет ретівде.
III - тарау Кеден саласыңдағы қылмыстықтың алдын алудың
өзекті мәселелері
1. Қазақстан Республикасының Кеден ісі саласындағы
құқық бұзушылықгың талдамасы.
2. Кеден саласындағы қылмыстық алдын-алудың өзекті
мәселелері.
3.3. Қазақстан Республикасының Кеден органдарының негізгі
міндеттері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында Заңның
үстемділігін толық орнату және заңға бағынған азаматтарды қылмыстан қорғау,
сонымен катар билік пен заң күштерін кұқыққа қарсы жолдармен өздерін
байлықпен қамтамасыз еткендермен аяусыз күресу стратегиялық маңызды
міндеттің бірі ретінде аталды.[1] Бүл міндеттер мен құқық қорғау
органдарының ғана емес, басқа да барлық мемлекеттік институттардың күшімен
шешілуі тиіс, себебі Қазақстандағы криминогендік жағдай әлі де ауыр күйде
қалып отыр және бақылаудан шығып кету қаупі де жоқ емес.
Қазақстанда қылмыстық факторлардың өсуіне әсері ретінде әлеуметтік-
экономикалық потенциалға маңызды көңіл бөлінеді. Сонымен бірге мынаны естен
шығармау керек, мемлекеттің көлемінде қандай бір әлеуметтік-экономикалық
сипаттағы шаралардың ол қаншама жағымды болғанымен бәрібір криминалдық
көрініс береді. Мәселен, 2003-жылдың 9 айында еліміздің құқық қорғау
органдары экономикалық бағыттағы 11401 қылмысты анықтады. Соның ішінде
кедендік құқық қатынастары төңірегінде. Экономика саласындағы жасырын
қылмыстылықтың парақорлық, контрабаңда, заңсыз кәсіпкерлік және басқа да
түрлері бойынша жоғары екенін ескерсек 90 пайызға жетеді екен, ал олардың
шын мәніндегі көлемі 3-4 есе көп. Мәселен, мемлекеттік емес меншік
түрлеріне қол сұғушылық қылмыстарының анықталған саны бірнеше есеге өскен.
Қазақстанның кеден органдарының анықтама жүргізу органдарының құзырына
жататын қылмыстардың құрамында контрабанда үстемдік жағдайды алып отыр.
Қазақстан заңгерлерінің жүргізген көптеген зерттеулері, контрабандалық
заттарды жасырудың тәсілдерін таңдауда қылмыстық әрекеттің мынадай
элементтері бойынша анықталады, олар:
а) Қолсұғушылық қылмысының заты
б) Кеден шекарасы арқылы өту тәсілдері (автомобиль,
темір жолдарын, пошта байланыстарын пайдалана отырып,
контрабандашының өзімен).
в) Контрабандашының жеке қасиеті.
Сонымен, қазіргі кезде ұйымдасқан қылмыспен күресудің негізгі
бағыттарының бірі - контрабандамен күресу болып табылады. Қазакстан
Республикасының контрабандаға, әсіресе оның ұйымдасқан түріне байланысты
қылмыстың өсуі жоғалуда. Жоғары лауазым иелерінің қамқорлығының арқасында,
ел мүддесіне мүлдем қайшы стратегиялық маңызды ресурстарды пайдаланып,
заңсыз капитал айналымына ие болу контрабанданың өсуіне әкеліп соғады және
де бұл халықаралық, трансұлттық сипат алуда.
Осы санаттағы қылмыстардың саяси, экономикалық және әлеуметтік
кауіптілігі ерекше көп жоспарлы. Ол тек ҚР мемлекеттік шекарасы арқылы
өтетін тауарлардың немесе басқа қундылықтардың белгіленген алмасу тәртібіне
қол сұғушылық кана емес, ол елдің кредиттік-қаржы жүйесін де бұзады.
Контрабандистер өздерінің практикалық қызметінде өшпелі кезеңнің
қиыншылықтарын белсенді түрде пайдаланып қалуда, экономикада, мәдениетте,
өздерінің ықпалын кеңейтуді тырысуда, мемлекеттің халықаралық аренадағы
саяси беделін тусіруде, ҚР шикізат ресурстарының тонауда тікелей ат
салысуда. Бұл жөнінде соңғы кездегі шет жерге шикізаттардың контрабандалық
жолмен, контрабандалы, тусті металдардың, бағалы мәдени заттардың және т.б.
тасымалдануы куә.
Көптеген ұйымдасқан қылмыстық топтар өз қызметтерін есірткі саудасына
топтастыруда. Бар деректерге сәйкес, халықаралық есірткілік кылмыс өзінің
кең көлемді және үзақ мерзімді есірткі тасымалдау жөніндегі акциясын
Оңтүстік-Шығыс және Оңтүстік-Батыс Азиядан ТМД арқылы (бірінші кезекте
Қазақстан) Европадаға және Америкаға өткізуге жанталасып, әрекеттенуде.
Апиын мен героинді өндіретін жер мен өткізілетін аудандардағы баға
айырмашылығы есірткілік заттарының контрабандалық жолмен жеткізіліп беруі
қылмыстық әрекеттің ең пайдалы түрі болып отыр.
Қазақстанның есірткі рыногіндегі бүгінгі дабыл қағатындай жағдай, ол
Қазақстан үшін беймәлім есірткілер -героин, какайн, ЛСД, "экстази" және
т.б.
Контрабанда - мемлекеттің кедендік шекарасы арқылы өтетін, кедендік
бақылаусыз, оның қатысуымен немесе жалған күжаттарды пайдалану арқылы,
болмаса тауарлар мен бағалы заттардың декларациясын көрсетпеуі немесе
жалған ақпарат беру.3
Контрабандаларды жасау обьективті түрде кеден органдары алатын төлемдер
мен салықтардан бас тарту. Құқықтық мемлекет кұру процесінде және барлық
шаруашылық қызметінде еркін кәсіпкерлікпен нарықтық экономикаға өтерде
Кызақстан сыртқы экономикалық қызметке монополиялықтан бас тартты. Осындай
жағдайларда мемлекет пен оның институтарының өзінде экономикалық
кызығушылықтары мемлекеттік еріксіз көндіру құралдары арқылы қамтамасыз
етуге дайын еместігін байқатады. Жаңадан сыртқы экономикалық катынастарға
өту практикасы көптеген жағымсыз құбылыстарды анықтап берді. Нәтижесінде
кедендік және қылмыстық заңнамаларының бұзылуы едәуір өсті, мемлекетке
экономикалық шығындар мен саяси залал келтіруде.
Егер де бұдан бұрынырақ контрабандистер ұдттық мәдениетімізді тонаумен
ғана "шектелген" болса, сыртқы экономикалық қызмеіттің ықшамдалуына орай
еліміздің экономикалық ресурстарын тасымалдауы иек артуда.
Елбасының және Казақстан Республикасы Үкметінің мемлекеттік құқықтық
жүйесін одан әрі реформалау бағытындағы кабылдаған шаралары осындай
көріністерге ұлттық денгейде және мемлекетаралық қызметтестік пен өзара
қарым-қатыңастық негізінде карсы тұруды ескереді.
Казақстанның шет елдермен сыртқы байланысын кенейту жағдайында шетелдік
әріптестермен контрактіге тұру отандық өнім өндірушілердің сыртқы рынокқа
шығуы және бірлескен кәсіпорындардың құрылуы мен тауарлардың контрабандалық
жолмен кедендік шекара арқылы өтіп кету жолдарын кеңейте түсуде.
Бюджетке түспеген көп саладағы кедендік төлемдер мемлекетке орны
толмастан экономикалық зиян келтіруде. Контрабандалық әрекетке күрес
жүргізілгенде негізінде жоғары лауазымды түлғалардың және жемкор
шенеуніктердің, өзінің жағдайын кең көлемді контрабанданы үйымдастыруға
пайдаланатыны белгілі болды.
Қазақстан арқылы шет елдерде жүк және адам тасымалдауда бүған үлкен
септігін тигізуде, көпшілігінде ҚР кедендік шекарасынан тауарларды заңсыз
өгкізуге тырысады. Контрабандалық операцияларды жасарда көпшілігінде
қүжаттарды, лицензияларды, рээкспорттарды пайдаланады.
Жоғарыда айтылғандардың барлығында тақырыпты
зерделеудің актуальді екендігін көрсетіп отыр. Себебі контрабанда
барлық мемлекетке катысты және де өтпелі кезеңде шын
мәшіндегі ғылыми ой тиянақтылығын қажет етеді. Осы жұмыстың
актуальді екендігін біздің жас мемлекетіміз өз басынан өткеріп
отыр себебі ұиымдасқан қылмыстық ''кереметін" көрді.
Трансұлттық қылмыстың қоғамдағы бір ғана мемлекеттің емес,
көптеген мемлекеттердің экономикалық, саяси қызығушылықтарының
жазылуына кауіп төндірді. Осы бітіру жұмыстың айрықша жаңалық
контрабандалық қылмыстар туралы істер бойынша теориялық және эмпирикалық
материалдардың жинақталуы болып табылады[2].
Жұмыстың негізгі мақсаты кедендік қылмыстармен күресудің 'Құқықтық-
қылмыстық проблемаларын қарау. Жүмыстың тағы бір жаңалығы, онда аз
зерттелген контрабандалық қылмыспен күресудің өзекті мәселелері
қарастырылған.
Бітіру жұмысының әдістемелік негізін тағлымдық және кескіндік теориясы,
жалпы ғылыми принциптер, зерделеудің әдістері құрайды.
Автор жұмыс барысында отандық және шетелдік ғалымдардың кұқық
криминология, қылмыстық, саясат, қылмыстық іс жүргізу, кедендік және
әкімшілік құқық жөніндегі жұмыстары пайдаланылды. Сонымен бірге
Қазақстанның және Ресейдің көрнекті ғалымдары: Т.С. Әлібеков, А.Н. Ахпанов,
И.Ш. Борчашвили, Л,И, Гуров, С.Е.Еркснои, Е,И. Кайыржанов, М.Ч. Қоғамов,
М,0. Нүкенов, Б.М. Нұрғалиев, И.И. Рогов, Б.Х. Толеубекова, Н.П, Яблоков
т,б, еңбектері пайдаланылды.
Нормативтік базасын Қазақстан Республикасының Конституциясы кұрады,
қылмыстық заңдылық сонымен қатар кеден саласындағы заң актілері мен
заңдылықтар, құқықтық және жедел-іздестіру қызметі.
Бітіру жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды және пайдаланған
әдебиеттердің библиографиялық тізімінен түрады. Бірінші тарауында
контрабандалык іс-әрекеттің ұғымы ашылып, оның құқығы қылмыстық және
криминалистикалық сипаттамасы беріледі, кедендік кылмыстардың түрлері
қарастырылады.
Екінші тарау кедендік органдардың құқық корғау кызметінің мәселелеріне
арналған. Казақстан Республикасының экономикалық, саяси кауіпсіздігіне
едәуір нұқсан келтіретін контрабандалықпен күресудің мемлекеттік маңызы
барлығы атап көрсетілген.
Кедендік органдардың жедел-іздестіру қызметіне ерекше көңіл аударылды.
Үшінші тарау кеден төңерегіндегі қылмыстың алдын-алудың өзекті
мәселелерін карастыруға арналған.
I - тарау. Кеден ісіне катысты кылмыстардың ±ғымы мен
түрлері, зандылық сипаттамасы
Кеден органдары арнайы құзырлы мемлекеттік басқару органы немесе
атқарушы-басқарушы органы болып табылады. Жергілікті органдардың шешімдерін
орындауда кеден ісі бойынша басқарманың актілерін жасауға құқы бар. Олардың
кедендік қатынасты әкімшілік-құқықтық реттеуге катысу бағыты осында
байқалады.
Осындай реттеудің екінші бағыты кедеңдік, әкімшіліктік, қылмыстык,
мемлекеттік, халықаралық қаржылық азаматтық және басқа да сыртқы
экономикалык іс әрекетке және лауазымдық тұлғалар мен кеден органдарының
катысуымен болған іс жүргізулерде кұқықтық қатынастар саласында нормаларды
реттеу болып табылады.
Кеден саласындағы істерде мемлекеттік тетік бөлігі ретіндегі кедендік
органдармен сыртқы экономикалық іс-әрскттерге катысушылардың арасындағы
катынастарда жүздеген нормативті актілер бар.
Қүқықтық нормалары - бұл қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталған
мемлекет тарапынан белгіленген немесе санкцияланған және міндетті ережесі
қорғалынған тәртіп.
Құқықтық нормалары тұлғалардың, қоғамның және мемлекеттің мүддесін
білдіреді, анықтайды және қорғайды, олар құқық субьектілерінің ара-
қатынастарын істерін тиімді қолдануға бағытталған.
Казақстан Рсспубликясында кеден ісі Қазақстан Республикасының заң
актілсрі мен, Казақстан Республикасы Президентінің және Үкіметінің
актілерімен басқа да Казақстан Республикасының мемлекеттік органдарының өз
құзырының шегіндегі Кедендік Кодекс қарастырылған актілермен реттеледі,
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік
құралдарын тасымалдауда қабылданған күн болып нақты өткен күн есепке
алынады.
Егер де Қазақстан Рсспубликасы мен басқа да мемлекеттер арасында
халықаралық келісім-шарт бойынша басқа да ережелер белгіленген болса, онда
Казақстан Республикасының Кедендік Кодексінде қарастырылған басқа кеден
ісінде халықаралық
келісім-шарттың ережелері қолданылады. Бұдан басқа да тәртіп
бұзушылықтан кұқық корғау органдарына (прокуратураға, сотқа, 11М, ҮҚК,
қаржы полициясына, кеден органдарына) жүктелген.
Сонымен, құқықтық нормаларды қорғау функциясы әртүрлі тәсілдермен жүзеге
асырылады. Соның ішінде құқықтық нормаларды бұзушыларға мемлекеттік еріксіз
көндіру шараларын қолдану жолдары. Мемлекеттік еріксіз көндіру - дегеніміз
жеке немесе лауазымдық түлғадан келтірілген залалды өндіріп алу, оның
кейбір жеке құқықтардың - мемлекеттік, кедендік органдардың немесе
лауазымдық тұлғалардың кайсібір міндеттерін орындау болып табылады.
Кеден органдарының құқық қорғаудағы қызметі кеден төңерегіндегі кұқықтық
катынастардың мемлекеттік ішкі және сыртқы функциясының айқындалуы болып
табылады.
Бұл кызметтің мақсаты кеден органдарының төңерегіндегі қызметте
адамзаттық, кедендік, әкімшілік, мемлекеттік нормалардың сақталуын,
қолданылуын қамтамасыз ету.
Кеден органдарының саласы қызметінде құқықтық
нормаларды пайдалану - ол субъектілердің кеден
органдарындағы лауазымдық тұлғалардың және сыртқы экономикалық іс-
әрекетке қатысушылардың арасындағы осы нормада қарастырылған құқықтық
қатынастарын жүзеге асыру.
Құқықтақ нормаларды орындау - ол жеке, лауазымдық немесе заңды тұлғаның
өзіне жүктелген норманың міндеттерін орындаудағы іс-әрекет.
Сонымен, кеден органдарының қызметі, зандардың шеңберінде жүзеге асыруда
творчестволық құкықтық, құқық қолдану, құқықтық орындаушылық, мемлекеттік
құқыққорғау қызметі аспектері бар,
Кедендік органдарында кұқыққорғау қызметі әртүрлі формада - құқықтық -
әкімшілік, құкықтық - қылмыстық (кұқықтық - іс жүргізу, жедел-іздестіру
және т.б.) жүзеге асырылады.
Құқыққорғау қызметі құқықтық нормаларды жүзеге асыруды қамтамасыз етуден
басқа Казақстанның заңдарын және халықаралық келісім-шарттарын бұзушылықты
анықтаумен де айналысады.
Кедендік органдарының құқықтық қорғаудағы қызметінде құқықтық -
әкімшілік формасы айқындалады: кедендік және
валюталық бақылауды жүзеге асыруда анықталған жолмен, тарауларды
кедендік дайындықтан өткізуден және әкімшілік тарапынан тәртіп бұзушылықты
және қылмыстық, кедендік, валюталық, салықтық және басқа заңдылықтардың
түрлері бойынша кедендік органдарының құқық қорғау кызметінде әкімшілік іс-
жүргізу формасы әкімшілік іс-жүргізу іс-әрекетімен айкындалады және
құқықтық-әкімшілік нормаларын кедендік ережені орындаудан бас тарту
фактілерін тексеруге бағытталады.
Бұл іс-әрекеттер кедендік ереже мен әкімшілік
нормаларының бұзылғанын байқаған жағдайда тиісті үлгіде хаттама
толтырылады.
Кедендік органдарының құқық қорғаудағы кылмыстық іс-жүргізу формасы
тергеу органы ретінде қылмыстық белгілері бойынша, дерекгерге сүйене
отырыл, олармен күресу кедендік органдарының құзырына жүктелген
(контрабанда және т.б.) жағдайда қылмысты істі ашуымен айқындалады.
Кедендік органдарының кызметінің маңызды формасы болып өзінің және
кызметкерлері мен оның отбасы мүшелерінің кауіпсіздігін камтасыз ету болып
табылады.
Кедендік органдарының қызметінің бір түрі кұкық корғаудың элементтеріне
енетін (криминалистикалық) арнаулы (іздестіру, барлау) кызметі жедел-
іздестіру кызметі болып табылады.
Бұндай қызмет түрінің тағайындалуы кедендік бақылаудың-қылмыс жасаудың
алдын алудың, кедендік ережелердің орындалу тиімділігін арттырады.
Қазақстан Республикасының кеден шекарасы аркылы тауарлар мен көлік
кұралдары тасымалданарда Қазакстанның азаматтығы барлығына қарамай сыртқы
экономикалық іс-әрекетке (жеке және занды тұлғалар) қатысушылардың барлығы
да кеден заңдылықтарының ережесінде көрсетілген ескертпелерге ілесуі керек.
Осы ережеге мынадай кажетті шарттар енеді, тиісті кеден режимдерін
анықтау, кеден бақылауынан өту, кеден құжаттарын даярлау, кеден төлемдері
мен салықтарын жинау, кедендік жеңілдіктерді пайдалану мен басқа да
ережелер Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы заң күші бар
Президенттің Жарлығына сәйкес Казақстанның әкімшілік заңына арнайы сілтеме
жасамай-ақ тәртіп бұзушылыққа жауапкершілігі
карастырылған. Кеден ережесінің бұзылғандығы жөніндегі істері кеден
органдарының лауазымды түлғалары арқылы жүргізіледі.
"Тұлға" үғымына заң шығарушылар жеке және заңды тұлғаларды (отандық және
шетелдік заңды түлғаларды, жеке кәсіпкерлерді, жеке түлғаларды) сонымен
қатар лауазымдық тұлғаларды жатқызады.
Лауазымдық тұлғалар егер де олардың қызметтік міндеттеріне белгіленген
талаптарды орындауды қамтамасыз ету болса, ал оның орындалуын бақылау кеден
органдарына жүктелген заңды тұлғалармен жеке кәсіпкерлердің жауапқа
тартылуы лауазымды тұлғаларды жауапкершілікке тартудан босатпайды.
Әскери қызметшілер мен басқа да тұлғалардың әкімшілік жауапкершіліктің
негізі болып табылады. Себебі, олар кеден ережесін бұзған жағдайда оларға
жарғының күші жүргізіледі. Бұл санатқа жататындар : әскери қызметкерлер
және қарулы күштердің жиынына шақырылған әскерміндеттілер, шекаралық және
әскери қызметкерлер, Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік
комитетінің және ішкі істер органдарының басшылық және қатардағы
құрамындағы тұлғалар.
Шетелдің заңды және жеке тұлғалары жалпыға бірдей негізде
жауапкершілікке тартылады.
Кеден ісі туралы Заңды тәртіп бұзушылыққа жауапкершіліктің 40
белгіленген кеден ережесі қарастырылған. Айыппұл мөлшері бұрынғыға
қарағанда көбейтілген. Бүдан басқа да 13 баб әкімшілік құқық бұзушылықты
қамтиды.
Кедендік құқық бұзушылықтың негізгі объектілері болып табылатын тауарлар
мен көлік құралдары тәркілеу, кеден шекарасы арқылы жасырын орындарды
пайдалану арқылы тауарлар мен көлік құралдарын жасырын өткізу жөнінде
тәртіп бұзушылыққа жауапкершілік туралы "Кеден ісі туралы" Заңның тоғызыншы
бабында қарастарылған (270,277,282,284,287-291 баптар). "Кеден ісі туралы"
Заңда кеден ережелерін бұзғаны үшін жазаға тартудың мерзімі айкындалған
(258 бап).
Өте маңызда мәселе ол кеден ережелерін бұзғаны үшін ықпал ету
шараларының қолданған кезде заңдылықты қамтамасыз ету. Ешкімді де кеден
ережелерін бұзғаны үшін Казақстан Республикасының заңдарымен көзделген,
негізден және тәртіптен өзгеше ықпал ету шаралары қолданылмайды.
Жоғарыда көрсетілген талаптарды орындау камтамасыз етіледі:
жоғарғы кеден органдарының және оның лауазымды тұлғаларының
тарапынан жүйелі бақылау болғанда;
прокурорлық кадағалаумен;
кедендік құқык бұзушылық туралы істер бойынша кеден
органдарының қаулыларына, шешімдеріне, әрекеттеріне
немесе әрекетсіздігіне шағым жасаумен.
Кедендік құқық бұзушылнқ жағдайларын белгілеудегі іс жүргізу және
басқа да іс-әрекеттерді шартты түрде екі топка бөлуге болады.
Бірінші топта кеден органдарының лауазымды түлғаларының өндірістегі
кеден ережелерін бұзғандағы туралы істің қаралуының
процесуалды іс-әрекеті жатқызылады, атап айтқанда:
кеден ережесін бүзғандығы үшін жауапқа
тартылушы
тұлғадан сұрақ алу;
куәден сұрақ алу;
кедендік зерделеу;
тануға ұсыным;
сараптама;
тауарлар мен көлік кұралдарын алу.
Екінші топқа кеден органдарының кеден ережесін бүзғаны туралы істің
өндіріске жіберілуін қамтамасыз ететін өкілетті мазмұнды тұлғаның
іс-жүргізу және басқа да іс-әрекеттері жатқызылады, олар:
құжаттарды талап ету;
ақпараттар алу;
тұтқынға алу;
ревизорлар, тексерулер, түгелдеулерді өткізу;
тұлғаны кеден органына әкелу;
әкімшілік тарапынан ұстау.
Кеден ісі туралы Заң кеден ережелерін бұзғаны үшін жаза қолданудың
жеңілдетілген нысанын белгілейді. Қарастырылған 40 бұзушылықтың 19 құрамы
бойынша егер осындай құқық бұзушылық жасағаны үшін ескерту немесе айыппұл
ретінде жаза қолданылатын болса Заңның 370 бабы бойынша тұлға өзінің кеден
ережесін бұзғандығын мойындағанда жаза қолданудың жеңілдетілген
нысанын қолдануға сәйкес, құқық бұзушы сол мезетте айыппұлын төлеп
бітімге келе алады.
"Кеден ісі туралы" кеден ережелерін бұзғаны туралы істердің бірігуі мен
бөлінуінің іс-жүргізу мүмкіндігін қарастырушы ҚР кеден органдарының
лауазымды тұлғасының каулысы бойынша өндірістегі қарауға алынған кеден
ережелерін бұзғаны туралы істің бірігуі мен бөлінуі жүргізіледі.4
Кеден органдарының, басқа да құқыққорғау органдары сияқты жедел-
іздестіру қызметімен айналысуға құқылы. Жедел-іздестіру қызметінің мазмұны,
сипаты ҚР қылмыстық-процессуалдың Кодексінде ІІЖедел-іздестіру қызметі
туралы", Кеден кодексінде айқындлған.
Аталынған 4'Жедел-іздестіру қызметі туралы" Заңда, жедел-іздестіру
қызметі заңдылытқтың конституциялық принцптеріне, адамдардың ерекшелігі мен
құқығының салынуына, реттелуіне, сонымен катар құпиялылығына негізделеді.
Кеден органдарының жедел-іздестіру қызметінің өзгешелігі, қылмыс
жасаушыларды ұйымдастырушы тұлғаны анықтау, кеден органдары анықтама
жұмыстарын жүргізу, сонымен қатар халықаралық кеден ұйымдарының басқа да
шетелдік құзырлық орындардың сұрауы бойынша ҚР кеден мәселелері бойынша
халықаралық келісім-шарттарына сәйкес жұмыстармен айналысу болып табылады.
Жедел-Іздестіру қызметінің өзіндік бағьты болып табылатыны, ол өздерінің
қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Жедел-іздестіру қызметі туралы" Заңның 8 бабы жедел-іздестіру
қызметін жүргізуші органдарының өкілеттігін толық әшекелейді. Осы заңның,
11 бабының, негізінде кеден органдары мынадай жедел-іздестіру іс-шараларын
жүзеге асырады, олар азаматтардан жауап алу; анықтамалар жүргізу;
анықтамалар жүргізу; салыстыра зерттеу үшін үлгілерді жинау; заттар мен
құжаттарды зерттеу; бақылау; тұлғаның бірдейлігін анықтау; ғимаратты,
жергілікті учаскені және көлік құралдарын тексеру; жеткізіп беруді бақылау.
Оларға пошта, телеграф басқа да байланыстарды бақылауға, сонымен бірге
телефондағы нөмірлерін тыңдауға құқық берілген[3].
Қазақстан Республикасының шикізаттың, қару-жарақтың, есірткі
контрабандасының тасымалдау масштабы кеңіген сайын кеден органдарының жедел-
іздестіру қызметінің де маңызы арта түсуде, Жедел-іздестіру шараларын
өткізу үшін негіздеме болып табылатындар: қылмысты істің қаналғандығының
барлығы; қылмыстық жазадан бас тартушы немесе соттан, тергеуден жасырынып
жүрген тұлғалар жөнінде түскен ақпараттар; тергеушінің тапсырмасы: сот
анықтамасы немесе прокурордың нұсқауы; халықаралық құқық қорғау ұйымдарының
және шетелдік құқық қорғау органдарының сұрауы бойынша.
Жедел-іздестіру шараларын жүргізудің тактикасы мен ұйымдастырылуы
мемлекеттік құпиялылықты кұрайды. Осындай шараларды өткізу барысында
ақпараттық жуйелер, бейне және аудио жазбалар, кино, фото түсірімдер
пайдаланыуы мүмкін. Кеден органдарының практикасында заттар тығылған
жасырын орындарды табу үшін рентген аппараттары мен металдарды анықтайтын
приборларды дәл қолданады.
Меншік түріне қарамастан жеке және заңды тұлғалардың телефонмен
сөйлескен сөздерін тыңдау үшін мекемелер мен кәсіпорындардың, ұйымдардын
станциялық аппаратына қосылуы КР ҰҚҚ органдарының техникалық-жедел
іздестіру құралдарын қолдану арқылы жүзеге асырылады,
Азаматтардың конституциялық құқығын шектейтін жедел-іздестіру шараларын
өткізу тек прокурордың тиісті санкцясы болғанда ғана жүргізіледі.
Кейінге қалдырған жағдайда ауыр қылмыс жасауға әкеліп соғатын болса
(мысалы. контрабанда ауыр қылмысқа жатады), сонымен бірге ел қауіпсіздігіне
қауіп төнуі жөнінде деректер табылса онда органның басшысының қаулысы
бойынша жедел-іздестіру шараларын өткізуге болады, бірақ міндегті түрде
прокурорға ескертуі қажет және жедел-іздестіру шаралары жүргізілген кезден
бастап 24 сағаттың ішінде прокурордың санкциясын алуы тиіс,
Жедел-іздестіру қызметінің нәтижесіндегі қылмысты істі қозғау үшін негіз
болып табылуы мүмкін және де анықтама органдарына, сотқа жіберіледі. Оны
айғақ ретінде қолдану үшін, қылмыстық-іс жүргізу заңдылықтардың талабына
сай тексеріп, дайындалады.
Кеден органдарының жедел-іздестіру кызметінің ''бакшау жасалатын
жеткізілімдер" әдісі спецификалык нысан болып табылады. Бақылау жасалатын
жеткізілімдер" әдісі кеден саласы үшін тән кұблыс. Сондықтан да олар кеден
заңнамаларында қарасты рыл ған,5
КР Кеден кодексі ''бақылау жасалатын жеткізілімдер" әдісінің негізі
мен өткізу тәртібін анықтайды, соның ішінде есірткі кұралдары мен
жүйкеге әсер ететін заттарды.
Бұл Қазақстан Республикасының есірткінің кеңінен таралу қаупінің осуінен
туыгндап отыр, Мемлекеттік шекара есірткі бизнесі үшін, есірткіні ел ішіне
әкелуге және сыртқа тасымалдауға пайдалануда. ''Бақылау жасалатын
жеткізілімдер'1 әдісін қолдану жөніндегі шешімді Қазақстан Республикасының
Кеден органдары қабылдайды. Баратын жері шет мемлекет болса, Қазақстан
Республикасында кылмыстық Іс қозғалмайды, ал қабылданған шешім жөнінде
прокуратураға тез арада ескертеді. Осы әдіс заңда көрсетілген басқа
жағдайларда да қолданылуы мүмкін,
Жеткізіліп берілуі кеден органдарының бақылауындағы заңсыз партия, әрі
карай тасымалдау үшін ұсталып, есірткілердің толықтай немесе біраз бөлігі
ауыстырылып, қалдырылуы мүмкін. ТМД-ның қатысушы мемлекеттерінің Үкіметтері
1988 жылғы Конвенцияның негізіне сүйене отырып кеден ісіне ынтымақтастықпен
өзара көмек көрсету туралы келісім жасады. Есірткілер мен жүйке улағыш
заттардың заңсыз айналымымен күресуде күштерін біріктіре отырып, олар
жүктерді пошталық жіберімдермен көлік кадрларын қадағалауға келісімге қол
жеткізді.
Кеден заңдарына сәйкес "бақылау жасайтын жеткізілімдер" әдісін қылмыс
жасаудың ролі болған баска заттарға да қатысты немесе ҚРҚҚ 209 және 250
(контрабанда) баптарында көрсетілген заттарға қолданылуы мүмкін. Жедел-
іздестіру қызметін жүзеге асырушы кеден органдарының бекіткен шешімнің
негізінде бақылау жасалатын жеткізушілер тауарлардың, заттардың және еркін
айналымына тиіс шектелген.
II – тарау. Контрабанда - экономикалық қызмет
саласындағы қылмыстық әрекет ретінде.
Контрабанда соңғы жылдары Қазакстанға экономикалық нұқсан келтірмейтін
экономикалық қылмыстың тараған түрінің бірі болып отыр. 1989 жылдан бастап
сыртқы экономикалық байланыстарға мемлекеттік монополияның алуына
байланысты, сала тез көбейіп кетті және соған сәйкес заңсыз экпорттық
операция жасаушылардың саны да артты, Заң шығарушы контрабанда қылмыстық
жауапкершілікті белгілейді. Экономикалық контробанда дегеніміз, кеден
бақылауынан жасырын түрде немесе кедендік идентификация немесе жалған
құжаттар арқылы, декларация жарияламай, болмаса кеден шекарасы арқылы
өткізуге болмайтын, дұрыс емес тауарларды, құндылықтар мен заттарды кеден
шекарасы арқылы өткізуге арнайы ережесін айтады. 209-бап Экономикалық
контрабанда.
1. Қазақстан Республикасының кедендік шекарасынан кеден
бақылауын жанай немесе оған жасырын, не құжаттарды немесе
кедендік іздестіру құралдарын алдап пайдалану арқылы
тауарларды немесе өзге де заттарды, осы Кодекстің 250-бабында
көрсетілгендерін қоспағанда, не декларацияланбаумен немесе
күмәнді декларациялаумен кедендік шекарадан өткізуге
тиым салынған немесе. өткізу шектелген, кедендік шекара
арқылы өткізудің арнайы ережелері белгіленген тауарларды,
заттар мен құбылыстарды ірі мөлшерде өткізу -екі жузден бес жүз айлық
есептік корсеткішке дейінгі мөлшерде немесе сотталған адамның екі айдан бес
айға дейінгі кезеңдегі жалақысының немесе өзге де табысының мөлшерінде
айыппұл салығына, не төрт айдан алты айға дсйінгі мерзімге қамауға, не бір
жылдан екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарына, не жүз апталық есептік
көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе сотталған адамның бір айға дейінгі
кезеңдегі жалақысының немесе өзге де табысының мөлшерінде айыппұл салыққа
отырып немесе үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға
жазаланады.
2. Нақ сол әрекет:
а) бірнеше рет;
б) лауазымды адам өзінің кызмет бабын пайдаланып;
в) кеден бақылауын жүзеге асырушы адамға күш қолдана
отырып жасалса, мүлкі тәркіленіп немесе онсыз екі жылдаң бес
жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
3. Осы баптың бірінші немесе екнші бөліктерінде
көзделген, ұйымдасқан топ жасаған әрекеттер -
мүлкі тәркіленіп, үш жылдан сегіз жылға дейінгі мерзімге бас
бостандығынан айыруға жазаланады,
Ескерту. Осы бапта көзделген әрекетгер, егер өткізілген тауарлардың күні
бір мың айлық есептік көрсеткіштен асса, Ірі мөлшерде жасалған әрекеттер
деп танылады.
1. Контрабанда, ең алдмен, мемлекеттің экономикалық
мүддесіне нұқсан келтіреді, себебі, біріншіден - әкелетін және
шығарылатнн тауарларға белгіленген аяымдар мемлекетгік
бюажеткс түспсйді.
Екіншідсн, еддің экономикасы үшш өтс кажетті боягандыкган сыртқа
шьтғар\та тыйым салынған тауарлар (стратегиялық мақсаггағы шикізат)
окетіледі.
2. Контрабанданың нетвгі тікелсй обьектісі - ме^иексттің
каржыдътқ қызметі,
3. Қосымша обьектісі - Казақстан Республикасьтның кедендік
шекдрасын кссіп өту ережссі.
Контрабанданың затына және субьектісіне байлаңысты оның факультативі
объектілерінс қоғамдык қауіпсіздік, мемлекеттік органдардьщ кшметі,
Казақстан Республикасының саяси мүадесі, Казақстан халкының дснсаулыш,
қоғамның моральдық бастауы, Кгізакстан халқьоіың тарихи-мәдени мүралары
жатады.
Кдомыстықзаттары - гауарлармен баскддай заттар.
Кдзақстан Республикасының Президентінің 1995 жылғы
20 шілдсдегі Қазакстан Респубяикасындағы кеден ісі туралы"
заң күші бар Жарлығьшың 18-бабыңың 18-тармағына сәйкес,
тауар дегеніміз - материалдык дүниенің кез келген материалдық
заты, оның ішінде валюта, валюталык кұвдьтлық, куатгык. электр,
жылу немесе баска түрлері осн баптың 21-тармағында
керсетцігсн көлік күралдарынан басқа көлік құралдары, ал осы
баптъщ 21-тармағына сәйкес көлік қүралдарына халықаралық
4. тасымалдау және тауарлар үшін пайдаланылатын кез келген құрал,
оған контейнер мен басқа да көлікті құрал-жабдықтар жатады",
Сонымен қатар, кедендік шекара арқьлы алып өту үшін арнаулы ереже
белгіленген, кедсндік шекара алып өтугс тыйым салынған немесе шектеу
қойылған заттар мен құндылыктарда бұл қылмыстың заты бола алады.
6. Кедендік шекара арқылы алып өтугс тиім салынған
заттардың тізбссі Казақстан Республикасының Министрлер
Кабинетініц 1993 жылғы 19 ақпандағы "Қазақстан
Республикасының шекарасы арқылы алып өтуді декларапиялау
және оның тәртібі туралы" қаулысының № 5 тіркемесінде
берілген. Оған мемлекеттік және коғамдық кұрылысты күйретуге
бағытталған, соғысты, террорлы, зорлықты, нәсілшілдікті
насихаттайтын баспа және бсйнелеу материалдары, сондай-ақ
порнографиялық мазмұндағы материалдар, өнер туындылары,
көне заттар және басқа едәуір көркемдік, мұндағы материалдар.
өнер туындылары, көне заттар және басқа дәуір керкемдік,
тарихи, ғылыми немесе мәдени құндылығы бар заттар кірген.
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы алып өтуге
шектеу салынған заттар тізбесі сол қаулының; № 6
тіркемесінде берілгсн, Оған ғылыми, көркемдік, табиғи немесе
мәдени құндылығы бар заттар, есірткі затына жатпайтын дәрі-
дәрмектер, радиоэлектроңдық кұралдар, байланыс құралдары
және жоғары жиілікті құрылған құрылғылар, жарқырауық
тастардың (құнды тастардан басқа), коллекциялық және сирек
минералдардың, палеонтологиялық қалдықтардың үлгілері, авто,
мото көлік құралдары және басқалар кірген.
Қылмыстың обьективтік жағы - осы кодекстің 250-бабына
көрсетілгендерден басқа тауарларды және басқа заттарды ірі
мөлтшерде кедендік шекара арқылы алып өтугс бслсснді
бағытталған бслсенді әрекетпен сипатталады.
Жоғарыда аталған Жарлықтың 18-бабының 9-тармағына
сәйкес Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
алып өту дегсніміз - "тауарларды және көлік кұралдарын кез-
келген тәсілмсн Қазақстан Республикасының кедендік аймағын
алып кірумсн немесе сол аймақта алып шығумен байланысты
әрскет жасау, оған халықаралық жіберулермен өткізу, құбыр мен
тасымалдау көлігін және электр жүйсінің пайдалану да
кіреді.Көрсетілген әрекеттерге мыналар жатады: Қазақстан
Республикасының кедендік аумағына тауарларды және көлік
құралдарын алып кіру, еркін кедендік қоймалардың аумағына
Қазақстан Республикасының кедендік аумағының қалған бөлігіне
алып кіру - Қазақстан Республикасының кедендік шекарасын іс
жүзінде кесіп өту; басқа жағдайларда Қазақстан
Республикасының кедендік аумағынан тыс жаққа не еркін кеден
зоналар аумағына, немесе еркін қоймаларға тауарлар мен көлік
құралдарын алып шығу ниетін жүзеге асыруға тікелей
бағытталған әрекеттер жасау, атап айтқанда кедендік декларация беру".
10. Сонымен, тауарларды немесе басқа заттарды алып кіргенде Қазақстан
Республикасыңың кедендік шекарасы іс жүзінде кесіп өтіледі, ал алып
шыққанда - кедендік декларация беріледі. Сондықтан да? Қазақстан
Республикасының кедендік аумағына алып кіргенде, оның ішінде еркін кедендік
зоналар аумағы мен еркін қоймадан кедендік аумақтың басқа бөлігіне алып
кіргенде тауарлар мен басқа заттардың кедендік шекараны іс жүзінде кесіп
өткен кезінен бастап, ал тауарларды кедеңдік аймақтан алып шыққанға, сондай-
ақ оларды Қазақстан Республикасының кедендік аумағының қалған бөлігінен
еркін кедендік зоналар аумағына және еркін қоймаларға алып кіргенде -
кедендік декларация берген кезден бастап контрабанда аяқталған қылмыс болып
саналады.
11. Алып өту мына тәсілдердің біреуі арқылы жасалуы мүмкін;
а) кедендік бақылауды айналып өту;
б) кедендік бақылаудан жасыру;
в) кедендік ұқсастыру құжаттарын немесе құралдарын алдап
пайдалану;
г) декларация жасамау, не
д) кедендік шекара арқылы алып өтуге тыйым салынған
немесе шектеу салынған заттар мен құндылықтарды жалған
д екл арация л ау,
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының "Контрабанда
үшін қылмыстық жауапкершілік туралы заңдарды қолдану практикасы туралы"
қаулысының 5-тармағына сәйкес, контрабанда жасаудың жоғарыдағы
бірінші тәсілінде контрабанда заттарын кеден бекеттерін, өткізу
пунктерін және
кедендік рәсімдеу жүргізу үшін Қазақстан Республикасының заңда-рымен
және кеден органдарымен белгіленген басқа органдарды айналып өтіп немесе
рәсімдеу жүргізілетін уақыттан басқа кезде жібереді немесе алып өтеді.
12. Қылмыстың обьективтік жағы - тіке ниет түріндегі кінә.
Айыпты адам тиісті тауарларды немесе басқа заттарды кедендік
шекара арқылы ірі мөлшерде өткізіп отырғанын түсінеді, осы іс-
әрекетті жасағанды қалайды. Тауарлар мен басқа заттарды алып
өтудің балама тәсілдерінін кемінде біреуін адам ойластыруы
қажет
Бұл бапты қалыптастырғанда жаза тағайындау кезінде ескерілуі мүмкін
себеппен мақсат қалып қойған. Контрабанда жасаудағы мақсат, әдетте, пайда
табу, ол жазаны жекелеу принципін жүзеге асыру кезінде сот практикасында
ескеріледі.
13. Қылмыс субьектісі - жасы 16-ға толған, есі дұрыс адам.
14. Осы баптың 2-бөліміне сәйкес контрабанданы
сараланған нышандарына контрабанданы бірнеше рет жасау, өз
қызмет бабын пайдаланып лауазымды адамның жасауы, кеден
бақьлауын жүргізушігс күш қолдану' жатады.
15. Контрабанда бірнеше рет жасалынды деп саналады, егер
ол екі немесе одан көп рет жасалынса. Бұл жағдайда контрабанда
үшін бұрынғы соттылығының алынбағаны немесе жойылмағаны,
не бұрын жасаған контрабандасы үшін адамның қьлмыстық
жауаптылықтан босатылмағаны анықтауға тиіс,
Өз қызмет бабын пайдаланып контрабанда жасаған лауазымды адамға
қызметтік борышы бойынша кеден немесе шекара бақылауын, Қазақстан
Республикасың мемлекеттік немесе кедендік шекарасы арқылы өтетін тауарларды
немесе басқа құндылықтар мен заттарды қарауды жүзеге асыратын және шекараны
кесіп өтуге рұқсат беретін адам жатады.
Өз қызмет бабын пайдаланып осындай адамдар жасаған контрабанда
лауазымдық қылмыстар заңының баптары бойынша қосымша саралауды талап
етпейді,
16. Қызмет бабын пайдаланып контрабанда жасаған өзге
лауазымды адамдар жалпы негізде жауапқа тартылады, яғни
лауазымды қылмыстар туралы қылмыстық заң нормаларын
қолдану көзделген қылмыстардың жиынтығы бойынша және осы
саралаушы нышанға сілтемесіз қылмыстық кодекстің
Контрабанда туралы бабының тиісті бөлігімен жауапқа тартылады (ҚР
Жоғарғы Сот Пленумының Қаулысының 9-тармағы),
Контрабанданы кеден бақылауын жүргізуін адамға күш қолдану арқылы жасау
дегені - күш қолдану немесе психикалық қысым жасау. Күш қолдануға ұрып-
соғу, денсаулығына (жеңіл, орташа немесе ауыр) залал келтіру, т,б. жатады.
Егер кеден бақлауында жүргізетін адамын өлтірсе, кылмыстық кодекстің 206
және 96 баптарының жиынтығытығы бойынша саралана тиеді.
Психикалық қысым жасағанда денсаулыққа закым келтір немесе өлтіретін деп
қорқытады.
17. Котрабанданың ерекше сараланған нышаны, осы баптыңң 3-бөлігіне
сәйкес, контрабанданы үйымдаскан топтың, яғни контрабанда жасау үшін алдын
ала бірлескен тұракты бір топ адамның жасауы (КР Жоғаргы Сот Пленумының
Каулысынын 10-тармағы).
Казақстан Республикасының кеден аумағынан тысқары әкетілетін тауарлардың
кеден құны шот-фактурада көрсетілген тауардың бағасы, сондай-ак егер олар
шот-фактураға енгізілмесе, мынадай нақгы шығыстардын негізінде анықталады:
1, Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тауарды әуежайға,
кемежайға дейін жеткізу немесе тауарды баска жерге әкету Іле Ертыстары;
тасымалдау күны;
тауарларды тиеу, түсірус, кайта тиеу мен басқа көлікке ауыстырушы Іле
Ертыстары. Сақтандыру сомасы;
Сатушы шсккен шығыстар:
комиссиялық және делдалдық сыйақылар; егер Сыртқы экономикалық құрметтің
тауар номенкулатурасына сәйкес бағаланатын тауарлар мен біртүтас кадралатын
болса, контейнерлердің І-темесе баска көп айналымға түсетін ыдыстардын
құны;
Орама материалдары мен орап-түю жүмыстары кұнын қосқанда,
орап-қаттаушының құны. Қазақстан Республикасынын кеден аумағына әкелінетін
КР Жоғарғы Сот Пленумының Каулысы 10-тармағы.
тауарлардың кеден қүны Тариф және сауда туралы бас келісімнің (ТСБК)
кедендік бағалауының жалпы қағидаттарына негізделеді.
Казақстан Республикасының кеден аумағына әкелінетін тауарларды бағалау
жүйесін қолдану тәртібі осы Жарлық ережелері негізінде Қазақстан
Республикасының Министрлер Кабинеті белгілейді.
Кеден делдалы ретінде қызметті жүзеге асыру, Қазақстан Республикасыны
орталық кеден органының лицензиясыз "кеден далдалы" атауын өз атауында,
жарнамасында немесе өзге де хабарда пайдалану және егер мұндай лицензия
қайтарылып алынса немесе оның қолданылуы тоқтата түрылса, не штатта
Қазақстан Республикасы орталық кеден органының біліктілік аттестаты бар
кеден қүжаттарын ресімдеу жөніндегі маман болмаса не біліктілік аттестаты
жоқ адамның немесе мүндай аттестаттан айрылған, немесе біліктілік аттестаты
қайтарып алынған немесе мүңдай аттестаттың қолданылуы тоқгата тұрылған
адамның кеден делдалы атынан кеден құжаттарын рәсімдеу жөнінде іс-әрекет
жасауы немесе Қазақстан Республикасы аталық кеден органына күмәнді
мәліметтерден тұратын күжаттарды ұсынуы нәтижесінде алынған лицензияны
кеден делдалының пайдалануы, сондай-ақ осы баптың екінші бөлігінде
көзделген әрекеттерден баска, әрі қылмыс белгілері болмаған жағдайда
осындай қызметтің өзге де шарттарын бүзу, -
құқық бұзушылыққа жол бермеген адамға ең төменгі бес жалақыдан он
жалақыға дейінгі мөлшерде айыппүл салуға әкеп соғады.
Қылмыс белгілері болмаған жағдайда, кеден делдалының немесе оның
қызметкерлерінің заңмен қорғалатын құпиядан не жасырын хабардан түратын
мағлұматтарды өз мақсаттарына пайдалануы, жария етуі осындай мағлұматтарды
үшінші бір түлғаға, оның ішінде бүған уәкілдігі жоқ мемлекеттік органдарға
беруі, - лицензияның немесе біліктілік аттестатының қолданылуын тоқтап тұру
арқылы кеден дедцалына ең төменгі он жалақыдан жиырма жалақыға дейінгі
мөлшерде айыппүл салуға әкеп соғады.
250-бап. Айналыстан алынған заттардың немесе айналысы шектелген
заттардың контрабандасы
1. Кедендік бақшаудан тыс немесе жасырын жасалған құжаттарды немесе
кедендік теңдестіру кұралдарын алдап пайдалана отырып, не есірткі заттарды,
жуйкеге әсер ететін, күшті әсер ететін, улы, уландырғаш, радиоактивті
немесе жарылғыш заттарды, қару-жарақты, әскери техниканы, жарылғыш
құрылғыларды, атыс қаруы мен оқ-дәрілерді, жаппай қырып жоятын қарудың
ядролық, химиялык, биологиялық және де түрлерін, жаппай құртып жою
қаруларын жасау үшін пайдаланылуы мүмкін материалдар меп жабдықтарды
декларациялаумен ұштастыра мемлекеттің кеден шекарасы арқылы өткізу -мүлкі
тіркіленіп немесе онсыз бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан
айыруға жазаланады.
2. Дәл сол әрекет:
а) бірнеше рет;
б) лауазымды адам өз қызмет бабын пайдалана отырып;
кеден бақылауын жүзеге асырушы адамға күш қолдана отырып
жасалса - мүлкі тәркіленіп немесе ескі жылдан жеті
жылға дейінгі мерзімге не онсыз бас бостандғынан айыруға
жазаланады.
3, Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде
көзделген, ұйымдасқан топ жасаған әрекеттермүлкі тәркіленіп немесе онсыз
бес жылдан екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Қылмыстық обьектісі айланыстан алынған заттардың
аясындағы қоғамдық қауіпсіздік.
Есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін, күшті әсер ететін,
улы, уландырғыш, радиоактивті немесе жарылғыш заттарды, қару-
жарақты, әскери техника, жару құрылғыларды, атыс қаруы мен оқ-
дәрілер, жаппай қырып жоятын қарудың ядролық, химиялық,
биологиялық және басқа да түрлері, жаппай қырып жою
қаруларын жасау үшін пайдаланылуы мүмкін материалдар мен
жабдықтар қарастырушы қылмыстық заты болып табылады,
Қазақстан Рсспубликасының заңына сәйкес бақылауға жататын
есірткілік заттар мен жүйіткіге әсер ететін заттар
және
прекурсорлардың тізіміне кіргізілген синтетикалық немесе табиғи
тегісті заттар есірткілік жүйкеге әсер етсін деп танылады.
Қатты әсер ететін және улы заттардың тізімі Қазақстан
Республикасында бақылануы тиіс уландырғыш заттар тізімінде
ерекше көрсетзілген.
Уландырғыш заттардың қатарына адамның орталық нерв
жүйесіне тиісті тыныс мүшелеріне әсер ететін, олардың
•зақымдануын тудыратын өте улы, химиялык реагенттер мен
олардың қосылғылары жатады.
Уландырғыш заттар:
а) жүйкені жансақтандыру;
б) жалпы улы;
в) теріні ісіндіруші;
г) тұншықтырғыш;
д) тітіркендіруші болып бөлінеді.
6. ҚР "Атом энергиясын пайдалану туралы" Заңының 1-
бабына сәйкес, радиоактивті материалдар қатарына ядролық
материалдар немесе оларды жаңадан жасап шығара алатын
материалдар, яғни ядроларды өздігімен ыдырай алатын химиялық
элементтерден тұратын материалдар, радиоактивті шығындар
жатады.
Жарылғыш заттар оқ-дәрі, тротил, нитроглицерин,
аммопол және жарылғыш реакциштарына қабілеті бар химиялық
заттар мен олардың қоспасы.
Қару-жарақ, әскери міндеті бар өнімдердің әр түрлі
түрлері жатады: жаттығу құралдары, байланыс құралдары,
навигациялық приборлар, радиолакаторлар, қорғаныс қүралдары.
Әскери техника - бұл қарулы күштердің әскери
дайындығы мен әрекеттер жүргізуді қамтамасыз ету үшін
қолданылатын техника (үнғақтар, танкілер, бронетранспортерлер,
жаяу әскердің әскери мапиналары, т.б,).
Жарылғыс жасау үшін арналып кұрастырылған заттар
(механизмдер) жару сурылғылары болып табылады (запал
(түтатқыш), детонатор, жарғыш т.б.).
Оқ-дәрінің не басқа зарядтың энергиясының әсері
нәтижесінде гранат, снаряд, оқ ствол бойымен атып шығатын
қару - атыс қаруы деп аталады,
Оқ-дәрі кұрылғысы бойынша қарудың өзіне тиісті
түрлерімен ату үшін арналған және көздегенін нақылдайтын зат
немесе құрылым.
11. Ядролық қару қарсылас жақтың қол күші мен техникасын жаппай қыру
мақсаты үшін ғана арналған оқ-дәрілер, оларды межеге жеткізу құралдары мен
баскару қүралдары, Ядролық жарылыс кезінде қырып-жоюшының әсер оның сокқы
беретін толқындарынан, жарығымен сәулеленуден, жайылып кететін
радияциясынан, радиоактив зақымдануынан тарайды.
Жаппай қырып-жоюшы химиялық қаруға қарсылас жақтың қол күшін жашай қырып-
жою үшін ғана жасап Шығарылып, оларды сақтау, жеткізу, пайымдаушану
құралша орналастырылған аса улы химиялық құрылымдар жатады.
Ал адамдардың, жануарлардың, өсімдіктердің жаппай ауруын тарату ушін
арналған бактериологиялық кұралдардың жиынтығы биологиялық қырып-жою
құралдарына жатады.
Жаппай қырып-жою құралдарын жасау кезінде пайдаланылуы мүмкін
материалдар осы құралдар - бұлар жаппай қырып-жою қаруларын жасап-шығару
кезінде пайдаланылуы мүмкін шикізат, лабораториялык және өндірістік
жабдықтар. технологиялар,
13. Қарастырылушы қылмыстық обьективті жағы
айналыстап алынған заттардан Ітемссс айналысы шектелген
заттарды кедендік тексеру қуралдарын алдап пайдалана
отырып немесе оларды декларацияламай не жалған
декларациялаумен ұштастыра мемлекеттік кеден шекарасы
арқылы өткізумен байланысты,
14. Өткізу деп Қазақстан Республикасының кеден
шекарасын іс жүзінде кесіп өтуді айтамыз. Ол төмендегі
жолдардың бірі арқылы жасалуы мүмкін:
Кедендік бақылаудан тыс;
Кедендік бақылаудан тысқары;
Құжаттарды немесе кедендік теңдестіру құралдарын аздап
пайдалана отырып;
Айналыстан алынған немесе айналысы шектелген
заттардың декларациялануы немесе жалған декларациялауы.
Контрабанда жасаудың алғашқы жолы, ҚР Жоғарғы Сот Плетумынан 2004 жылғы
18 шілдед қабылданған Контрабанда үшін қылмыстық жауаптылық туралы қолдану
тәжірбиесі туралы" қаулысына сәйкес, контрабандалық заттарды кеден
бекеттерінен, өткізу жүктерінен және кедендік дайындауды жүргізу үшін ҚР
деген органдары мен заң арқылы белгіленген өзге жерлерден тыс немесе кеден
жұмысы үшін белгіленген уақытша тыс мерзімде жөнелтуден немесе өтуден
түрады. Контрабанданың екінші жолы заттарды алып өту кезінде кұпия
орындарды немесе іздеп-табудың қиындата түсетін басқа тәсілдерді
пайдаланудан немесе бір затты екінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz