Елімізде бейнелеу өнері

1 Әбілхан Қастеев шығармалары
2 Әбілхан Қастеев шәкірттері
3 Гүлфайруз Ысмаилова

Қалай десек те, кеңестік дәуір елімізде бейнелеу өнерінің өркендеуіне айтарлықтай ықпал етіп, сол кездегі суретшілер мен мүсіншілеріміздің өз халқына көптеген тартымды да татымды туындылар бергені ақиқат. Мен өнер зерттеуші емеспін. Бірақ реалистік бейнелеу өнері шығар¬маларының өз көрермендеріне эстетикалық тәлім-тәрбие беретіні, бұл өнерді дұрыстап танып, саралай білу жайында журналистік көзқарасыммен біраз қалам тарт¬қаным бар. Сол кездері респуб¬ликалық «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газеті редакциясында қызмет істей жүріп, Алматыда ауық-ауық өткізіліп тұратын суретшілер еңбектерінің көрмелеріне бармай қалмайтын–мын. Соларға қойылған көз тартар туындыларды газет арқылы халыққа насихаттауды өзіме өзекті мақсат тұтатынмын.
Бояуы қанық, айтары анық, көркемділігімен жүрегіңді елжі¬ретер еңбектерден шынайы ләззат алатын едім. Бұл мақаламда мен сол тұстағы бейнелеу өнерінде бүкіл одаққа даңқы тараған бірқатар суретші, мүсіншілердің шығармашылық әлеуетінен бүгінгі жастарымыз хабардар жүрсін деген ниетпен аздап сыр шертпекпін.
Бейнелеу өнеріндегі нағыз тарландарымыздың бірі әрі бірегейі өзіміздің Әбілхан Қастеев ағамыз еді. Арнайы жоғары оқу орнын бітірмесе де, бойына біткен ерекше дарынымен, ізденімпаздық талантымен Әбекең қазақтың тұңғыш кәсіби суретшісі ретінде елге танылды. Туған өлкесінің сұлу табиғатын, ондағы өскелең өмірді жырлаған ғажайып шығармалары арқылы ол жұртшылықтың сүйіспеншілігі мен ілтипатына бөленді.
1967 жылдың сәуірінде Әбілхан Қастеев шығармаларының Кеңес өкіметінің 50 жылдығына арналған көрмесі ұйымдастырылды. Осы көрмеден жазған суреттемем «СҚ»-ның сол жылғы 14 сәуірдегі нөмірінде «Арнау» деген тақы¬рыппен жарық көрді. Онда мен Әбекең еңбектерінің көрермен қауымға қандай әсер қалдырғаны, шығармалары соншалықты тартымды да нанымды екендігі жайында жаздым. Сондағы «Алма ағаштар гүлдеді» деген акварельдік туындысына ерекше тоқталғаным әлі есімде. Суретшінің ол еңбе¬гінде Алатау бөктерінің жайшы¬лықта да көркем сұлу табиғатының бәрі оянып, бәрі жасара құлпырған жәннат шағы көз алдымызға келіп тұра қалғандай еді. Сондайлық әсерден бе, әйтеуір: «Тартымды композицияда өте нәзік әрі асқан шеберлікпен өрілген бұл суретті көріп тұрып, сіз бейне бір лирик ақынның жүрек тебірентерлік жыр шумақтарын оқығандай боласыз», деппін. Онда жалаң жасанды¬лықтың ешқандай ізі жоқтығын, бұл өз стилі, өз мәнері бар сурет¬кердің ішкі жан дүниесі тебіре¬нісінен, төңірегіндегі құбылыс¬тарды терең сезініп, жете түсі¬нуінен туған шын мәніндегі реа¬листік шығарма екендігін айтқан едім. Осы көрмеге қойылған «Қыс көрінісі», «Жайлау,» «Алтынемел асуы», «Таудағы көктем», «Керегетас тауы» деген май және акварель бояулармен кескіндеген туындыларын көріп мен Әбілхан Қастеевті Қазақстан табиғатының майталман жыршысы деп ой түй¬генімді өзіме мақтаныш тұтамын.
Біз дарынды суреткердің үнемі сапарда жүретініне барынша қайран қалатынбыз. Оны республика өміріндегі айтулы өзгерістердің бәрі қызықтыратын. Этюднигін арқалаған Әбекеңді жұртшылық жайлаулардағы малшылар арасынан да, тың игер¬ген егіншілердің, мұнайшылар мен геологтардың ортасынан да жиі көретін еді. Сол ізденістерінің жемісі аталмыш көрмеге қойылған полотноларында лайықты орнын тапқан-ды. «Қаратау кен байыту фабрикасы», «Соколов-Сарыбай ашық карьері», «Жетібай кө¬ріністері», «Теңіз порты» және басқа еңбектерінде ол республика адамдарының өз елі үшін берекелі игіліктер жасалып жатқанын нақты паш ете білді. Қастеевтің ауыл-село тұрмысынан кескіндеген «Қаракөл» кеңша¬рында», «Талас жайлауы», «Ша¬бындықта», «Егін жинау», «Суатта» сияқты сериялы сурет¬терін дала өмірінің симфониясы деп атамасқа болмас еді.

1. М. Жолдасбекұлы, Қ. Салғарұлы, А. Сейдімбек. Ел тұтқа. - Астана: KUL TEGIN. – 2009 ж.
2. Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009