Шын мәнділіктің аясы – адамдардың рухани дүниесі

Категориялардың адамның дүниеге қатынасының саналуан формалары екендігі шектілік пен шексіздіктің арақатынасында әсіресе анық алға тартылады.Саналы түрде ме әлде бейсаналық дәрежеде ме,бірақ адамның өз өмірінде көп жағдайда мәңгілікке ұмсынатындығы,мәңгілікті (шексіздікті) аңсайтындығы көрініп тұр.Тірі тіршіліктің,биологиялық өмірдің шектеулі екендігі әрбір ересек адамға мәлім.Биологиялық өмір - өмірдің бастауы,онсыз өмір жоқ.Ол да белгілі.Бірақ ол тек «таза» биологиялық тәннің негізінзе басқа да өмір қажет.Биологиялық тіршіліктің тірі жәндіктерге де,адамға да орта шексіздігі – ұрпақтың ұрпаққа жалғасуы,әрбір жеке өмірдің өз жекелігімен бірге із-түссіз жоғалып кетпеуінің кепілі.
Әрине,шектілік те,шексіздік те адамнан тыс дүние бар,бірақ олар адам үшін бағалы не бағасыз,құнды не құнсыз,өмірінің мәні,немесе мәнсіздік,мағынасыздық.Белгілі бір мәнділікке құрылған өмір ғана адам үшін өмір (жалған болсын немесе ақиқат болсын – ол басқа мәселе).
Неліктен адам өзінің жеке,тек өзіне ғана қажет,бүгінгі,қазіргі,осы сәттегі мұқтаждықтармен күн кеше алмайды?Оны неліктен шексіздік толғантады?Өзі жоқ болғаннан кейінгі болатын нәрселерде оның не жұмысы бар?Көп адамдардың өлімнен,яғни шектіліктен қорқатын себебі не?
Оның себебін бұрында белгілі дәрежеде айтып өткендей,адамның табиғатының өзі (биологиялық емес, қоғамдық, рухани) шексіздік, универсалдылық.Күнделікті өмірінде қаншалықты шекті болғанымен ол жан дүниесінде,қиялында,армандарында бүкіл әлемнің тіршілігімен тыныстап жүретін болады.Көп жағдайда адамның қай өмірінің шын өмірі екенін – күнделікті тіршіліктегі күйбеңдері ме,әлде армандарында,қиялдарында аялайтын мөлдек,екінің бірінде өзіне ғана аян толғаныстары ма – айту қиын.
Шын мәнділіктің аясы – адамдардың рухани дүниесі.Рухани өмірде адам бүкіл әлеммен теңдесе алады.Рухани өмірде ғана толық мағынасында еркін.Рухани дүние адамдардың ең терең,ауқымды және мағыналы құндылықтардың мекені.Егер ондай құндылықтар жоқ болса.онда рухани дүние де жоқ.Ең терең,яғни ең шексіз құндылықтар адамның әлеммен,адамдардың өзара үйлесімді қатынас түзеп,соларды дамытуының құндылықтары.Ал олар – ең алдымен әрбір тұлғаның осындай құндылықтарының,мақсаттар мен пиғылдардың шеңберінде шексіз дамуы.Оның осы бағыттағы мағыналы істері,берген үлгілері,өзіндік дербес дамудың соны жолдары басқалардың бәрінде де,келесі ұрпақтарына да ізгілікті әсер етуі мүмкін.Жеке өмірдің шектілігінен адамның шексіздікке аяқ басатын тұсы осы болуы керек.Мұны көптеген ойшылдар айтқан.Түрік дүниесінің ойшылдары Әл-Фараби,Баласағуни,Қорқыт ата,Абай т.б. әртүрлі мағынада болса да бұл мәселе жөнінде осы ойға ойысады.
Философиялық ойдың тарихында өмір немесе өмір сүру мәселесі әр түрлі кезеңдерде алға тартылып отырған.Оның мазмұны сан алуан.
Күнделікті қатынастарда ұшырасатын түсініктер бойынша өмір немесе өмір сүру болмыстың айқындықтарының біріндей сипатқа ие: өмір сүру,яғни бір нәрсенің бар екендігін,іске асқан,орындалған,кеңістік пен уақытта өз орны бар нәрсе.Яғни өмір сүру өмір сүріп отырған,бар заттардың бәрі.Философиялық ойда,бірақ,бар нәрсенің барлығын өмір сүру деп қарастыруға болмайды.Өмір сүру-бар нәрселердің бар айқындығы.