Маралдың биологиясы мен экологиясын зерттеу тәсілдері

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Лобачев Ю.С. Экология барсука в горах юга-востока Казахстана-Бюл.МОИП.отд.биол., 1976,вып.5
2. Штуббе М.К.К популяционной биологии барсука-В кн.. Труды Международного конгресса биологов-охотоведов.М. 1970
3. Млекопитаюшие Казахстана т.3,ч2-Алма-Ата, Наука,1982.-151-170б.
4. Бекенов А.Б. Есжанов Б.Е. Махмутов С.М. Қазақстан сүтқоректілері-Алматы,Ғылым,1995-580б
5. Ковалев А.К. Литванов Ю.Н. Учет численности и рациональное использование спортивных и охотничьих хозяйств Таджикской СССР,-Всесоюз совещание по проблеме кадастра и учета животного мира. Тезисы докладов,ч2, Уфа,1989,221-223б
6. Лесняк А.П. Питание барсука в Чу-Илийском междуречье, В. кн.: Вопросы экологии и физиологии вредных и полезных животных Узбекистана. Ташкент,1965
7. Наумов С.П. О фауне стационарном распределении млекопитающих Кызыл-Ординского уезда Сыр-Дарьинской области-В кн.:-Труды об-ва изучения Казахстана7 Кызыл-Орда 1927, вып.1
8. Антонов А.Л Плотность размещения нор барсука в бассейне р.Шивки (Хобарский край) –Всесоюз. Совещание по прблеме кадастра и учете живого мира. Тезисы докладов, Уфа,1989 181-182б
9. Чучкин Ю.Н. К экологии хозяйственному значению барсука на Киргизии- Труды Сары-Челекского гос.заповедника, 1968,вып 3
10. Юрченсон П.Б Семейство куниц,- в кн.: В.Г.Гепнер и др. Млекопитающие Советского союза. М.,1967,ч1
11. Горшков П.К. К вопросу о значении барсука в лесных биоценозах Волжско-Камского края.Животный мир.М.1964.
12. Гепнер В.Г.Некоторый теоретические стороны вопроса о подвиде, подвидовых признаках и границах подготовке ареалов на примере географической изменчевости двух видов полеартических млекопитающих.-В кн.: Сб.трудов зоол.музея МГУ
13. Афанасьев А.В. и соавторы. Звери Казахстана-Алма-Ата, АН КазССР, 1953-364-371 б7

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Табиғаты бай әрі жері кең байтақ қазақ даласында жануарлардың көптеген
өкілдерінің таралуы мен тұрақты тіршіілік етуіне қолайлы жағдайлар бар.
Сүтқоректілер ерте дәуірден бастап, адам өмірінде бұл хайуанаттар маңызды
орын алады. Олардың көптеген түрлері кәсіптік және әуесқойлық жолмен
ауланатын бағалы аңдар. Аулау арқылы олардың дәмді етін, алтын мүйіз
аталып кеткен құнды мүйізі мен терілерін, дәрі-дәрмектік шикізаттарын және
тағы басқа өнімдердің халық шаруашылығына пайдалана аламыз. Аса бағалы аң
түрлерін елімізде жерсіндіру немесе арнаулы аң фермаларында өсіру кең етек
алып келеді. Тіпті насеком қоректілер және жыртқыш аңдары ауыл және орман
шаруашылықтарына зиян келтіретін және аурулар таратуға себепкер болатын
ұсақ жәндіктер мен олардың лечинкаларын, кеміргіштермен
азықтандырып,пайдасын да тигізеді.
Сүтқоректілер класының өкілдері бүгінгі күні өмір сүретін 19 отрядты,
118 тұқымдас және 4000-нан астам түрі біріктіріледі. Қазақстанда бұл
кластың 8 отрядына (насеком кеміргіштер, жыртқыштар, ескекаяқтылар,
тақтұяқтылар, жұптұяқтылар) жататын аңдардың 178-дей түрі тіршілік етеді.
Дипломдық жұмыс сүтқоректілер класының өкілдерінің бірі марал
қарастырылады.
Сонымен қатар, шөптесін мен бұталы өсімдіктердің 205 түрімен
қоректенеді.
Осы дипломдық жұмысты жазу кезінде Алматы облысы Іле-Алатауы
мемлекеттік ұлттық табиғи паркі мемлекеттік мекемесінің табиғи рессурстарды
қорғау және молайту бөлімімен парк әкімшілігінің көмегімен, ізденіс жасап
жазылады. Сол себепті Іле-Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи паркі
мемлекеттік мекемесінің әкімшілігіне алғысымды айтамын.

1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ АНАЛИТИКАЛЫҚ ШОЛУ

қазақстанда мекендейтін маралға АРНАП ЖҮРГІЗІЛГЕН ЖӘНЕ ҒЫЛЫМИ ЖҰМЫСТАР
САНЫ КӨПТЕ ЕМЕС. Негізінен шыққан жұмыстар үзінді түрінде кездеседі.
В.Г.Гептнер 12 ең біріншілер ішіндег борсықтың Қазақстанда 4 түр
тармағымен мекендейді деген: Ферған борсығы-severtzove Heptner, 1940-
европа тобына жатады; қалғандары тянь-шань- M.m tianshanensis Huene,
1910; құм-M.m. arenarius Satinin, 1895; -M.m. sibiricus Kastshenko, 1900-
азиаттық топқа жатады.
Кейінірек А.В. Афанасьев т.б. 13 белгілі Звери Казахстана
Қазақстанда борсықтың 4 түр тармағымен мекендейтінін растады. Бұл
мәліметте авторлармен алғашқы рет түрлі ареалдар мекендейтін борсықтардың
биологиясы сипатталады.
В.Г.Гептнер 12 Мелкопитающие Советского Союза атты күрделі
жұмысында борсық туралы толық мәлімет айтты. А.А.Слудский 3
Млекопитающие Казахстана атты зоологиялық институттың күрделі еңбегінде
борсықтың Қазақстанды мекендейтін алқаптарына, биологиясына жан-жақты
баға берген.
Совет Одағы кезіндегі жұмыстардан-борсықтың тері жамылғысының
түстері сан-алуан туралы көптеген авторлар айтып кетті (Огнев 1931, Даль
1939, Строгнев 1962 т.б.) Соның ішіндегі Шульгина (1948) борсық таулы
аймақта жаздың екінші жартысында көк шөбі мол биіктеу аймақтарға қоныс
аударатыны туралы мәлімет айтты.
П.Б.Юргенсон 10 борсықтың жыныс жасынан жетілген төлдерінің қоныс
аударды жан-ұя құруына байланысты екенін атап айтты.
В.С.Лобачев 1 борсық Жоңғар Іле Алатауында ұйқыға кетер алдында
майда шөптесін және сол кездегі Алматы облысының төңірегіндегі алма
бұтақтарында алмамен, алмұртпен, алхорымен және ағаштардың өнімдерімен
қоректенеді деген.

3.Материалдар мен тәсілдемелері
Марал туралы мәліметтерді жинауда және дипломдық жұмысты дайындауда
біздер келесі әдістемелерді қолдандық:
- сипаттау тәсілі- маралдың таралу алқаптары мекен ету ортасына
сипаттау жасау, биологиялық ерекшеліктерін бақылау;
- салыстырмалы тәсіл- әр бір алқаптардың өмір сүру бейімділігін
салыстыру;
- қоршаған ортадағы экологиялық бақылау тәсілдері-маралды мекен ету
биотоптарында жан-жақты бақылау;
- картографиялық тәсіл- маралдың мекен ету орындарымен қоныс аудару
жолдарын картаға түсіру;
Жұмысты маралдың белгілі территорияда қоныс аударуын анықтау
мәселесімен мемлекеттік инспекторлардан жануарларды қорғау қызметкерлері
мен мекеменің биолог-аңтанушысымен, арнайы ғылыми- зерттеу бөлімінен
сұрастыру, осыдан соң жиналған деректерді тексеру. Маралдарға жүргізілген
сынақтар бойынша шаруашылық әкімшілігіне сурастыру жазу, себебі аталған
уақытта мен қамтып үлгірген жоқпын.
Маралдың биологиясы мен экологиясын зерттеу тәсілдері келесі
бөлімдерден тұрады:
- оқу әдістемелері, асқазандағы жемтіктерді сұрыптау және қоректенетін
қорларының жағдайы туралы есеп. Ол үшін олжаланған маралдың
асқазандағы жемтігін шығарады, ағынды суда тазартып, үлкен теріп
алынған ірі фракцияларын сұрыптайды. Марал мекендеп қорек ететін
жерлерде кездесетін шөптермен бұталарды есептейді, аналығын аулап,
оның жатырындағы қара дақтарды есептеу. Жер асты суларының қаншалықты
жақын жатқанын анықтау, себебі маралдардың қоректенуі соған
байланысты болады
Маралдың басқада жануарлармен қарым қатынасы, трофильдік жіктеуде
орны.1,2
Cervus elaphus sibiricus
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
4.МАРАЛДЫҢ БИОЛОГОЯСЫ
Класс Сүт қоректілер- Mammalia -Млекопитающи
Отряд Жұптуяқтылар
Бұғы тұқымдасы-Mustelidae-Куньи
Туыс БОРСЫҚТАР-Meles Brisson-Барсуки
Тур БОРСЫҚ- Meles meles Linnaeus-Барсук

4.1 сипаттамасы. Марал-бұғы тұқымдастарының ішіндегі ең ірісі.
Дене тұқыры 227-244, бұқасының шоқтығының биіктігі 142-155см, салмағы
416 кг,ал ұрғашысыныкі 178 кг. Маралдың дәрілік шикізат беретін мүйізі
еркегінде ғана болды. Басқа бұғылардан еркшелігі-маралдың мүйізі-алтын
бұтақты.
4.2 Таралуы мен сан мөлшері. Марал Қытай мен Моңғолияда таралған.
Қазақстан жерінде Талас, Іле, Күнгей және Теріскей Алатауларында, Кетпен
жотасында, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай, Сауыр және Оңтүстік Алтайда
кездеседі. Сан мөлшері жоғарыда аталған тау жоталарында бірдей емес.
Мысалы, Жоңғар Алатауында шамамен 7500-8000, ал Оңтүстік Алтайдың
Қазақстан бөлігін шамамен 1000 марал жайлайды. Республикамыздағы оның
жалпы саны-10-15 мыңдай.
4.3 Биологиясы. Маралдар-шағын табын құрып, тіршілік ететін жануарлар.
Таулы өңірдің ашық беткейілерін, орман ішін, субальпі мен альпі
шабындықтарын мекендейді. Табын мөлшері мекендейтін қоныстарына
байланысты. Күзде салқын түссе үлкен топтар бірте-бірте ыдырап, 2-5-тен
топтанып, жылы орман ішін жайлайды. Қыста таудың етегіне қарай түссе,
жазда таудың жоғарығы белдеулеріне қарай көтеріледі.
Жайылуға кешке қарай шығып, түні бойы өрісте болады. Тойынған соң,
жан-жағы жақсы көрінетін жотаның биіктеу жеріне жатып демалады.
Көкмтемде жануарлар тау беткейлерінде күндіз жайылатын болса, жазда қан
сорғыш насекомдардың көбеюі кезінде азықтануға тек түнде шығады. Негізгі
қоректері – 250 түрлі шөптесін және бұталы өсімдіктер. Олардың
жапырақтарын, бүршіктерін, өркендерін азық етеді, ал 25 – 30-дай
сүйсініп жейтін өсімдіктер түрлері (шатырақ, қоңыраубас, қондыгүл,
сүтжапырақ, күреңот, жусан және т.б). маралдың азық құрамында үй
жануарлары жемейтін улы өсімдіктер де кездеседі. Мәселен, уқорғасын
өсімдігін, жусан мен басқа да улы шөптерді жеу асқорыту жолын түрлі
паразит құрттардан тазартады деген жорамал бар.
Қазақстаннның таулы өңірлерінде маралдың шағылысуы қыркүйектен
басталып қазан айының бірінші жартысына дейін созылады. Бұл кезде
бұқалары әдеттегіден ерекше мөңіреп, жер тарпып ойнақ жасайды. Өкіріп,
жер сүзгілеп жүрген марал бұқалары қыркүйек – қазан айларында тау
беткейлерінде жиі кездеседі.
Күзде күйіті қанған маралдар 8-8,5 айдан соң маусым айында төлдейді.
Төлдер алдында жануар тынышсызданып, жайылған кезде жиі-жиі жата береді.
Көбіне жалқы бұзау табады, ал егіз табу оларда сирек кездесетін құбылыс.
Жаңа туған бұзаудың салмағы 10-14 кг; түсі қоңыр, денесінің екі жағында
бірнеше қатар ақ теңбілі болады. Алғашқы кезде бұзаулары икемсіз
қозғалып, шөпке сүрініп құлай береді. Туғаннан соң 18-20 күн өткеннен
кейін шөппен қоректене бастайды. Енесінің сүтімен және көк шөп жеп
азықтанған бұзаулар тез өседі. 1,5 жаста 160-170 кг-ға жетіп, сол
жасынан бастап ақ таналары жыныстық жағынан тез жетіле бастайды.
Маралдың негізгі жаулары – қасқыр, аю, сілеусін және бұралқы иттер.
Олардың денесінде кенелер (Dermacentor pavlovskyi, Haemaphysalis
warburtoni, Ixodes persulcatus) тері оқырасының (Hypoderma diana)
личинкалары кездеседі.
Халықшаруашылық маңызы. Маралдар аса бағалы еті мен дәрілік шикізат
беретін алтын мүйізі үшін ауланатын аң. Әсіресе, сүйектенбеген жас
мүйізі өте жоғары бағаланады. Бұл пантыны тау женьшені деп атайды.
Бұдан пантокрин дәрісі жасалады. Ол жүрекке, қанайналым жүйесіне, бұлшық
етке, тыныс жолдарына т.б. органдарға әсер ететін сергіткіш дәрі.
Көктемде панты жетілген кезде маралдың қанының шипалық қасиеті бар. Одан
пантогематоген препараты дайындалады. Шығыс медицинасында маралдың
құйрығы, ұрығы, сіңірі де әртүрлі ауруларға ем ретінде қолданылады.
Қазір Шығыс Қазақстан облысында алты мыңнан аса марал өсірілетін
Верхкатун мен Қатонқарағай совхоздары бар. Олар жылына 5,2 мың
килограмға дейін маралдың жас мүйізін дайындайды. Бұл шаруашылықтарда
орта есеппен әр маралдан 5-5,3 кг дейін панты алынады. Рентабельді
шаруашылықтар. Келешекте республикамызда марал шаруашылықтарын
ұйымдастыруды жедел қолға алып, марал санын 30 мыңға жеткізіп, жыл сайын
ең кемінде 35-40 мың килограмм консервіленген панты өндіруге толық
мүмкіндік бар.
Орта Азия мен Қазақстан зерттеушілерінің ішіндегі Н.А.Северцов
маралды алғаш зерттеушілердің бірі, маралдың жеке түрін көрсетті.
Белгілі зертеуші В.Г.Гепнер ерекшеліктері аз маралдың екі түрін
анықтады: жетісулық және алтайлық. Ал зертеуші И.И. Соколов маралдың бір-
ақ түр ібар деп есептейді яғни тек Cervus elaphus sibiricus.

5.САН МӨЛШЕРІ.
Европа мен Азияның көптеген аудандарында тараған. Қазақстанның
барлық таулы аймақтарында кездеседі. Мекендейтін жерлері ылғалды ортаға
байланысты болғандықтан қоныстары да бір келкі таралмаған. Сан мөлшері
Тарбағатай мен Жоңғар Алатауында көп- 1000 га жерде 19-20 марал
мекендейді. Іле, Қырғыз бен Талас Алатауларында, Қаратау мен Алтайда,
Сыр бойы мен Оңтүстік балқаш өңірінде де жиі кездеседі. Іле Алатауында
1 000 га жерге, марал мекендесе, Солтүстік және Батыс Қазақстанда соңғы
жылдары сан мөлшері азайып кетті 11.
Маралдың қорын тиімді пайдалану, оның таралуын, сан мөлшерін
және тығыздығы туралы мәліметтерге байланысты. Қазіргі белгілі сан
мөлшерін есептеу тәсілдері табындарын есептеу, сол табында тұратын
маралдың санын білуге негізделген 6.
Визуалды тәсілдері арқылы маралдың мекенін тауып, тұратын ба
немесе тұрғын емес пе екенін анықтаған соң, шаруашылықтың картасына
алынған деректерді енгізеді. Маралдың жан ұясының санын, құрамын және де
басқада мәліметтер енгізеді.
Алматы облысы Іле-Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи паркі
мемлекеттік мекемесі Қазақстан Республикасының Қаулысымен 23 ақпан
құрылған Мекеменің қорғайтын шекара аумағы өөөөөөөга.
Аталған жер учаскесінің негізгі бөлігін Таулар құрайды.
Мекеменің табиғи кешендерді қорғау және молайту бөлімінің
мамандарымен
1998 жылы-530
1999 жылы-600
2000 жылы-625
2001 жылы-649
2002 жылы-680
2003 жылы-689
2004 жылы –699
2005 жылы-705
2006 жылы- 730

Алматы облысы Іле-Алатау мемлекеттік ұлтық табиғи паркі мемлекеттік
мекемесіндегі әр жылғы барлық саны 1-кесте

2-кесте
Шарын мемлекеттік ұлтық табиғи паркі
мемлекеттік мекемесіндегі борсық саны
Жылдар Борсық саны Пайдалану мөлшері
1998 530 17
1999 600 18
2000 625 18
2001 649 19
2002 680 19
2003 689 20
2004 699 20
2005 705 19
2006 730 19

Маралдың сан мөлшері шамамен бір іңғай болып тұр. Оның орналасу
тығыздығы тұрған мекендеріне байланысты. маралдың сан мөлшері кұбылмалы
болып келеді, бірақта кесте де көрсетілгендей- әдебиеттің деректеріне
сүйене отырып, сан мөлшерінің қатынасы 1:1
Тұрған мекндері төменгі мекен ету тығыздық жекеше участкедегі
кәсіптік аулауға дайын популяцияны ашық көрсетуге жетпейді. Сан
мөлшерінің санының күрт өсуі қорегіне және өсімдіктеріне байланысты 4.
Жабайы аңдардың санын анықтау үшін, оларды жайылымдық жерлермен
жыл мезгілі бойынша және биологиялық ерекшеліктерін ескере отырып санақ
жүргізеді.
Іле-Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи паркі мемлекеттік мекемесі бойынша
табиғи кешендерді қорғау және молайту бөлімінің биолог-аңтанушысы мен
мемлекеттік инспекторлар құрамымен ұйымдастырылған жоспарлы іс шараларды
атқару көмегімен жүргізіледі. Санақ жүргізу аңдардың кездесуіне
байланысты немесе тұрған орындарынан үріккен кездегі жүретін жолдарында
жүргізіледі. Есеп санақ жұмысы сай-жыраларда тау беткейлеріндегі
жайылымдарда жүргізіледі. Әр түрлі аңдарда өзінің есеп санақ жүргізу
ерекшелігі бар. Есеп санақ жүргізіліп біткеннен кейін қорытындыланып
орташа саналып, жабайы аңдардың саналған аң түріне байланысты 1000
гектарға жер көлемімен еспетелінеді.

6.АҢШЫЛЫҚ АЛҚАПТАРДЫҢ БОНИТИРОВКАСЫ

Маралдың аңшылық алқабындағы бонитировкасы комплексті негізінде,
олардың қоректік және қорғаныс жағдайларына байланысты жіктеледі. Ол
алқаптар бонитет класына бөлінеді:
1-ші балл, бағасы-өте жақсы;
2-ші балл, бағасы- жақсы;
3-ші балл, бағасы- орташа;
4-ші балл, бағасы-нашар;
5-ші балл, бағасы- өте нашар;
Маралды оқып зерттеу нәтиежесінде, 6 аймақты типке бөлінеді:
1.Жиде-тораңғы тоғайы. Парк аумағының ылғалды жағалауларындағы учаскелерде
кездеседі. Екі-үш ярусты (деңгейлі) өсімдіктерге тән. Шөптесін өсімдіктер
қалың өседі. Топырағы гумусқа бай. Жер бедері кедір бұдыр, шөбі қалың,
бұталары көп, осының бәрі маралға қорғаныс және қоректену жағдайын
тұғызады. 1000 га-ға 11-17. жан ұя аумағының орташа ауданы 20-300 га жан ұя
құрамы 4-7 борсық.

2.Жиде-тораңғы оқшау тоғайы- бұл алқаптың ені шамамен 50-100м, қалың шөп
басқан (мия, кендір, т.б.) мезорельфті алқаптарда мия тамырын кәсіптік
түрде жинайды. Бұл алқапта маралдың әбден өмір сүру мүмкіндігі бар. Егер
борсықты құдаламаса, онда мекен ету тығыздығы 1000 га 5-6 аң мекендей
алады. Жан ұя саны 2-3 класс бонитет.

3.Тораңғы тоғайлары- құрғақ өзен арналарында өседі. Топырағының
салыстырмалы құаңшылығы мен қалыңдығының нашарлығы жерде мекендейтін
омыртқасыздардың борсық қорегінің сан мөлшерін азайтады. Мезорельефтің
тұрақтануы борсықтың ін қазу қабілетін кемітеді, себебі: біріншіден- қорек
мөлшерінде тапшылық байқалады, екіншіден- мезорельефте құм басымдау
болғандықтан інді құрастыру қиынға түседі. Маралдың тығыздығы 1000 га-4-7
аң. Бұл жан ұяның саны 1-3 мекендейтін алқабының ауданы шамамен 300-400 га
немесе 2-3 бонитетке тең.

4.Қайта өсіп қалыптасып келе жатқан тораңғы ормандар-адамдардың жер жыртып
тораңғы егіп өсіреді немесе өсімдік кезінде жойылып кеткен орман
алқаптарында өзі өсіп өнеді. Ылғал жеткілікті болса, осы алқапта мия
кендірдің жақсы өсуіне мүмкіншілігі бар. Маралдың бұл алқапта жауынан
қорғанатын жағдайы бар (қалың шөп) және қорегі айтарлықтай жақсы. Мекен ету
тығыздығы 1000 га 7-8 аң немесе 3 класс бонитет. Бір жан-ұяның саны 1-3
мекендеу алқабы орта көлемі 300-350 га.

5.Бұта мен шөпті тоғайлар.топырағының ылғалы жеткілікті және тұзы аз болса,
төбелер мен дөңдерде бұталы-шөптесін орман өседі. Негізгі өсімдіктері-
жыңғыл, мия, эрмантус, жантақ және қорек жоқтың қасы. Тұрақтау тығыздығы
шамамен 1000га-ға 2-3 аң.бір жан ұяның мекендейтін алқабының ауданы шамамен
500-600га, тығыздығы 2-3 аң. Немесе 4 класс бонитеті.
Бос жатқан жерге адамдар арық қазып су әкеледі, сөйтіп күріш,
бақшалар мен бақтар салады. Бұл дақылдарды жиі суғарып тұру қажет
болғандықтан, астындағы судың деңгейі көтеріледі. Осылай жердің бетіне
қайтадан тұз шығады. Адам еккен дақылдан басқа мия, кендір, жыңғыл т.б.
каналдардың және коллекторлардың (лас суды тұндыратын су қойма)
жағалауларында өседі. Маралдың қорегі жеткілікті болғанымен, қорғанатын
(тығылатын) жері аз, сондықтан маралдар аса бұндай жерге қоныстанбайды.
Мекен ету тығыздығы шамамен 1000 га 3 аңдай, немесе 4-5 класс бонитетке
жатады. 3-кесте

3-кесте

Маралдың мекен ету алқаптарының бонитеті

№ Алқаптың атауы 1000 га жерде Жан-ұя Жан-ұядағы Бонитет
мекендейтін учаскесініборсықтың класы
жануарлардың ң орташа саны, дана
тығыздығы, көлемі, га
дана
1 2 3 4 5 6
1 Жиде-тораңғы тоғайы 11-17 200-300 4-7 І
2 Жиде-тораңғы оқшау тоғайы 5-6 250-300 3-5 І-ІІ
3 Құрғақ өзен арналарынан 4-7 300-400 1-3 ІІ-ІІІ
шыққан тораңғы тоғайлар
4 Жас тораңғы тоғайлар 7-8 500-600 4-5 ІІІ
5 Бұта, шөпті тоғайлар 2-3 500-600 - ІV

7. БИОТЕХНИКАЛЫҚ ШАРАЛАР

Аңшылық шаруашылығының дамуындағы жүргізілетін негізгі шаралардың
бірі- биотезникалық шаралар. Олар жануарлардыңбастарына түскен қиын
кезеңнен жетілдіруге арналған шаралар, яғни қыста, жұт кезінде, апаттарда,
өртте т.б. жағдайда.
Маралдың биологиялық түр ретінде маңызы өте зор, бір ақ та аң
шаруашылығына экономикалық тұрғыдан әкелетін пайдасы көп емес, сондықтан
да аңшылық кәсіптік маңызы бар жануарлардың сан мөлшерін көбейтудегі, яғни
биотехникалық шараларды қарастырғанда маралдың әр дайым ұмытып отырады.
Бірақта марал кәсіби мағыналы аң болғандықтан, биотехникалық жұмыстарын
жүргізуге қажетті.
1.Маралдың терісі мен мүйізі үшін көп ауланады әсіресе әлеуметтік
жағдайлары қиын өңтүстык өңірлерде. Аңшылық шаруашылығының және табиғат
қорғау инспекцияларын техникалық жағынан жеткілікті автокөлікпен,
жанармаймен, қарумен, оқ-дәрімен жабдықталмағандықтан, түрлі броконьерлерге
қарсы күресудің қиыншылық жағы туып отырады. Браконьерлікпен күресудің
бірде-бір тәсілі ретінде- ақпараттық бағдарламалары арқылы жиі бұқаралық
ақпарат құралдарымен халыққа насихаттау жұмысын жүргізу қажет. Аң аулау
мерзімдерін, аң аулау үшін тиісті лицензия түрлері туралы мәлімет беру,
қандай қолданылатын шаралар бар, қандай жазалар не үшін беріледі т.б. Іле
Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи паркі аумағы ерекше қорғалатын аумаққа
кіргенен ол аумақтарда аң аулау шаралары кейбір рұқсат етілген аумақтарда
жүзеге асырылады. Тікелей міндеттері қорғау және молайту, ғылым және
туризм саласын жүзеге асыру болып табылады.
2. Борсықтың мекен ететін жерлерін қорғанатын жәнеқоректерін
көтеру үшін тораңғы, жыңғыл, жиде ағаштарын егу жұмыстарын атқару керек.
3.Кейбір құнарлы жерлерге өзен немесе канал жағалауларына азық
дақылдарды егу қажет, тапинамбур, жоңышқа, қызылша және т.б.
4.Жыртқыш аңдармен күресті жүргізу қасқыр, шибөрі, жабайы иттер.
1-сурет

1-сурет Маралдың жаулары (қасқыр)

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.