Бір жасар баланың дене тәрбиесі

Кіріспе

Бір жасар баланың дене тәрбиесі. Бұл жастағы балаларды тәрбиелеу кезінде күн режимін ұйымдастыруға дұрыс гигиеналық күтім методикасына көп көңіл аударылуы тиіс. Бұрын аталып көрсетілгендей, баланың бір жасар шағында дамудың жоғары қарқындылығы, қысқа мерзім ішінде дене дамуының және нервтік-психологиялық дамуыдың тез өзгеріп отыруы байқалады. Орталық нерв жүйесінің сыртқы ортамен үнемі өзара әрекеттестік кезінде дамуы барлық сезім органдарының дамуына, жағымды эмоциялардың тууына және жетілуіне, негізгі қозғалыстарды меңгеруге, тіл әзірлігі кезеңдерінің дамуына көмектеседі. Мұның өзінде ересек адам үлкен роль атқарады.
Бір жасар баланы тәрбиелеу кезінде оның жағымды эмоциялық жағдайда болуын қамтамасыз етудің маңызы өте зор. Жайдары, шаттықты көңіл күйі тәндік және нервтік-психологиялық дамудың дұрыс және өз уақытында өтуінің, денсаулықтың жақсы болуы шарттарының бірі болып табылады. Бала өмірінің алғашқы айларында шаттанып, күледі, көптеген қимыл-қозғалыс жасайды ─ талпынудың неше түрін көрсетеді, бұл қол, кеуде қозғалыстарының одан әрі дамуының негізі болып табылады.
Балалардың негізгі қозғалыстарды өз уақытында жане дұрыс меңгеруі бойдың өсуіне, негізгі органдар мен жүйелер әрекетіне игі ықпалын тигізеді, өзін-өзі айтарлықтай меңгеруді қамтамасыз етеді де, сол арқылы психиқалық даму мүмкіндігін кеңейтеді.
Қозғалыстардың даму қарқыны мен бір ізділігі тірбие жағдайына және ересек адамның ықпалына, сондай-ақ баланың индивидуалдық ерекшеліктеріне тәуелді.
Орталық нерв жүйесінде және тірек-қозғалыс аппаратындағы жас мөлшеріне қатысты өзгерістер әрбір жас кезеңінде белгілі бір қозғалыстардың дамуы үшін алғы шарттарды тудырады. Дегенмен бұл алғы шарттар тиісті жағдайлар бар кезінде жүзеге мейлінше тиімді асырылады.
Арнайы мақсатты бағытта әсер ету жолымен әр нәрсеге икемділікті, дағдыларды қалыптастыруға, сол арқылы бүкіл организм дамуының әлдеқайда жоғары деңгейіне жетуге көмектесуге болады. Керісінше, дер кезінде қолға алынған дұрыс тәрбие мен үйретудің болмауы дамудың мешеу қалуына алып келеді, мұның орнын толтыру қиын болады.
Тәрбиелеудің ең негізгі қағидалардың бірі-белгілі бір дағдының, икемділіктің, психикалық іс-әрекеттің өзінен-өзі пайда болуын күтіп отыра бермей, организмнің нақты бір кезеңде нерв жүйесінің тиісті орталықтарының толысуы арқылы пісіп жетілетін функцияларының көрініс беруіне белсене көмектесу. Оның үстіне тәрбиелік әрекеттер жаңа функцияны қолдағандай болады, оның көрініс беруіне жағдай туғызады. Статикалық және қимыл-қозғалыстық функциялардың дамуына әр күн сайын жәрдемдесу, баланың жас және индивидуалдық ерекшеліктеріне сәйкес күн тәртібін ұйымдастыру балалардың дұрыс және үйлесімді дамуына қамтамасыз етудің, дене дамуындағы және денсаулық жағдайындағы ауытқушылықты болдырмаудың қуатты факторы болып табылады.
Сәби жаста күн режимін орынды ұйымдастыруға, гигеналық шарттарға дене тәрбиесінің құралы ретінде ерекше мән беріледі. Әрбір жас кезеңінде сергектіктің, ұйқы мен тамақтанудың алмасып отыруы қажетті бірізділік қамтамасыз етіледі. Жасына қарай тамақтандыру, ұйықтау және сергек болу сағаттары анықталады. Бөлмені жақсы желдету, таза ауа қатты, тәтті ұйықтауды қамтамасыз етеді. Мұндай жағдайларда бала сергек жүрген сағаттарда тыныш әрі белсенді болады. Бір жасар балалар таза ауада 4-6 сағат болуы тиіс.
Балалардың денсаулығын нығайту үшін, сондай-ақ күн режимінде шынықтыру мақсатымен, табиғаттың жаратылыстық факторларын пайдаланудың маңызы зор.
Күн режимін жүзеге асыру кезінде балалардың бойына гигиеналық дағдылар мен әдеттерді сіңіру қажет. Дене тәрбиесінің ең негізгі құралдарының бірі - гимнастикалық жаттығулар және массаж жасау болып табылады. Бір жасар балалардың қимыл-қозғалыстарын жетілдіру үшін дене жаттықтыру мен массажбен айналысудың ұйымдастырылған формалары пайдаланылады, сондай-ақ еркін қимыл-қозғалыс әрекетінде болуды қамтамасыз етудің де маңызы зор.
Өз бетімен қимыл-қозғалыстық әрекет етудің физиологиялық маңызы-балаға тән қозғалысқа қажеттілікті қанағаттандыру: бала өз ыңғайымен қозғалады және өзінің қалауы бойынша қозғалысты, жату, отыру, тұру қалпын алмастырады, қозғалысты дем алумен кезектестіріп отырады. Сондықтан да өз бетімен жасалған әрекет-балалардың қимыл-қозғалыс белсенділігінің барлық түрлері ішінде ең аз қажытатын әрекет.
Бала өмірінің алғашқы апталарынан бастап оның қимыл-қозғалыс белсенділігі үшін оптималды жағдайлар жасаудың маңызы зор .
Бір жарым айдан алты айға дейінгі шамада балалар әрекет үстіне болу сағаттарының бәрін көлемі жеткілікті мөлшердегі жасына сай ойыншықтармен жабдықталған манежде өткізеді. Балалардың киімі олардың қимылдарына кедергі жасамайды.
Жеті айлық кезінде балаларды еденге жіберу ұсынылады. Бұл үшін бөлменің бір бөлігін биіктігі 40─45 см кедергімен қоршайды, жылы болуы үшін түкті одеял және жууы жеңіл клеенка төсейді. Бөлменің бұл бөлігін─«едендегі манежді»─балаларды белсенді қимылға ынталандыратын құралдармен жабдықтайды. Еденгі манежге сатылы және сырғанақты шағын төбешікті, дөңгелеткішті, клеенкамен қапталған жылтыр бөренені, жүретін көпіршені, үлкен доптарды қояды. Баланың киімі жасына сай ауыстырылады және оның қимыл-қозғалысына кедергі жасамайды.
Бір жастың алғашқы ширегінде балада басын тік тұрғанда ұстай білуді және етпетінен жатқанда басын көтеріп ұстай білуді жетілдіру керек. Мұндай жағдайда жатып бас көтеру кезінде омыртқа иілістері қалыптасады, мойын және арқа бұлшық еттері бекемденеді, мидың қан айналымы жақсарады. Үш айдан соң бала басын еркін көтереді, жотасын қайқайтады, иық тірейді. Осы кезге таман бала ойыншықты әр түрлі жағдайдан алуды меңгереді. Тәрбиеші бұл икемділікті әр түрлі қозғалыстарды дамытуға пайдалануы тиіс. Осы кезеңде қол қимылын дамытуға көп көңіл бөлу керек.

Пән: Спорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

1. Бір жасар баланың дене тәрбиесі. Бұл жастағы балаларды тәрбиелеу кезінде күн режимін ұйымдастыруға дұрыс гигиеналық күтім методикасына көп көңіл аударылуы тиіс. Бұрын аталып көрсетілгендей, баланың бір жасар шағында дамудың жоғары қарқындылығы, қысқа мерзім ішінде дене дамуының және нервтік-психологиялық дамуыдың тез өзгеріп отыруы байқалады. Орталық нерв жүйесінің сыртқы ортамен үнемі өзара әрекеттестік кезінде дамуы барлық сезім органдарының дамуына, жағымды эмоциялардың тууына және жетілуіне, негізгі қозғалыстарды меңгеруге, тіл әзірлігі кезеңдерінің дамуына көмектеседі. Мұның өзінде ересек адам үлкен роль атқарады.
Бір жасар баланы тәрбиелеу кезінде оның жағымды эмоциялық жағдайда болуын қамтамасыз етудің маңызы өте зор. Жайдары, шаттықты көңіл күйі тәндік және нервтік-психологиялық дамудың дұрыс және өз уақытында өтуінің, денсаулықтың жақсы болуы шарттарының бірі болып табылады. Бала өмірінің алғашқы айларында шаттанып, күледі, көптеген қимыл-қозғалыс жасайды ─ талпынудың неше түрін көрсетеді, бұл қол, кеуде қозғалыстарының одан әрі дамуының негізі болып табылады.
Балалардың негізгі қозғалыстарды өз уақытында жане дұрыс меңгеруі бойдың өсуіне, негізгі органдар мен жүйелер әрекетіне игі ықпалын тигізеді, өзін-өзі айтарлықтай меңгеруді қамтамасыз етеді де, сол арқылы психиқалық даму мүмкіндігін кеңейтеді.
Қозғалыстардың даму қарқыны мен бір ізділігі тірбие жағдайына және ересек адамның ықпалына, сондай-ақ баланың индивидуалдық ерекшеліктеріне тәуелді.
Орталық нерв жүйесінде және тірек-қозғалыс аппаратындағы жас мөлшеріне қатысты өзгерістер әрбір жас кезеңінде белгілі бір қозғалыстардың дамуы үшін алғы шарттарды тудырады. Дегенмен бұл алғы шарттар тиісті жағдайлар бар кезінде жүзеге мейлінше тиімді асырылады.
Арнайы мақсатты бағытта әсер ету жолымен әр нәрсеге икемділікті, дағдыларды қалыптастыруға, сол арқылы бүкіл организм дамуының әлдеқайда жоғары деңгейіне жетуге көмектесуге болады. Керісінше, дер кезінде қолға алынған дұрыс тәрбие мен үйретудің болмауы дамудың мешеу қалуына алып келеді, мұның орнын толтыру қиын болады.
Тәрбиелеудің ең негізгі қағидалардың бірі-белгілі бір дағдының, икемділіктің, психикалық іс-әрекеттің өзінен-өзі пайда болуын күтіп отыра бермей, организмнің нақты бір кезеңде нерв жүйесінің тиісті орталықтарының толысуы арқылы пісіп жетілетін функцияларының көрініс беруіне белсене көмектесу. Оның үстіне тәрбиелік әрекеттер жаңа функцияны қолдағандай болады, оның көрініс беруіне жағдай туғызады. Статикалық және қимыл-қозғалыстық функциялардың дамуына әр күн сайын жәрдемдесу, баланың жас және индивидуалдық ерекшеліктеріне сәйкес күн тәртібін ұйымдастыру балалардың дұрыс және үйлесімді дамуына қамтамасыз етудің, дене дамуындағы және денсаулық жағдайындағы ауытқушылықты болдырмаудың қуатты факторы болып табылады.
Сәби жаста күн режимін орынды ұйымдастыруға, гигеналық шарттарға дене тәрбиесінің құралы ретінде ерекше мән беріледі. Әрбір жас кезеңінде сергектіктің, ұйқы мен тамақтанудың алмасып отыруы қажетті бірізділік қамтамасыз етіледі. Жасына қарай тамақтандыру, ұйықтау және сергек болу сағаттары анықталады. Бөлмені жақсы желдету, таза ауа қатты, тәтті ұйықтауды қамтамасыз етеді. Мұндай жағдайларда бала сергек жүрген сағаттарда тыныш әрі белсенді болады. Бір жасар балалар таза ауада 4-6 сағат болуы тиіс.
Балалардың денсаулығын нығайту үшін, сондай-ақ күн режимінде шынықтыру мақсатымен, табиғаттың жаратылыстық факторларын пайдаланудың маңызы зор.
Күн режимін жүзеге асыру кезінде балалардың бойына гигиеналық дағдылар мен әдеттерді сіңіру қажет. Дене тәрбиесінің ең негізгі құралдарының бірі - гимнастикалық жаттығулар және массаж жасау болып табылады. Бір жасар балалардың қимыл-қозғалыстарын жетілдіру үшін дене жаттықтыру мен массажбен айналысудың ұйымдастырылған формалары пайдаланылады, сондай-ақ еркін қимыл-қозғалыс әрекетінде болуды қамтамасыз етудің де маңызы зор.
Өз бетімен қимыл-қозғалыстық әрекет етудің физиологиялық маңызы-балаға тән қозғалысқа қажеттілікті қанағаттандыру: бала өз ыңғайымен қозғалады және өзінің қалауы бойынша қозғалысты, жату, отыру, тұру қалпын алмастырады, қозғалысты дем алумен кезектестіріп отырады. Сондықтан да өз бетімен жасалған әрекет-балалардың қимыл-қозғалыс белсенділігінің барлық түрлері ішінде ең аз қажытатын әрекет.
Бала өмірінің алғашқы апталарынан бастап оның қимыл-қозғалыс белсенділігі үшін оптималды жағдайлар жасаудың маңызы зор .
Бір жарым айдан алты айға дейінгі шамада балалар әрекет үстіне болу сағаттарының бәрін көлемі жеткілікті мөлшердегі жасына сай ойыншықтармен жабдықталған манежде өткізеді. Балалардың киімі олардың қимылдарына кедергі жасамайды.
Жеті айлық кезінде балаларды еденге жіберу ұсынылады. Бұл үшін бөлменің бір бөлігін биіктігі 40─45 см кедергімен қоршайды, жылы болуы үшін түкті одеял және жууы жеңіл клеенка төсейді. Бөлменің бұл бөлігін─едендегі манежді─балаларды белсенді қимылға ынталандыратын құралдармен жабдықтайды. Еденгі манежге сатылы және сырғанақты шағын төбешікті, дөңгелеткішті, клеенкамен қапталған жылтыр бөренені, жүретін көпіршені, үлкен доптарды қояды. Баланың киімі жасына сай ауыстырылады және оның қимыл-қозғалысына кедергі жасамайды.
Бір жастың алғашқы ширегінде балада басын тік тұрғанда ұстай білуді және етпетінен жатқанда басын көтеріп ұстай білуді жетілдіру керек. Мұндай жағдайда жатып бас көтеру кезінде омыртқа иілістері қалыптасады, мойын және арқа бұлшық еттері бекемденеді, мидың қан айналымы жақсарады. Үш айдан соң бала басын еркін көтереді, жотасын қайқайтады, иық тірейді. Осы кезге таман бала ойыншықты әр түрлі жағдайдан алуды меңгереді. Тәрбиеші бұл икемділікті әр түрлі қозғалыстарды дамытуға пайдалануы тиіс. Осы кезеңде қол қимылын дамытуға көп көңіл бөлу керек.
Үш-төрт айлық шамада бала қолтығынан сүйегенде тұра бастайды. Ересек адам күніне бірнеше рет баланы киіндірген кезде қолына алып тік тұрғызуы, қатты жерге тұрғызып көруі, аяқты ырғақ ыңғайымен бүгіп-жазып - билей басуына мүмкіндік беруі тиіс. Бұл баланың көңіл күйін көтеріп, шаттандырады, ересек адамның сөзі мен жымиюына әрекет қимылмен жауап қатуға мүмкіндік береді, бұлшық еттерін нығайтады, аяғының буындарын бекіндіреді, аяқ тіреудің жақсы дамуына жағдай жасайды.
Төрт-бес айлығында бала манеж ішінде ойыншықтармен ойнап жатып, шалқасынан жатқан күйінің бір қырындап, етпеттеп жатуға ауысуды, етпетінен жатып қол тіреуді, басын жақсылап көтеруді меңгере бастайды. Егер бала етпеттеп ұзақ уақыт жататын, солай жатып ойыншыққа қол созатын болса, тезірек еңбектейді, содан соң отырады және бір нәрсеге сүйеніп тұра бастайды.
Жеті-сегіз айлығында бала төрт тағандап тұра және еңбектеп жүре алады. Еңбектеу -- бала қозғалысы дамуының маңызды кезеңі, бұлайша жүргенде ол жаңа сенсорлық әсерлер алады.
Балаларды локомоторлық функцияларды-еңбектеуді, кедергі қоршауды бойлай аяқ басуды дамыту маңызды.
Баланың өзі үйренбейінше оны отырғызуға және тұрғызуға болмайды.
Өз бетімен отыру және тұру дағдыларын меңгеру омыртқа иілістерінің қалыптасуына, кеуде және аяқ бұлшық еттерінің нығаюына көмегін тигізеді, дененің үйлесімді дамуына игі әсер етеді. Баланың психикалық даму мүмкіндігі кеңейеді. Ол ойыншықпен отырып ойнап алады және айналадағылардың бәрін көреді.
Сегіз-тоғыз айлығында бала қоршауды айнала аяқ басып, қозғалады, төбешіктің сатысына шығады, бөренеден асып аунайды-мұның бәрі оның қабылдау ауқымын едәуір кеңейтеді және нервтік-психологиялық дамуға көмектеседі.
Бір жасқа таянғанда бала өз бетімен жүре бастайды, міне осы жерде тәрбиешінің жүруге үйретудегі, баланы өз қозғалысына қуандырып, көңіл күйін көтерудегі ролі зор. Тәрбиеші балалар қуанышты, қимылдағыш, жайдары болуы үшін олармен көбірек сөйлесуі тиіс.
Тәрбиеші күн сайын балалар әрекет үстінде жүрген кезде, қимыл-қозғалысты дамыту үшін сол қозғалыс қалыптасып бекігенше әр баламен сабақ-ойын өткізеді.
Әр жас шама кезеңде белгілі бір міндеттер шешімін табады. Алғашқы үш айда ересек адам аймалау, аялау арқылы баланың алуан түрлі талпыныстарымен қолдайды, қол қимылдарын жетілдіреді.
Алғашқы жарты жылдықта еңбектеуге әзірленуге көмектесу керек: етпетінен жата білуді, шалқасынан жатқан жерінен аунап түсіп етпетінен жата білуді қалыптастыру қажет. Бұл үшін ойыншықтар, ересектер көмегі пайдаланылады. Екінші жарты жылдықта негізгі міндет балалардың еңбектеуін және аяқ басып тұруын дамытудан тұрады. Алғашында бұл еңбектеуге үйрету кезінде бала аяғын тіреуі үшін табанына алақан тосуға, ұмтылып жетуі үшін алдына ойыншық қоюға болады.
Аяқ басып тұратын кезде баланы алғашында екі қолынан, кейінірек бір қолынан ұстап демейді, содан соң қадам жасауға итермелейді.
Дене жаттығуларымен жіне массажбен арнайы айналысу да қозғалысты дер кезінде дамытуға, статикалық және динамикалық қозғалыстардың сапасы мен дәлдігін жетілдіруге жәрдемдеседі.
Сәби жастағы балалардың гимнастикалық жаттығулардағы қимыл-қозғалыстарының дұрыстығы мен дәлдігі тәрбиеші-сестралардың қолдарымен немесе арнаулы құралдармен қатаң түрде шартты болады, гимнастикамен айналысу балалардың қозғалыс белсенділігінің басқа формаларынан осы арқылы да ерекшеленеді.
Тыйым саларлықтай себеп жоқ болса, 1-1,5 айлық кезден бастап дене жаттығулары, массаж жасау белгіленеді және оларды күн режиміне ендіреді. Балаларды қимыл-қозғалыстарға үйрету әдістемесі белгілі бір талаптарға сай болуы тиіс: біріншіден, ыңғайлы жаттығулар, яғни, баланың жас шамалық және функционалдық мүмкіндіктеріне сәйкес келетін жаттығулар іріктеліп алынады, екіншіден, балаларды жаттығуларды орындауға ынталандыратын әдістеме жас шамасына сәйкес болуы тиіс.
Бала өмірінің алғашқы жарты жылында белсенділікті ынталандыру үшін туа біткен шартсыз рефлекстер - тері содан соң вестибулярлық рефлекстері пайдаланылады. Бүгілдіргіштер мен жазылдырғыштар тонусын теңестіруге көмектесу үшін жазумен байланысты рефлекстер пайдаланылады. Екінші жарты жылдықта жаттығуларды орындау белсенділіг - көру, қозғалыс есту-шартты қоздырғыштарды қолдану арқылы ынталандырылады. Мұның өзінде сөз комплексті қоздырғыштың әлі де нашар компоненті болып табылатын екінші жарты жылдық барысында ол міндетті түрде көру қоздырғышымен және ең қуатты қоздырғыш-қозғалыс қоздырғышымен үйлестірілуі тиіс. Егер тәрбиеші балаға отыр, отыр дейтін болса, бала оның нұсқауын әрқашанда орындай бермейді, бірақ бұл нұсқау ересек адамның бала қолын жай ғана төмен тартқылаумен үйлесе келсе, ол нұсқауды оңай орындайды.
Бала өмірінің алғашқы жылында гимнастиканың бәсең түрі ретінде массаж жасауға мол орын беріледі, ол бүкіл бұлшық ет топтарын қамтиды.
Үш-төрт айлығында рефлекторлық жаттығулардан бөлек ересек адамдар көмегімен атқарылатын бәсең жаттығулар пайдаланылады. Алғашқы жарты жылдықтың соңына таман олар белсенді-бәсең жаттығулармен алмастырылады, сөйтіп бала бір жасқа толар шамада негізімен белсенді жаттығулар пайдаланылады. Мейлінше мол физиологиялық тиімділікке және бұлшық етке түсер жүкті қатаң мөлшерлеу үшін мына төмендегі талаптарды сақтау қажет:
1) жаттығулар барлық бұлшық ет топтарын -- қол, иық белдеуі, арқа, кеуде, аяқ, табан бұлшық еттерін қамтуы тиіс;
2) дене жаттығуларын оның алдында атқарылатын массажбен кезектестіріп отыру керек ;
3) жаттығулармен айналысу үдерісінде әр түрлі бұлшық еттік топтарға арналған жаттығуларды кезектестіру қажет.
4)жаттығуларды бастар кездегі қалыпты -- шалқалап, етпеттеп қырын жатып, отырып, тұрып бастау қалыптарын кезектестіріп отыру керек;
5) әлдеқайда жеңіл жаттығулардан бастап, бірте-бірте күрделісіне көшу және қайтадан едәуір жеңілімен аяқтау қажет;
6) жаттығулар дем алумен үзіліспен кезектесіп отыруы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.