Қазақ әдет құқығындағы хан институты

КІРІСПЕ
1 ДӘСТҮРЛІ ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДАҒЫ ХАН ИНСТИТУТЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫ
1.1 Дәстүрлі қазақ қоғамындағы хан институтының генезисі және даму кезеңдері
1.2 Қазақ әдет құқығындағы хан институтының табиғаты және ерекшеліктері
1.3 Хан билігінің саяси билік жүйесіндегі алатын орны мен атқаратын ролі
1.4 Хан сайлау дәстүрі

2 ДӘСТҮРЛІ ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДАҒЫ ХАН ИНСТИТУТЫНЫҢ НЕГІЗГІ ҚЫЗМЕТТЕРІ
2.1 Ханның қоғам ішіндегі саяси қызметі
2.2 Ханның әскери қызметі

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Қазіргі кезеңде Қазақстан дамыған елу елдің қатарына көтерілуді мақсат етіп отыр. Сонымен қатар, еліміз құқықтық, демократиялық, зайырлы мемлекетті орнықтыратындығы конституциялық деңгейде белгіленген болатын. Қазақстанның алдында тұрған бұл мақсаттар мен міндеттері өте ауыр және үлкен жауапкершілікті талап етеді. Қазақстанның алдында тұрған бұл мақсаттарға еліміз гүлденген экономикалық дамуы бар, мәдени саяси жағынан озық үлгілерді, тәжірибелерді негізге ала отырып, соны орынды жұмылдыра пайдалана білгенде ғана жете алады. Тәуелсіздігімізге ие болып, егемен ел болғанымызды әлемге әйгілегелі бері рухани-мәдени өркендеуімізде оң өзгерістер бола бастады. Осы мезгілге дейін кешегі патшалық өкімет, кейінгі кеңестік жүйе әсерінен халқымыздың рухани-мәдени мұрасы солғын тартып, тіпті өшіп кетуге сәл-ақ қалған, ата-бабаларымыздың бар шындығын жариялауға мұрсат бермей, ондай қадамға барғандарды «ұлтшыл» деп айыптап, бас бостандығынан айырды. Ал егемендік алғалы, асыл мұраларымызбен қайта табысуға мүмкіндік туды. Соның нәтижесінде қазақ халқы өзінің ұлттық алып тұлғаларының өмірі мен қызметіне қанығып, өздерін жаңаша сезіне бастады. Қазақстан Республикасының Президенті 2008 жылғы Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру-мемлекеттің басты мақсаты атты өзінің жолдауында Қазақстанның дамуының басты бағыттары туралы былай дейді: “Қазақстан халқына арналған 2006 және 2007 жылдардағы Жолдауларымда мен ағымдағы міндеттер туралы ғана емес, біздің дамуымыздың келешегі жайында да айтқан едім. Осыған орай, әлемнің бәсекеге қабілетті 50 елінің қатарынан нық орын алу мен 30 коропоративтік көшбасшыларын қалыптастыру негізінде елді индустрияландыру міндеттері біздің басты стратегиялық мақсатымыз болып қала бермек”. Міне бұл биіктерге қол жеткізу үшін біз қазіргі кезеңдегі экономикалық инфраструктураны дамытумен қатар, мәдени әл-ауқаты жоғары қоғамдық сананы да, қалыптастыруға байланысты шараларды жүзеге асыруымыз керек. Әрине, бұл бағыт бойынша елімізде мәдени мұра бағдарламасы жүзеге асырылуда. Мәдени мұра бағдарламасының аясында қазақтың өткен тарихындағы ақтаңдық беттердің барлығын орнына келтіріп, оның түпкілікті толық көрініс тапқан шын бейнесін жасау мүмкін емес. Соңғы кезде академик С.З. Зимановтың тікелей басшылығымен 10 томдық «Қазақтың ата заңдары» жарық көру үстінде. Бұрын мұрағаттарда, сирек қолжазба қорларында, болмаса жеке адамдардың қолдарында шашырап жатқан құнды материалдарды жинап томдықтарға еңгізіп отыр. Бұл қазақ құқық жүйесін зерттеушілер үшін өте пайдалы жұмыс болып табылады. Хан билігінің қазақ дәстүрлі қоғамында қандай орын алғандығы, қандай нысанда болғандығы толғандырады. Демек, зертеудің негізгі, сол ойлар мен сұрақтардың өзінен-ақ туындайды.

1 Нұрпейісов Е.Қ., Котов А.К. Қазақстан мемлекеті: хандық биліктен президенттік республикаға дейін. – Алматы: Жеті жарғы, 1996. – 96 б.
2 История Казахской ССР в 5-ти т-х. – Алматы, 1979. – Т. 2. – 423 с.
3 Қозыбаев Б. Қазақстан тарихы. Бес томдық. – Алматы. – 1998. – 1.Т. – 543 б.
4 Толстов С.П. Генезис феодализма в кочевых скотоводческих обществах. - М., 1934. – 215 с.
5 Бичурин Н.Я. Собрание сведений о народах, обитавших в средней Азий в древние времен. – М., 1953. – 451 с.
6 Гумилев Л.Н. Көне түріктер. – Алматы.- 1994. – 543 б.
7 Д'Андре Л. Материалы по казахскому обычному праву / Сост.:
Т.М. Культелеев, М.Г. Масевич, Г.Б. Шакаев. – Алма-Ата: АН Каз ССР, 1948. –
350 с.
8 Белозеров А. Материалы по казахскому обычному праву / Сост.:
Т.М. Культелеев, М.Г. Масевич, Г.Б. Шакаев. – Алма-Ата: АН Каз ССР, 1948. –
350 с.
9 Сартаев С.С. Өзбекұлы С. Политическая и правовая история Казахстана (документы и материалы конца ХІХ –начала ХХ вв.). – Алматы. - 2000. – 485 б.
10 Тельман Э. Проблемы казахского обычного права. – Алма-Ата: Наука, 1989. – 144 с.
11 Султанов Т.И. Поднятие на белой кошме. Потомки Чингизхана. - Алматы: Дайк –Пресс, 2001. – 385 с.
12 Федоров-Давыдов Г.А. Общественный строй золотой орды. – М., 1966. – 233 с.
13 Әбіласан Ә . Көне сөздер құпиясын тарихи зерттеу. – Алматы. – 1995. – 145 б.
14 Бартольд В.В. Халиф и султан. - М., 1912. – 324 с.
15 Кенжалиев З. Көшпелі қазақ қоғамындағы дәстүрлі құқықтық мәдениет. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 192 б.
16 Кишибеков Д. Кочевое общество: генезис, развитие, упадок. – Алматы: Наука, 1984. – 345 с.
17 Зиманов С.З. Общественный строй казахов первой половины ХІХ в. Алматы. – 1958. – 182 с.
18 Төле би / Араб харпінен көшірген, құрастырған, алғы сөзін жазған- Сәрсенбі Дәуітов “Мұраттас” ғылыми зерттеу орталығы. – Алматы. - 1999. – 96 б. Казахско-русские отношения в ХVІ-ХVІІІ веках: Сборник документов и материалов. – Алма-Ата: Изд. АН Каз ССР, 1961. – 743 с.
19 Билер сөзі: Шешендік толғаулар, шешендік арнаулар / Құраст.:
Т. Кәкішев. – Алматы: Қазақ университеті, 1992. – 160 б.
20 Өзбекұлы С. Көшпелі қазақ өркениетіндегі құқық. – Алматы, 2002. –
224 б.
21 Үш пайғамбар / Құраст. А. Нысаналы. – Алматы: Дәуір, 1992. – 184 б.
22 Зиманов С.З. Политический строй Казахстана конца ХVІІІ и первой половины ХІХ веков. – Алматы: Изд. АН Каз ССР, 1960. – 296 с.
23 Бикенова А. Қазақ қоғамындағы хандар билігі // Заң газеті. – 2000. - 19 қаңтар 2000 ж
24 Телеуова Э.Т. Тауке (Тәуекел –Мухаммед-Бабыр хан ) тұсындағы қазақ халқының саяси әлеуметтік ахуалы.: тарих ғыл. канд. дисс: 12.00.01. – Алматы. – 1997. 24 б.
25 Зиманов С.З. Қазақ даласында әділ соттың «Алтын ғасыры» болды ма? // Қазақтың Ата Заңдары. 10 томдық. – Алматы: Жеті жарғы, 2004. – Т. 3. –
616 б.
26 Макиавелли Никколо. Князь / Итал. тілінен ауд. С.М. Роговин. - М., 1910. – 560 с.
27 Бартольд В.В. Сочинения,в 4 томах. –М., 1965. - Т. 4. – 180 с.
28 Гордеков Н.И. Киргизы, қара - киргизы Сыр-Дарьинской oбласти. Ташкент 1989. - 343 с.
29 Сейдімбек А. Тәуке хан реформалары жайында бірер сөз. – Алматы, 1993. – 361 б.
30 Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих или киргиз-кайсацких орд и степей / Под ред. М.К. Козыбаева. – Алматы: Санат, 1996. – 655 с.
31 Кашанина Т.В. Происхождение государства и права. М: Юрист, 1999. – 155 с.
32 Зиманов С.З. Қазақтың билер соты-бірегей сот жүйесі. – Алматы: Ата-мұра, 2008. – 216 б.
33 Мағауин М. Қазақ тарихының әліппесі. – Алматы: Ер –Дәулет, 1994. – 183 б.
34 Толыбеков С.Е. Кочевое общество казахов в ХҮІІ-начале ХХ века. (Политико-экономический анализ). Алма-ата: Наука, АН КазССР, 1971. – 633 с.
35 Бернштам А.Н. Очерки историй гуннов. - Л., 1951. – 545 с.
36 Қазақтың көне тарихы / Арап қарпінен көшірген М. Қани. – Алматы: Жалын, 1993. – 400 б.
37 Құдайбердіұлы Ш. Түрік, қырғыз һәм хандар шежіресі. Алматы: Санат, 1991. – 145 б.
38 Омарбеков Т., Омарбеков Ш. Қазақстан тарихында және тарихнамасына ұлттық көзқарас. – Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 388 б.
39 Усеров Н. Исследование правового памятника «Жети жаргы»: Автореф. дис. канд. юрид. наук. – Алматы, 1977. – 22 с.
40 Ерофеева И.В. Казахское ханство. - Алматы. – 1997. – 560 с.
41 Маймақов Ғ. Қазақстан Республикасының саяси-құқықтық тарихы. – Алматы. – 2000. – 340 б.
42 Кареев Н. Происхождение современного народного –правового государства : Исторический очерк конституционных учреждений и учений до средины ХІХ в. - Спб., 1908. – 254 с.
43 Черниловский З.М. Всеобщая история государства и права. – Москва: Юрист, 1996. – 645 с.
44 Султанов Т.И. Кочевые племена Приаралья в ХҮ –ХҮІІ вв. – М., 1982. – 245 с.