Еркек қуық асты безінің аденомасын зерттеу мәселелері
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І.тарау. Әдебиетке шолу
1.1 Урология ғылымына жалпы сипаттама
1.2 Урология ғылымы нені зерттейді?.
1.3 Ер адамның жыныс мүшелері ... .14
1.4 Қуық асты безін зерттеу мәселелері.
1.5 Қуық асты безі дегеніміз не? ... ... .20
1.6 Несеп жолдарының қабынуы ... ... 24
1.7 Қуық патологиясы ... ... ..26
ІІ.тарау. Зерттеу әдістері
2.1 Қуық асты безі аденомасын емдеу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.2 Қуық асты безі аденомасын зерттеу мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ...29
ІІІ.тарау. Тәжірибелік жұмыс (Прак.час) ... ... ... ... ... ... ... ..30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ...34
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... .36
І.тарау. Әдебиетке шолу
1.1 Урология ғылымына жалпы сипаттама
1.2 Урология ғылымы нені зерттейді?.
1.3 Ер адамның жыныс мүшелері ... .14
1.4 Қуық асты безін зерттеу мәселелері.
1.5 Қуық асты безі дегеніміз не? ... ... .20
1.6 Несеп жолдарының қабынуы ... ... 24
1.7 Қуық патологиясы ... ... ..26
ІІ.тарау. Зерттеу әдістері
2.1 Қуық асты безі аденомасын емдеу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.2 Қуық асты безі аденомасын зерттеу мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ...29
ІІІ.тарау. Тәжірибелік жұмыс (Прак.час) ... ... ... ... ... ... ... ..30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ...34
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... .36
Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының зерттеулері бойынша ер адамдардың 85%-да уақыт өте келе қуықасты безінің қатерсіз гипертлазиясы (ҚБҚГ) дамиды.
Статистикаға жүгінсек, ерлер қуық асты безі – ең жиі «ауыратын»мүшелердің бірі. 60 жастан асқан ерлер арасында қуық асты безінің ауруы жүрек аурулары мен қауіпті ісікке қарағанда тіпті, жиі кездеседі.
Қуық асты безінің ауруларына қатысты мәліметтер ел тұрғындарының, әсіресе, ерлер арасында ерекше қызығушылық тудырса, простата безінің ауруларын егде тартқан ерлер мен қарттар арасында алаңдатушылық тудыруда. Мұның себебі қуық асты безінің (аденомасының) қатерсіз гипертлазиясы кей деректер бойынша, ерлер арасында 50-60 жас аралығында 55-60%, 60-70 жас аралығында 65-70%, ал 70 жастан асқанда 80% жағдайда кездеседі.
Қоғамдағы әр жастағы адамдар нақты түрде бауырдың, бүйректің, жүректің қайда орналасатындығын және олардың атқаратын қызметін білгенімен, қуық асты безі туралы көп біле бермейді.
Жуырда ғана өткен дәрігерлер мен провизорлардың съезінде сөйлеген сөзінде еліміздің президенті Н.Ә.Назарбаев: «Халықтың денсаулығы – ел дамуының аса маңызды тұтқасы, болашағымыздың кепілі» деп тағы да айрықша айқындап атап өтті. Сонымен қатар келешек атқарылатын істердің басты стратегиялық бағыттарын да көрсетті.
Бірінші: балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына айрықша көңіл бөлу.
Екінші: халықты қол жетерлік және саналы медициналық көмекпен қамтамасыз ету.
Үшінші: отандық медицина ғылымын дамыту.
Осы бағыттама аясында ел басқарған ағалармен біріге отырып, түрлі індеттердің алдын алу керек. Салауатты өмір салтын ұсынбаған мемлекеттің экономикасы құлдырайтыны сөзсіз. Ауру адам қандай іс бітірмек!
Жастар – болашағымыздың алтын тірегі. Жастар арасындағы нашақорлық пен маскүнемдіктің алдын алу үшін мен мынадай деректер мен цифрларды ұсынғым келіп тұр.
Жасыратыны жоқ бүгіндері елімізде осынау қауіпті нашақорлықпен айналысатындар саны өсіп барады. Есірткінің медициналық-әлеуметтік проблемалары республика орталығының мәліметіне қарағанда, бұл кеселге тәуелді болғандардың саны 250 мыңнан асады екен. Ал 1,5 млн-дай адам нашақорлыққа бейімділік сәтінде отпен ойнағандай әрі-сәрі күй кешуде. Әсіресе кәмелетке толмағандардың әлгіндей қатерлі дертке әуестене түсуі қатты ойландыруы тиіс.
Статистикаға жүгінсек, ерлер қуық асты безі – ең жиі «ауыратын»мүшелердің бірі. 60 жастан асқан ерлер арасында қуық асты безінің ауруы жүрек аурулары мен қауіпті ісікке қарағанда тіпті, жиі кездеседі.
Қуық асты безінің ауруларына қатысты мәліметтер ел тұрғындарының, әсіресе, ерлер арасында ерекше қызығушылық тудырса, простата безінің ауруларын егде тартқан ерлер мен қарттар арасында алаңдатушылық тудыруда. Мұның себебі қуық асты безінің (аденомасының) қатерсіз гипертлазиясы кей деректер бойынша, ерлер арасында 50-60 жас аралығында 55-60%, 60-70 жас аралығында 65-70%, ал 70 жастан асқанда 80% жағдайда кездеседі.
Қоғамдағы әр жастағы адамдар нақты түрде бауырдың, бүйректің, жүректің қайда орналасатындығын және олардың атқаратын қызметін білгенімен, қуық асты безі туралы көп біле бермейді.
Жуырда ғана өткен дәрігерлер мен провизорлардың съезінде сөйлеген сөзінде еліміздің президенті Н.Ә.Назарбаев: «Халықтың денсаулығы – ел дамуының аса маңызды тұтқасы, болашағымыздың кепілі» деп тағы да айрықша айқындап атап өтті. Сонымен қатар келешек атқарылатын істердің басты стратегиялық бағыттарын да көрсетті.
Бірінші: балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына айрықша көңіл бөлу.
Екінші: халықты қол жетерлік және саналы медициналық көмекпен қамтамасыз ету.
Үшінші: отандық медицина ғылымын дамыту.
Осы бағыттама аясында ел басқарған ағалармен біріге отырып, түрлі індеттердің алдын алу керек. Салауатты өмір салтын ұсынбаған мемлекеттің экономикасы құлдырайтыны сөзсіз. Ауру адам қандай іс бітірмек!
Жастар – болашағымыздың алтын тірегі. Жастар арасындағы нашақорлық пен маскүнемдіктің алдын алу үшін мен мынадай деректер мен цифрларды ұсынғым келіп тұр.
Жасыратыны жоқ бүгіндері елімізде осынау қауіпті нашақорлықпен айналысатындар саны өсіп барады. Есірткінің медициналық-әлеуметтік проблемалары республика орталығының мәліметіне қарағанда, бұл кеселге тәуелді болғандардың саны 250 мыңнан асады екен. Ал 1,5 млн-дай адам нашақорлыққа бейімділік сәтінде отпен ойнағандай әрі-сәрі күй кешуде. Әсіресе кәмелетке толмағандардың әлгіндей қатерлі дертке әуестене түсуі қатты ойландыруы тиіс.
1. Жарбосынов Б. Урологияға қосылған үлес//Денсаулық.-1997.-3.-24
2. Адо А. Д. Ишимова Л.М. Патологическая физиология. Москва Медицина 1978 г.
3. Минеджян Г. 3. - Сборник по народной медицине и нетрадиционным лечениям. Вологда, 1992
4. Иванов В. И. - Лекарственные средства в народной медицине. Москва, 1992
5. Каюпова И. А. Охрана репродуктивного здоровья в Казахстане.
6. www.google.ru
7. www.yandex.ru
8. О некоторых особенностях зтиопатогенеза хронического простатита. //Джарбусынов Б.У.и соавт. Актуальные вопросы уроандрологии Алматы 1994. С. 20-23.
9. Смешанные хламидийные и уреаплазменные инфекции у мужчин с нарушением генеративной функции. // Избасаров А.И. актуальные проблемы урологии III конгресса урологов Казахстана. Алматы 200. С. 170-172
10. Брагина Е.Е., Дмитриев Г. А.. Кисина В.И. // Вестн.дерматвен. 1995 -6 С. 18-21
2. Адо А. Д. Ишимова Л.М. Патологическая физиология. Москва Медицина 1978 г.
3. Минеджян Г. 3. - Сборник по народной медицине и нетрадиционным лечениям. Вологда, 1992
4. Иванов В. И. - Лекарственные средства в народной медицине. Москва, 1992
5. Каюпова И. А. Охрана репродуктивного здоровья в Казахстане.
6. www.google.ru
7. www.yandex.ru
8. О некоторых особенностях зтиопатогенеза хронического простатита. //Джарбусынов Б.У.и соавт. Актуальные вопросы уроандрологии Алматы 1994. С. 20-23.
9. Смешанные хламидийные и уреаплазменные инфекции у мужчин с нарушением генеративной функции. // Избасаров А.И. актуальные проблемы урологии III конгресса урологов Казахстана. Алматы 200. С. 170-172
10. Брагина Е.Е., Дмитриев Г. А.. Кисина В.И. // Вестн.дерматвен. 1995 -6 С. 18-21
Тақырыбы: Еркек қуық асты безінің аденомасын зерттеу мәселелері
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І-тарау. Әдебиетке шолу
1.1 Урология ғылымына жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .8
1.2 Урология ғылымы нені
зерттейді? ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...10
1.3 Ер адамның жыныс
мүшелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.4 Қуық асты безін зерттеу
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .19
1.5 Қуық асты безі дегеніміз
не? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
1.6 Несеп жолдарының
қабынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
1.7 Қуық
патологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..26
ІІ-тарау. Зерттеу әдістері
2.1 Қуық асты безі аденомасын емдеу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.2 Қуық асты безі аденомасын зерттеу
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ..29
ІІІ-тарау. Тәжірибелік жұмыс
(Прак.час) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 4
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...36
Кіріспе
Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының зерттеулері бойынша ер
адамдардың 85%-да уақыт өте келе қуықасты безінің қатерсіз гипертлазиясы
(ҚБҚГ) дамиды.
Статистикаға жүгінсек, ерлер қуық асты безі – ең жиі
ауыратынмүшелердің бірі. 60 жастан асқан ерлер арасында қуық асты безінің
ауруы жүрек аурулары мен қауіпті ісікке қарағанда тіпті, жиі кездеседі.
Қуық асты безінің ауруларына қатысты мәліметтер ел тұрғындарының,
әсіресе, ерлер арасында ерекше қызығушылық тудырса, простата безінің
ауруларын егде тартқан ерлер мен қарттар арасында алаңдатушылық тудыруда.
Мұның себебі қуық асты безінің (аденомасының) қатерсіз гипертлазиясы кей
деректер бойынша, ерлер арасында 50-60 жас аралығында 55-60%, 60-70 жас
аралығында 65-70%, ал 70 жастан асқанда 80% жағдайда кездеседі.
Қоғамдағы әр жастағы адамдар нақты түрде бауырдың, бүйректің, жүректің
қайда орналасатындығын және олардың атқаратын қызметін білгенімен, қуық
асты безі туралы көп біле бермейді.
Жуырда ғана өткен дәрігерлер мен провизорлардың съезінде сөйлеген
сөзінде еліміздің президенті Н.Ә.Назарбаев: Халықтың денсаулығы – ел
дамуының аса маңызды тұтқасы, болашағымыздың кепілі деп тағы да айрықша
айқындап атап өтті. Сонымен қатар келешек атқарылатын істердің басты
стратегиялық бағыттарын да көрсетті.
Бірінші: балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына айрықша көңіл бөлу.
Екінші: халықты қол жетерлік және саналы медициналық көмекпен
қамтамасыз ету.
Үшінші: отандық медицина ғылымын дамыту.
Осы бағыттама аясында ел басқарған ағалармен біріге отырып, түрлі
індеттердің алдын алу керек. Салауатты өмір салтын ұсынбаған мемлекеттің
экономикасы құлдырайтыны сөзсіз. Ауру адам қандай іс бітірмек!
Жастар – болашағымыздың алтын тірегі. Жастар арасындағы нашақорлық пен
маскүнемдіктің алдын алу үшін мен мынадай деректер мен цифрларды ұсынғым
келіп тұр.
Жасыратыны жоқ бүгіндері елімізде осынау қауіпті нашақорлықпен
айналысатындар саны өсіп барады. Есірткінің медициналық-әлеуметтік
проблемалары республика орталығының мәліметіне қарағанда, бұл кеселге
тәуелді болғандардың саны 250 мыңнан асады екен. Ал 1,5 млн-дай адам
нашақорлыққа бейімділік сәтінде отпен ойнағандай әрі-сәрі күй кешуде.
Әсіресе кәмелетке толмағандардың әлгіндей қатерлі дертке әуестене түсуі
қатты ойландыруы тиіс. Міне, сондықтан да қоғамымызда ертеңгі болашағы үшін
мұндай тағылымды шаралардың өткізіліп тұруы ғанибетті іс болмақ. Жылына БҰҰ-
ның сараптауы бойынша есірткінің негізгі массасы 65% Орта Азия арқылы
өтеді, ал Қазақстан арқылы жылына 150 тонна өтеді. Қазақстан Республикасы
бойынша 47 мың адам есірткіні қолданатындар тізімінде. Қазақстан жерінде
жеңіл есірткіден гөрі өте улы түріне көбірек сұраныс болып жатыр.
Республикадағы есірткіні көп пайдаланатын нашақорлар саны қарқынды өсіп
келе жатқан қара дақтар. Мысалы: Теміртау қаласында 9 ай ішінде 633 нашақор
бар екені анықталып, 111 заңды бұзғандықтан істері сотта қаралған. Өз
облысымызда 20 мың 732 нашақор, 637 СПИД ауруына шалдыққандар тіркелген.
Осылардың 48%-ы қылмыскерлер.
Тағы да айтарым, өкінішке орай көптеген азаматтарымыз өз денсаулығын
сақтауға және нығайтуға жауапты емес, немқұрайды қарайды. Тіпті денсаулығы
өзіне емес, тек дәрігерлерге қажет сияқты медицинаға тұтынушылық немесе
масылдық пиғылы бар. Дәрігерлер қанша ескертсе де жаман әдеттерден арылғысы
келмейді. Темекі тартады, насыбай атады, салынып арақ ішеді. Мысалы: К-
деген гипертониямен кісі жағдайы бақуат бола тұра өз (денсаулығына)
кеселіне бір тиын жұмсағысы келмейді, тек үкіметтің қаражатына иек артқысы
келеді. Кейбір аналарымыз қонақ келгенде көл-көсір дастархан жасап, ал өз
денсаулығына аса қажет анемияға қарсы бір дәріні де сатып алып ішкісі де
келмейді. Жалпы, халқымыздың Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде
деген дана қағидасын әрдайым, әрқайсысымыз жадымыздан шықпайтын биік
ұстаным болуға тиіс. Себебі бұл қаражат халықтікі, әрбір салық төлеушінің
үлесі екенін ұмытпағанымыз жөн.
Жас кезінен аурушаң болған Поль Брегг Өзіңді өзің жасай біл деген
қағиданы нық ұстанған. Ол ынта-жігерінің салауатты өмір сүруге деген
құштарлығының арқасында барлық ауруларды жеңіп, денсаулығы мықты болып өмір
сүрген. Ия, кіснің болса да денсаулығы өз қолында. Салауатты өмір сүремін
десеңіз ешкім оған қарсы тұра алмайды.
Салауатты өмір салтына денешынықтыру, спорт, дене тәрбиесі, туризм,
халықаралық туризм, табиғатқа серуен, таза ауада жүру жатады. Кешкі
тамақтан соң, таза ауада бір-екі сағат серуен құрып, ұйықтаудың пайдасы
зор. Ұйқы 7-8 сағаттан кем болмауы тиіс. Әр адам жыл сайын бір рет еңбек
демалысын тиімді пайдаланғаны жөн. Барлық кезде тамақты жаңадан дайындап
ішкен дұрыс. Алланың табиғатты адам үшін жаратқанын және парыз еткенін,
тіршілігінде қажетіне дұрыс пайдалануды, денсаулығына зиян келмейтіндей
жағдайда болуын қадағалауды салауатты өмір салты деп ұғамыз.
Адам денсаулығына зиянын тигізетін жат әдеттерден аулақ болғаны жөн.
Енді оларға не жататынына тоқтала кетейік: Олар – темекі тарту, спирттік
ішімдіктерге, есірткілік заттарға салыну. Арақтың орнына қымыз бен қымыран
іш, темекі тартудың орнына таза ауада көбірек жүр. Жастарға есірткіні
пайдаланба, көңіл көтеретін мәдени көпшілік орындарына баруды әдетке
айналдыр дер едім. Еңбек адамды тәрбиелейді. Сондықтан жұмыс істеуден
қашпаған жөн. Жалқаулыққа салынудың соңы жақсылыққа апармайды. Имандылық
жолына түсіп, жылына бір келетін оразаны тұтып, оның тәртібін сақтағаныңыз
дұрыс. Дүниеде бұған тең келетін ештеңе жоқ.
Біз табиғаттың, қоршаған ортаның ластануына жол бермеуіміз керек.
Өзіңізді қандай көрсеңіз, өзгелерді де солай көріңіз. Адамдар бір-бірімен
дос, бауырлас, сыйлас, рақымды, мейірімді болса, нұр үстіне нұр жауады.
Әрқашан жаман ойдан аулақ болыңыз. Адам өзін өзгеден кем сезінуі,
денсаулығының нашар екендігін ойлап қамығуы, көз алдына өлім қорқынышын
елестетуі ойды бұзады.
Сөз соңында қайра айтарымыз, халық денсаулығы тек медицина
қызметкерлерінің кәсіби тірлігі ғана емес, бүкіл қоғамның тұтас денсаулық
сақтауға және нығайтуға арналған үйлескен іс-қимыл әрекеттерінің жемісі
екенін баршамыз да ұғынуға тиіспіз. Сонда ғана қоршаған ортаны сақтай
отырып, таза су ішіп, дұрыс тамақтанып, иманды және салауатты өмір
салттарын тұрақты қалыптастырсақ болашақтың жарқын кепілі болмақ.
Осы жағдайда уролог мамандар тек жуық кезде ғана ерекше назар аудара
бастады. Сондықтан да жасы ұлғайған ер адамдар да қуық асты безі ауруларын
емделушілердің саны арта түсуде. Профилактикалық медицина тұрғысынан
қарағанда аз қуантарлық жағдай.
Дегенмен, қуық асты безінің қызметіне және емделуіне байланысты
мәселелер емес. Бұл күнде дәрігерлердің барында көптеген әр түрлі тәсілдер
бар. Хирургиялық әдіс тәсілдер тиімді, алайда тыйымсыз жақтары да бар.
Сондықтан өте қажет болмаған жағдайда оларды қолданбайды. Баламалы
әдістемелер қаншалықты тиімді және қауіпсіз? Бұл сұраққа бір жақты жауап
беру - жаңа зерттеулерге жол ашады.
Курстық жұмыстың мақсаты:
• қуық асты безінің аденомасының пайда болу себептерін қарастыру;
• қуық асты безінің аденомасын емдеу жолдарын қарастыру;
• несеп жолдарының қабыну жолдарын зерттеп, алдын алу жолдарын
және зерттелу жолдарын келтіру.
І-тарау. Әдебиетке шолу
1. Урология ғылымына жалпы сипаттама
Урология деп зәр шығару және жыныс органдарына тән науқастың түрлерін
оқытатын ілімді айтамыз.
Урологиялық науқастарды арнайы әдістермен, құралдармен анықтайды.
Цистоскопия – арнайы цистоскоп деп аталатын құралдың көмегімен қуық
ішін тексереді. Қуықтың кілегей қабатынан жара, ісік полип сияқтыларды
көруге болады. Несеп ағардың ашылған жерінен катетер енгізіп, контраст
жіберуге болады.
Қазақстандағы медицина, оның ішінде хирургияның өсіп, өркендеуі туралы
қазақ тілінде шыққан оқулық, я түсіндірме сөздік мүлде жоқ. Қейбір
журналдарда, газеттердің бетіне басылып шыққан бірлі-жарым дүниелер
болмаса, жалпы қазақ халқының осы саладағы табысын айту, ғылымға қосқан
үлесін зерттеу жұмысы жоқтың қасы, болса — таяз.
Төңкеріске дейін қазақ даласындағы денсаулық сақтау ісі, жалпы
медицина мәселелері Ресейдің орталығымен салыстырғанда тіптен нашар еді.
Бар болғаны бақсы-балгерлер, сынықшы, тәуіптер еді.
Ерте замандағы бақсылар мен тәуіптер халықтың караңғылығын пайдаланып,
науқас адамға өз білгендерін қолданатын, адам дертінен айықса, менің
емімнен айықты, ал өліп қалса, бұл алланың, құдайдың жазмышы солай болды
деп түсіндіретін. Бақсы мен тәуіптердің емдеу әдістерін мүлдем жоққа
шығаруға болмайды. Себебі, олар кейбір шақта дәрігерлік әдістерді
пайдаланған, неше түрлі дәрілік шөптердің қасиетін, өздері дайындаған әр
қилы дәрілердің сырқат адамға жасайтын әсерінен хабардар болып, өздерінің
кәсібін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырған. Кейбір мысалдар келтірейік.
Қапал уезінде болған орыс ғалымы Колбасенко қазақ халқына кең тараған
сырқатты емдейтін Шананұлы Қылышбай туралы ол — бақсы емес, ол — қырғыз
дәрігері деген көрінеді. Бұған қарағанда Қылышбай емшінің қолданған емі
дәрігер емінен кем болмағанға ұқсайды,
Сырдария өзенінің төңірегіндегі қазақтар дәрігерлік қабілеті бар
адамды арбаушы деп атаған. Арбаушылар қауымы құрт-құмырсқа, жылан, шаян
шаққан адамдарды емдеп, сонымен қатар ондай зиянды жәндіктерді жою жолдарын
керсетіп, олардан сақтану әдістерін де айтып жүрген.
Емшілікпен кейде әйелдер де шұғылданған көрінеді. Соның бірі Айшуақ
сұлтанның қызы — Баян. Ел арасына тараған аңызға қарағанда бұл қыз қазақ
сарбаздарының тұтқынына түскен орыс офицері Падуровтің (соңынан генерал
болған) жараларын емдеген дейді.
Елбасымыз бірнеше жылдан бері еліміздің денсаулық сақтау саласында
сапалы мамандар даярлауға баса назар аудару қажеттігін айтып жүр. Биылғы
жылы да Президентіміз осы пікірін қайталап айтты. Менің ойымша, бізде
медицина саласында сапалы мамандар даярлауға бірнеше жылдан бері жіті көңіл
бөлінбей келеді. Неге? Біріншіден, республикамызда осы саладағы білім беру
жүйесі кеңестік кезден бері өзгермей келе жатыр. Негізінен, бұл жүйені біз
кезінде Ресейден алдық. Ал Ресей оны өз кезегінде немістерден көшірген
болатын. Кеңес өкіметі кезінде бұл жүйе кеңестік идеологияға
сәйкестендіріліп қайта өзгертіліп шықты. Міне, біздегі бүгінгі қолданып
отырған медицинадағы білім беру жүйесі осы өзгерістің негізінде әлі күнге
дейін пайдаланылып келеді. Яғни ол Германияның моделі болып саналады.
Екінші бір мәселе, біздің медицинада білім беру, ғылым және тәжірибе, осы
үш тағанның арасы алшақтап кеткен. Түсінікті болу үшін мен тағы да тарихқа
аз-кем тоқталып өтейін. 1933 жылы Коммунистік партияның шешімімен аталған
үш таған өз алдына жеке-жеке сала болып кетті. Себебі кеңес өкіметінің
соғыс кезінде медицинада жаңа өзгерістер жасауы қажет болды. Мәселен,
ғылымды медицина академиясы деп құрып бөлектеп шығарады, білімді өз алдына
қалдырады, тәжірибе де олардан алшақтап кетеді. Сол кездегі мамандар бұл үш
тағанды соғыс аяқталғаннан кейін қайта біріктіріп, бір жүйеге келтіреміз
деді. Алайда кейін олай болмай шықты. Міне, осы үш сала бізде әлі күнге
дейін бөлек-бөлек қызмет етіп келеді. Бұл – денсаулық сақтау саласының
тамырына балта шабу деген сөз.
1.2 Урология ғылымы нені зерттейді?
Өткен ғасырдың соңғы жылдары мен осы ғасырдың басында қазақ халқының
өмірі, мәдениеті, дәстүрі мен денсаулық сақтау істері туралы өз
еңбектерінде жазып кеткен ғалымдар — Э. Эверсман, С. А. Яроцкий, С.Чукчин
және Войткевич, А. Я. Ягмин, В. Богословский, А. Ф. Рейпольский, И. С.
Колбасенко, С. Большой. Осы ғалымдардың еңбегінен біз қазақтардың іріңдеген
көзге сарымсақты сүтке араластырып жағатынын, уланып қалған адамға мал
қанын пайдаланғанын, көкжөтел (туберкулез) ауруына шалдыққанды қымызбен
емдегенін білеміз.
Гүл, дәрілік өсімдіктердің қасиетін айрықша бағалаған қазақ халқы адам
денесіне жасайтын әсеріне қарай оларды екіге бөлген. Соның бір тобын адамға
қуат берер дәрілер деп атаса, екінші тобын ішті жүргізетін дәрілер деп
атаған. Мысалы, тері ауруларына, қылша, қотырға қарсы итсағалдан дәрі
жасаса, іш ауруларына деген дәріні иір шөбінен дайындаған.
Тәуіп және балгерлер — сынап, сағыз секілді химиялық заттарды да кең
пайдаланған. Бірақ осы заттардың ағзаға келтіретін зиянды әсерлері еске
алынбаған. Сондай-ақ сүйектері қақсайтын адамды жаңа сойылған
жылқы немесе қойдың терісіне орап, тері ауруы бар қотыр адамды жер астынан
шығатын арасан суға, тұзды балшыққа түсіріп отырған.
Адамның қаны тасығанда (гипертоническая болезнь) тамырдан, бастан қан
алу әдісі де қазақ арасында кең тараған. Қазақ халқы жүкті, екікабат
әйелдердің денсаулығына көп көңіл бөліп, оларға ауыр жұмыс істетпей, шошып-
қорқудан, байқаусызда құлап қалудан сақтауға тырысқан. Екіқабат әйел өз
бетімен босана алмай жатса, тәжірибелі кексе әйелдер жүкті әйелдің ішін
кіндігінен төмен карай алақанымен сылап, толғақ кезінде көмек
көрсете білген. 1899 жылы Киев қаласыида өткен акушер-гинекологтар
кеңесінде И.С.Колбасенко қазақ әйелдерінің қалай босанатыны туралы баяндама
жасаған еді. Осы кеңестің төрағасы болған профессор Г.Е.Рейн бұл баяндаманы
аса жоғары бағалады.
Кіндік кесу әдістері де қазақ халқына әріден таныс. Сәбиді тұзды суға
шомылдыру, денесін қойдың құйрық майымен сылау, әртурлі массаж жасау,
бесікке бөлінген балаға шүмек қою, жетім қалған нәрестені басқа әйелдердің
сүтімен асырау сияқты жалпы медициналық жұмыс ел арасында кең өріс алған.
Қазақ жеріне Ресейден бірінші болып 1832 жылы Александр
Андреевич Сергачев дейтін дәрігер келіпті. Оның орнына келген Василий
Евланов деген дәрігер 15 кісіге шақталған орны бар кішігірім
аурухана ашыпты.
Қылшаға қарсы күрес жүргізе алатын мамандардың бірі болып
Абдул-Халық Юсупов молданың есімі аталса, Хайрулла Бараев деген
қазак жігіті үш жыл ішінде 109 балаға екпе жасапты. 1867—1868 жылдары казақ
жеріндегі әрбір уездің уездік дәрігерлерін, фельдшерлері мен акушерлерді
патша екіметі тағайындап отырған. 1880 жылы Омбы қаласындағы фельдшерлік
мектепті 5 қазақ жігіті бітіріп, фельдшер деген атақ алып шыққан еді.
Әміре Айтбакин деген қазақ жігіті 1894 жылы Томск қаласындағы
медициналық оқу орнын бітіріп, тұңғыш қазақ дәрігері деген атақпен еліне
оралады.
1917 жылы Қазақстан жерін мекендеген халықтың саны 5 миллион 600 мың
адам болса, оларды емдеуге 244 дәрігер, 393 фельдшер мен ақушерлер, 98
аурухана қызмет еткен.
Денсаулық сақтау ісінің жаңаша дамуымен байланысты республикамызда
өлгендердің саны азайып, өмірге келушілердің мөлшері арта бастады. Әрбір
1000 адамға шаққанда қосылып отырған адам мөлшері 1938 жылы— 16,5% болса,
1940 жылы бұл көрсеткіш — 19,5%-ке жетті. Қазақстан жерінің түкпір-
түкпірінде тұратын халықтың денсаулығын жақсарту үшін дәрігерлер,
ауруханалар көптеп керек болды. Сол себептен 1931 жылы Алматы қаласында
медицина институты ашылды, 1940 жылы оны 535 дәрігер бітіріп шықты, оның
118-1 қазақ. Осы институттың қабырғасында 1935— 2940 жылдары 10 адам
медицина ғылымының докторы, 19 адам медицина ғылымының қандидаты деген
ғылыми атаққа ие болу үшін диссертациялар қорғады.
Соғыс жылдары республикамыздың медицина саласында ғылыми-зерттеу
жұмыстары тоқтаған жоқ. Зерттеу жұмыстары жаралы жауынгерлердің, соғыс
мүгедектерінің денсаулығын қалпына келтіру қамына қарай бағытталып
отырды.
1963 жылы Алматы қаласында дәрігерлердің мамандығын жетілдіру
институты ашылды.
Республикалық эксперименттік және клиникалық хирургия ғылыми-зерттеу
инситутының ұйымдастырушысы болған да Александр Николаевич Сызғанов. Ол осы
ғылыми мекемені басқара отырып, екі жүзден астам ғылыми еңбек жазды.
Ғалымның ғылыми еңбегін тиісінше бағалаған Ғылым академиясы Александр
Николаевич Сызғановты академияның құрметті академигі ғып сайлады. Академик
Сызғановтың басқаруымен 18 хирург медицина ғылымының докторы, ал 80-і
медицина ғылымының кандидаты
Қазақстанда медик ғалымдардың, дәрігерлердің және медициналық оқу
орындары мен ғылыми-зерттеу ннетитуттарының қатары ғана өсіп қойған жоқ.
Бұлармен бірге нешеме қилы күрделі зардаптарды емдеуге мүмкіндік беретін
ғылымның жаңа салалары пайда болды, емдеу базасы нығайды. Қазақстандық
медик ғалымдардың ашқан, тапқан жаңалығы қазір бүкіл елімізге, дүние жүзіне
белгілі.
Соңғы жылдары неше түрлі микробтардың биологиялық мән-мағынасы
өзгергендіктен, адам денесіне енген, сіңген микробтарға қарсы адам
ағзасының иммундық жауабы да өзгерді. Осымен байланысты адам ағзасы мен
микроб арасындағы қарым-қатынасты зерттеп, ағзаның иммундық күшін нығайту
үшін клиникалық иммунология атты ғылымның бір саласы хирургияда кең өріс
алып келеді десек, басқа салалармен бірге бұл салаға біздің ғалымдарымыздың
сіңірген еңбегі зор.
Ал аудандық ауруханалардың хирургтері ауруға ұтлыраған, жаракаттанған
адамдарды хирургиялық жолдармен емдеуге күні-түні дайын отырады да, сол
кемекті керек кезінде жедел жүзеге асырады. Сонымен қатар жарық, асқазан
немесе ұлтабарда кемістігі бар, я өт қабында тасы бар адамдарды ауруы
асқынбай тұрған кезде операцияға салады.
Қалалық облыстық, республикалық ірі ауруханаларда аудандық
ауруханалардағы көрсетілген кемекке қосымша арнайы мамандандырылған
хирургиялық көмек көрсету белгіленген. Арнайы мамандар дегеніміз урология,
онкология, травматология және ортопедия сияқты хирургиялық бөлімшелер және
осы бөлімшелердің орналасуы, аспап, құрал-сайман, дәрі-дәрмегінің
айырмашылығы және осы өзгешелікке байланысты неше түрлі операция жасау
әдістері.
Жалпы хирургиялық білімі бар дәрігердің қысылшаң кезде ауру адамға
жедел көмек көрсете алатыны баршамызға мәлім. Бірақ та кейбір хирургиялық
аурулардың өзіне ғана тән ерекшелігі болады. Бұларды зерттеуде,
диагноздарын дұрыс қойып, емдеуде, операция жасауда айырмашылықтар
болатынын ескере отырып, ондай адамдар жиналған бөлімшелердің жұмысын
ұйымдастыру, операцияларға қажет аспаптардың да өзгешелігіне назар аудару
керек. Мәселен, ауру түріие қарай: қатерлі ісігі бар — онкологиялық
бөлімше, нерв жүйесін операция жолымен қалыпқа келтіру үшін —
нейрохирургиялық бөлімше, бала хирургиясының бөлімшесі, урологиялық
бөлімше, ірің хирургиялық бөлімше, эндокринология, сүйек-буын, өкпе
хирургиясы бөлімшелері, қан тамырлары, жүрек-өкпе бөлімшелері, көтен ішек
аурулары бөлімшесі жұмыс істейді. Осындай бөлімшелерге ірі облыстық немесе
қалалық және республикалық ауруханалар, ғылыми-зерттеу институттары ғана
бөліне алады. Еске салатын және бұлжытпай орындайтын істің бірі — қандай да
болсын ауруханада кем дегенде хирургиялық екі бөлімше болуы шарт. Бірінде —
жатқан адамдар тек қана таза операциядан кейін орналастырылса, екіншісіне
жарасында іріңі бар науқастар орналастырылады. Яғни жара таза операциядан
кейін іріңдеген болса, ол адамды тез арада ірің-хирургиялық бөлімшеге
ауыстыру қажет. Бұл бөлімшелердің өзара қарым-қатынасы болмағаны жөн.
Медицинада күнделікті пайдаланылатын әр алуан жаңа аспап, құрал-
саймандарға да медицина ғылымының кәп қатысы бар. Бұл аспаптар ауруды
айырып қана бермей, неше түрлі ем жүргізуге де мүмкіншілік туғыз-ды.
Тарамыс оптиканың қасиеттеріне сүйене отырып, фиброгастроскоп (көмей,
асқазан, ұлтабар), колоноскоп (көтен ішек, бүйен мен тоқ ішектің әрбір
бөлімін), бронхоскоп арқылы ағзаның ішкі кұрылымын кәзбен көруге
мүмкіншілік алды. Сонымен бірге радионуклейдтік және ультрадыбыстық
сканнирлеу, компьютерлік томография, тепловизор арқылы аурудың түрін
анықтап, ем жүргізуге жағдай бар.
Соңғы жылдары әр , қилы хирургиялық ауруларды емдеу үшін тканьдарды
салқындату (криохирургия), лазердің сәулесі арқылы тым нәзік (кезге)
операциялар жасалып жүр.
Электронды микроскоп, гистохимия, клиникалық биохямия жэне генетиканың
табыстары хирургия саласында .кең өріс алуына байланысты хирургияның
келешектен күтетіні зор.
1.3 Ер адамның жыныс мүшелері
Ер адамның жыныс мүшелері сыртқы және ішкі болып екі топқа бөлінеді.
Оның ішкі жыныс мүшелеріне аталық жыныс безі, оның қосымшасы, шәует
көпіршіктері, қуық асты безі, бульбоуретал бездер, шәует шығарушы жолдары
кіреді. Сыртқы жыныс мүшелеріне ума мен аталық жыныс мүшесі жатады.
Аталық жыныс безі (яичко) - умадағы жұп, аралас без. Онда аталық
жыныс жасушалары жетіледі,
Сурет 1. Аталық жыныс безі, ұма.
Аталық жыныс безі.
Оның қосымшасы.
3. Ұма.
4. Шәует бауы.
Аталық жыныс гормондары пайда болады. Бездің сыртқы секрециялық
(эндокриндік) қызметі жыныс жасушаларын, лерматозойдтарды шығарады, ал
эндокриндік қызметі аталық жыныс гормондарын қан, лимфа тамырларына бөледі.
Аталық жыныс безінің пішіні сопақ, екі бүйірі қысыңқы, салмағы 25 г жуық.
Оның екі беті, алдыңғы, арткы шеті, жоғарғы, төменгі ұшы бар, артқы
шетінде қосымшасы орналасқан. Аталық жыныс безі сыртынан ақ тығыз
дәнекер ұлпамен қапталған, ол бездің артында қалындап, аралық пайда болады.
Ақ қабықтан бездің ішіне қарап тармақтар кетеді, олар безді 250-300
бөлікшелерге бөледі. Бөлікшелер ирек түтікшелерден тұрады. Араларын дәнекер
ұлпа байланыстырады. Ирек түтікшелер көп қабатты ерекше сперматоген кілегей
жасушалары және сортолли жасушаларынан тұрады. Сперматоген жасушаларында
аталық жыныс жасушалары дамып жетіледі, ал сортолли жасушалары олардың
дамуы үшін қоректендіру қызметін атқарады.
Ирек түтікшелер тік түтікшелерге айналып, ерекше тор пайда болады.
Торлы түтікшелерден аталық безді, оның қосалқысымен байланыстыратын 15-16
байланыс түтікшелері шығады.
Байланыс түтікшелері бездің қосалқысының ирек түтікшелеріне жалғасады.
Олар аталық без қосалқысының төменгі жағында бірігіп, шәует шығару өзегі
пайда болады.
Аталық жыныс безінің қосалқысы (придаток яичка) сопақша келген, оның
басы, денесі, ұшы бар. Аталық жыныс безінің торынан 15-16 түтікшелер шығып,
торланып, қосымшаның басы пайда болады. Қосымшаның түтікшелері иректеліп
төмен қарай бағытталады, кейін ұшында бірігіп, шәует шығару өзегі болып
жалғасады.
Шәует шығарушы өзек (семявыводящий проток) ұзыңдығы 40-50 см жұп
түтік. Ол аталық жыныс безі, оның қосалқысы ұмада орналасқан. Пайда болған
сперма сұйықтығын сыртқы шығарады. Шәует шығарушы өзек аталық жыныс безінің
қосалқысының ұшынан басталып, шәует бауының құрамында жоғары көтеріледі.
Шәует бауы жоғары көтеріліп, шат өзегінен іш қуысына кіреді. Осы жерде
өзек тамырлар мен жүйкеден бөлініп, төмен қарай бағытталып, кіші жамбас
қуысына өтеді. Жамбас қуысының бүйірдегі қабырғасы арқылы қуық алды безіне,
қуыққа бағытталады. Осы жерде шәует көпіршіктерінің өзегімен бірігеді.
Қуыққа жақындағанда кеңейіп, жыныс жасушаларының қоймасы пайда болады.
Шәует шығарушы түтіктің қабырғасы үш қабаттан тұрады: ішкі -шырышты,
ортадағы — бұлшық ет, сыртқы — дәнекер ұлпалы қабат.
Шәует бауы (семенной канатик) - жұп болып, ұмадан жіпшеленіп
басталады. Оның құрамында жыныс безіне келетін артерия, вена қан тамырлары,
жүйке талшықтары, лимера тамыры және шәует шығарушы өзек (жол) болады.
Олардың барлығы ішкі шәует қабығымен қоршалып, бау пайда болады. Ол умадан
жоғары көтеріліп, шат өзегі арқылы іш қуысына кіреді. Осы жерде шәует
шығарушы өзек, тамырлар мен жүйке талшықтарынан бөлінеді.
Қан тамырлары, жүйке талшықтары жоғары көтеріліп іш перденің артына
өтеді, ал шәует шығарушы өзек кіші астауға бағытталады.
Шәует көпіршіктері (семенной пузырек) жұп, сопақша, ұзындығы 5 см
жуық, қуық пен тік ішектің кеңейген бөлігінің аралығында орналасқан. Шәует
көпіршіктерінің жоғарғы кеңейген жерін денесі, төменгі жіңішкерген бөлігін
шәует шашар өзегі деп атайды. Шәует көпіршіктері сперма сұйықтығына толы.
Сперма сұйықтығы түссіз, оның құрамында сперматозоидтар болады.
Шәует көпіршіқгерінің қабырғасы үш қабаттан тұрады: ішкі шырышты,
ортадағы бұлшық ет, сыртқы дәнекер ұлпалы қабаты. Шәует көпіршіктерінен
қуысы шәует шығарушы түтікке өтеді.
Сурет 2. Ер адамның ішкі жыныс мүшелері:
1. Шәует шығарушы өзек.
2. Кеңейген амплуасы.
3. Шәует көпіршіктері.
4. Шәует шашушы өзек.
5. Простат безі.
6. Несеп – зәр шығарушы түтік.
Шәует шығарушы және шәует көпіршіктерінің шығарушы түтігі
бірігіп шәует шашушы түтік (семявыводящий проток) пайда болады. Оң және сол
жақтағы шәует шашушы , түтіктер қуық алды безінің артынан кіріп, несеп
шығару жолына ашылады.
Қуық алды безі (прсдстательная железа) кіші астауда, қуықтың түп
жағында, несеп шығарушы өзекті қоршап орналасқан күрделі без. Ол сперма
сұйықтығының құрамына кіретін сөл бөледі, сперматазоидтардың жетілуіне әсер
етеді. Сонымен бірге оның бұлшық еттері жиырылғанда сөлді шығарады, несеп
шығарушы өзектің қысқышы қызметін атқарады. Бездің жоғарыға қараған негізі,
төменге бағытталған ұшы, алдыңғы және артқы беті бар. Оң және сол жақтағы
бөліктерін мойны (орта) жалғап тұрады.
Бездің негізі қуықтың түбіне, ұшы кіші астаудың түбіне, алдыңғы беті
шат симфизіне, артқы беті тік ішекке қараған. Ересек ер адамда
бездің салмағы 20 г, ені 4 см-дей. Без арқылы несеп шығару түтігі шәует
шашушы түтік және бездің түтікшелері өтеді.
Без азғана сілтілі сұйықтық бөледі. Ол сперма құрамын сұйылтумен
қатар, оның тіршілік әрекетіне қолайлы жағдай туғызады. Без 14 жастан жедел
дамып, 20 жаста толық қалыптасады. Қуық алды безін, шәует көпіршіктерін тік
ішектен аңықтауға болады. Көп жағдайда без егде ер адамда үлкейеді, онда
несеп шығуы қиындайды.
Булъбоуретал (Куперов) бездері (бульбоуретальные железы) үлкендегі
бұршақтай, несеп шығару өзегінің бойында, кіші астау түбінде орналасқан жұп
без, олардың сөлі сперма сұйықтығының құрамына кіреді.
Ер адамның сыртқы жыныс мүшелері (наружные мужские половые органы).
Оларға аталық жыныс мүшесі, ұма, несеп шығару өзегі кіреді.
Ұма (мошонка) - аталық жыныс бездерінің қапшығы. Онда аталық жыныс
безі қосалқысымен және шәует бауының бастапқы бөлігі орналасқан. Ол
пердемен екі бөлікке бөлінген. Ұманың қабырғасы - іш қабырғасының қабаты
тәрізді - 6 қабаттан тұрады. Олар: тері, тері асты май, беткейдегі шандыр,
бұлшық ет, терендегі шандыр, сір қабықша қабаттары.
Тері қабығында тер және май бездері көп. Бұл қабат өте қозғалғыш. Оның
астында дәнекер ұлпамен бірыңғай салалы бұлшық еттен тұратын ет қабаты бар.
Бұл іш қабырғасының тері асты қабатына сәйкес келеді. Ет қабатының астында
беткейдегі шандыр, оның астында аталық жыныс безін көтеретін бұлшық ет,
одан кейін ішкі шандыр бар. Бұлардан басқа аталық жыныс безінің ак қапшығы
бар. Ол ішкі жоне сыртқы қабаттан түрады. Екеуінің аралығында азғана сір
сүйықтығы болады.
Аталық жыныс мүшесі (мужской половой член) зәрді және шәует сұйықтығын
шығарады. Аталық жыныс мүшесінің қалыңдаған басы, ортадағы денесі, артқы
бөлігі — түбі бар, басының ұшына несеп шығарушы өзектің тесігі (уретра)
ашылады. Ол ұзынша пішінді екі қуысты, бір кеуекті денеден тұрады. Оның
басы мен денесінің арасында жіңішкерген мойны бар. Кеуекті дене екі жерде
қалындайды: басында және артқы түбінде. Кеуекті дененің ішінен несеп шығару
өзегі өтеді. Кеуекті дене түбінде екіге айрылып шат сүйектеріне бекініп,
жыныс мүшесінің екі аяқшасы пайда болады.
Кеуекті денелер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І-тарау. Әдебиетке шолу
1.1 Урология ғылымына жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .8
1.2 Урология ғылымы нені
зерттейді? ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...10
1.3 Ер адамның жыныс
мүшелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.4 Қуық асты безін зерттеу
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .19
1.5 Қуық асты безі дегеніміз
не? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
1.6 Несеп жолдарының
қабынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
1.7 Қуық
патологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..26
ІІ-тарау. Зерттеу әдістері
2.1 Қуық асты безі аденомасын емдеу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.2 Қуық асты безі аденомасын зерттеу
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ..29
ІІІ-тарау. Тәжірибелік жұмыс
(Прак.час) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 4
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...36
Кіріспе
Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының зерттеулері бойынша ер
адамдардың 85%-да уақыт өте келе қуықасты безінің қатерсіз гипертлазиясы
(ҚБҚГ) дамиды.
Статистикаға жүгінсек, ерлер қуық асты безі – ең жиі
ауыратынмүшелердің бірі. 60 жастан асқан ерлер арасында қуық асты безінің
ауруы жүрек аурулары мен қауіпті ісікке қарағанда тіпті, жиі кездеседі.
Қуық асты безінің ауруларына қатысты мәліметтер ел тұрғындарының,
әсіресе, ерлер арасында ерекше қызығушылық тудырса, простата безінің
ауруларын егде тартқан ерлер мен қарттар арасында алаңдатушылық тудыруда.
Мұның себебі қуық асты безінің (аденомасының) қатерсіз гипертлазиясы кей
деректер бойынша, ерлер арасында 50-60 жас аралығында 55-60%, 60-70 жас
аралығында 65-70%, ал 70 жастан асқанда 80% жағдайда кездеседі.
Қоғамдағы әр жастағы адамдар нақты түрде бауырдың, бүйректің, жүректің
қайда орналасатындығын және олардың атқаратын қызметін білгенімен, қуық
асты безі туралы көп біле бермейді.
Жуырда ғана өткен дәрігерлер мен провизорлардың съезінде сөйлеген
сөзінде еліміздің президенті Н.Ә.Назарбаев: Халықтың денсаулығы – ел
дамуының аса маңызды тұтқасы, болашағымыздың кепілі деп тағы да айрықша
айқындап атап өтті. Сонымен қатар келешек атқарылатын істердің басты
стратегиялық бағыттарын да көрсетті.
Бірінші: балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына айрықша көңіл бөлу.
Екінші: халықты қол жетерлік және саналы медициналық көмекпен
қамтамасыз ету.
Үшінші: отандық медицина ғылымын дамыту.
Осы бағыттама аясында ел басқарған ағалармен біріге отырып, түрлі
індеттердің алдын алу керек. Салауатты өмір салтын ұсынбаған мемлекеттің
экономикасы құлдырайтыны сөзсіз. Ауру адам қандай іс бітірмек!
Жастар – болашағымыздың алтын тірегі. Жастар арасындағы нашақорлық пен
маскүнемдіктің алдын алу үшін мен мынадай деректер мен цифрларды ұсынғым
келіп тұр.
Жасыратыны жоқ бүгіндері елімізде осынау қауіпті нашақорлықпен
айналысатындар саны өсіп барады. Есірткінің медициналық-әлеуметтік
проблемалары республика орталығының мәліметіне қарағанда, бұл кеселге
тәуелді болғандардың саны 250 мыңнан асады екен. Ал 1,5 млн-дай адам
нашақорлыққа бейімділік сәтінде отпен ойнағандай әрі-сәрі күй кешуде.
Әсіресе кәмелетке толмағандардың әлгіндей қатерлі дертке әуестене түсуі
қатты ойландыруы тиіс. Міне, сондықтан да қоғамымызда ертеңгі болашағы үшін
мұндай тағылымды шаралардың өткізіліп тұруы ғанибетті іс болмақ. Жылына БҰҰ-
ның сараптауы бойынша есірткінің негізгі массасы 65% Орта Азия арқылы
өтеді, ал Қазақстан арқылы жылына 150 тонна өтеді. Қазақстан Республикасы
бойынша 47 мың адам есірткіні қолданатындар тізімінде. Қазақстан жерінде
жеңіл есірткіден гөрі өте улы түріне көбірек сұраныс болып жатыр.
Республикадағы есірткіні көп пайдаланатын нашақорлар саны қарқынды өсіп
келе жатқан қара дақтар. Мысалы: Теміртау қаласында 9 ай ішінде 633 нашақор
бар екені анықталып, 111 заңды бұзғандықтан істері сотта қаралған. Өз
облысымызда 20 мың 732 нашақор, 637 СПИД ауруына шалдыққандар тіркелген.
Осылардың 48%-ы қылмыскерлер.
Тағы да айтарым, өкінішке орай көптеген азаматтарымыз өз денсаулығын
сақтауға және нығайтуға жауапты емес, немқұрайды қарайды. Тіпті денсаулығы
өзіне емес, тек дәрігерлерге қажет сияқты медицинаға тұтынушылық немесе
масылдық пиғылы бар. Дәрігерлер қанша ескертсе де жаман әдеттерден арылғысы
келмейді. Темекі тартады, насыбай атады, салынып арақ ішеді. Мысалы: К-
деген гипертониямен кісі жағдайы бақуат бола тұра өз (денсаулығына)
кеселіне бір тиын жұмсағысы келмейді, тек үкіметтің қаражатына иек артқысы
келеді. Кейбір аналарымыз қонақ келгенде көл-көсір дастархан жасап, ал өз
денсаулығына аса қажет анемияға қарсы бір дәріні де сатып алып ішкісі де
келмейді. Жалпы, халқымыздың Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде
деген дана қағидасын әрдайым, әрқайсысымыз жадымыздан шықпайтын биік
ұстаным болуға тиіс. Себебі бұл қаражат халықтікі, әрбір салық төлеушінің
үлесі екенін ұмытпағанымыз жөн.
Жас кезінен аурушаң болған Поль Брегг Өзіңді өзің жасай біл деген
қағиданы нық ұстанған. Ол ынта-жігерінің салауатты өмір сүруге деген
құштарлығының арқасында барлық ауруларды жеңіп, денсаулығы мықты болып өмір
сүрген. Ия, кіснің болса да денсаулығы өз қолында. Салауатты өмір сүремін
десеңіз ешкім оған қарсы тұра алмайды.
Салауатты өмір салтына денешынықтыру, спорт, дене тәрбиесі, туризм,
халықаралық туризм, табиғатқа серуен, таза ауада жүру жатады. Кешкі
тамақтан соң, таза ауада бір-екі сағат серуен құрып, ұйықтаудың пайдасы
зор. Ұйқы 7-8 сағаттан кем болмауы тиіс. Әр адам жыл сайын бір рет еңбек
демалысын тиімді пайдаланғаны жөн. Барлық кезде тамақты жаңадан дайындап
ішкен дұрыс. Алланың табиғатты адам үшін жаратқанын және парыз еткенін,
тіршілігінде қажетіне дұрыс пайдалануды, денсаулығына зиян келмейтіндей
жағдайда болуын қадағалауды салауатты өмір салты деп ұғамыз.
Адам денсаулығына зиянын тигізетін жат әдеттерден аулақ болғаны жөн.
Енді оларға не жататынына тоқтала кетейік: Олар – темекі тарту, спирттік
ішімдіктерге, есірткілік заттарға салыну. Арақтың орнына қымыз бен қымыран
іш, темекі тартудың орнына таза ауада көбірек жүр. Жастарға есірткіні
пайдаланба, көңіл көтеретін мәдени көпшілік орындарына баруды әдетке
айналдыр дер едім. Еңбек адамды тәрбиелейді. Сондықтан жұмыс істеуден
қашпаған жөн. Жалқаулыққа салынудың соңы жақсылыққа апармайды. Имандылық
жолына түсіп, жылына бір келетін оразаны тұтып, оның тәртібін сақтағаныңыз
дұрыс. Дүниеде бұған тең келетін ештеңе жоқ.
Біз табиғаттың, қоршаған ортаның ластануына жол бермеуіміз керек.
Өзіңізді қандай көрсеңіз, өзгелерді де солай көріңіз. Адамдар бір-бірімен
дос, бауырлас, сыйлас, рақымды, мейірімді болса, нұр үстіне нұр жауады.
Әрқашан жаман ойдан аулақ болыңыз. Адам өзін өзгеден кем сезінуі,
денсаулығының нашар екендігін ойлап қамығуы, көз алдына өлім қорқынышын
елестетуі ойды бұзады.
Сөз соңында қайра айтарымыз, халық денсаулығы тек медицина
қызметкерлерінің кәсіби тірлігі ғана емес, бүкіл қоғамның тұтас денсаулық
сақтауға және нығайтуға арналған үйлескен іс-қимыл әрекеттерінің жемісі
екенін баршамыз да ұғынуға тиіспіз. Сонда ғана қоршаған ортаны сақтай
отырып, таза су ішіп, дұрыс тамақтанып, иманды және салауатты өмір
салттарын тұрақты қалыптастырсақ болашақтың жарқын кепілі болмақ.
Осы жағдайда уролог мамандар тек жуық кезде ғана ерекше назар аудара
бастады. Сондықтан да жасы ұлғайған ер адамдар да қуық асты безі ауруларын
емделушілердің саны арта түсуде. Профилактикалық медицина тұрғысынан
қарағанда аз қуантарлық жағдай.
Дегенмен, қуық асты безінің қызметіне және емделуіне байланысты
мәселелер емес. Бұл күнде дәрігерлердің барында көптеген әр түрлі тәсілдер
бар. Хирургиялық әдіс тәсілдер тиімді, алайда тыйымсыз жақтары да бар.
Сондықтан өте қажет болмаған жағдайда оларды қолданбайды. Баламалы
әдістемелер қаншалықты тиімді және қауіпсіз? Бұл сұраққа бір жақты жауап
беру - жаңа зерттеулерге жол ашады.
Курстық жұмыстың мақсаты:
• қуық асты безінің аденомасының пайда болу себептерін қарастыру;
• қуық асты безінің аденомасын емдеу жолдарын қарастыру;
• несеп жолдарының қабыну жолдарын зерттеп, алдын алу жолдарын
және зерттелу жолдарын келтіру.
І-тарау. Әдебиетке шолу
1. Урология ғылымына жалпы сипаттама
Урология деп зәр шығару және жыныс органдарына тән науқастың түрлерін
оқытатын ілімді айтамыз.
Урологиялық науқастарды арнайы әдістермен, құралдармен анықтайды.
Цистоскопия – арнайы цистоскоп деп аталатын құралдың көмегімен қуық
ішін тексереді. Қуықтың кілегей қабатынан жара, ісік полип сияқтыларды
көруге болады. Несеп ағардың ашылған жерінен катетер енгізіп, контраст
жіберуге болады.
Қазақстандағы медицина, оның ішінде хирургияның өсіп, өркендеуі туралы
қазақ тілінде шыққан оқулық, я түсіндірме сөздік мүлде жоқ. Қейбір
журналдарда, газеттердің бетіне басылып шыққан бірлі-жарым дүниелер
болмаса, жалпы қазақ халқының осы саладағы табысын айту, ғылымға қосқан
үлесін зерттеу жұмысы жоқтың қасы, болса — таяз.
Төңкеріске дейін қазақ даласындағы денсаулық сақтау ісі, жалпы
медицина мәселелері Ресейдің орталығымен салыстырғанда тіптен нашар еді.
Бар болғаны бақсы-балгерлер, сынықшы, тәуіптер еді.
Ерте замандағы бақсылар мен тәуіптер халықтың караңғылығын пайдаланып,
науқас адамға өз білгендерін қолданатын, адам дертінен айықса, менің
емімнен айықты, ал өліп қалса, бұл алланың, құдайдың жазмышы солай болды
деп түсіндіретін. Бақсы мен тәуіптердің емдеу әдістерін мүлдем жоққа
шығаруға болмайды. Себебі, олар кейбір шақта дәрігерлік әдістерді
пайдаланған, неше түрлі дәрілік шөптердің қасиетін, өздері дайындаған әр
қилы дәрілердің сырқат адамға жасайтын әсерінен хабардар болып, өздерінің
кәсібін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырған. Кейбір мысалдар келтірейік.
Қапал уезінде болған орыс ғалымы Колбасенко қазақ халқына кең тараған
сырқатты емдейтін Шананұлы Қылышбай туралы ол — бақсы емес, ол — қырғыз
дәрігері деген көрінеді. Бұған қарағанда Қылышбай емшінің қолданған емі
дәрігер емінен кем болмағанға ұқсайды,
Сырдария өзенінің төңірегіндегі қазақтар дәрігерлік қабілеті бар
адамды арбаушы деп атаған. Арбаушылар қауымы құрт-құмырсқа, жылан, шаян
шаққан адамдарды емдеп, сонымен қатар ондай зиянды жәндіктерді жою жолдарын
керсетіп, олардан сақтану әдістерін де айтып жүрген.
Емшілікпен кейде әйелдер де шұғылданған көрінеді. Соның бірі Айшуақ
сұлтанның қызы — Баян. Ел арасына тараған аңызға қарағанда бұл қыз қазақ
сарбаздарының тұтқынына түскен орыс офицері Падуровтің (соңынан генерал
болған) жараларын емдеген дейді.
Елбасымыз бірнеше жылдан бері еліміздің денсаулық сақтау саласында
сапалы мамандар даярлауға баса назар аудару қажеттігін айтып жүр. Биылғы
жылы да Президентіміз осы пікірін қайталап айтты. Менің ойымша, бізде
медицина саласында сапалы мамандар даярлауға бірнеше жылдан бері жіті көңіл
бөлінбей келеді. Неге? Біріншіден, республикамызда осы саладағы білім беру
жүйесі кеңестік кезден бері өзгермей келе жатыр. Негізінен, бұл жүйені біз
кезінде Ресейден алдық. Ал Ресей оны өз кезегінде немістерден көшірген
болатын. Кеңес өкіметі кезінде бұл жүйе кеңестік идеологияға
сәйкестендіріліп қайта өзгертіліп шықты. Міне, біздегі бүгінгі қолданып
отырған медицинадағы білім беру жүйесі осы өзгерістің негізінде әлі күнге
дейін пайдаланылып келеді. Яғни ол Германияның моделі болып саналады.
Екінші бір мәселе, біздің медицинада білім беру, ғылым және тәжірибе, осы
үш тағанның арасы алшақтап кеткен. Түсінікті болу үшін мен тағы да тарихқа
аз-кем тоқталып өтейін. 1933 жылы Коммунистік партияның шешімімен аталған
үш таған өз алдына жеке-жеке сала болып кетті. Себебі кеңес өкіметінің
соғыс кезінде медицинада жаңа өзгерістер жасауы қажет болды. Мәселен,
ғылымды медицина академиясы деп құрып бөлектеп шығарады, білімді өз алдына
қалдырады, тәжірибе де олардан алшақтап кетеді. Сол кездегі мамандар бұл үш
тағанды соғыс аяқталғаннан кейін қайта біріктіріп, бір жүйеге келтіреміз
деді. Алайда кейін олай болмай шықты. Міне, осы үш сала бізде әлі күнге
дейін бөлек-бөлек қызмет етіп келеді. Бұл – денсаулық сақтау саласының
тамырына балта шабу деген сөз.
1.2 Урология ғылымы нені зерттейді?
Өткен ғасырдың соңғы жылдары мен осы ғасырдың басында қазақ халқының
өмірі, мәдениеті, дәстүрі мен денсаулық сақтау істері туралы өз
еңбектерінде жазып кеткен ғалымдар — Э. Эверсман, С. А. Яроцкий, С.Чукчин
және Войткевич, А. Я. Ягмин, В. Богословский, А. Ф. Рейпольский, И. С.
Колбасенко, С. Большой. Осы ғалымдардың еңбегінен біз қазақтардың іріңдеген
көзге сарымсақты сүтке араластырып жағатынын, уланып қалған адамға мал
қанын пайдаланғанын, көкжөтел (туберкулез) ауруына шалдыққанды қымызбен
емдегенін білеміз.
Гүл, дәрілік өсімдіктердің қасиетін айрықша бағалаған қазақ халқы адам
денесіне жасайтын әсеріне қарай оларды екіге бөлген. Соның бір тобын адамға
қуат берер дәрілер деп атаса, екінші тобын ішті жүргізетін дәрілер деп
атаған. Мысалы, тері ауруларына, қылша, қотырға қарсы итсағалдан дәрі
жасаса, іш ауруларына деген дәріні иір шөбінен дайындаған.
Тәуіп және балгерлер — сынап, сағыз секілді химиялық заттарды да кең
пайдаланған. Бірақ осы заттардың ағзаға келтіретін зиянды әсерлері еске
алынбаған. Сондай-ақ сүйектері қақсайтын адамды жаңа сойылған
жылқы немесе қойдың терісіне орап, тері ауруы бар қотыр адамды жер астынан
шығатын арасан суға, тұзды балшыққа түсіріп отырған.
Адамның қаны тасығанда (гипертоническая болезнь) тамырдан, бастан қан
алу әдісі де қазақ арасында кең тараған. Қазақ халқы жүкті, екікабат
әйелдердің денсаулығына көп көңіл бөліп, оларға ауыр жұмыс істетпей, шошып-
қорқудан, байқаусызда құлап қалудан сақтауға тырысқан. Екіқабат әйел өз
бетімен босана алмай жатса, тәжірибелі кексе әйелдер жүкті әйелдің ішін
кіндігінен төмен карай алақанымен сылап, толғақ кезінде көмек
көрсете білген. 1899 жылы Киев қаласыида өткен акушер-гинекологтар
кеңесінде И.С.Колбасенко қазақ әйелдерінің қалай босанатыны туралы баяндама
жасаған еді. Осы кеңестің төрағасы болған профессор Г.Е.Рейн бұл баяндаманы
аса жоғары бағалады.
Кіндік кесу әдістері де қазақ халқына әріден таныс. Сәбиді тұзды суға
шомылдыру, денесін қойдың құйрық майымен сылау, әртурлі массаж жасау,
бесікке бөлінген балаға шүмек қою, жетім қалған нәрестені басқа әйелдердің
сүтімен асырау сияқты жалпы медициналық жұмыс ел арасында кең өріс алған.
Қазақ жеріне Ресейден бірінші болып 1832 жылы Александр
Андреевич Сергачев дейтін дәрігер келіпті. Оның орнына келген Василий
Евланов деген дәрігер 15 кісіге шақталған орны бар кішігірім
аурухана ашыпты.
Қылшаға қарсы күрес жүргізе алатын мамандардың бірі болып
Абдул-Халық Юсупов молданың есімі аталса, Хайрулла Бараев деген
қазак жігіті үш жыл ішінде 109 балаға екпе жасапты. 1867—1868 жылдары казақ
жеріндегі әрбір уездің уездік дәрігерлерін, фельдшерлері мен акушерлерді
патша екіметі тағайындап отырған. 1880 жылы Омбы қаласындағы фельдшерлік
мектепті 5 қазақ жігіті бітіріп, фельдшер деген атақ алып шыққан еді.
Әміре Айтбакин деген қазақ жігіті 1894 жылы Томск қаласындағы
медициналық оқу орнын бітіріп, тұңғыш қазақ дәрігері деген атақпен еліне
оралады.
1917 жылы Қазақстан жерін мекендеген халықтың саны 5 миллион 600 мың
адам болса, оларды емдеуге 244 дәрігер, 393 фельдшер мен ақушерлер, 98
аурухана қызмет еткен.
Денсаулық сақтау ісінің жаңаша дамуымен байланысты республикамызда
өлгендердің саны азайып, өмірге келушілердің мөлшері арта бастады. Әрбір
1000 адамға шаққанда қосылып отырған адам мөлшері 1938 жылы— 16,5% болса,
1940 жылы бұл көрсеткіш — 19,5%-ке жетті. Қазақстан жерінің түкпір-
түкпірінде тұратын халықтың денсаулығын жақсарту үшін дәрігерлер,
ауруханалар көптеп керек болды. Сол себептен 1931 жылы Алматы қаласында
медицина институты ашылды, 1940 жылы оны 535 дәрігер бітіріп шықты, оның
118-1 қазақ. Осы институттың қабырғасында 1935— 2940 жылдары 10 адам
медицина ғылымының докторы, 19 адам медицина ғылымының қандидаты деген
ғылыми атаққа ие болу үшін диссертациялар қорғады.
Соғыс жылдары республикамыздың медицина саласында ғылыми-зерттеу
жұмыстары тоқтаған жоқ. Зерттеу жұмыстары жаралы жауынгерлердің, соғыс
мүгедектерінің денсаулығын қалпына келтіру қамына қарай бағытталып
отырды.
1963 жылы Алматы қаласында дәрігерлердің мамандығын жетілдіру
институты ашылды.
Республикалық эксперименттік және клиникалық хирургия ғылыми-зерттеу
инситутының ұйымдастырушысы болған да Александр Николаевич Сызғанов. Ол осы
ғылыми мекемені басқара отырып, екі жүзден астам ғылыми еңбек жазды.
Ғалымның ғылыми еңбегін тиісінше бағалаған Ғылым академиясы Александр
Николаевич Сызғановты академияның құрметті академигі ғып сайлады. Академик
Сызғановтың басқаруымен 18 хирург медицина ғылымының докторы, ал 80-і
медицина ғылымының кандидаты
Қазақстанда медик ғалымдардың, дәрігерлердің және медициналық оқу
орындары мен ғылыми-зерттеу ннетитуттарының қатары ғана өсіп қойған жоқ.
Бұлармен бірге нешеме қилы күрделі зардаптарды емдеуге мүмкіндік беретін
ғылымның жаңа салалары пайда болды, емдеу базасы нығайды. Қазақстандық
медик ғалымдардың ашқан, тапқан жаңалығы қазір бүкіл елімізге, дүние жүзіне
белгілі.
Соңғы жылдары неше түрлі микробтардың биологиялық мән-мағынасы
өзгергендіктен, адам денесіне енген, сіңген микробтарға қарсы адам
ағзасының иммундық жауабы да өзгерді. Осымен байланысты адам ағзасы мен
микроб арасындағы қарым-қатынасты зерттеп, ағзаның иммундық күшін нығайту
үшін клиникалық иммунология атты ғылымның бір саласы хирургияда кең өріс
алып келеді десек, басқа салалармен бірге бұл салаға біздің ғалымдарымыздың
сіңірген еңбегі зор.
Ал аудандық ауруханалардың хирургтері ауруға ұтлыраған, жаракаттанған
адамдарды хирургиялық жолдармен емдеуге күні-түні дайын отырады да, сол
кемекті керек кезінде жедел жүзеге асырады. Сонымен қатар жарық, асқазан
немесе ұлтабарда кемістігі бар, я өт қабында тасы бар адамдарды ауруы
асқынбай тұрған кезде операцияға салады.
Қалалық облыстық, республикалық ірі ауруханаларда аудандық
ауруханалардағы көрсетілген кемекке қосымша арнайы мамандандырылған
хирургиялық көмек көрсету белгіленген. Арнайы мамандар дегеніміз урология,
онкология, травматология және ортопедия сияқты хирургиялық бөлімшелер және
осы бөлімшелердің орналасуы, аспап, құрал-сайман, дәрі-дәрмегінің
айырмашылығы және осы өзгешелікке байланысты неше түрлі операция жасау
әдістері.
Жалпы хирургиялық білімі бар дәрігердің қысылшаң кезде ауру адамға
жедел көмек көрсете алатыны баршамызға мәлім. Бірақ та кейбір хирургиялық
аурулардың өзіне ғана тән ерекшелігі болады. Бұларды зерттеуде,
диагноздарын дұрыс қойып, емдеуде, операция жасауда айырмашылықтар
болатынын ескере отырып, ондай адамдар жиналған бөлімшелердің жұмысын
ұйымдастыру, операцияларға қажет аспаптардың да өзгешелігіне назар аудару
керек. Мәселен, ауру түріие қарай: қатерлі ісігі бар — онкологиялық
бөлімше, нерв жүйесін операция жолымен қалыпқа келтіру үшін —
нейрохирургиялық бөлімше, бала хирургиясының бөлімшесі, урологиялық
бөлімше, ірің хирургиялық бөлімше, эндокринология, сүйек-буын, өкпе
хирургиясы бөлімшелері, қан тамырлары, жүрек-өкпе бөлімшелері, көтен ішек
аурулары бөлімшесі жұмыс істейді. Осындай бөлімшелерге ірі облыстық немесе
қалалық және республикалық ауруханалар, ғылыми-зерттеу институттары ғана
бөліне алады. Еске салатын және бұлжытпай орындайтын істің бірі — қандай да
болсын ауруханада кем дегенде хирургиялық екі бөлімше болуы шарт. Бірінде —
жатқан адамдар тек қана таза операциядан кейін орналастырылса, екіншісіне
жарасында іріңі бар науқастар орналастырылады. Яғни жара таза операциядан
кейін іріңдеген болса, ол адамды тез арада ірің-хирургиялық бөлімшеге
ауыстыру қажет. Бұл бөлімшелердің өзара қарым-қатынасы болмағаны жөн.
Медицинада күнделікті пайдаланылатын әр алуан жаңа аспап, құрал-
саймандарға да медицина ғылымының кәп қатысы бар. Бұл аспаптар ауруды
айырып қана бермей, неше түрлі ем жүргізуге де мүмкіншілік туғыз-ды.
Тарамыс оптиканың қасиеттеріне сүйене отырып, фиброгастроскоп (көмей,
асқазан, ұлтабар), колоноскоп (көтен ішек, бүйен мен тоқ ішектің әрбір
бөлімін), бронхоскоп арқылы ағзаның ішкі кұрылымын кәзбен көруге
мүмкіншілік алды. Сонымен бірге радионуклейдтік және ультрадыбыстық
сканнирлеу, компьютерлік томография, тепловизор арқылы аурудың түрін
анықтап, ем жүргізуге жағдай бар.
Соңғы жылдары әр , қилы хирургиялық ауруларды емдеу үшін тканьдарды
салқындату (криохирургия), лазердің сәулесі арқылы тым нәзік (кезге)
операциялар жасалып жүр.
Электронды микроскоп, гистохимия, клиникалық биохямия жэне генетиканың
табыстары хирургия саласында .кең өріс алуына байланысты хирургияның
келешектен күтетіні зор.
1.3 Ер адамның жыныс мүшелері
Ер адамның жыныс мүшелері сыртқы және ішкі болып екі топқа бөлінеді.
Оның ішкі жыныс мүшелеріне аталық жыныс безі, оның қосымшасы, шәует
көпіршіктері, қуық асты безі, бульбоуретал бездер, шәует шығарушы жолдары
кіреді. Сыртқы жыныс мүшелеріне ума мен аталық жыныс мүшесі жатады.
Аталық жыныс безі (яичко) - умадағы жұп, аралас без. Онда аталық
жыныс жасушалары жетіледі,
Сурет 1. Аталық жыныс безі, ұма.
Аталық жыныс безі.
Оның қосымшасы.
3. Ұма.
4. Шәует бауы.
Аталық жыныс гормондары пайда болады. Бездің сыртқы секрециялық
(эндокриндік) қызметі жыныс жасушаларын, лерматозойдтарды шығарады, ал
эндокриндік қызметі аталық жыныс гормондарын қан, лимфа тамырларына бөледі.
Аталық жыныс безінің пішіні сопақ, екі бүйірі қысыңқы, салмағы 25 г жуық.
Оның екі беті, алдыңғы, арткы шеті, жоғарғы, төменгі ұшы бар, артқы
шетінде қосымшасы орналасқан. Аталық жыныс безі сыртынан ақ тығыз
дәнекер ұлпамен қапталған, ол бездің артында қалындап, аралық пайда болады.
Ақ қабықтан бездің ішіне қарап тармақтар кетеді, олар безді 250-300
бөлікшелерге бөледі. Бөлікшелер ирек түтікшелерден тұрады. Араларын дәнекер
ұлпа байланыстырады. Ирек түтікшелер көп қабатты ерекше сперматоген кілегей
жасушалары және сортолли жасушаларынан тұрады. Сперматоген жасушаларында
аталық жыныс жасушалары дамып жетіледі, ал сортолли жасушалары олардың
дамуы үшін қоректендіру қызметін атқарады.
Ирек түтікшелер тік түтікшелерге айналып, ерекше тор пайда болады.
Торлы түтікшелерден аталық безді, оның қосалқысымен байланыстыратын 15-16
байланыс түтікшелері шығады.
Байланыс түтікшелері бездің қосалқысының ирек түтікшелеріне жалғасады.
Олар аталық без қосалқысының төменгі жағында бірігіп, шәует шығару өзегі
пайда болады.
Аталық жыныс безінің қосалқысы (придаток яичка) сопақша келген, оның
басы, денесі, ұшы бар. Аталық жыныс безінің торынан 15-16 түтікшелер шығып,
торланып, қосымшаның басы пайда болады. Қосымшаның түтікшелері иректеліп
төмен қарай бағытталады, кейін ұшында бірігіп, шәует шығару өзегі болып
жалғасады.
Шәует шығарушы өзек (семявыводящий проток) ұзыңдығы 40-50 см жұп
түтік. Ол аталық жыныс безі, оның қосалқысы ұмада орналасқан. Пайда болған
сперма сұйықтығын сыртқы шығарады. Шәует шығарушы өзек аталық жыныс безінің
қосалқысының ұшынан басталып, шәует бауының құрамында жоғары көтеріледі.
Шәует бауы жоғары көтеріліп, шат өзегінен іш қуысына кіреді. Осы жерде
өзек тамырлар мен жүйкеден бөлініп, төмен қарай бағытталып, кіші жамбас
қуысына өтеді. Жамбас қуысының бүйірдегі қабырғасы арқылы қуық алды безіне,
қуыққа бағытталады. Осы жерде шәует көпіршіктерінің өзегімен бірігеді.
Қуыққа жақындағанда кеңейіп, жыныс жасушаларының қоймасы пайда болады.
Шәует шығарушы түтіктің қабырғасы үш қабаттан тұрады: ішкі -шырышты,
ортадағы — бұлшық ет, сыртқы — дәнекер ұлпалы қабат.
Шәует бауы (семенной канатик) - жұп болып, ұмадан жіпшеленіп
басталады. Оның құрамында жыныс безіне келетін артерия, вена қан тамырлары,
жүйке талшықтары, лимера тамыры және шәует шығарушы өзек (жол) болады.
Олардың барлығы ішкі шәует қабығымен қоршалып, бау пайда болады. Ол умадан
жоғары көтеріліп, шат өзегі арқылы іш қуысына кіреді. Осы жерде шәует
шығарушы өзек, тамырлар мен жүйке талшықтарынан бөлінеді.
Қан тамырлары, жүйке талшықтары жоғары көтеріліп іш перденің артына
өтеді, ал шәует шығарушы өзек кіші астауға бағытталады.
Шәует көпіршіктері (семенной пузырек) жұп, сопақша, ұзындығы 5 см
жуық, қуық пен тік ішектің кеңейген бөлігінің аралығында орналасқан. Шәует
көпіршіктерінің жоғарғы кеңейген жерін денесі, төменгі жіңішкерген бөлігін
шәует шашар өзегі деп атайды. Шәует көпіршіктері сперма сұйықтығына толы.
Сперма сұйықтығы түссіз, оның құрамында сперматозоидтар болады.
Шәует көпіршіқгерінің қабырғасы үш қабаттан тұрады: ішкі шырышты,
ортадағы бұлшық ет, сыртқы дәнекер ұлпалы қабаты. Шәует көпіршіктерінен
қуысы шәует шығарушы түтікке өтеді.
Сурет 2. Ер адамның ішкі жыныс мүшелері:
1. Шәует шығарушы өзек.
2. Кеңейген амплуасы.
3. Шәует көпіршіктері.
4. Шәует шашушы өзек.
5. Простат безі.
6. Несеп – зәр шығарушы түтік.
Шәует шығарушы және шәует көпіршіктерінің шығарушы түтігі
бірігіп шәует шашушы түтік (семявыводящий проток) пайда болады. Оң және сол
жақтағы шәует шашушы , түтіктер қуық алды безінің артынан кіріп, несеп
шығару жолына ашылады.
Қуық алды безі (прсдстательная железа) кіші астауда, қуықтың түп
жағында, несеп шығарушы өзекті қоршап орналасқан күрделі без. Ол сперма
сұйықтығының құрамына кіретін сөл бөледі, сперматазоидтардың жетілуіне әсер
етеді. Сонымен бірге оның бұлшық еттері жиырылғанда сөлді шығарады, несеп
шығарушы өзектің қысқышы қызметін атқарады. Бездің жоғарыға қараған негізі,
төменге бағытталған ұшы, алдыңғы және артқы беті бар. Оң және сол жақтағы
бөліктерін мойны (орта) жалғап тұрады.
Бездің негізі қуықтың түбіне, ұшы кіші астаудың түбіне, алдыңғы беті
шат симфизіне, артқы беті тік ішекке қараған. Ересек ер адамда
бездің салмағы 20 г, ені 4 см-дей. Без арқылы несеп шығару түтігі шәует
шашушы түтік және бездің түтікшелері өтеді.
Без азғана сілтілі сұйықтық бөледі. Ол сперма құрамын сұйылтумен
қатар, оның тіршілік әрекетіне қолайлы жағдай туғызады. Без 14 жастан жедел
дамып, 20 жаста толық қалыптасады. Қуық алды безін, шәует көпіршіктерін тік
ішектен аңықтауға болады. Көп жағдайда без егде ер адамда үлкейеді, онда
несеп шығуы қиындайды.
Булъбоуретал (Куперов) бездері (бульбоуретальные железы) үлкендегі
бұршақтай, несеп шығару өзегінің бойында, кіші астау түбінде орналасқан жұп
без, олардың сөлі сперма сұйықтығының құрамына кіреді.
Ер адамның сыртқы жыныс мүшелері (наружные мужские половые органы).
Оларға аталық жыныс мүшесі, ұма, несеп шығару өзегі кіреді.
Ұма (мошонка) - аталық жыныс бездерінің қапшығы. Онда аталық жыныс
безі қосалқысымен және шәует бауының бастапқы бөлігі орналасқан. Ол
пердемен екі бөлікке бөлінген. Ұманың қабырғасы - іш қабырғасының қабаты
тәрізді - 6 қабаттан тұрады. Олар: тері, тері асты май, беткейдегі шандыр,
бұлшық ет, терендегі шандыр, сір қабықша қабаттары.
Тері қабығында тер және май бездері көп. Бұл қабат өте қозғалғыш. Оның
астында дәнекер ұлпамен бірыңғай салалы бұлшық еттен тұратын ет қабаты бар.
Бұл іш қабырғасының тері асты қабатына сәйкес келеді. Ет қабатының астында
беткейдегі шандыр, оның астында аталық жыныс безін көтеретін бұлшық ет,
одан кейін ішкі шандыр бар. Бұлардан басқа аталық жыныс безінің ак қапшығы
бар. Ол ішкі жоне сыртқы қабаттан түрады. Екеуінің аралығында азғана сір
сүйықтығы болады.
Аталық жыныс мүшесі (мужской половой член) зәрді және шәует сұйықтығын
шығарады. Аталық жыныс мүшесінің қалыңдаған басы, ортадағы денесі, артқы
бөлігі — түбі бар, басының ұшына несеп шығарушы өзектің тесігі (уретра)
ашылады. Ол ұзынша пішінді екі қуысты, бір кеуекті денеден тұрады. Оның
басы мен денесінің арасында жіңішкерген мойны бар. Кеуекті дене екі жерде
қалындайды: басында және артқы түбінде. Кеуекті дененің ішінен несеп шығару
өзегі өтеді. Кеуекті дене түбінде екіге айрылып шат сүйектеріне бекініп,
жыныс мүшесінің екі аяқшасы пайда болады.
Кеуекті денелер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz