Ғ.Мүсіреповтің «талпақ танау», «күсен» әңгімелерінің тақырыптық-идеялық сипаты

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Мүсірепов Ғ. Шығармалар жинағы. 5 том. Алматы: «Жазушы» 1980, 283б.
2. Мүсірепов Ғ. «Белдерде» (әңгімелер мен повестер).Алматы:«Жазушы»1965, 281б.
3. Ғабит Мүсірепов (Әдебиеттердің көрсеткіші) Алматы: «Қазақстан» 1973, 110б.
4. Жұмабеков С. Ғабит Мүсірепов. Алматы: «Мектеп»1989, 118б.
5. Қабдолов З.Жебе.Алматы: «Жазушы»1977, 378б.
6. 20-30 жылдардағы қазақ әдебиеті. Алматы: «Ғылым»1997, 508б.
7. Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық талдау. Алматы: «Санат»1996, 335б.
8. Қазақ әдебиетінің тарихы. 3-том, екінші кітап.Алматы: «Ғылым»1967,662б.
9. Ісмақова А. Асыл сөздің теориясы. Алматы: «Таңбалы»2009, 374б.
10. Наурызбаев Б. Б.Майлиннің прозасы.Алматы: «Мектеп»1967, 183б.
11. Ақмұқанова Б. Көркем әңгімедегі коллективтендіру тақырыбы (1927-1930)-Кітапта: Қазақ совет әдебиетінің мәселелері. 2-том. Алматы, 1960, 345б.
12. Атымов М. Идея және композиция. Алматы, 1970, 236б.
13. Әлханов М. Колхоз өмірін суреттеген алғашқы повесть. –Кітапта: Қазақ совет әдебиетінің мәселелері. 2-том. Алматы, «Мектеп», 1960, 345б.
14. Бердібаев Р. Проза бағдары. –Кітапта: Жанр сипаты. Алматы, 1971, 227б.
15. Қирабаев С. Октябрь және қазақ әдебиеті. Мақалалар мен зерттеулер. Алматы: «Жазушы», 1968, 284б.
16. Кәкішев Т. Қазақ әдебиетінің сынының тарихы. Алматы: «Санат», 1994, 337б.
17. Әшімбаев С. Шындыққа сүйіспеншілік: Сын мақалалар, портреттер, эссе. –Алматы: «Жазушы», 1993, 617б.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Курстық жұмыстың өзектілігі. Отызыншы жылдардың бас кезінде елімізде түбірлі өзгерістер болып жатты. Бұрынғы бытыраңқы, ұсақ шаруашылықты коллективтендіру ісі жүргізілді. Шаруалардың сан ғасырлар бойы қалыптасқан шаруашылық негізін өзгерту, сонымен бірге атам заманнан ана сүтімен бойына сіңіп келе жатқан жеке шаруашыл ұғымды зерттеу саяси, экономикалық зор маңызды іс еді. Мұндай үлкен іске қарсылық та көп болды.Сол кезде қазақ әдебиетінде ірі шығармалар жазылмаса да, шебер әңгіме, повестер жазылды. Солардың бірі - Ғабит Мүсірепов болды.Оның еңбектерінде колхоздастыру дәуірінің көптеген картиналары көрінеді, қазақ жазушысының психологиясындағы өзгерістер аңғарылады. Ғабит шығармалары шағын көлемде жазылса да әдебиеттік құнын жоғалтпаған, сол дәуірге көркемдік ескерткіш боларлық туындылар. Солардың қатарына Қосшалқар, Талпақ танау, Алғашқы адымдар, Күсен тағы басқа әңгімелері кіреді. Ғ.Мүсіреповтің бұл әңгімелеріөз дәуірінің көрінісін айқын сипаттай алған туындылар. Ондағы көтерілген идея мен кейіпкер психологизмін айқындау шығарма өзектілігін нақтылауға себеп болып тұр.
Курстық жұмысының мақсаттары мен міндеттері. Ғабит Мүсіреповтің колхоздастыру кезінде жазылған әңгімелерінің көркемдік ерекшелігін анықтау - жұмыстың басты мақсаты. Осы мақсатқа жету үшін мынандай міндеттер туындайды:
1. Әңгімедегі жазушы қолданған көркемдік тәсілдерді талдап, суреткерлік шеберлігін таныту;
2. Автордың кейіпкер тұлғасын сомдауы мен мінезін ашудағы шеберлігін пайымдау;
Жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздері: Курстық жұмысын жазу барысында қазақ әдебиеттану ғылымындағы орныққан теориялық тұжырымдар мен қағидалар негізінен басшылыққа алынды. Сонымен бірге талдау, жинақтау және салыстыстыру әдістері қолданылды. Зерттеудің дерек көзі ретінде Ғабит Мүсіреповтің 1980 жылы Жазушы баспасынан шыққан шығармалар жинағының 5 томдығы алынды. 1965 жылы Жазушы баспасынан шыққан Белдерде (әңгімелер мен повестер) кітабы алынды.
Курстық жұмысының құрылымы. Жалпы жұмыс кіріспеден,
2 тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Ғ.Мүсіреповтің Талпақ танау, Күсен әңгімелерінің тақырыптық-идеялық сипаты
Әдебиетке 20-жылдардың екінші жартысында келген Ғабит Мүсіреповтің алғашқы туындыларында-ақ өзіне тән ерекшеліктері байқалады. Өмір сырын ақтара суреттеуге талаптанған сол кездегі жас жазушының әңгіме, повестері 1930-жылдардың келелі проблемаларына арналған. Сол тұстағы жазушы шығармаларын тақырыптық тұрғыдан екі жүйеге бөлуге болады: бірі -- колхоздың алғашқы ұйымдастыру дәуіріне, сондағы тап тартысын, қиыншылықтарды көрсетуге арналған әңгіме, повестер (Қосшалқар, Көк үйдегі көршілер, Алғашқы адымдар, Күсен), екіншісі -- колхоз құрылысы ұйымдастыру кезеңінен өтіп, нығайып, қалыпты тұрмысқа көше бастаған кезеңіне арналған (Талпақ танау, Туннель т.б.).
Мүсіреповтің колхоздастыру дәуіріне арналған шығармаларының таңдаулылары осы күнге дейін құнын жоғалтқан жоқ, әлі де жоғалтпақ емес. Бұл шығармаларда шалалықтар, кемшіліктер де бар. Бірақ осы еңбектері арқылы жазушы қазір өзгеріп кеткен, ұмыт бола бастаған заман суреттерін, ауыл келбетін, жеке характерлерді, аз да болса уақыт типтерін, сол бір кездің атмосферасын жанды тірі қалпында көркем әдебиет шежіресіне түсіріп қалдырды.
Ауыл шаруашылығын коллективтендіру ісін бастағанда, әрбір шаруаның басында болған қайшылық жеке меншіктілік пен коллективтік меншіктілікке көзқараста әсіресе айқын көрінеді. Шаруа үшін бұл екі меншіктіліктің қайсысы пайдалы, тиімді, шаруа қайсысына қол артқанда қателеспейді - осы сұрақты шешу оны сергелдеңге салады, басын даң қылады. Ауыл шаруашылығын социалистік жолмен қайта құру тақырыбына шығарма берген көрнекті совет жазушыларының осы проблемаға соқпай өткендері жоқ. Олар әрқилы шаруа тағдырын суреттей отырып, ақырында бір шешімді ұсынады. Шаруаны жоқшылықтан біржолата құтқаратын даңғыл жол - коллектив жолы екенін өз шығармаларына өзек етеді, әдеби кейіпкер өз басындағы жеке меншіктік психологиясын коллективтік меншік идеясына жеңдіреді, колхозға бет бұрады.
Ғабиттің колхоз тақырыбындағы әңгімелерін Майлин, Мұстафиндердің тақырыптас шығармаларымен салыстыра қарастырсақ, кейбір ұқсастық, үндестік мотивтерін байқау қиын емес. Бұл ұқсастықтар аталған жазушылардың көркем творчествосында бір методты - социалистік реализм методының принциптерін басшылыққа алып, өмір құбылысын шынайы суреттегендерінен деп түсінуіміз керек.
Ғ.Мүсірепов Күсен дейтін әңгімесінде колхозға кіру-кірмеу проблемасы алдарына көлденең тартылған орта шаруалардың басында болған толғаныстарын үйлесімді сипаттайды. Шаруалар сыртқа шығарып айтпаса да, ой түкпірлерінде немен әуре болып отырғандарын автор қызғылықты ашып береді. Коллектив жайлы ойланған орташаларға: Шара-бұра шаруасы әрбір бұзау, торпағына дейін көз алдарына келді. Кеше ғана кішт-кішт деп үй маңайына иіріп салған сиырлары, өріске кеткен жылқылары көздері жайнап үйдің ішіне кіріп келгендей көрінді. Қотанда жатқан қойдың бырт-бырт күйісі құлақтарына анық естілгендей, әлде қай жерлерін тырнағандай, мазалағандай болды. Ертең тұра үйлерін жығып, малдарын айдап, коллективке көшіп бара жатқандай, коллективке емес, әлдеқайда алысқа - екінші дүниеге ауып бара жатқандай, бұлдыр-буалдыр сезім тізбесі елестей қалды, - деп суреттейді жазушы. Күсен бастап коллективке бірлеске 11 үйдің алғашқы табысы көз тартарлық: егін, мая, сайман, монша т.б. Екі түрлі негізді - жеке меншіктілік шаруашылық пен коллективтік шаруашылықты - жақтаған екі сезімді автор екі таптың палуаны бейнесінде күрестіреді. Осал айқас емес, палуандардың бірі жеңіп, бірі жеңіле қоюы оңайлықпен бола қоймайды. Ұзақ жұлқысу, ит жығылыс, қайта бұлқыну ... Күш - бірлікте дегендей, коллективтің палуаны дегенмен мығым, қуаты басым, ақырында сол жеңіске жетеді. Орташалар қабырғаларына кеңесе келіп, коллектив болуды мақұлдайды.
Майлин коллективтің бақытқа, не сорға болатын жұмыс екенін біле алмай қобалжыған Айшаны, Оспан мен Дайрабайды т.б. даралап алып, нақтылай бейнелесе, Мүсірепов орта шаруа атаулыны топтап жалпылай алып, белгілі дәрежеде олардың бәріне ортақ сипаттарды жинақтап көрсеткен. Екі суреткердің де жеке шаруа психологиясын түсінуі, ашуы бір - бірінен алшақ емес. Тағы бір мысал алайық.
Ескі қазақ аулының дәстүрін өз ойына берік түйген Олжабектің (Мұстафиннің Шығанақ романы) колхоз болашағы жайлы болжамы үмітсіздікке тіреле береді. Колхоз ісінің оңға басуына сенбегенде, ол Құдай-ау, ойдан-қырдан жиылған қырық құрақ ел еншілес болмақ түгіл, бір әкеден туған ағайынды адамдардың да еншісі бөлек-ау! - деген ойды малданады. Жекелік өмірдің артықшылығына сенген Олжабек екі-үш қарасын бағып отыратын колхозсыз тыныш жерді іздеп, елінен қаша көшеді. Колхоздың берекесі болмай ажырап кеткен ел бар деген хабарды қуана қарсы алған ол: Қазақ қазақ болғалы енші бөліскені болмаса, енші қосқанды көрген де емен, естіген де емен, - деп дәмелене түседі. Осы Олжабектердің колхозға ынтасын аудару үшін құдіретті күш керек, ол - коллектив күші, коллектив үлгісі. Түбінде Олжабек адасқанын мойындып, коллективке бұрылады, бақытын сонан табады.
Коллективтендіру тұсындағы шаруа психологиясын ашуда Олжабек бейнесі тағы бір саты болып ұғылады. Сөйтіп, Майлин, Мүсірепов, Мұстафиндер бір тақырыпты әр қырынан, өзіндік өрнегі суреттегенін көреміз.
Колхоз құрылысы түрлі қиыншылықсыз орнай қалған жоқ. Мұндай күрделі шараның мәніне түсінбей, шаруалар тарапынан адасушылық бір болса, екінші жағынан, бай - құлақтардың ықпалынла болып, сөзін сөйлегендер колхозшылар арасына іріткі салуға күш жұмсады. Артельге ұйымдасқан еңбеккерлердің арасынан кейбір солқылдақтарын онан қайта шығуға үгіттеді. Енді бір сала қиыншылық асыра сілтеушіліктің, коллективтік шаруа құруда коммунистік партияның сара жолын бұрмалаушылықтың нәтижесінде туды. Партия кезінде теріс ниетті элементтермен де, асыра сілтеушілік, жалған белсендімен де күресіп келеді.
Жазушы белгілі бір тақырыпқа бірнеше әңгімелерінде қайта соғып отырады. Бірақ тақырыбы ұқсас идеясы үндес бірнеше әңгімелер бірін-бірі қайталамай, соңғыларын алдыңғыларын толықтыра, кейіпкердің екінші бір санасын аша, жетілдіре түседі. Коллективтендіру тақырыбындағы әңгімелер негізінде 20-30 жылдар жазылды, сол кездегі оқиғалардың хроникасы ретінде сезіледі. Жазушы халық өміріндегі маңызды, актуальды құбылысты дер кезінде көре біледі, жаңа құбылыстың қанат жаюына қалам өнерімен аянбай жәрдемдесіп отырады. Ортақ өгізден оңаша бұзауым дейтін жеке меншіктік психологиясында ғасырлар бойына тәрбиеленіп келген ұсақ шаруаны біріктіру, жаңа ауқатты социалистік шаруа құру жолына түсіру, оның тиімділігіне қалың жұрттың көзін жеткізу аса күрделі де қиын процесс. Ескінің жаңа мен тартысы бұл тарихи қозғалыстың ілгері басқан әрбір қадамын кері шегіндіруге, кедергі жасауға тырысып бақты. Бірақ игілікті іске жұмылған саналы бұқара күші қашанда құдіретті, жолына оралғы болған кедергі атаулыны біртіндеп жеңе отыра, ол көздеген мақсатына жетеді. Ғ.Мүсіреповтің колхоздастыру дәуірінде жазылған Күсен әңгімесінің идеялық лейтмотиві осы негізде. Жазушы бұл әңгімесінде ауыл шаруаларын коллективтендіру дәуірінің алғашқы кезеңін суреттейді. Бұрын көрмеген, білмеген істі бастап кету, өмір ағысын басқа арнаға бұрып түсіру оңайлықпен бола қоймайды күш - бірлікте, Бірлік болмай, тірлік болмайды дейтін қағидаларды халық ертеден-ақ білсе де, сол бірлескен шаруашылықтың тиімділігіне күмәнданатындары да, қолындағы бардан айырылып қаламын ба деп қауіптенетіндері де жиі кездеседі.
Талпақ танау (1933)- Ғ.Мүсіреповтің ғана емес, отызыншы жылдарындағы қазақ әңгіме жанрының айтулы табыстарының бірі. Колхоз болып ұжымдасқан шаруалардың дәстүрлі кәсіптерімен бірге оның жаңа түрлерін де игере бастағаны, шаруашылықтағы жаңалықтардың ауыл кедейлерінің психологиясына айтарлықтай өзгерістер әкелгені шебер суреттеледі. [4.365-366] Осы жоғарыда айтылған Қос шалқар мен Талпақ танау сияқты әңгімелерін жаңа қоғамның, жаңа өмірдің ықпалы арқасында адамдардың тағдырындағы, ой-санасындағы елеулі өзгерістер айқын суреттелген.
Шығармада бейнеленген кейіпкерлер мен өмір суреттері қаламгердің қиялының нәтижесі. Бірақ олардың бойында өзгелерге тән ортақ қасиеттер бар, олар - болмастық, тарихи-әлеуметтік өмірдің нәтижесі. Шығарманың тақырыбын анықтау барысында жызушы болмысы қоғамдық өмірдің кеңестік дәуірдегі жай-күйін, халықтық қоғамдық құбылысты қабылдауы тарихи-әлеуметтік көзқарас арқылы анықталады.
Талпақ танау идея шығару үшін жазылмаған, керісінше оқырманды идеяға, идеяны оқырманға жақындатады. Сыртқы болмыс, әлеуметтік ойлар колхоз басшысы, Сәден ойларымен сабақтасып шығарма идеясын нақтылауға көмектеседі.
Арам деген не? Молдалардың қыртылы! Орыс жылқы етін жемейді, қазақ шошқа етін жемейді!.. Бәрі молданың, діннің жұмысы. Оған тек надан ел ғана сенуге тиісті. Мәдениетті елдің бәрі де жейді. Кеңес үкіметі, керек болса, шошқа совхоздарын құрып жатыр. Біздің жаңа дініміз - кеңес үкіметі неге бастаса сол! Біз осыған ғана сенуіміз керек! - деген Сәден ойлары ХХ ғасырдың алғашқы 20-30 жылдардағы колхоздастырумен ел арасына келген жаңалықты елге түсіндірудің, халық ұғымына сіңірудің тәсілі болады.
Бұл кезеңде бірте-бірте әдебиет шеңберін тарылтып, құрсау бола бастаған қағидалар: таптық қисын, идеологиялық, партиялық мазмұн-талап, кейін, 30-жылдар басынан билеп-төстеген социалистік реализм. Мұның бәрі айналып келгенде ақыл-ойдың бәрін революция ісіне бағындырып, халық санасын тырп еткізбей бір тізгінде ұстау талабынан шыққаны анық. Өйткені, басқаша үн, бағыт революция идеясын әлсіретеді, оның түпкі, пролетарлық мақсатына нұқсан келтіреді деп ұғылды. Сонан шығармадағы ой өзінің бүкіл адамзаттың, психологиялық мән-мағынасын өзгерткен.
Пролетариат (әдебиеті) адам тәрбиелеудің тағы бір құралы - ұлт әдебиеті емес, кеңес адамын, кеңестік идеологияны шынайы сипаттаушы күш жасақтау сол кезеңнің басты назарда ұстануы тиіс құралы болады. Сондықтан болуы керек сол тұстағы социалистік реализм, сыншыл реализм деп ұраншылдыққа бой көрсетіп отырды. Мәселен, жоғарыдағы шошқа совхозын құру туралы, кеңес үкіметі неге бастаса сол - деген ойлар социалистік реализм көрінісі десек, Сәденнің шошқаларды алып Жаңа жол колхозына келіп кіргеннен кейінгі эпизодта арбадан түсейін деп жатқанда, шошқаларды көрген колхоз мүшелерінің осқырып жақындай қоймауы, жиналғандардың алыстамасы жақындамай, Сәденді мазақ еткілері келгені сыншыл реализмнің көрінісіндей. Халықтың ұғымына да, санасына да, табиғатына да үндеспейтін шошқа бағу ісі мен кеңестік дәуірдегі осындай ұлттық санамызға сіңбейтін істердің елге келе бастауы, оны халықтың қабылдау сыйқы Сәден әкелген шошқаларды жатырқағанындай көрініс болды.
Жазушы Ғ. Мүсірепов өз әңгімесінде тақырып пен проблеманы ауыстыруға болмайтынын аңғартады. Проблематика - шығарманың идеялық ортақтығы, ол автордың дүниетанымына, фәлсапалық, адамгершілік түсініктеріне тәуелді. Сондықтан болуы керек, Ғ.Мүсірепов тақырып таңдауда автор өзі қызыққан проблемаға қанық болған.
Шығармадағы Жаңалық атаулы Сәденнің айналасынан бастау алады. Оның жай адам емес колхоз бастығы болуы да шығармаға өзек болып тұр. Тіпті Сәденнің туған інісі Әленнің де елден ерек орыс Ефимнің қызы Марияға үйленуі шығармаға көркем деталь болып тұр. Әлен үйленгенде замадастары:
- Енді, сіздің үйден қорсылдақтың құлағын жейміз ғой
- Мария келін ол жануарсыз тұра алмас...- деп мазақтауы қазаққа орыстың жар болып, етене сіңісуі, бұдан әрі оқиғаның жаңаша өрбитінін аңғартады.Үйірі бұзылмаған төрт түлігіне ешқашан мал деп есептемеген шошқаның Жаңа жолға бет алуы осы ойды толықтары түседі.
Ғ.Мүсіреповтің алғашқы әңгіме, повестері кезіндегі азды-көпті кемшілігіне қарамастан, қазақ әдебиетінің миуалы бағына өз бағыт-бағдары, өз түйгені, өз өрнек-бояуы бар жазушы келгендігін танытты. Талпақ танау, Күсен-жазушы творчествосының алғашқы кезеңін қорытып, шеберліктің жаңа сатысын, көркемдіктің жаңа белесін бастаған отызыншы жылдардағы бүкіл қазақ әңгімесінің табысы. Композициялық, сюжеттік құрылысы ықшам, сұлу көмкерілген, әсерлі шығармалары.
Ғабиттің Талпақ танауы колхоз тақырыбына жазған көрнекі әңгімесінің бірі. Жазушы бұл әңгімесінде колхоз тұрмысына енген жаңалықты, сонымен бірге шаруалардың психологиясына енген өзгерістерді жақсы аңғартады. Мешеу қалған қазақ шаруалары колхоз болған соң олардың шаруашылықтарына да жаңалықтар еніп, биік сатыға көтерілмек. Шаруасы көтерілумен бірге шаруаның дүние тануы, түсінігі, ұғымы кеңіп, мәдениеті арта бермек. Бұрын төрт түліктен басқа мал бағып көрмеген Жаңа жол колхозына бесінші түлік болып шошқа келеді. Ислам діні харам санап, халықты әбден жирендіріп қойған мал оның өзі. Шошқаны тіпті харамның ішіндегі харамы санайтын. Міне, сондықтан шаруашылыққа шошқа түлігін енгізу -- шаруалардың санасындағы ескі, діни ұғымды жою процесіне айналады. Ауылға әкелген шошқаларды жұрт ұнатпай, қатты тосырқап, кемсіте кекетіп қарсы алады.
-- Мүмкін, мал шығар...
-- Орыстар мал деп асырайды ғой, әйтеуір...
-- Аузы малға ұқсамайды-ақ...
-- Жоқ, тұяғы айыр, қойға ұқсайды.
-- Тек қойға теңемеші кәпірді[5]...
-- Үніне болайын жануардың!..
-- Үні жаман болатыны -- мойны қысқа...
-- Кеңсірігі де келісіп тұрған жоқ. Үн кеңсіріктен келеді ғой...[6]
Бұл шынында дін арқылы халықтың зердесіне терең ұялаған ұғым. Біраз уақытқа дейін ауылдағы алдыңғы қатарлы саналы адам колхоз председателі Сәденнің өзі де: Әй арам шығарсың-ау, антұрған, -- деп қатты қобалжып жүреді.
Талпақ тануды қазақ колхоздарына шошқа өсіру тақырыбына ғана жазылған әңгіме десек, мәселеге тым жеңіл қараған болар едік. Бұл шағармадан ұғылатын сыр шошқа өсіру шеңберінен әлдеқайда кең. Талпақ танауда, дұрысында, колхоздасқан ауылдың алғашқы жылдарындағыиаса ірі шындықты танытады, колхозшылартұрмысындағы тың ерекшелікті, ауыл өміріндегі жаңа дамуды көрсетеді.Колхозды ауылдағы байырғы көне ғұрыптың сахнадан шыға бастауын, адамдар арасындағы ескі мен жаңаның тартысын көрсетеді. Ал адам образдарына келсек, мұнда жазушы бірер адамды ғана бейнелеп қоймады,солар арқылы бүтіндей коллективтің бітім-болмысын ащады, колхоз образын жасайды.Сәден сыртында Сәдендер, Есен сыртында Есендер тұр. Бұлар тұрған күйімен шып-шыны тип.Сонда жазушы ауылдағы үлкен өмірдің жуан ортасынан бір ғана кесегін күллі тамыр - тереңімен қопарып алғанда,сол арқылы тамшыдан танылған теңіздей, ауыл өмірінің бір құбылысы арқылы барлық тұлғасын оқушының көз алдына жаяды да тастайды. Міне әңгіме дегеніңіз! Мұнда адамдар басындағы жеке қылықтар емес, күрделі мінездер бар. Мұнда дамдар арасныдағы жеңіл-желпі қақатығыс емес, әлеуметтік сипаттағы күшті тартыс бар. Сайып келегенде, мұнда өткінші ғана эпизод емес, жалпы қоғамдық дамудағы белгілі бір кезеңге тән үлкен шындықтың өзі бар.
Талпақ танаудың өмір танытушылық құны да, эстетикалық сыры да, тәрбиелік мәні осында жатыр. Әңгіменің композициялық құрылысы мінсіз, мазмұны терең, түрі әсем, сюжеті қызық, тілі шұрайлы. Тақырып қандай шап-шағын, бірақ идея қандай кең-шалқар?Әдемі әңгіме осылай жазылар болар.

2 Ғ.Мүсіреповтің Талпақ танау, Күсен әңгімелерінің құрылымдық, көркемдік маңызы

Жазушы шығарма экспозициясын сары атанды сипаттаумен бастайды. Шығарманың тақырыбы мен идеясындағы негізгі ой осы сары сатанды бейнелеудегі детальдан аңғарылады. Қазақтың қасиетті төрт түлігінің бірі - Ойсылқараны шығармада сары атан деп атап, қазақтың ешқашан мал деп қарамайтын, табиғатына да тән емес талпақ танауды қатар алуы психологиялық параллелизм. Сары атан ойлай алса, әрине атанша ойланар еді... даланың баяу ғасырларымен бірге баяу аяңдасам да басқа түліктерден кейін қалған кезім жоқ дер еді. Дәмдес болған елінің ең сұлуына Ботагөз деген, ең жүйрігіне бота тірсек деген ат бере алған жануардың мақтанары да аз емес қой...
Бозінген күйі сонша кең жайлауды аралап шығып, әлде қайда алысқа, көңіл жетпесе көз жетпейтін бір белестерден асып барып жоғаларда тыңдаушылар:
- Жарықтық есті мал ғой! - деспейтін бе еді?..
Сары атан бірақ ойлай алмайды. Сары атанның арбасында іркілдеп жатқан екі үлкен шошқада түк ойламастан келе жатыр. Бауырындағы жеті торайы, анасының болжыраған боз емшектерін қомағайлана түрткілеуден басқа ешнәрседен хабары жоқ. Бұл баяндауда сары атан мен талпақ танау орыс пен қазақтың төбелесе қалса Түйесің бақырауық, шошқасың тоң мойын - деп, бірін-бірі ең жаны сүймеген жануарға теңейтіні сияқты, оқиға идеясын анықтауға жол көрсетіп тұр.
Талпақ танау повесінің тартысы екі тап немесе екі түрлі адамдар арасындағы күрес емес. Әңгіме сюжетін дамытушы күш - сезім тартысы.
Сәден әкелген қос шошқаны ауыл адамдары жақындамай, иіріліп тұрып қарсы алады. Оқушы осы бір мезетті ескілік пен жаңалықтың белдескеніндей қабылдайды. Дәлірек айтсақ, қарапайым жандардың бойына жаңалық қаншалықты сіңгенін тексеретін бір сын осы. Талпақ танауларды ауыл жігіттерінің қабылдауынан талай сыр аңғарылыпта қалады. Халқымызға тән кең пейілділік, рахымшылдық, шешендік, жарқын мінезділік, әзілқойлық және ауыл тіршілігі алғашқы кездесудің өзінде-ақ бір нәзік, ойнақы мысқыл күлкімен қаз-қалпында жарқырап ашыла бастайды. Ғабит Мүсіреповке тән шеберлік осы әңгімеде сан құбылып, сан түрленіп, көркем бейне, көрікті қабілетімен көрінген. Әңгіме беттерінен төгіліп тұрған әсем күлкі, әдемі қалжың, ойнақы әжуа оқушы көңіліне бірден ұялайды, еріксіз езу тартқызады, күлдіреді. Бұл Мүсірепов талантында кейін гүл шаша көктейтін қасиеті.
Әңгімені дамытушы күш - сезім өзгерісі, психологиялық құбылыс.Оқушының бағып, қадағалап қалатыны да - осы Жаңа жол жігіттерінің көңілі.
Шошқаны алып келген колхоз бастығы Сәден:
Кәнеки жігіттер мұны енді арбадан нетесіңдер... несіне осқырынасыңдар, бұл да мал ғой... дейді аз ғана езу тартып. Дауысы аса сенімді шықпады, әрине.
Мүмкін мал шығар...
Орыстар мал деп асырайды ғой әйтеуір...
Танауы талпақ екен...
Аузы малға ұқсай да бере мекен өзінің?
Жоқ, тұяғы айыр, қойға ұқсайды...
Тек қойға теңемеші кәпірді... бауыры толған қаз-қатар емшек қай жері қой болушы еді?
Сәден, осыны мал деп тұрсың-ау?
Мал емес деп кім айтты?
Мүмкін мал шығар бағып көрмеген малымыз...
Осы үзіндінің әр сөзінде, әр сөйлемінде адам тұркәдімгі ауыл қазағы тұр. Бұл уақыт лебі ауыл қазағының сезім түйсігі. Осыны жазушы құйып қойғандай айшықты тілмен, әдемі әзілімен, тапқыр көңілімен достық сезімімен берген.
Шығарма оқиғасы шағын, сюжетті, кейіпкерлері де оқиғаны өрбітуде күш салып отырады. Колхоз бастығы Сәден өзін қалай ширықтырса оқиға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.