Екінші сәбилер тобы

Жоспар
І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім
1. Балалардың сөздік қорына қысқаша сипаттама
2. Дыбыстың айтылуы
3. Балалардың сөздік қорын тексеру
4. Дыбыстарды дұрыс айтуға тәрбиелеу
5. Екінші сәбилер тобындағы балалардың сөздік қорын бақылау кестесі

ІІІ Қорытындылау

Екінші сәбилер тобы
(3-тен 4 жасқа дейінгі балалар)
Балалардың сөздік қорына қысқаша сипаттама

Сөздік
Егер екі жасар баланың сөздік қоры 250-300 сөзді құраса, 3 жасында, әдет-тегідей, 800-1000 сөзді құрап, сөздік қорының молаю процесі үздіксіз жүріп отырады.
Үш жастағы балада ұзын және таныс емес сөздерді айтуда сөздердің қатарын бұзып айту байқалады.
-Сөздердің қысқаруы
-Буындардың орын ауысуы
-Әріптердің орын ауысуы
Кейде балалар дауыссыз дыбыстарды айтудан қашып, кейіннен жоғалып кететін қосымша дауысты дыбыстарды қосып айтады.
Тәрбиеші балалардың сөздік қорында бар сөздерді дұрыс айтуға баули отырып, сатылай белсенді және енжар сөздік қорларын дамытып отырады.

Грамматикалық құрам
Үш жасар балалар бірнеше буыннан (3-4 буыннан) құралатын сөздерді айта алады. Бұл жаста сондай сөздерді айту күрделене түскенімен, сөздік қорының кей-бір ерекшеліктері байқалады:
Сөйлемдегі сөздердің орны әрқашанда дұрыс бола бермейді (мен қалаймын жоқ-мен қаламаймын)
Кейде септік жалғауын қате жалғайды (мен достарым көп)
Сәбилер тобындағы балаларды грамматикалық ережелерді сақтай отырып, сұрақ қоя білуге, оларға жауап беруге үйрету керек.

Дыбыстың айтылуы
Екінші сәбилер тобындағы балалардың дауысты айтуында мынадай ерекше-ліктер бар:
1. Дауыссыз дыбыстардың жұмсақ айтылуы (ойынсық-ойыншық, масина-машина)
2.Қатаң с, з, щ дыбыстарының айтылмауы:
а) Жетерліктей анық айтылмайды
ә) Дыбыстарды қалдырып кетуы (әбіз-сәбіз)
б) С дыбысының ф дыбысына ауысуы ( фәбіз-сәбіз, фары-сары)
в) С дыбысының т дыбысына ауысуы (тегіз-сегіз, тәбіз-сәбіз)
3. Қатаң ш, ж, ч, щ дыбыстарының айтылуы:
а) Жетерліктей анық айтылмайды
ә) Дыбыстарды қалдырып кетуы (әйнек-шәйнек, асыл-жасыл, т.б.)
б) Ш дыбысының с және ф дыбысына ауысуы ( сәйнек-фәйнек- шәйнек), ж-з (заңбыр- жаңбыр)
4. Л дыбысының қалдырылуы және айтылмауы:
а) Дыбысты қалдырып кетуы (ақ-лақ, оамал-орамал)
б) Ль дыбысымен ауысуы ( льақ-лақ, тельезе-терезе)
в) Й дыбысына ауысуы (яқ-лақ, сөйе-сөре)
Бұл жетіспеушіліктерді ескере отырып, тәрбиеші дыбыстарды айтуға қаты-сатын анализаторларын дұрыс дайындап алуы қажет.

Балалардың сөздік қорын тексеру
Жоғарыда айтылғандай, мектепке дейінгі кезеңде балалардың сөздік қоры жылдам дамиды. Сондықтан да екінші сәбилер тобындағы балалардың сөздік қорын тексеру үшін, алдымен балалардың сөздік қоры қаншалықты екенін біліп аламыз.
Егер баланың сөз қоры аз болса, онда біз дыбыстардың тұрақсыз бір-бірімен ауысуын байқаймыз. Тек сөздерді және сөздік қордын дамыта отырып қана балалар дыбыстардың сөздіктегі орнын табады және дыбыстарды айтуы жақсарып, жүйелене бастайды.
Тәрбиеші ойын, ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті немесе күнделікті өмірде балалардың сөздерді дұрыс айтуын бақылай отырып, мынадай кемшіліктерді анық-тайды: сөздік қорының жетіспеуі, сөйлемді дұрыс құрай алмауы, дыбыстарды анық айта алмауы, т.б.
Осы байқаудан кейін әр баламен жеке отырып баланың тілін төмендегідей материалдар арқылы тексеруі тиіс.
Бейнелі көрнекіліктер- баланың сөздік қорын тексеру үшін, заттық көрнекілік-тер тексеру үшін: тіс дауыссыздары (с, з, ц), тіл ұшы және тіл алды дауыссыздары (ш,щ,ж, ч), үнді дауыссыздар (л,р), ұяң дауыссыздар (в, б, д, г)
Жеке тексерулерге негізделе отырып, дәптерге жазылады да, топтағы барлық балалардың тілінің дамығаны, барысы жайлы кесте сызылады.

Пайдаланған әдебиеттер

М.Ф.Фомичева Воспитание у детей правильного произношения. «Просвещение» 1965 г.