Коммерциялық банктердің несиелеу жүйесіне жалпы сипаттама
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
I бөлім. Коммерциялық банктердің несиелеу жүйесіне жалпы сипаттама
1.1. Банк қызметтерінің сыныптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2. Несие саясатының түсінігі және құрамды элементтері ... ... ... ... ... ... ... 16
1.3. Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой . пікірлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
II бөлім. «Альянс Банк» АҚ.ның ұйымдық . экономикалық сипаттамасы және қаржы жұмысы
2.1. «Альянс Банк» АҚ ның даму тарихы және ұйымдық басқару құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.2. «Альянс Банк» АҚ ның қаржылық.экономикалық көрсеткіштері ... ...33
III бөлім: «Альянс Банк» АҚ.ның заңды және жеке тұлғалармен несие операциясы және жетілдіру жолдары
3.1.«Альянс Банк» АҚ. ның жеке тұлғаларға несие операцияларын ұсыну және есептеу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..51
3.2.«Альянс Банк» АҚ .ның заңды тұлғаларға несие ұсыну операциясы және есептелу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
3.3. «Альянс Банк» АҚ .ның несиені жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ...63
Қорытынды мен ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .66
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .71
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
I бөлім. Коммерциялық банктердің несиелеу жүйесіне жалпы сипаттама
1.1. Банк қызметтерінің сыныптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2. Несие саясатының түсінігі және құрамды элементтері ... ... ... ... ... ... ... 16
1.3. Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой . пікірлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
II бөлім. «Альянс Банк» АҚ.ның ұйымдық . экономикалық сипаттамасы және қаржы жұмысы
2.1. «Альянс Банк» АҚ ның даму тарихы және ұйымдық басқару құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.2. «Альянс Банк» АҚ ның қаржылық.экономикалық көрсеткіштері ... ...33
III бөлім: «Альянс Банк» АҚ.ның заңды және жеке тұлғалармен несие операциясы және жетілдіру жолдары
3.1.«Альянс Банк» АҚ. ның жеке тұлғаларға несие операцияларын ұсыну және есептеу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..51
3.2.«Альянс Банк» АҚ .ның заңды тұлғаларға несие ұсыну операциясы және есептелу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
3.3. «Альянс Банк» АҚ .ның несиені жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ...63
Қорытынды мен ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .66
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .71
Кіріспе
Банктік жүйе- нарықтық экономикада ең маңызды құрылым. Қазақстандағы банктік сфераның жаңа кезеңі- экономикада тез түрде ең жылдам дамып келе жатқан сектор.
Қазіргі банктер клиенттерге жаңа технологиямен банктік операцияларды кең көлемді қызмет көрсетеді және жоғары деңгейде қызмет көрсетеді. Банктің басты экономикалық қызметі- несиелендіру. Несиелік операцияларды белгілі реттері бойынша жіктеуге болады
Банк қызметтерінің мәні оларды басқа органдардан өзгешелігін көрсететін белгілі бір функцияларды орындағанда анықталады
Халық жинақтарын тарту қазір банк жүйесіндегі ең бір маңызды операция түріне айналды. Осы операциялардың көмегімен жүйелендірілген қаржылар халық шаруашылық салаларын қаржыландыру үшін колданылады. Пассивтік операцияларға басқа банктерден алынған несиелер жатады - тартылған қаражаттар. Операцияның бұл түрі бастамасы банктен тарайтын қарапайым несие мәмілесі болып табылады.
Бүгенде әмбебап банктер қаржылық қызметтердің және банк қызметтерінің бүкіл аспектісін қамтитын өнімдердің кең қатарын ұсынады. Сонымен қатар басқа банктер бәсекелестік артықшылықта нық тұру және жаулап алу мақсатында қатар анықталған қызмет түрлерін көрсету үшін мамандануға ұмтылады.
Коммерциялық банкткер өз клиенттерінің шаруашылық қызметіне қызмет көрсетумен байланысты несиелік, есеп айырысу және қаржылық операциялардың барлық түрлерімен айналысады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: «Коммерциялық банктің несие саясаты» және дипломдық жұмысқа алынған объекті «Альянс Банк» АҚ-ы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты несиелендіру бағытын таңдау; несиелік операцияларды қалыптастыру технологиясы; және несиелендіру үрдесін бақылау жатады.
Несие мақсаты қосымша ақша қаражаттарының түсуінде клиенттердің қажеттілігін қанағаттандыру бағытында банк қызметінің соңғы қорытындысын көрсетеді. Банк өзінің клиенттерінің болашақ серіктестіктері болып, жаңа өнімдердің өндірісіне, жаңа және әрекет етуші ұйымдардың дамуына, жаңа өндіріспен аймақтардың, халық шаруашылығының салаларының дамуы бойынша мемлекеттік бағдарламаның дамуына көмектеседі. Бұнда банктер Коммерциялық кәсіпорын ретінде өздерінің жеке мақсаттары – пайда табу мүддесін жүзеге асырады.
Коммерциялық банктерді басқарудың басты тапсырмасының бірі болып өтімділігі (ликвидтілігі) мен оның операцияларының табыстылығы мен кірістілігінің қатынасын сақтау оптимальды болып табылады.
Дипломдық жұмыстың тапсырмалары:
Банк қызметтің сыныптамасы
Несие саясаты және құрамды бөліктері
Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой-пікірлері
Альянс Банктің ұйымдық – экономикалық құрылымы
Банктің қаржылық көрсеткіштері
Жеке тұлғалармен несиелік операциялар жіргізу тәртібі
Заңды тұлғалармен несиелік операцияларды есептеу жолдары және банктің жетілдіру жолдары
Дипломдық жұмысқа қолданылған әдістер: монографиялық, статистикалық, жалпы-ғылыми қаржылық-экономикалық талдау, эконмикалық-матеметикалық модельдеу әдістері қолданылды.
Дипломдық жұмыста қолданылған мәліметтер: Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік және заңдылық актілері, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің банктік қызметтерді реттеу туралы, Қазақстан Республикасының статистикалық агентінің статистикалық мәліметтері, заңнамалары қолданылды және Альянс Банктің 3 жылдық балансы, 3 жылдық экономикалық қаржылық көрсеткіштері көрсетілді
Банктік жүйе- нарықтық экономикада ең маңызды құрылым. Қазақстандағы банктік сфераның жаңа кезеңі- экономикада тез түрде ең жылдам дамып келе жатқан сектор.
Қазіргі банктер клиенттерге жаңа технологиямен банктік операцияларды кең көлемді қызмет көрсетеді және жоғары деңгейде қызмет көрсетеді. Банктің басты экономикалық қызметі- несиелендіру. Несиелік операцияларды белгілі реттері бойынша жіктеуге болады
Банк қызметтерінің мәні оларды басқа органдардан өзгешелігін көрсететін белгілі бір функцияларды орындағанда анықталады
Халық жинақтарын тарту қазір банк жүйесіндегі ең бір маңызды операция түріне айналды. Осы операциялардың көмегімен жүйелендірілген қаржылар халық шаруашылық салаларын қаржыландыру үшін колданылады. Пассивтік операцияларға басқа банктерден алынған несиелер жатады - тартылған қаражаттар. Операцияның бұл түрі бастамасы банктен тарайтын қарапайым несие мәмілесі болып табылады.
Бүгенде әмбебап банктер қаржылық қызметтердің және банк қызметтерінің бүкіл аспектісін қамтитын өнімдердің кең қатарын ұсынады. Сонымен қатар басқа банктер бәсекелестік артықшылықта нық тұру және жаулап алу мақсатында қатар анықталған қызмет түрлерін көрсету үшін мамандануға ұмтылады.
Коммерциялық банкткер өз клиенттерінің шаруашылық қызметіне қызмет көрсетумен байланысты несиелік, есеп айырысу және қаржылық операциялардың барлық түрлерімен айналысады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: «Коммерциялық банктің несие саясаты» және дипломдық жұмысқа алынған объекті «Альянс Банк» АҚ-ы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты несиелендіру бағытын таңдау; несиелік операцияларды қалыптастыру технологиясы; және несиелендіру үрдесін бақылау жатады.
Несие мақсаты қосымша ақша қаражаттарының түсуінде клиенттердің қажеттілігін қанағаттандыру бағытында банк қызметінің соңғы қорытындысын көрсетеді. Банк өзінің клиенттерінің болашақ серіктестіктері болып, жаңа өнімдердің өндірісіне, жаңа және әрекет етуші ұйымдардың дамуына, жаңа өндіріспен аймақтардың, халық шаруашылығының салаларының дамуы бойынша мемлекеттік бағдарламаның дамуына көмектеседі. Бұнда банктер Коммерциялық кәсіпорын ретінде өздерінің жеке мақсаттары – пайда табу мүддесін жүзеге асырады.
Коммерциялық банктерді басқарудың басты тапсырмасының бірі болып өтімділігі (ликвидтілігі) мен оның операцияларының табыстылығы мен кірістілігінің қатынасын сақтау оптимальды болып табылады.
Дипломдық жұмыстың тапсырмалары:
Банк қызметтің сыныптамасы
Несие саясаты және құрамды бөліктері
Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой-пікірлері
Альянс Банктің ұйымдық – экономикалық құрылымы
Банктің қаржылық көрсеткіштері
Жеке тұлғалармен несиелік операциялар жіргізу тәртібі
Заңды тұлғалармен несиелік операцияларды есептеу жолдары және банктің жетілдіру жолдары
Дипломдық жұмысқа қолданылған әдістер: монографиялық, статистикалық, жалпы-ғылыми қаржылық-экономикалық талдау, эконмикалық-матеметикалық модельдеу әдістері қолданылды.
Дипломдық жұмыста қолданылған мәліметтер: Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік және заңдылық актілері, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің банктік қызметтерді реттеу туралы, Қазақстан Республикасының статистикалық агентінің статистикалық мәліметтері, заңнамалары қолданылды және Альянс Банктің 3 жылдық балансы, 3 жылдық экономикалық қаржылық көрсеткіштері көрсетілді
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. 1994 жылғы 11 ақпанының №1 қысқа мерзімді несиелендіру ережесі – Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық акті (4 бөлім) – А: Атамура, 1998.
2. Алибекова Ф.Р. "Банк және банк кызметінің" түсінігі // Банки Казахстана. -Алматы, 2000. -N10. - 28-30 бет
3. Ачкасов А.Н. «Активные операции коммерческих банков» // А.П.Носко. - М.: Консалтбанкир, 1999.
4. Ақанова.Р.Р. «Альянс Банк біздің қалада» //Орал өңірі 2006 ж.
5. Балабанов И.Т. Финансовый менеджмент,- М.: Ф и С. 1998.
6. Балабанов.И.ТБанковское дело: Стратегиялық жетекші. – М.: Консалтбанкир, 1998.
7. Батракова Л.Г. Экономический анализ деятельности коммерческого банка:жоғары оқу орындрына. М.: «Логос», 1998.
8. Брюк Н. Банковское дело и финансирование инвестиций. – әлемдік банктер дамуының экономикалық институты, 1998.
9. Виноградов Т. Н. «Банковские операции»: Учеб.для сред. проф. образования. - Ростов н/Д: Феникс, 2001.
10. Гамидов Г.М. Банковское и кредитное дело. – М.: ЮНИТИ, 1998
11. Гейдаров М.М. «Финансирование и кредитование инвестиций / Алматинский коммерческий институт». – Алматы, 1999.
12. Голуб М. «Развивать новые виды кредитных операций необходимо»
// Банки Казахстана. -Алматы, 2001. -№ 11. - С. 43-46
13. Төлебаева Т.Ә. «XIX-5-ғ. II-жартысы мен XX-ғ. басындағы Қазақстандық банк жүйесі туралы зерттеулер». тарих ғылымдарының докторы,доцент-// Банки Казакстана - 2001жыл № 9 51-53бет
14. Давлетова М.Т. «Қазақстан банктерінің несиелік қызметтері»:оқулық. – Алматы: Экономика, 2001.
15. О.И.Лаврушина. //Деньги, кредит, банки. М.: Ф и С, 1998.
16. Донцов С. «Банковская система Казахстана – крупнейший институциональный инвестор национального фондового рынка» //Банки Казахстана. - Алматы, 2003. -№ 12. - 4-11 бет.
17. Жуков Е. Ф. «Коммерциялық банктердің трасталық және факторингтік операциялары». -М.: Шығарылым АО "Консалтбанкир", 2001. -47 с.
18. Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции: учебник для ВУЗов - М.: Банки и биржи: ЮНИТИ, 1997. -471 с.
19. Жунусова Г. Банктік бәсекелестіктің негізгі ерекшеліктері// АльПари. -Алматы, 2000. -N3-4. - С.100-103.
20. Зиябеков Б. «Қазақстан Республикасының банк жүйесінің дамуы» // Банки Казахстана, -Алматы, 2003. -№ 5. - С. 21-27
21. Калиева Г.Т. Кредитное дело. – Алматы: Каржы-каражат, 1997.
22. Колесников В.И. , Кроливецкая Л.П Банковское дело М.: "Қаржы және статистика" 1999 г.
23. Лисак Б. «Межбанковские заимствования - как инструмент финансовой политики коммерческих банков» // Банки Казахстана. -Алматы, 2000. -N 5. - С. 21-24
24. Лаврушин.О.И, Мамонова.И.Д, Валенцева.Н.И. және басқалары «Банковское дело: для экономических специальностей»:– М.: Финансы и статистика, 2000.
25. Маркова О. М. «Коммерческие банктер және олардың операциялары». - М.: Банки и биржи: ЮНИТИ, 1999.
26. Марченко Г. А. «Қазақстандағы банктік сектор: Болашақта даму және жай күйі» //Банки Казахстана. - Алматы, 2001. -№ 10. - С. 2-11.
27. Махмутова М. «Банктік жүйенің эвалюциясы» // Банки Казахстана. -Алматы, 2000. -N 5. - С. 16-20
28. Мүсіров. Ғ.М «Кредит категориясына көз қарасының эвалюциясы»
// Банки Казахстана-Алматы 2005.-№107
29. Мұханов.Е.Н. //Түркістан «Альянс Банк» АҚ-ы даму тенденциясы». 2005жыл 22 қыркүйек №5 c32-35
30. Нурумов А.А. «Қазақстан экономикасында несиелік дамуды жасау» //Аль Пари. – Алматы, - 2003. - №2. – С. 28-31
31. Несиелік қатынастарды анықтайтын глоссарий терминдері (5 бөлім) – А: Атамура, 1998.
32. Сабыров Н. А. «Қаржылық ұйымдардың және қаржы нарығының дай күйі, Қазақстан Республикасының қаржылық нарықты және қаржылық ұйымды қадағалауды реттеу агенттігі». // Банки Казахстана. -Алматы, 2004. -№ 2. - С. 2-5.
33. Серикбаева Ж. «Ақшалай – несиелік саясатты мақсатты анықтаудың тәжірибелік көзқарасы және оның іске асыру механизмі» //Транзитная экономика. -Алматы, 2003. -№ 2. - С. 3-6.
34. Сейткасимова Г.И //Банковское дело: Учебник– Алматы: Каржы-каражат, 1998
35. Усоскин В.М. "Современный Коммерческий банк: управление и операции" М.: ИПЦ "ВАЗАР-Ферро" 1999 г.–Алматы, 2003 – №5. – С.55
36. Усоскин В.М. "Современный Коммерческий банк: управление и операции" М.: ИПЦ "ВАЗАР-Ферро" 1999 г.
37. Утеулин Е. «Банктің негізгі операциялары» // Банки Казахстана. -Алматы, 2003. -№ 3. - С.60-61
1. 1994 жылғы 11 ақпанының №1 қысқа мерзімді несиелендіру ережесі – Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық акті (4 бөлім) – А: Атамура, 1998.
2. Алибекова Ф.Р. "Банк және банк кызметінің" түсінігі // Банки Казахстана. -Алматы, 2000. -N10. - 28-30 бет
3. Ачкасов А.Н. «Активные операции коммерческих банков» // А.П.Носко. - М.: Консалтбанкир, 1999.
4. Ақанова.Р.Р. «Альянс Банк біздің қалада» //Орал өңірі 2006 ж.
5. Балабанов И.Т. Финансовый менеджмент,- М.: Ф и С. 1998.
6. Балабанов.И.ТБанковское дело: Стратегиялық жетекші. – М.: Консалтбанкир, 1998.
7. Батракова Л.Г. Экономический анализ деятельности коммерческого банка:жоғары оқу орындрына. М.: «Логос», 1998.
8. Брюк Н. Банковское дело и финансирование инвестиций. – әлемдік банктер дамуының экономикалық институты, 1998.
9. Виноградов Т. Н. «Банковские операции»: Учеб.для сред. проф. образования. - Ростов н/Д: Феникс, 2001.
10. Гамидов Г.М. Банковское и кредитное дело. – М.: ЮНИТИ, 1998
11. Гейдаров М.М. «Финансирование и кредитование инвестиций / Алматинский коммерческий институт». – Алматы, 1999.
12. Голуб М. «Развивать новые виды кредитных операций необходимо»
// Банки Казахстана. -Алматы, 2001. -№ 11. - С. 43-46
13. Төлебаева Т.Ә. «XIX-5-ғ. II-жартысы мен XX-ғ. басындағы Қазақстандық банк жүйесі туралы зерттеулер». тарих ғылымдарының докторы,доцент-// Банки Казакстана - 2001жыл № 9 51-53бет
14. Давлетова М.Т. «Қазақстан банктерінің несиелік қызметтері»:оқулық. – Алматы: Экономика, 2001.
15. О.И.Лаврушина. //Деньги, кредит, банки. М.: Ф и С, 1998.
16. Донцов С. «Банковская система Казахстана – крупнейший институциональный инвестор национального фондового рынка» //Банки Казахстана. - Алматы, 2003. -№ 12. - 4-11 бет.
17. Жуков Е. Ф. «Коммерциялық банктердің трасталық және факторингтік операциялары». -М.: Шығарылым АО "Консалтбанкир", 2001. -47 с.
18. Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции: учебник для ВУЗов - М.: Банки и биржи: ЮНИТИ, 1997. -471 с.
19. Жунусова Г. Банктік бәсекелестіктің негізгі ерекшеліктері// АльПари. -Алматы, 2000. -N3-4. - С.100-103.
20. Зиябеков Б. «Қазақстан Республикасының банк жүйесінің дамуы» // Банки Казахстана, -Алматы, 2003. -№ 5. - С. 21-27
21. Калиева Г.Т. Кредитное дело. – Алматы: Каржы-каражат, 1997.
22. Колесников В.И. , Кроливецкая Л.П Банковское дело М.: "Қаржы және статистика" 1999 г.
23. Лисак Б. «Межбанковские заимствования - как инструмент финансовой политики коммерческих банков» // Банки Казахстана. -Алматы, 2000. -N 5. - С. 21-24
24. Лаврушин.О.И, Мамонова.И.Д, Валенцева.Н.И. және басқалары «Банковское дело: для экономических специальностей»:– М.: Финансы и статистика, 2000.
25. Маркова О. М. «Коммерческие банктер және олардың операциялары». - М.: Банки и биржи: ЮНИТИ, 1999.
26. Марченко Г. А. «Қазақстандағы банктік сектор: Болашақта даму және жай күйі» //Банки Казахстана. - Алматы, 2001. -№ 10. - С. 2-11.
27. Махмутова М. «Банктік жүйенің эвалюциясы» // Банки Казахстана. -Алматы, 2000. -N 5. - С. 16-20
28. Мүсіров. Ғ.М «Кредит категориясына көз қарасының эвалюциясы»
// Банки Казахстана-Алматы 2005.-№107
29. Мұханов.Е.Н. //Түркістан «Альянс Банк» АҚ-ы даму тенденциясы». 2005жыл 22 қыркүйек №5 c32-35
30. Нурумов А.А. «Қазақстан экономикасында несиелік дамуды жасау» //Аль Пари. – Алматы, - 2003. - №2. – С. 28-31
31. Несиелік қатынастарды анықтайтын глоссарий терминдері (5 бөлім) – А: Атамура, 1998.
32. Сабыров Н. А. «Қаржылық ұйымдардың және қаржы нарығының дай күйі, Қазақстан Республикасының қаржылық нарықты және қаржылық ұйымды қадағалауды реттеу агенттігі». // Банки Казахстана. -Алматы, 2004. -№ 2. - С. 2-5.
33. Серикбаева Ж. «Ақшалай – несиелік саясатты мақсатты анықтаудың тәжірибелік көзқарасы және оның іске асыру механизмі» //Транзитная экономика. -Алматы, 2003. -№ 2. - С. 3-6.
34. Сейткасимова Г.И //Банковское дело: Учебник– Алматы: Каржы-каражат, 1998
35. Усоскин В.М. "Современный Коммерческий банк: управление и операции" М.: ИПЦ "ВАЗАР-Ферро" 1999 г.–Алматы, 2003 – №5. – С.55
36. Усоскин В.М. "Современный Коммерческий банк: управление и операции" М.: ИПЦ "ВАЗАР-Ферро" 1999 г.
37. Утеулин Е. «Банктің негізгі операциялары» // Банки Казахстана. -Алматы, 2003. -№ 3. - С.60-61
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
I бөлім. Коммерциялық банктердің несиелеу жүйесіне жалпы сипаттама
1.1. Банк қызметтерінің
сыныптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Несие саясатының түсінігі және құрамды
элементтері ... ... ... ... ... ... ... 16
1.3. Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой –
пікірлері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .20
II бөлім. Альянс Банк АҚ-ның ұйымдық – экономикалық сипаттамасы және
қаржы жұмысы
2.1. Альянс Банк АҚ ның даму тарихы және ұйымдық басқару
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.2. Альянс Банк АҚ ның қаржылық-экономикалық көрсеткіштері ... ...33
III бөлім: Альянс Банк АҚ-ның заңды және жеке тұлғалармен несие
операциясы және жетілдіру жолдары
3.1.Альянс Банк АҚ- ның жеке тұлғаларға несие операцияларын ұсыну
және есептеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .51
3.2.Альянс Банк АҚ -ның заңды тұлғаларға несие ұсыну операциясы және
есептелу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...57
3.3. Альянс Банк АҚ -ның несиені жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ...6 3
Қорытынды мен
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..66
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...71
Кіріспе
Банктік жүйе- нарықтық экономикада ең маңызды құрылым. Қазақстандағы
банктік сфераның жаңа кезеңі- экономикада тез түрде ең жылдам дамып келе
жатқан сектор.
Қазіргі банктер клиенттерге жаңа технологиямен банктік операцияларды кең
көлемді қызмет көрсетеді және жоғары деңгейде қызмет көрсетеді. Банктің
басты экономикалық қызметі- несиелендіру. Несиелік операцияларды белгілі
реттері бойынша жіктеуге болады
Банк қызметтерінің мәні оларды басқа органдардан өзгешелігін көрсететін
белгілі бір функцияларды орындағанда анықталады
Халық жинақтарын тарту қазір банк жүйесіндегі ең бір маңызды операция
түріне айналды. Осы операциялардың көмегімен жүйелендірілген қаржылар халық
шаруашылық салаларын қаржыландыру үшін колданылады. Пассивтік операцияларға
басқа банктерден алынған несиелер жатады - тартылған қаражаттар.
Операцияның бұл түрі бастамасы банктен тарайтын қарапайым несие мәмілесі
болып табылады.
Бүгенде әмбебап банктер қаржылық қызметтердің және банк қызметтерінің бүкіл
аспектісін қамтитын өнімдердің кең қатарын ұсынады. Сонымен қатар басқа
банктер бәсекелестік артықшылықта нық тұру және жаулап алу мақсатында қатар
анықталған қызмет түрлерін көрсету үшін мамандануға ұмтылады.
Коммерциялық банкткер өз клиенттерінің шаруашылық қызметіне қызмет
көрсетумен байланысты несиелік, есеп айырысу және қаржылық операциялардың
барлық түрлерімен айналысады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: Коммерциялық банктің несие саясаты және
дипломдық жұмысқа алынған объекті Альянс Банк АҚ-ы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты несиелендіру бағытын таңдау; несиелік
операцияларды қалыптастыру технологиясы; және несиелендіру үрдесін бақылау
жатады.
Несие мақсаты қосымша ақша қаражаттарының түсуінде клиенттердің
қажеттілігін қанағаттандыру бағытында банк қызметінің соңғы қорытындысын
көрсетеді. Банк өзінің клиенттерінің болашақ серіктестіктері болып, жаңа
өнімдердің өндірісіне, жаңа және әрекет етуші ұйымдардың дамуына, жаңа
өндіріспен аймақтардың, халық шаруашылығының салаларының дамуы бойынша
мемлекеттік бағдарламаның дамуына көмектеседі. Бұнда банктер Коммерциялық
кәсіпорын ретінде өздерінің жеке мақсаттары – пайда табу мүддесін жүзеге
асырады.
Коммерциялық банктерді басқарудың басты тапсырмасының бірі болып
өтімділігі (ликвидтілігі) мен оның операцияларының табыстылығы мен
кірістілігінің қатынасын сақтау оптимальды болып табылады.
Дипломдық жұмыстың тапсырмалары:
– Банк қызметтің сыныптамасы
– Несие саясаты және құрамды бөліктері
– Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой-пікірлері
– Альянс Банктің ұйымдық – экономикалық құрылымы
– Банктің қаржылық көрсеткіштері
– Жеке тұлғалармен несиелік операциялар жіргізу тәртібі
– Заңды тұлғалармен несиелік операцияларды есептеу жолдары
және банктің жетілдіру жолдары
Дипломдық жұмысқа қолданылған әдістер: монографиялық, статистикалық, жалпы-
ғылыми қаржылық-экономикалық талдау, эконмикалық-матеметикалық модельдеу
әдістері қолданылды.
Дипломдық жұмыста қолданылған мәліметтер: Қазақстан Республикасы Үкіметінің
нормативтік және заңдылық актілері, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
банктік қызметтерді реттеу туралы, Қазақстан Республикасының статистикалық
агентінің статистикалық мәліметтері, заңнамалары қолданылды және Альянс
Банктің 3 жылдық балансы, 3 жылдық экономикалық қаржылық көрсеткіштері
көрсетілді.
Банк бұл- ақшалай қозғалыспен қатысты өнім шығаратын кәсіпқой экономикалық
институт.
Дипломдық жұмысты жазу мақсаты Қазақстан Республикасының Коммерциялық
Банктерінің несиелік операцияларын оқып үйрену. Дипломдық жұмыс кіріспеден,
3 бөлімнен, 7 суреттен, 5 сызбадан және корытынды, қолданылған
әдебиеттерден тұрады.
I бөлім. Коммерциялық банктердің несиелеу жүйесіне жалпы сипаттама
1. Банк қызметтерінің сыныптамасы
Банк қызметтерінің мәні оларды басқа органдардан өзгешелігін көрсететін
белгілі бір функцияларды орындағанда анықталады.
Банк қызметін банктің клиент мүддесіне көрсететін белгілі қызметі ретінде
сипаттауға болады. Кез-келген банк өнімінің негізінде қандай да бір
қажеттілікті қанағаттандыру міндеті жатыр.
Казіргі уақытта негізгі дәстүрлі қызметтерге бұрынғыша салымдарды тарту
мен қарызды ұсыну жатады. Осы қызметтердің пайыздық айырмашылығынан
банктер біршама түсім мөлшерін алады. Тіпті тек қана осы екі қызмет
шеңберінде банкілік өнімдердің көптеген түрлі формалары пайда болуы мүмкін.
Бүгенде әмбебап банктер қаржылық қызметтердің және банк қызметтерінің бүкіл
аспектісін қамтитын өнімдердің кең қатарын ұсынады. Сонымен қатар басқа
банктер бәсеклестік артықшылықты нық тұру және жаулап алу мақсатында қатар
анықталған қызмет түрлерін көрсету үшін мамандануға ұмтылады.
Коммерциялық банктер жүйесі экономикалық негізі заңды және сонымен қатар
мемлекеттік тұлғалардың уақытша бос ақшалай қаражаттары болып табылатын
және олардың экономика мен халықтың қысқа мерзімді қажеттіліктерін
қанағаттандыруға қолдану арқылы қаржы нарығының құрылуына септігін
тигізеді.
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің шаруашылық қызметіне қызмет
көрсетумен байланысты несиелік, есеп айырысу және қаржылық операциялардың
барлық түрлерімен айналысады.
1995жылыдың 31 тамызындағы Банктер және Қазақстан Республикасындағы банк
қызметтері туралы заңына сәйкес банктер келесі қызметтерді орындай алады.
– Ақылы негізде депозиттерді тарту
– Клиенттер шоттарын және банк корреспонденттерін жүргізу , оларға
кассалық қызмет көрсету
– Заңды және жеке тұлғаларға қайтарымдылық , жеделік және ақылы
шартта қыска мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер ұсыну
– Иелерінің немесе инвесторлық қаржыларды реттеушілердің
тапсырыстары бойынша капиталдық салымдарды қаржыландыру
– Заңмен қарастырылған тәртіпте жеке құнды қағаздарды (чектер,
векселдер, аккредетивтер, депозиттік сертификаттар, акциялар және
басқа қарыздық міндеттемелер) шығару
– Төлем құжаттарын және басқа құнды қағаздарымен олармен болатын
операцияларды сату , сатып алу және сақтау
– Ақшалай формада орындалуын қарастыратын тапсырыстарды,
гарантияларды және басқа үшінші тұлғаларға міндеттемелерді беру
– Тауарды жеткізіп беруді талап ету және қызмет көрсету құқын алу,
осындай талаптардың орындалу тәуекелін және осы талаптардың
инкасациясын қабылдау
– Банк операциялары бойынша брокерлік қызмет көрсету, Клиенттердің
тәуекелі бойынша олардың агенті ретнде көріну
– Клиенттер үшін құжаттар мен құндылықтарды сақтау қызметтері
(сейфтік бизнес)
– Коммерциялық мәмілелерді қаржыландыру, соның ішінде сату
құқысыз(форфейтинг)
– Клиенттердің тапсырмасы бойынша сенімділік операциясы (қаржыларды
тарту мен тарату, құнды қағаздарды басқару)
– Банк қызметтеріне байланысты кеңес қызметін көрсету
– Лизингтік операцияларды жүргізу
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің арнайы лицензиясының қолда
барында банктер басқа банктік операцияларды жүргізе алады, соның ішінде
шетел валютасындағы операцияларды жүргізу, халықтың ақшалай қаражатын
тарту, ақша аудару қызметін (инкассация).
Коммерциялық банктердің осы операцияларын топтастыра келе олардың
орындайтын негізгі функцияларын қалыптастыруға болады:
– уақытша бос ақша қаражатын, жинақтар мен қорларды (депозиттік
операциялар) шоғырландыру
– Экономика мен халыққа несие беру (активті операциялар)
– Қолма – қол ақшасыз есеп айырысуды жүргізу және ұйымдастыру
– Инвестициялық қызмет
– Клиенттерге басқада қаржылық қызмет көрсету
Банк ресурстары жеке, тартылған және айналысқа шығарылған қаржылардың
есебінен қалыптасады. Жеке қаржыларға акционерлік және резервтік капитал,
сонымен қатар таратылмаған түсім жатады. Жеке қаржылар банк ресурстарының
аз ғана бөлігін құрайды, ресурстардың негізгі бөлігін салымдар
(депозиттер), сонымен қатар корреспонденттік шоттар түрінде тартады.
Депозитке банк клиенттерінің жинақтан барлық жедел және жедел емес
салымдар жатады. Депозиттің екі түрі болады: талап етілген салымдар және
жедел салымдар. Талап етілген салымдар - бұл клиенттердің ағымдағы
шоттарындағы қаражаттары, олар кез-келген сәтте талап етілуі мүмкін, оларға
төмен пайыз төленеді және олар ағымдағы шоттарға арналған.
Депозиттің екінші формасын жедел салымдар құрайды. Бұл салымдар ағымдағы
салымдарға қарағанда ұзақ уақытқа салынады. Салымшыға жоғары пайыз мөлшері
төленеді, банк осы салымға берілген қарыздың пайыздық есебінен алынған
табысты үлкейтіп сол қаржыны пайдаланады. Халық жинақтарын тарту қазір банк
жүйесіндегі ең бір маңызды операция түріне айналды. Осы операциялардың
көмегімен жүйелендірілген қаржылар халық шаруашылық салаларын қаржыландыру
үшін колданылады. Пассивтік операцияларға басқа банктерден алынған несиелер
жатады,-тартылған қаражаттар. Операцияның бұл түрі бастамасы банктен
тарайтын қарапайым несие мәмілесі болып табылады.
Несиелік операцияларды белгілі реттері бойынша жіктеуге болады. Несие
берілетін мерзімі бойынша қысқа мерзімді,орта мерзімді және ұзақ мерзімді
болып бөлінеді. Қарыз қамтамасыздандырылуына байланысты бланктік
(қамтамасыздандырылмаған) және қамтамасыздандырылған болады. Тауарлар
түрінде, бағалы қағаздар түрінде берілген вексельдер болады. Ссудаларды
өтеу сипаты бойынша бір мезгілде өтелген және уақытн ұзарту бойынша өтелген
деп бөлінеді. Несие өтеу уақытында немесе ссуданы беру уақытында ұсталатын
пайыз салу әдісі бойынша несие сыныпталады. Несие көлеміне сәйкес ұсақ,
орта және ірі болып бөлінеді.
Соңғы жылдары лизинг және факторинг сияқты банк операциялары өте кең
тараған.
Лизинг – бұл құралдарды ұзақ мерзімге пайдалану үшін жалға беру.
Оперативтік лизингте жалға келісімге отырғанда қысқа мерзімге (3-5 жыл)
отырады және жалға алушы кез-келген уақытта келісімді бұза алады. Лизинг
жалға алушыға өзінің меншікті қаражаттарын жинауға көмектеседі, жалдап
отырған обьектіні пайдаланып отырған табыстардан лизингтік төлемдерді
қалыптастыруға мүмкіндік береді, лизингтік төлемдерді салық салудан босату
сияқты артықшылықтары бар.
Факторинг операциясына фактор, алғашқы кредитор және төлемін артқа қалдыру
арқылы клиенттен алған борышқор. Факторлық компания немесе фактор алғашқы
несие берушіден талаптарды сатып алады және соңында солар бойынша
төлемдерді өзі алады.
Банк операциясының келесі түрі банктік қызметтер. Банктер үшін жарнаманың
басты бөлігі болып табылады. Банк қызметтерінің үш түрі қалыптасқан:
мүлікті басқару (трасталық немесе сенімді операциялар); бағалы қағаздарды
сақтау және орналастыру, шығару бойынша операциялар; сонымен қатар оларды
басқару; векселдер мен чектерді инкассациялау, қымбат бағалы металдармен
және валюталармен байланысты операциялардың төлем айналымы. Төлем айналымы
– бұл банк арқылы клиенттердің есебінен олардың жеке шоттары арқылы қолма-
қол және қолма –қол емес төлемдерді қалыптастыру.
Қазіргі жағдайда андеррайтинг банк операциясы кең тараған. Андеррайтинг –
бұл арнайы сыйақыға эмитентпен келісілген акциялар пакеті немесе нарықта
облигациялардың қарыздарды кепілдендіріп орналастыру.
Банктер өздерінің операцияларын жүргізгенде өзінің жалпы табысынан құралған
операциялық табыстарын алады
Жалпы табысқа келесілер кіреді
– Есепті – ссудалық операциядан табыстар(пайыздар)
– Бағалы қағаздарға салымнан девиденттер және пайыздар
– Есеп айырысу, ауыстыру және басқа да операциялардан комиссондар
– Құрылтайшылықтан, биржалық мәмілелерден табыстар
– Сенімді операциялардан табыстар
– Сыртқы операциялардан табыстар (валюталық мәмілелер, шетелдік
несиелер)
Жалпы табыстан келесідей шегерімдерді алып тастағаннан кейінгі
операцияларды жүзеге асыру бойынша шығындар: банктің қызметкерлеріне еңбек
ақы төлеу, салымшыларға пайыздар төлеу және басқа да шығындардан банктің
таза табысы қалыптасады. Бұл шығындардан салықтар, дивиденттерді, төлемді
резервтік капиталға қаражатты бөлу. Банктің меншікті капиталына таза
табыстың қатынасы банктің табысының мөлшерін көрсетеді.
Коммерциялық банктерді басқарудың басты тапсырмасының бірі болып өтімділігі
(ликвидтілігі) мен оның операцияларының табыстылығы мен кірістілігін
оптимальды қатынасын сақтау табылады.
Банктер өзінің төлем қабілеттілігін сенімсіздікке қалдырмау үшін
өтімділіктің белгілі бір деңгейін әр уақытта қамтамасыз етуі керек.
Өтімділік түсінігі бағалы қағаздарға, инвестицияға тығыз байланысты.
– Бағалы қағаз эмитенттері
– Бағалы қағазбан операция кезінде делдал
– Өз шотынан бағалы қағаз алып инвестор ретінде
Коммерциялық банктер шығаратын бағалы қағаздарды екі негізгі топтарға
бөлуге болады.
– Акциялар мен облигациялар
– Жинақтық және депозиттік сертефикаттар, векселдер
Коммерциялық банктер меншікті акциялар шығара отырып қаржы несиелік қоғам
емес, акционерлік қоғамдар ретінде шығады.
Акцияларын шығарушы кәсіпорынның тапсырмасы бойынша Коммерциялық банктер
жинақтық және депозиттік сертификаттарды, вексельдерді (эмитенттеу) беру
және қызмет көрсету арқылы оларды сатады, қайта сатады, сақтайды,
дивидендтер алады.
Комиссиондық сыйақыларға басында коммерциялық банктер облигацияларды және
басқа да бағалы қағаздарды шығаратын ұйымдармен келісімі бойынша оларды
сатуды, қайта сатуды немесе олар бойынша табыс алуды өзіне алуға болады.
Банктер борышқордан алған ссудасына кепіл ретінде бағалы қағаздарды ала
алады.
Кепілдің әрекет ету мерзімінде бағалы қағаздар бойынша (табыстардың)
кірістердің түсуі ретінде банкпен ссуданы қарызға алушы арасында болған
несиелік келісімде анықталады.
Әртүрлі инвестициялардың негізінде банктердің инвестициялық портфелі
қалыптасады.
Банктің инвестициялық портфелі- бұл банктердің активтік операцияларын
жүргізгенде алынған бағалы қағаздарының жиынтығы. Оған жыл мерзімінде
төменгі тәуекелмен және жоғары өтімділікті ақша нарығының құралдары.
– Капитал нарығының құралдары (мерзімі жылдан жоғары, табыстылығы
жоғары)
– Жаңа қаржылық құралдар және тағы басқалары кіреді
Ірі банктер жергілікті билік органдарының жеке тұлғалардың қағаздарына,
шетелдің қағаздарына назар аударады.
Ұсақ банктер мемлекеттік қағаздарға негізделеді.
Инвестициялық портфельден табыстар өзіне келесілерді жатқызады.
– Пайыздық төлемдер түріндегі түсім
– Қағаз портфеліндегі қағаздың капиталдық құнын өсіруден табыс
– Инвестициялық қызметтерді көрсетуге комиссия
– Спрэд-диллерлік операция кезінде сату және сатып алу курстары
арасындағы айырмашылық.
Бағалы қағаздармен операциялардан әсер алу үшін банктік инвестицияның
стратегиясын өңдеу қажет. Пассивтік және агрессивтік стратегия деп
бөлінеді.
Әр кәсіпорын өзінің қызметінде басқа шаруашылық субьектілерімен,
мемлекетпен, банктермен,, қызметшілермен және жұмысшылармен үздіксіз
байланыста болады.
Кәсіпорынның мұндай қатынастары ақшаның көмегімен қалыптасады, елдің
масштабында олардың жиынтығы ақша айналымын көрсетеді.
Ақша айналымы екі нысанда қалыптасады
– Қолма- қол ақша айналымы
– Қолма – қол ақшасыз есеп айырысу нысанында
Қолма – қол ақшасыз есеп айырысу төлеушінің шотынан ақша қаражаттарын
шығару және алушының шотына есептеу, сонымен қатар кездесетін
міндеттемелерді есептеу жолдарымен қалыптасады
Қолма – қол ақшасыз есеп айырысу пайдалану арқылы айналым шығындарын көп
жұмсамауға көмектеседі, есеп айырысуды жеңілдетеді және жылдамдатады, ақша
қаражаттарының сақталуы қамтылады, ақша айналымын ұйымдастыру жақсарады.
Республиканың ұлттық төлемдер жүйесінде қолма-қол ақшасыз есеп айырысу
банктердегі есеп айырысуды ұйымдастыруға және бірдей құжат айналымының
жалпы әдістерін анықтайды: жеке тұлғалармен барлық ұйымдық – құқықтық
формалардың заңды тұлғалар қолданатын есеп айырысу формасын қарастырады.
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары :
– Төлем тапсырмасы
– Акцептелген төлем тапсырмасы
– Төлем -талап тапсырмасы
– Аккредитив
– Чек
– Инкассалық тапсырма
Төлем тапсырмасы- қызмет көрсетуші банкке төлеушінің бенефециарға
белгіленген ақша сомасын аудару тапсырмасы.
Акцептелген төлем тапсырмасы- төлеушінің банк төлеушіге жеке ақша қаражатты
арналған азаматтардың атына пошта арқылы белгілі бір ақша сомасын аудару
тапсырмасы
Төлем-талап тапсырмасы –төлеушіге жеткізілген өкімнің, көрсетілген
қызметтер мен келісім бойынша басқа төлемдердің құны туралы құжаттардың
негізінде төлеу үшін бенфециарға талабы.
Аккредитив – бұл белгіленген уақытта тауардың берілгендігін куәландыратын
немесе көрсетілген көрсететін құжаттардың негізінде жіберілген тауар мен
көрсетілген қызметтер үшін бенефециарға белгілі бір ақша сомасын төлеу
туралы банктердің міндеттемесін көрсетеді.
Чек – чек ұстаушыға чекті көрсеткенде белгілі бір ақша сомасын төлеу үшін
төлеушіге чек берушінің бұйрық беретін есеп айырысу құжаты.
Инкассалық тапсырма – қарсылықсыз жазу құқығы көрсетілген атқарушы
құжаттармен немесе басқа да заңдық актілердің негізінде төлеушінің
келісімінсіз шоттан ақша қаражаттарының белгілі бір сомасын қарсылықсыз
жазуға бенефециарға тапсырма.
Клиринг, кәсіпорындардың арасындағы келісім бойынша банкте өзара бережақты
есептеу жүргізіледі. Банкке өзара есептеу бойынша айырмашылық сомасында
төлем тапсырмасы немесе чек беріледі.
Банктер клирингке көрсететін ағымдағы ақша операциялары мен қызметтермен
басқа клирингке капиталды басқару сұрақтарына кеңес береді.
Клирингтердің тілектері мен сұрактары, олардың қанағаттануы – банк
жұмысының басты аспектісі болып табылады.
Банктер оның қызметтері тек қаржы операциясының бірден бір қатысушысы
(жағы) ретінде емес, сонымен қатар клиенттерді кеңесші ретінде болуы керек,
олардың қаржы жағдайының жақсаруына, тұрмыс деңгейінің жақсаруына
көмектесуі керек. Ол үшін потенциялды клиентке мүмкін болатын мәмілелердің
түрлерін анықтап, оған ұтымды жағын ұсыну керек.
Мысалы, банк несие ұсынғанда өзі несиенің оптималды көлемімен оны өтеу
уақытын талдайды және ұсынады.
Депозитке шот ашқанда банк қандай мақсатқа ашылып тұрғанын біледі және тағы
басқаларда консалтинг болып айналысады.
Клиентпен қатынастың әр бір кезеңінде, соның ішінде келісімді жүргізу және
өңдеу шегінде клиентке өзінің мүмкіндіктерін анықтап беруі керек, тиімді
жолдарын көрсетіп отыру керек, барлық уақытта клиенттің тұрмыс жағдайы –
бұл оның банкісінің тұрмыс жағдайы болып табылатынын ұмытпау керек.
Трасталық қызметтер – клиенттердің басқа активтеріне меншіктілікті басқару
бойынша операциялар. Қазіргі уақытта трасталық операциялар басты болып
табылады, банк нарық пен клиенттің арасында атқарушы делдалдар ретінде
шығады және олардың жетілдірумен табыстар алады. Банктік трасталық
операциялар келесідей түрлерге бөлінеді
– Жеке төлғаларға трасталық операциялар
– Коммерциялық операцияларға трасталық операциялар
– Коммерциялық емес ұйымдарға трасталық операциялар
Коммерциялық кәсіпорындардың трасталық қызметтері агенттік және қамқорлық
деп бөлінеді. Банктердің трасталық операциясы жұмыс фирмаларының огенттері
ретінде жиі әрекет етеді. Бұл жұмысқа негізінен коммерциялық клиенттердің
қызығушылығындағы бағалы қағаздарды шығару бойынша жұмыстар дивиденттерді
төлеу және оны акционерлердің талабы бойынша қайта Инвестициялау және
белгіленген уақыт аралығында бағалы қағаздарды өтеу жатады.
Қамқорлық операциясы ірі компанияның қамтылмаған коммерциялық қағазларды
кепілге салу нарығындағы қызметтермен байланысты.
Банктердің трасталық бөлімі коммерциялық қағаздарды сатып алу есебін
жүргізеді, инвесторлардың барлың шығарылған бағалы қағаздарының жеткізілуін
қадағалайды және өтеу уақыты өтіп кеткен бағалы қағаздардың иесіне төлеу
жүргізіледі.
1.2 Несие саясатының түсінігі және құрамды элементтері.
Несие саясаты – бұл жеке және қоғамдық мүдделерге сәйкес ссудалық капиталды
орналастыратын кредитор ретінде банктің қызметі.
Несие саясатының мақсаты мен тапсырмалары, несиелендіру бағытын таңдау;
несиелік операцияларды қалыптастыру технологиясы; несиелендіру үрдесін
бақылау жатады. Несие саясатының мақсаты қосымша ақша қаражаттарының
түсуінде клиенттердің қажеттілігін қанағаттандыру бағытында банк қызметінің
соңғы қорытындысын көрсетеді. Қайтару негізінде түскен бұл қаражаттар
кәсіпорынның, ұйымның, басқа да заңды және жеке тұлғалардың өмірлік
қызметін қамтамасыздандырады, өндірістік процестердің үздіксіздігіне жағдай
жасау. Банк өзінің клиенттерінің болашақ серіктестестіктері болып, жаңа
өнімдердің өндірісіне, жаңа және әрекет етуші ұйымдардың дамуына, жаңа
өндіріспен аймақтардың, халық шаруашылығының салаларының дамуы бойынша
мемлекеттік бағдарламаның дамуына көмектеседі. Бұнда банктер Коммерциялық
кәсіпорын ретінде өздерінің жеке мақсаттары – пайда табу мүддесін жүзеге
асырады.
Несие саясатының тапсырмалары :
Банктік несие құрамының жақсаруымен байланысты болуы мүмкін, айналымдылық
жылдамдығының қажеттілігіне қамтылғани ссудалардың үлесінің көлемінің өсуі
және т.б.
Несиелендіру бағытын таңдау несие саясатының мақсатынан шығады,оның
орындалуын қамтамасыз етеді. Бұл элемент банк стратегиясының бөлігі болып
табылады. Банктер халық шаруашылығының белгілінген салаларыны, ұйымдарының
несие қызметіне өз күшін салады, несиелендіруде негізінен жеке тұлғалар
мамандандырылуы керек, банк аралық несиелерді, соның ішінде халықаралық
несие операцияларын және т.б дамуы керек.
Несие саясатында несие операциясын жетілдіру технологиясыда басты орын
алады. Тәжірибе көрсеткендей банктер белгіленген ережелерді бұза алмайды,
экономикалық және заңдық нормалардың қатынасында қателіктерді жібермеу
керек, бұл негативті жағдайларға әкеліп соқтырады.
Банктер бұндай жағдайда өздерінің несиелерін талап ете алмайды, ссудалық
пайызды өз уақытында ала алмайды және т.с.с.
Несие саясатында тағы бір маңызды элемент болып несиелендіру үрдісінде
банктердің жүргізетін бақылауы табылады.
Аталған элементтердің барлығы бір-бірімен тығыз байланысты. Олардың ішінен
біреуін бұзсақ несие қызметінде зиянға әкеледі. Банк мысалы, несиелендіруді
, оның жүзеге асуын бақылап алмай мақсат қоя алмайды. Ссуда алу үшін
құжаттары дұрыс жиналып тұрса да, егер несиелендіру бағытымен мақсаты дұрыс
таңдалмаса онда несие операциясының тиімділігіне негативті әсер етеді.
Банк өз бетімен несиелік мекеме бола отырып, кейбір факторларды ескере
отырып, өзінің несие саясатын жүзеге асырады. Несие саясатына әсер ететін
факторларды ішкі және сыртқы деп бөледі.
Сырткы факторларға саяси және экономикалық жағдай, банк заңдылығының даму
деңгейі; банкаралық бәсекелестік жағдайы; банктік инфрақұрылымның даму
дәрежесі және т.б. жатады.
Елдегі саяси жағдайлардың тұрақсыз жағжайы банктердің несиелік салымдарын
ұстап қалуы мүмкін, шекарадан капиталдарды шығартпауы мүмкін.
Экономикалық жағдай несие операциясының дамуын шешуші болып табылады.
өндірістің құлдырауы кезінде несиеге сұраныс төлем қаражаты сияқты өседі,
бұл мезгілде несиені қайтармау тәуекеліде өседі.
Экономикалық құлдыраудың артында жүретін инфляция кенеттен ұзақ мерзімді
несиелік салымдарды қысқартады, делдалдық операциялар мен сауда сомасына
өндірістік сомадан ссудалық капиталдардың құйылуына әкеліп соқтырады.
Елдің ішіндегі экономиалық жағдайлар келесідей әсерлерге байланысты болады;
– Мемлекетің салық саясаты (банктің пайдасына салық қазіргі жағдайда
кәсіпорын пайдасына салықтан жоғары)
– Банктердің меншікті капиталына Ұлттық Банктің резервтеу нормасының
мөлшерін талап етеді (мысалы несие операциясының дамуы үшін банктер
тартылған қаражаттардың 20%-ын өзіне алып қалмайды)
– Кәсіпкерліктің ережелері туралы берілген ұлттық дәстүрлерден
тұратын жұмыс ортасы.
Банктердің несие саясатына заңдылық базасының да әсері өте зор. Банктік
заңдылық жалпы банк – несие беруші мен несиегердің мүдделерін қорғауынан
оның жетілдіру дәрежесін, банктік қызметтің ережелерін анықтайды. Заңдылық
базы мықты болмаса несиелік немесе басқа да банктік операциялардың түрлері
дами алмайды.
Мысалы, ипотека туралы заңның болмауы несиелік қатынастарының, яғни
әлеуметтік саланың дамуына кедергі келтіреді (үй құрылысына).
Несие операциясының дамуының басты факторы болып банкаралық бәсекелестік
табылады.
Несие саясатына әсер етуші сыртқы факторларға банктік инфрақұрылым жатады.
Бұдан банктің өмірлік қызметін қамтамасыз ететін жүйе түсінігі анықталады.
Бұл ақпараттық, әдістемелік, ғылыми және оқуды қамтамасыздандыру, байланыс
пен комуникацияның қазіргі құралдары.
Нарық жағдайында жалпы экономиканың, салалардың, кәсіпоріндардың кейбір
топтарының, жеке клиенттерінің қызметтері туралы кең көлемдегі ақпараттық
огенттік жұмыс жасайды. Бір жағдай болып қалғанда Орталық банктер
клиенттерге картотека жүргізеді, Коммерциялық банктерге олардың мүліктері,
олардың потенциалды борышкерлерінің қаржы жағдайы туралы мәліметтерді
береді.
Арнаулы агенттер өздерінің банктерін бағалауды қалыптастырады. Бұл елдерде
көптеген статистикалық жинақтар беріледі, анықталған жобаларды несиелендіру
туралы сұрақтарды шешуге банктерде пайдаланылатын оперативті мәліметтер
жинақталады.
Несие саясатына әсер ететін ішкі факторларға банктің ресурстық базасы және
оның құрылымы; несиелік мекемелердің өтімділігі; банктің мамандандырылуы;
арнаулы оқылған персоналдың болуы жатады.
Банктердегі ресурстардың болуы несие саясатын жүргізуге шығын болып
табылады. Егер несие операциясының кірістілігі жоғары және тәуекелділігі
төмен болса, банк несиелендіруге арналған ақша қаражттарының көлемін
көтереді; егер тәуекелдер шексіз болса, онда несие операциясының көлемі
қысқарады.
Несие саясатында банктерінің ережесіндегі ақша қаражаттарынан тұратын
құрылымы әсер етеді. Егер оның құрамында ұзак мерзімді ресурстар біршама
үлестік көлемді алса, онда банк ұзақ мерзімді үшін үлкен мүмкіндіктерді
қолданады.
Несие саясаты банктің өтімділігінен, банктердегі шоттарда ақша қаражаттарын
сақтандыру, заңды және жеке тұлғалардың, несие берушілердің алдындағы
міндеттемелерді орындауға мүмкіндігіне байланысты.
Орталық банк коммерциялық банктің сақтауға тиісті өтімділіктерін
белгіленген нормативтерін бекітеді. Банктің несие саясатын оның
мамандандырылуының сипаттамасын анықтайды. Банк несиелікке емес, басқа
(мысалы, валюталық) операцияларға мамандануына болады. Сонда несие саясаты
кең көлемді болады, егер банк белгіленген саланың қажеттілігіне қызмет
көрсетуге маманданса, онда оның несиелері басқа саланың ұйымдарымен емес,
сол саламен өте тығыз байланыста болады.
Несие саясатына банктегі арнаулы оқылған персоналдардың болуы да әсер
етеді. Коммерциялық операциялардағы персонал тек оны құрастырудың
техникасын білу керек емес. Ол сонымен қатар клиенттердің несие
қабілеттігін экономикалық талдаудың әдістерін, несиелендіретін шараның
тиімділігін, кепіл бағасын, басқа да несиенің қайтарылуын қамтамасыз ететін
нысандарды білуі керек. Борышкерлермен жұмыс жасайтын персонал несие
операциясын жүргізу технологияларымен стандарттарын, арнаулы оқу ережелерін
оқыған банктік кадрлардің біліктілік бөлігі.
3. Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой - пікірлері
Еуропалық қайта құру және даму банкі Альянс Банктің өзіне сенім артқан
жобаны жүзеге асырудағы жұмысын жоғары бағалай келіп, бұл банктің бұдан
былай шағын және орта бизнесті қаржыландыруға арналған несие беру
жұмыстарын түгелдей өзі атқара алатын болады. Сондай-ақ тамаша нәтежиелерге
қол жеткізу мүмкіндігі мол, - деп атап көрсетті баспа сөз мәслихатында
Еуропалық қайта құру және даму банкінің шағын бизнес тобының жетекші
банкирі Мария Тереза Заппия.[1]
2003 жылдың қыркүйек айының аяғында Мoody ‘s Investors service
халықаралық рейтингтік огенттігі Альянс Банкке оның тарихында алғашқы Е
деңгейіндегі қаржылық тұрақтылық рейтингін және ұзақ және қысқа мерзімді
шетел валютасындағы депозиттік міндеттемелер рейтингінің Ва3Np деңгейін
тапсырады. Барлық рейтингтердің болжамдары тұрақты. Қазірдің өзінде Альянс
Банк жетістіктерін амбициялық жоспарлардың жүйелі және қарқынды жүзеге
асырылуының нәтежиесі деп санауға болады. Біз өзіміз таңдаған ұстанамыз.
Сондықтан еліміздің ең киыр шеткі нүктелерінен де Клиенттерімізді тапқымыз
келеді – дейді бизнесті дамыту жөніндегі депортаментің басқарушы директоры
Ирина Степановна. [32]
Еліміздің тәуелсіздігінің он жыл ішінде болған әлеуметтік –экономикалық
өзгерістер барысында банк жүйесі де меншік түрлеріне қарай қайта құруларды
бастан кешіруде. Қазақстанға банк капиталының енуі, несие жүйесінің құрылу
ерекшеліктері және несие банк жүйесінің жұмыс істеуінің жолдары мен
құрылымын талдау негізінде олардың өлкенің экономикасына әсері туралы
мәселерді зертеуді мақсат еткен бұл еңбектің Қазақстандағы орны ерекше.
Автор Қазақстанның экономикасын жалпы-ресейлік экономиканың құрамдас бөлігі
ретінде қарастырады және дамуы әркелкі болады деп көрсетеді. қазақстан
экономикасында таза қоғамдық – экономикалық укладтар болмады, барлық
экономика барған сайын дамудағы ақша – тауар қатынастарымен шұрық тесік
болады дейді.
Мемлекеттік банк бөлімшелері мен коммерциялық банктердің әрекеті және
олардың бай клиенттері туралы баяндайды. Банктер сауда саласына ене отырып,
тауар үшін несие беруді күшейте түсті. Фридманның бұл есептеуінше
Қазақстанның сауда өнер –кәсіптік орталықтарында биржалық ұйымдар XXI ғ.
құрыла бастады.
Кредиттік мекемелердің дамуы мен олардың операцияларының өсуі несиенің
түрлерінің орта және төменгі буынына барған сайын қарқындап енгенінінің
айғағыекенін атап өтеді автор
Жоғарыда айтылғандар негізінде автор: XXI-ғасырдың алғашқы он жылдығында
мемлекеттік және Коммерциялық банктердің филиалдарының қызметі Қазақстанның
экономикасына несие түрлерінің барған сайын кең және терең енгенін
көрсетеді,- деген тұжырым жасайды. Фридман бұл күрделі мәселені банктерге
байланыстыра отыра отырып қарастырады. Сонвмен еліміздің банк жүйесін
қалыптастыру ерекшеліктері мен ұқсастықтарын зерттеуді, соның негізінде
белгілі бір теориялық және практикалық шешімдер қабылдауды қажет етеді.
Кредит жүйелері туралы мәселелер әлі де арнайы, кешенді зертеулер қажет
етеді. XX ғасырдың соңы мен XXI ғасырдың басындағы Қазақстандағы банк пен
несие мәселесін арнайы зертеген ғалым Ц.Л.Фридман болды.[15]
АльянсБанк АҚ АҚ-ның директорлар кеңесінің төрағасы Суиндиков Жанабай
несие операциялары туралы келесідей өз пікірін білдірген[4]; Егер
несиенің белгілі бір бөлігі туралы айтар болсақ, онда біз шығындарды кез
келген сала бойынша есепке алып отырамыз. Жақын болашаққа болжам жасасақ,
онда менің ойымша, біздегі банк саласы барынша табысты дамып келеді, қандай
да бір арты ауыр проблеманы күтіп отырған жоқпыз. Біз банк саласы мен жалпы
қаржы жүйесінің қалыптасуы өте ырғақты түрде, кездейсоқ соққыларсыз жүріп
жатыр деп есептейміз, халықаралық тәжірибелер үнемі зерттеліп отырылады,
зерттелгендері ел ішінде мақұлданғаннан кейін, барынша айқын әрі сауатты
түрде өмірге енгізіледі. 1999- 2000 жылдары қай дегейде болғанымыз,
зейнетақы реформасы жөнінде сол кезде не айтылғаны мен қазірдің өзінде ақ
көптеген кәсіпорындардың зейнетақы қаржысынан кәдімгідей көмек алып
отырғандығын салыстырсақ жетіп жатыр, бұл жағынан жұрттың бәрі бізге қызыға
қарайды.
Ал, банк саласы тұрақты түрде әдемі ырғақпен дамып келеді, жақын
арада бізде тоқтата қоятындай себеп көрмей отырмын, өйткені, елдің ЖІӨ
салыстырмалы түрде көп емес және ол болашақта екі еселенуі мүмкін. Егер
өзіміз барынша жақынырақ Шығыс Еуропа елдерімен салыстырар болсақ, онда ол
елдерде бұл көрсеткіш 100 процентке жетеді, тіпті 120 проценттен жоғары, ал
бізде ол 48,5 процент деңгейінде, сондықтан бізге көтерілетін биік
табылады. Мен өз басым былай есептеймін, банк клерктері көшедегі адамдардың
мазасына алмайтыны, үй үйді араламайтыны белгілі фирмалардың ыдыс аяғын
немесе басқа да тұтыну заттарын сатқандағы сияқты банк жеткілікті көлемде
қызмет көрсетпейді , ал көптеген адамдар тіпті оларсыз ақ күнін көре береді
деген сөз. Демек, өсетін кеңестік те жетеді, жетілдіретін жақтарымыз да
табылады. Және бұл өте жақсы нәрсе. Сақтандыру қызметіне , қаржы жүйесінің
басқа да бөліктеріне осыны айтуға болады.
Суиндиков Жанабай журналистердің келесідей қойған сұрақтарына, Біз
шектен тыс екпінді экономикалық өсудің нәтижесінде болатын дағдарысқа
ұшырауымыз мүмкін бе, әлде ойдағыдай бола ма? Үкіметтің қаржы саясаты мен
Ұлттық банктің ақша несие саясаты қаншалықты дұрыс? Мүмкін кейбір түзетулер
енгізу керек шығар ... былай деп жауап берген, Сіз сұраған дағдарысқа
байланысты, менің ойымша, біз ең төмен басқыштардан бастадық, сондықтан
менің түсінігімде біз осылайша табысты түрде ондай әрі, әлі ұзақ уақыттар
бойы өсе аламыз. Сондықтан ешқандай дағдарыс атаулы болмауы тиіс. Қазақстан
БСҰ ға кіргеннен кейін жағдай басқа әңгіме, ол кезде отандық
экономикамыздың бәсекеге қабілеттілігіне көп нәрсе байланысты. Осы жағы
бізді қатты толғантып жүр. Біз БСҰ на кіруге, еліміздегі батыс
институттарымен бәсекеге дайындалудамыз, сондықтан көрші елдерде бірқатар
дайындық шараларын жүргізудеміз.
Үкімет пен Ұлттық банк саясатының бұрыс бұрыстығы жөнінде не
айтуға болады. Олардың банк саласы мен тұтастай қаржы жүйесіне қатысты
саясатын, мен тұтастай айтып кеттім, біз елде ең мықты тұстарының бірі деп
есептейміз. Банкті салық төлеуі жөнінде тексеру бітті ме, нәтижелер қандай?
Қаржы полициясы банкирлерге қатысты салықтан жалтарған деген айыптарының
қаншалықты негізі бар? Әлде мәселенің бәрі салық заңдылықтарының
жетілмегендігінен бе? Олай болса, Сіздің ойыңызша, Салық кодексіне қандай
түзетулер енгені дұрыс?
Менің ойымша, біздегі тексеру толықтай дұрыс аяқталады. Ол өзі
жоспарлы тексеру болатын. Салық жөнінде біздің банкте проблема жоқ. Біз
заңға өте қатты мойынсұнып отырамыз, салық ел өмірінің ең басты құрамдас
бөліктерінің бірі деп есептейміз. Алғашында жария етілген талаптардағы сома
тым төмендетіліп көрсетілген, біз өзімізде қанша болуы тиіс, сонша ақшаны
төлеп тастадық. Бұл сомалар назар аударуға тұрмайтын ақша ол туралы біздің
ресми есебімізден көруге болады. Демек, қазір бұл шешуін тапқан мәселе.
Ал, Салық кодексіне түзетулер мәселесіне келсек, біз бұл бағытта арнайы
жұмыс жүргізіп отырған жоқпыз, сол себепті де ерекше бір ұсыныс- талабымыз
да жоқ. Біз үшін бастысы - салық заңдылығы одан өрі жетіліп, салық ұғымының
мәні жоғалмаса болды - бизнес даму мүмкіндігіне ие бола отырып, салық та
төлеуі тиіс.
Тұран Әлем Банк АҚ Басқарма төрағасы Халықсоветұлы Сәдуақас Мәмештегі
журналистердің қойған келесідей сұрақтарына[5], Банктік топтардың
қызметіне жан жақты бақылау жасау жөніндегі заң талаптары бүгінгі таңда
қаншалықты дұрыс болып отыр, әлде ол заң шындықтан тым алшақтап кетті ме?
былай деп жауап берген,
- Қазақстан бақылау органдары мен реформаларды жүзеге асыратын мемлекеттік
органдарының жетілгендігімен бұрыннан да мақталып жүр. Біз Агенттік пен
Ұлттық банк реформаларды жүргізуде, халыаралық тәжірибе мен қалыптарды
зерттеуде, оларды өмірге ендіруде жүйелі жұмыс істеп келеді деп есептейміз.
Қаржы институттарының ел ішіндегі ықпалдылығын қаншалықты жақсы аша білсек,
қатысушылардың халықаралық рынокта да, әрине, ел ішінде де оларға деген
сенімнің соншалықты көп болатынын біз жақсы түсінеміз. Нәтижесінде қол
жеткен жетістіктер біздің өзгеруіміз үшін бастан кешуге тура келетін
сынақтармен тең келеді. Негізінен, біз өзгеруге әрі заң талап етіп
отырғандай әлдеқайда айқынырақ бола түсуге дайынбыз.
Қаржыгерлердің төртінші конгресінде Елбасы қаржы саласы дамытудың жеті
міндетін айқындап берді. Оның алғашқысы қор рыногының жаңазаманғы
талаптарға сәйкес келуі. Сырт қарағанда, қор рыногында ештеңе өзгермеген
сияқты: халық құнды қағаздардың кезегінде иін терісіп тұрғаны шамалы ма?
Деген сұраққа келесідей жауап қайтарылды.
Қор рыногы жөнінде, оның дамуы туралы көп айтылып жүр. Бірақ онымен
айналысып жатқан адам аз. Қазақстандық рыноктың ерекшелігі де осы. Бұл істе
бірдеңені өзгерте қоюға қабілетті қатысушылардың саны өте шамалы. Сондықтан
Қазақстандандағы қор рыногының дамуы баяу әрі ешқандай кілт өзгерістерсіз
жүріп жатыр. Бұл, мүмкін, жақсы да шығар. Елде қор рыногын дамыту үшін
қажетті өте жақсы заңнамалық негіз бар. Ынталандыратын нәрселер де
жеткілікті.
Ал, мемлекет басшысы алға қойған міндеттер қаржы құралдары рыногы
дамуының мақсатты желісін анықтайды. Оның үстіне алға қойылған міндеттерді
толықтай шешу барынша ұзақ мерзімді қажет етеді. Конгресс өткелі бері
қаржы рыногында көзге көрінетін өзгерістер бола қойған жоқ. Дейтұрғанмен,
кейбір заңдылықтарға қатысты бірқатар өзгерістер енгізілді. Оның ішінде,
айта кетсек, Үкіметіміз 2005-2007 жылдарға арналған қаржы рыногын дамыту
бардарласын жасап, бекітті, сондай ақ, банктер мен зейнетақы қорларын
реттеуге байланысты түзетулер жасалады.. Қаржы рыногы бірқалыпты ырғақпен
дамуы үшін тек мемлекет тарапынан ғана күш жігер жұмсалуы тисті емес,
жекелердің де заң шеңберінде бастамалар ауадай қажет.
Алия Молдабекованың үй шаруашылығының секторында несиелендіруді кеңейту
тәжірибесінде мынадай мәселелерді талқылайды[6].
Халық өз мұқтаждығына қажетті қаржы ресурстарын несие алу арқылы оны
қамтамасыз етеді. Халық несиені өздерінің жеке кәсіпшілігіне,
шаруашылығына және отбасы бюджеттен толықтыруға алады. Ал отбасы
бюджетінің несиелену түрлері: материалдық шығындарға несиеленуі
тұрмыстық шығындарға несиеленуі, рухани шығындарға несиелендіру деп
бөлуге болады. Халықтың несие алуы тағы да және кәсіпкершілікті мен
шаруашылықты дамыту арқылы пайда табуынан бағытталған түрлері бар.
Несие банктік жүйе арқылы нарықтық экономикада өте маңызды рөл
атқарады. Осы арқылы шаруашылық субьектілер мен халықтың үлкен
мөлшердегі ақшалай есептері мен төлемдері жүргізіледі. Ол ақшалай
қаражаттарды шоғырландырып, халықтың табысын активті жұмыс істейтін
капиталға айналдырады. Мемлекеттегі ақша айналымын несие жүйесі
реттейді, заңды және жеке тұлғаларға әр түрлі қызмет көрсетеді,
сонымен бірге экономиканың қатынастары пайда болды, оларды несие
қатынастарына жатқызуға болады.
Несие шарттарында сол сияқты несиенің түрі , саласы мерзімді және
несие алу мен өтеудің өзге шарттары мен міндеттері, оларды
қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдері, соңғы несие алушыларға
банктердің несие беру шарттары, сыйақы мөлшері және тәртібі екі
жақтың құқықтары мен міндеттері, келісім шарттары орындамалған
жағдайда салынатын санкциялар дауыл мәселелердің шешілу тәртібі, шарттың
қолдану мерзімі көзделеді.
Бюджеттің несие бағыттары отандық ауыл шаруашылығы тауар
өндірушілеріне қолдау көрсету шаралары шеңберінде несие ресурстары
негізгі және айналыс қорлары толықтыруға, ауыл шаруашылығы өнімдерін
өңдейтін формалары цехтарды қайта құруға, республикалық және
жергілікті инвестициялық бағдарламаларды іске асыруға бөлінеді. Осы
пікірді жалғастырушы Қорқыт ата атындағы ҚАЗ МУ нің аспиранты
Асылбек Исабек мынадай ой салысты. Ауыл шаруашылығын дамытудағы
несиенің маңызы атты тәжірибесі Орал облысының экономикасының барлық
салаларының соңғы жылдары өсу қарқыны байқалады. 2003 жылы облыс
негізгі экономикалық көрсеткіштері бойынша Республикада алдыңғы
қатарда тұр. Осындай тұрақты даму жағдайына байланысты 73 ауылдың
аймақтарда әртүрлі өнеркәсіптік, сауда, бизнес өкілдері, банктер
Ауыл бағдарламасын жүзеге асыруға көмек көрсететіндігін мәлімдеді.
Біздің қалалық ірі кәсіпорындарда осындай көмектер кқөрсете алады
емес пе? Олар ауылдарда фермалар, су құбырларын, өндіріс обьектілерін,
әлеуметтік мәдени тұрмыс обьектілерін салуға, ауыл шаруашылық
өнімдерін қайта өндеу бойынша жаңа технологияларды енгізуге ат
салысуына болар еді. Бұл жұмыстардың барлығын әкімшілік үнемі
бақылап отырады.
Бүгінде ауыл шаруашылығын қаржыландыруға аса көңіл бөлініп отыр.
Соңғы екі жыл көлемінде облыстық бюджеттен женілдетілген несие
беруге 240млн тенге бөлінген. Бұл несиені алу үшін қатаң талаптар
қойылады. Сондықтан несие тек мақсаты тиімді жобаларды қаржыландыруға
ғана жұмсалады.
Бюджеттен бөлінетін жеңілдетілген несие және екінші деңгейлі
банктердің несиелерімен қатар облысымыздың Ақжайық ауданында алғаш
рет тәжірибеге енгізілген тауарлы несиенің де экономиканы өркендеуде
маңызы зор. Ауыл шаруашылығын дамыту мақсатында тауарлы несие
тәжірибесін кең қолдана бастау керек. Мұндай несиені қолдану
облысымызда жаңа шаруа қожалықтарының пайда болуына жаңа жұмыс
орындарының пайда болуына, мал санының өсуіне оңтайлы ықпал етеді.
Кредит категориясынакөз қарастардың эвалюциясы кредит деген ұғым кең
ауұымды түсінікте Батыс елдерінде алғашқы пайда болып содан бері басұа да
мемлекеттерде өріс алып келеді.осы тұрғыда кредиттің сатылып пайызға
берілуі - кредит ұғымының негізін қалыптастырады. Енді кредиттің казіргі
уақыттағы экономикалық жүйеде негізінен қолданылып жүрген бір қатар
анықтамаларға тоқталайық.
Мысалы, кредит- тауарларды немесе ақшаны несиеге беру деп қарастырады.
Бұл жерде кредит пен несие бір мағыналық категориялық денгейдетұр, олардың
ара жігі ажыратылмаған. Біздің пікірімізше, несие бұл тауарлар мен ақшаның
сатылмай, сатыпи алынбай таза түрде қарызға берілуін білдірсе, кредит
керісінше сатылып, сатып алынатын (%) түрін білдіреді.
Кредитті Ган әуелдегі таза идеалистік тұрғыда түсінеді. Оның сөзінше кредит-
бұл сенім. Банктік кредиттің көлемін Ган сенімділік салмағымен түсіндіре
келе берілген кредиттің көлемін еркін, еш нәрсемен байланыссыз әрі шексіз
немесе идеалды, түбірі сенімділікке жататын жәйт дейді.
II бөлім. Альянс Банк АҚ -ның ұйымдық –экономикалық сипаттамасы және
қаржы жұмысы
2.1. .Альянс Банк АҚ -ның даму тарихы және ұйымдық басқару құрылымы.
Альянс Банк АҚ – ы екі аумақтық банк – Иртышбизнесбанк ААҚ және Семей
қалалық акционерлік банктің бірігуі нәтижесінде 1999 жылы 13 шілдеде
құрылған Иртышбизнесбанк ААҚ-нің (Повлодар қ.) заңды ісін жалғастырушысы
болып табылады.
Бірігу осы құрылымдармен 1993 жылдан бері жинақталған банк ісіндегі
тәжірибелерді құрады, сонымен қатар оларды Шығыс Қазақстан мен Повлодар
облыстарының өндірістік кәсіпорындармен жұмыс жасауға негізделген аймақ
аралық банкке көшірілді.
2001 жылы Иртышбизнесбанк ААҚ республиканың барлық аймақтарындағы шағын ,
орта және әрә кәсіпорвндарға комплексті қызмет көрсетуге мол тәжірибесі
бар, тұрақты банктік құрылымға айналды.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Басқармасының 2001 жылғы 25
шілдесіндегі №245 қаулысына сәйкес Банк екінші деңгейдегі банктің
халықаралық стандартқа көшу тәртібі туралы Ереже талаптарын орындады деп
танылды.
2001 жылдың жазында Иртышбизнесбанк ААҚ -ның акционерлері ауысты. Жаңа
акционерлер - Корпорация Байт ЖШС, Астық Астана 2030ЖШС, Алматы кұс
ААҚ және т.б.тұратын Қазақстандық компаниялар консорциумы Иртышбизнесбанк
ААҚ билігіне ірі Қазақстандық банктерден алдыңғы қатарлы мамандарды
шақырды.
2002 жылдың 13 наурызында банктің атын өзгертуге байланысты заңды тұлғаға
мемлекеттік қайта тіркеу жүргізілді. Иртышбизнесбанк ААҚ Альянс БанкААҚ
деп өзгертілді. 2004 жылдың 13 наурызында Альянс БанкААҚ заңды тұлғаны
мемлекеттік қайта тіркеуге байланысты (тіркеу номері № 4241-1900-АҚ
Қазақстан республикасының юристиция құқық министірлігі ) Альянс Банк АҚ
болып өзгертілді.
2002 жылдың наурыз айында Альянс Банктің бас офисі Алматы қаласына
ауыстырылды.
2002 жылдың күзінде Альянс Банк акцияларын 820 млн тенге сомасына қосымша
эмиссиялау жүргізгеннен кейін акционерлер қатарына Рахат кондитерлік
фабрикасымен АНТ компаниялар тобы сияқты танымал кәсіпорындар қосылады.
Банктің жарғылық қоры төленген капиталы 2млрд теңгеге дейін өсіп, оның сол
кездегі Қазақстандағысегіз ірі банктер қатарына қосылуына мүмкіндік берді.
2002 жылдың қараша айында Альянс Банк алғаш рет 6 млн АҚШ доллары
сомасына синдицирленген қарыз алды. Қарызды Ренесанс Капитал
Инвестициялық тобының қатысуымен Ресей банктері ұсынды.
2002 жылдың желтоқсан айында Альянс Банк тұнғыш рет 3 млрд теңге сомасына
суборднирленгент облигациялар шығарды, олар Қазақстандық қор биржасының А
категориясына енгізіліп қор нарығында ойдағыдай орын алады.
2003 жылдың 29 қыркүйегінде алдынғы қатарлы Moody’s Investors Servise
рейтингтік огенттігі Альянс Банкіне тұрақты деген болжаммен алғашқы
несиелі Е+ Ва NP рейтингін берді.бұндай жоғары рейтингке ие болу рейтинг
огенттігі сарапшыларының пікірінше Альянс Банктің маңызы өсіп келе жатқанын
көрсетті. Сонымен қатар сарапшылар банкке Е+ деңгейіндегі қаржылық
тұрақтылық рейтингісінің берілуін клиент базасының диверсификациясымен,
капиталдың жеткілікті деңгейімен және актив сапасының жоғарылығымен
түсідіріледі.
2004 жылдың 14 мамырында Альянс БанкАҚ-ы Қазақстан ипотекалық
несиелерді кепілдеу қорымен № 101-01 генералды келісіміне қол қойып
ипотекалық несиелерді кепілдеу жүйесінің алғашқы мүшесі болды.
2004 жылғы 15 мамырдағы ҚРҰБ – нің №73 қаулысымен Албянс Банк АҚ банктік
ақпараттық жүйені автоматтандырумен оны сертификаттау саласындағы
бухгалтерлік есептің халыкаралық стандарттарына көшкен екінші деңгейдегі
банктер қатарына көшуі оның еліміздің қаржы нарығындағы белсенді әс
әрекеттің нәтижесі болып табылады.
2004 жылдың 25 мамырында ҚР Қаржы министірлігімен Альянс Банк АҚ
арасында Тұрғын үй құрылысы бағдарламасын жүзеге асыруға екінші деңгейдегі
банктердің қатысуы туралы Меморондумға қол қойылды. Осы бағдарламаға сәйкес
алғашқы салым 10 % дан аспайтын ипотекалық несиені 20 жыл мерзімге алуға
болады.
Халықаралық және акционерлік бастамадағы коммерциялық банктердің құрылуы
кәсіпорынның, ұйымның, мекеменің бос ақшалай қаражаттарын аккумуляциялау
(жинақтау) мақсатында және оларды халық шаруашылығы, кәсіпорын немесе
аймақтар салаларының қажеттіліктеріне тиімді пайдалану мақсатында жүзеге
асалы.
Коммерциялық банктің ұйымдық құрылымы Акционерлік қоғаммен жалпы
бекітілген баскару сызбасына сәйкес келеді. Коммерциялық банктердің жоғары
органы болып жылына 1рет өтетін акционерлердің жалпы жиналысы табылады.
Онда сенімхат негізіндегі банк акционерлерінің барлық өкілдері қатысады.
Кәсіпорын басшылары акционерлердің қатысуы міндетті емес. Жалпы жиналыс
банк акционерлерінің төрттен үш бөлігі қатысқан кезде, оның қатарына
берілген сұрақтарды заңды түрде шешіледі.
Банк іс-әрекетінің жалпы басшылығын банк кеңесі шешеді. Оған сондай ақ
банк басқармасы жұмысына бақылау жіргізу жүктелген. Кеңес құрамы, оның
мүшелерін таңдау тәртібі және мерзімі коммерциялық банк жарғысымен
анықталады.
Банк кеңесі банк іс әрекетінің жалпы бағыттарын, несие жобаларының және
өзге де банк жоспарларын қарастырады, банктің кірісі мен шығысы есебін
бекітеді, банк филиалдарын ашу және жабу жөніндегі сұрақтарды, сондай ақ
банк іс әрекетімен, даму перспективасы және клиенттер арасындағы өзара
байланыспен байланысты сұрақтарды қарастырады.
Коммерциялық банк іс әрекетіне басқарма жетекшілік етеді. Ол жалпы
акционерлер жиналысы және банк кеңесі алдында үлкен жауапкешілікке ие.
Басқарма басқарма прецедателінен,оның орынбасарынан және өзге мүшелерінен
тұрады. Әдетте Коммерциялық банк басқармасының құрамына біршама күрделі
банк қатысушыларының өкілдері кіреді.
Банк басқармасы отырысы үнемі жіргізіледі. Шешім дауысының көптігіне
байланысты қабылданады. Тең дауыс болған кезде прецедатель дауысы шешуші
болып есептеледі.
Егер басқарма мүшелері немесе оның мүшелері басқарма шешімімен келіспейтін
болса, олар өз ойларын кеңеске немесе жалпы жиналысқа білдіре алады. Бұл
жерде соңғы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
I бөлім. Коммерциялық банктердің несиелеу жүйесіне жалпы сипаттама
1.1. Банк қызметтерінің
сыныптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Несие саясатының түсінігі және құрамды
элементтері ... ... ... ... ... ... ... 16
1.3. Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой –
пікірлері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .20
II бөлім. Альянс Банк АҚ-ның ұйымдық – экономикалық сипаттамасы және
қаржы жұмысы
2.1. Альянс Банк АҚ ның даму тарихы және ұйымдық басқару
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.2. Альянс Банк АҚ ның қаржылық-экономикалық көрсеткіштері ... ...33
III бөлім: Альянс Банк АҚ-ның заңды және жеке тұлғалармен несие
операциясы және жетілдіру жолдары
3.1.Альянс Банк АҚ- ның жеке тұлғаларға несие операцияларын ұсыну
және есептеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .51
3.2.Альянс Банк АҚ -ның заңды тұлғаларға несие ұсыну операциясы және
есептелу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...57
3.3. Альянс Банк АҚ -ның несиені жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ...6 3
Қорытынды мен
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..66
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...71
Кіріспе
Банктік жүйе- нарықтық экономикада ең маңызды құрылым. Қазақстандағы
банктік сфераның жаңа кезеңі- экономикада тез түрде ең жылдам дамып келе
жатқан сектор.
Қазіргі банктер клиенттерге жаңа технологиямен банктік операцияларды кең
көлемді қызмет көрсетеді және жоғары деңгейде қызмет көрсетеді. Банктің
басты экономикалық қызметі- несиелендіру. Несиелік операцияларды белгілі
реттері бойынша жіктеуге болады
Банк қызметтерінің мәні оларды басқа органдардан өзгешелігін көрсететін
белгілі бір функцияларды орындағанда анықталады
Халық жинақтарын тарту қазір банк жүйесіндегі ең бір маңызды операция
түріне айналды. Осы операциялардың көмегімен жүйелендірілген қаржылар халық
шаруашылық салаларын қаржыландыру үшін колданылады. Пассивтік операцияларға
басқа банктерден алынған несиелер жатады - тартылған қаражаттар.
Операцияның бұл түрі бастамасы банктен тарайтын қарапайым несие мәмілесі
болып табылады.
Бүгенде әмбебап банктер қаржылық қызметтердің және банк қызметтерінің бүкіл
аспектісін қамтитын өнімдердің кең қатарын ұсынады. Сонымен қатар басқа
банктер бәсекелестік артықшылықта нық тұру және жаулап алу мақсатында қатар
анықталған қызмет түрлерін көрсету үшін мамандануға ұмтылады.
Коммерциялық банкткер өз клиенттерінің шаруашылық қызметіне қызмет
көрсетумен байланысты несиелік, есеп айырысу және қаржылық операциялардың
барлық түрлерімен айналысады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: Коммерциялық банктің несие саясаты және
дипломдық жұмысқа алынған объекті Альянс Банк АҚ-ы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты несиелендіру бағытын таңдау; несиелік
операцияларды қалыптастыру технологиясы; және несиелендіру үрдесін бақылау
жатады.
Несие мақсаты қосымша ақша қаражаттарының түсуінде клиенттердің
қажеттілігін қанағаттандыру бағытында банк қызметінің соңғы қорытындысын
көрсетеді. Банк өзінің клиенттерінің болашақ серіктестіктері болып, жаңа
өнімдердің өндірісіне, жаңа және әрекет етуші ұйымдардың дамуына, жаңа
өндіріспен аймақтардың, халық шаруашылығының салаларының дамуы бойынша
мемлекеттік бағдарламаның дамуына көмектеседі. Бұнда банктер Коммерциялық
кәсіпорын ретінде өздерінің жеке мақсаттары – пайда табу мүддесін жүзеге
асырады.
Коммерциялық банктерді басқарудың басты тапсырмасының бірі болып
өтімділігі (ликвидтілігі) мен оның операцияларының табыстылығы мен
кірістілігінің қатынасын сақтау оптимальды болып табылады.
Дипломдық жұмыстың тапсырмалары:
– Банк қызметтің сыныптамасы
– Несие саясаты және құрамды бөліктері
– Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой-пікірлері
– Альянс Банктің ұйымдық – экономикалық құрылымы
– Банктің қаржылық көрсеткіштері
– Жеке тұлғалармен несиелік операциялар жіргізу тәртібі
– Заңды тұлғалармен несиелік операцияларды есептеу жолдары
және банктің жетілдіру жолдары
Дипломдық жұмысқа қолданылған әдістер: монографиялық, статистикалық, жалпы-
ғылыми қаржылық-экономикалық талдау, эконмикалық-матеметикалық модельдеу
әдістері қолданылды.
Дипломдық жұмыста қолданылған мәліметтер: Қазақстан Республикасы Үкіметінің
нормативтік және заңдылық актілері, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
банктік қызметтерді реттеу туралы, Қазақстан Республикасының статистикалық
агентінің статистикалық мәліметтері, заңнамалары қолданылды және Альянс
Банктің 3 жылдық балансы, 3 жылдық экономикалық қаржылық көрсеткіштері
көрсетілді.
Банк бұл- ақшалай қозғалыспен қатысты өнім шығаратын кәсіпқой экономикалық
институт.
Дипломдық жұмысты жазу мақсаты Қазақстан Республикасының Коммерциялық
Банктерінің несиелік операцияларын оқып үйрену. Дипломдық жұмыс кіріспеден,
3 бөлімнен, 7 суреттен, 5 сызбадан және корытынды, қолданылған
әдебиеттерден тұрады.
I бөлім. Коммерциялық банктердің несиелеу жүйесіне жалпы сипаттама
1. Банк қызметтерінің сыныптамасы
Банк қызметтерінің мәні оларды басқа органдардан өзгешелігін көрсететін
белгілі бір функцияларды орындағанда анықталады.
Банк қызметін банктің клиент мүддесіне көрсететін белгілі қызметі ретінде
сипаттауға болады. Кез-келген банк өнімінің негізінде қандай да бір
қажеттілікті қанағаттандыру міндеті жатыр.
Казіргі уақытта негізгі дәстүрлі қызметтерге бұрынғыша салымдарды тарту
мен қарызды ұсыну жатады. Осы қызметтердің пайыздық айырмашылығынан
банктер біршама түсім мөлшерін алады. Тіпті тек қана осы екі қызмет
шеңберінде банкілік өнімдердің көптеген түрлі формалары пайда болуы мүмкін.
Бүгенде әмбебап банктер қаржылық қызметтердің және банк қызметтерінің бүкіл
аспектісін қамтитын өнімдердің кең қатарын ұсынады. Сонымен қатар басқа
банктер бәсеклестік артықшылықты нық тұру және жаулап алу мақсатында қатар
анықталған қызмет түрлерін көрсету үшін мамандануға ұмтылады.
Коммерциялық банктер жүйесі экономикалық негізі заңды және сонымен қатар
мемлекеттік тұлғалардың уақытша бос ақшалай қаражаттары болып табылатын
және олардың экономика мен халықтың қысқа мерзімді қажеттіліктерін
қанағаттандыруға қолдану арқылы қаржы нарығының құрылуына септігін
тигізеді.
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің шаруашылық қызметіне қызмет
көрсетумен байланысты несиелік, есеп айырысу және қаржылық операциялардың
барлық түрлерімен айналысады.
1995жылыдың 31 тамызындағы Банктер және Қазақстан Республикасындағы банк
қызметтері туралы заңына сәйкес банктер келесі қызметтерді орындай алады.
– Ақылы негізде депозиттерді тарту
– Клиенттер шоттарын және банк корреспонденттерін жүргізу , оларға
кассалық қызмет көрсету
– Заңды және жеке тұлғаларға қайтарымдылық , жеделік және ақылы
шартта қыска мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер ұсыну
– Иелерінің немесе инвесторлық қаржыларды реттеушілердің
тапсырыстары бойынша капиталдық салымдарды қаржыландыру
– Заңмен қарастырылған тәртіпте жеке құнды қағаздарды (чектер,
векселдер, аккредетивтер, депозиттік сертификаттар, акциялар және
басқа қарыздық міндеттемелер) шығару
– Төлем құжаттарын және басқа құнды қағаздарымен олармен болатын
операцияларды сату , сатып алу және сақтау
– Ақшалай формада орындалуын қарастыратын тапсырыстарды,
гарантияларды және басқа үшінші тұлғаларға міндеттемелерді беру
– Тауарды жеткізіп беруді талап ету және қызмет көрсету құқын алу,
осындай талаптардың орындалу тәуекелін және осы талаптардың
инкасациясын қабылдау
– Банк операциялары бойынша брокерлік қызмет көрсету, Клиенттердің
тәуекелі бойынша олардың агенті ретнде көріну
– Клиенттер үшін құжаттар мен құндылықтарды сақтау қызметтері
(сейфтік бизнес)
– Коммерциялық мәмілелерді қаржыландыру, соның ішінде сату
құқысыз(форфейтинг)
– Клиенттердің тапсырмасы бойынша сенімділік операциясы (қаржыларды
тарту мен тарату, құнды қағаздарды басқару)
– Банк қызметтеріне байланысты кеңес қызметін көрсету
– Лизингтік операцияларды жүргізу
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің арнайы лицензиясының қолда
барында банктер басқа банктік операцияларды жүргізе алады, соның ішінде
шетел валютасындағы операцияларды жүргізу, халықтың ақшалай қаражатын
тарту, ақша аудару қызметін (инкассация).
Коммерциялық банктердің осы операцияларын топтастыра келе олардың
орындайтын негізгі функцияларын қалыптастыруға болады:
– уақытша бос ақша қаражатын, жинақтар мен қорларды (депозиттік
операциялар) шоғырландыру
– Экономика мен халыққа несие беру (активті операциялар)
– Қолма – қол ақшасыз есеп айырысуды жүргізу және ұйымдастыру
– Инвестициялық қызмет
– Клиенттерге басқада қаржылық қызмет көрсету
Банк ресурстары жеке, тартылған және айналысқа шығарылған қаржылардың
есебінен қалыптасады. Жеке қаржыларға акционерлік және резервтік капитал,
сонымен қатар таратылмаған түсім жатады. Жеке қаржылар банк ресурстарының
аз ғана бөлігін құрайды, ресурстардың негізгі бөлігін салымдар
(депозиттер), сонымен қатар корреспонденттік шоттар түрінде тартады.
Депозитке банк клиенттерінің жинақтан барлық жедел және жедел емес
салымдар жатады. Депозиттің екі түрі болады: талап етілген салымдар және
жедел салымдар. Талап етілген салымдар - бұл клиенттердің ағымдағы
шоттарындағы қаражаттары, олар кез-келген сәтте талап етілуі мүмкін, оларға
төмен пайыз төленеді және олар ағымдағы шоттарға арналған.
Депозиттің екінші формасын жедел салымдар құрайды. Бұл салымдар ағымдағы
салымдарға қарағанда ұзақ уақытқа салынады. Салымшыға жоғары пайыз мөлшері
төленеді, банк осы салымға берілген қарыздың пайыздық есебінен алынған
табысты үлкейтіп сол қаржыны пайдаланады. Халық жинақтарын тарту қазір банк
жүйесіндегі ең бір маңызды операция түріне айналды. Осы операциялардың
көмегімен жүйелендірілген қаржылар халық шаруашылық салаларын қаржыландыру
үшін колданылады. Пассивтік операцияларға басқа банктерден алынған несиелер
жатады,-тартылған қаражаттар. Операцияның бұл түрі бастамасы банктен
тарайтын қарапайым несие мәмілесі болып табылады.
Несиелік операцияларды белгілі реттері бойынша жіктеуге болады. Несие
берілетін мерзімі бойынша қысқа мерзімді,орта мерзімді және ұзақ мерзімді
болып бөлінеді. Қарыз қамтамасыздандырылуына байланысты бланктік
(қамтамасыздандырылмаған) және қамтамасыздандырылған болады. Тауарлар
түрінде, бағалы қағаздар түрінде берілген вексельдер болады. Ссудаларды
өтеу сипаты бойынша бір мезгілде өтелген және уақытн ұзарту бойынша өтелген
деп бөлінеді. Несие өтеу уақытында немесе ссуданы беру уақытында ұсталатын
пайыз салу әдісі бойынша несие сыныпталады. Несие көлеміне сәйкес ұсақ,
орта және ірі болып бөлінеді.
Соңғы жылдары лизинг және факторинг сияқты банк операциялары өте кең
тараған.
Лизинг – бұл құралдарды ұзақ мерзімге пайдалану үшін жалға беру.
Оперативтік лизингте жалға келісімге отырғанда қысқа мерзімге (3-5 жыл)
отырады және жалға алушы кез-келген уақытта келісімді бұза алады. Лизинг
жалға алушыға өзінің меншікті қаражаттарын жинауға көмектеседі, жалдап
отырған обьектіні пайдаланып отырған табыстардан лизингтік төлемдерді
қалыптастыруға мүмкіндік береді, лизингтік төлемдерді салық салудан босату
сияқты артықшылықтары бар.
Факторинг операциясына фактор, алғашқы кредитор және төлемін артқа қалдыру
арқылы клиенттен алған борышқор. Факторлық компания немесе фактор алғашқы
несие берушіден талаптарды сатып алады және соңында солар бойынша
төлемдерді өзі алады.
Банк операциясының келесі түрі банктік қызметтер. Банктер үшін жарнаманың
басты бөлігі болып табылады. Банк қызметтерінің үш түрі қалыптасқан:
мүлікті басқару (трасталық немесе сенімді операциялар); бағалы қағаздарды
сақтау және орналастыру, шығару бойынша операциялар; сонымен қатар оларды
басқару; векселдер мен чектерді инкассациялау, қымбат бағалы металдармен
және валюталармен байланысты операциялардың төлем айналымы. Төлем айналымы
– бұл банк арқылы клиенттердің есебінен олардың жеке шоттары арқылы қолма-
қол және қолма –қол емес төлемдерді қалыптастыру.
Қазіргі жағдайда андеррайтинг банк операциясы кең тараған. Андеррайтинг –
бұл арнайы сыйақыға эмитентпен келісілген акциялар пакеті немесе нарықта
облигациялардың қарыздарды кепілдендіріп орналастыру.
Банктер өздерінің операцияларын жүргізгенде өзінің жалпы табысынан құралған
операциялық табыстарын алады
Жалпы табысқа келесілер кіреді
– Есепті – ссудалық операциядан табыстар(пайыздар)
– Бағалы қағаздарға салымнан девиденттер және пайыздар
– Есеп айырысу, ауыстыру және басқа да операциялардан комиссондар
– Құрылтайшылықтан, биржалық мәмілелерден табыстар
– Сенімді операциялардан табыстар
– Сыртқы операциялардан табыстар (валюталық мәмілелер, шетелдік
несиелер)
Жалпы табыстан келесідей шегерімдерді алып тастағаннан кейінгі
операцияларды жүзеге асыру бойынша шығындар: банктің қызметкерлеріне еңбек
ақы төлеу, салымшыларға пайыздар төлеу және басқа да шығындардан банктің
таза табысы қалыптасады. Бұл шығындардан салықтар, дивиденттерді, төлемді
резервтік капиталға қаражатты бөлу. Банктің меншікті капиталына таза
табыстың қатынасы банктің табысының мөлшерін көрсетеді.
Коммерциялық банктерді басқарудың басты тапсырмасының бірі болып өтімділігі
(ликвидтілігі) мен оның операцияларының табыстылығы мен кірістілігін
оптимальды қатынасын сақтау табылады.
Банктер өзінің төлем қабілеттілігін сенімсіздікке қалдырмау үшін
өтімділіктің белгілі бір деңгейін әр уақытта қамтамасыз етуі керек.
Өтімділік түсінігі бағалы қағаздарға, инвестицияға тығыз байланысты.
– Бағалы қағаз эмитенттері
– Бағалы қағазбан операция кезінде делдал
– Өз шотынан бағалы қағаз алып инвестор ретінде
Коммерциялық банктер шығаратын бағалы қағаздарды екі негізгі топтарға
бөлуге болады.
– Акциялар мен облигациялар
– Жинақтық және депозиттік сертефикаттар, векселдер
Коммерциялық банктер меншікті акциялар шығара отырып қаржы несиелік қоғам
емес, акционерлік қоғамдар ретінде шығады.
Акцияларын шығарушы кәсіпорынның тапсырмасы бойынша Коммерциялық банктер
жинақтық және депозиттік сертификаттарды, вексельдерді (эмитенттеу) беру
және қызмет көрсету арқылы оларды сатады, қайта сатады, сақтайды,
дивидендтер алады.
Комиссиондық сыйақыларға басында коммерциялық банктер облигацияларды және
басқа да бағалы қағаздарды шығаратын ұйымдармен келісімі бойынша оларды
сатуды, қайта сатуды немесе олар бойынша табыс алуды өзіне алуға болады.
Банктер борышқордан алған ссудасына кепіл ретінде бағалы қағаздарды ала
алады.
Кепілдің әрекет ету мерзімінде бағалы қағаздар бойынша (табыстардың)
кірістердің түсуі ретінде банкпен ссуданы қарызға алушы арасында болған
несиелік келісімде анықталады.
Әртүрлі инвестициялардың негізінде банктердің инвестициялық портфелі
қалыптасады.
Банктің инвестициялық портфелі- бұл банктердің активтік операцияларын
жүргізгенде алынған бағалы қағаздарының жиынтығы. Оған жыл мерзімінде
төменгі тәуекелмен және жоғары өтімділікті ақша нарығының құралдары.
– Капитал нарығының құралдары (мерзімі жылдан жоғары, табыстылығы
жоғары)
– Жаңа қаржылық құралдар және тағы басқалары кіреді
Ірі банктер жергілікті билік органдарының жеке тұлғалардың қағаздарына,
шетелдің қағаздарына назар аударады.
Ұсақ банктер мемлекеттік қағаздарға негізделеді.
Инвестициялық портфельден табыстар өзіне келесілерді жатқызады.
– Пайыздық төлемдер түріндегі түсім
– Қағаз портфеліндегі қағаздың капиталдық құнын өсіруден табыс
– Инвестициялық қызметтерді көрсетуге комиссия
– Спрэд-диллерлік операция кезінде сату және сатып алу курстары
арасындағы айырмашылық.
Бағалы қағаздармен операциялардан әсер алу үшін банктік инвестицияның
стратегиясын өңдеу қажет. Пассивтік және агрессивтік стратегия деп
бөлінеді.
Әр кәсіпорын өзінің қызметінде басқа шаруашылық субьектілерімен,
мемлекетпен, банктермен,, қызметшілермен және жұмысшылармен үздіксіз
байланыста болады.
Кәсіпорынның мұндай қатынастары ақшаның көмегімен қалыптасады, елдің
масштабында олардың жиынтығы ақша айналымын көрсетеді.
Ақша айналымы екі нысанда қалыптасады
– Қолма- қол ақша айналымы
– Қолма – қол ақшасыз есеп айырысу нысанында
Қолма – қол ақшасыз есеп айырысу төлеушінің шотынан ақша қаражаттарын
шығару және алушының шотына есептеу, сонымен қатар кездесетін
міндеттемелерді есептеу жолдарымен қалыптасады
Қолма – қол ақшасыз есеп айырысу пайдалану арқылы айналым шығындарын көп
жұмсамауға көмектеседі, есеп айырысуды жеңілдетеді және жылдамдатады, ақша
қаражаттарының сақталуы қамтылады, ақша айналымын ұйымдастыру жақсарады.
Республиканың ұлттық төлемдер жүйесінде қолма-қол ақшасыз есеп айырысу
банктердегі есеп айырысуды ұйымдастыруға және бірдей құжат айналымының
жалпы әдістерін анықтайды: жеке тұлғалармен барлық ұйымдық – құқықтық
формалардың заңды тұлғалар қолданатын есеп айырысу формасын қарастырады.
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары :
– Төлем тапсырмасы
– Акцептелген төлем тапсырмасы
– Төлем -талап тапсырмасы
– Аккредитив
– Чек
– Инкассалық тапсырма
Төлем тапсырмасы- қызмет көрсетуші банкке төлеушінің бенефециарға
белгіленген ақша сомасын аудару тапсырмасы.
Акцептелген төлем тапсырмасы- төлеушінің банк төлеушіге жеке ақша қаражатты
арналған азаматтардың атына пошта арқылы белгілі бір ақша сомасын аудару
тапсырмасы
Төлем-талап тапсырмасы –төлеушіге жеткізілген өкімнің, көрсетілген
қызметтер мен келісім бойынша басқа төлемдердің құны туралы құжаттардың
негізінде төлеу үшін бенфециарға талабы.
Аккредитив – бұл белгіленген уақытта тауардың берілгендігін куәландыратын
немесе көрсетілген көрсететін құжаттардың негізінде жіберілген тауар мен
көрсетілген қызметтер үшін бенефециарға белгілі бір ақша сомасын төлеу
туралы банктердің міндеттемесін көрсетеді.
Чек – чек ұстаушыға чекті көрсеткенде белгілі бір ақша сомасын төлеу үшін
төлеушіге чек берушінің бұйрық беретін есеп айырысу құжаты.
Инкассалық тапсырма – қарсылықсыз жазу құқығы көрсетілген атқарушы
құжаттармен немесе басқа да заңдық актілердің негізінде төлеушінің
келісімінсіз шоттан ақша қаражаттарының белгілі бір сомасын қарсылықсыз
жазуға бенефециарға тапсырма.
Клиринг, кәсіпорындардың арасындағы келісім бойынша банкте өзара бережақты
есептеу жүргізіледі. Банкке өзара есептеу бойынша айырмашылық сомасында
төлем тапсырмасы немесе чек беріледі.
Банктер клирингке көрсететін ағымдағы ақша операциялары мен қызметтермен
басқа клирингке капиталды басқару сұрақтарына кеңес береді.
Клирингтердің тілектері мен сұрактары, олардың қанағаттануы – банк
жұмысының басты аспектісі болып табылады.
Банктер оның қызметтері тек қаржы операциясының бірден бір қатысушысы
(жағы) ретінде емес, сонымен қатар клиенттерді кеңесші ретінде болуы керек,
олардың қаржы жағдайының жақсаруына, тұрмыс деңгейінің жақсаруына
көмектесуі керек. Ол үшін потенциялды клиентке мүмкін болатын мәмілелердің
түрлерін анықтап, оған ұтымды жағын ұсыну керек.
Мысалы, банк несие ұсынғанда өзі несиенің оптималды көлемімен оны өтеу
уақытын талдайды және ұсынады.
Депозитке шот ашқанда банк қандай мақсатқа ашылып тұрғанын біледі және тағы
басқаларда консалтинг болып айналысады.
Клиентпен қатынастың әр бір кезеңінде, соның ішінде келісімді жүргізу және
өңдеу шегінде клиентке өзінің мүмкіндіктерін анықтап беруі керек, тиімді
жолдарын көрсетіп отыру керек, барлық уақытта клиенттің тұрмыс жағдайы –
бұл оның банкісінің тұрмыс жағдайы болып табылатынын ұмытпау керек.
Трасталық қызметтер – клиенттердің басқа активтеріне меншіктілікті басқару
бойынша операциялар. Қазіргі уақытта трасталық операциялар басты болып
табылады, банк нарық пен клиенттің арасында атқарушы делдалдар ретінде
шығады және олардың жетілдірумен табыстар алады. Банктік трасталық
операциялар келесідей түрлерге бөлінеді
– Жеке төлғаларға трасталық операциялар
– Коммерциялық операцияларға трасталық операциялар
– Коммерциялық емес ұйымдарға трасталық операциялар
Коммерциялық кәсіпорындардың трасталық қызметтері агенттік және қамқорлық
деп бөлінеді. Банктердің трасталық операциясы жұмыс фирмаларының огенттері
ретінде жиі әрекет етеді. Бұл жұмысқа негізінен коммерциялық клиенттердің
қызығушылығындағы бағалы қағаздарды шығару бойынша жұмыстар дивиденттерді
төлеу және оны акционерлердің талабы бойынша қайта Инвестициялау және
белгіленген уақыт аралығында бағалы қағаздарды өтеу жатады.
Қамқорлық операциясы ірі компанияның қамтылмаған коммерциялық қағазларды
кепілге салу нарығындағы қызметтермен байланысты.
Банктердің трасталық бөлімі коммерциялық қағаздарды сатып алу есебін
жүргізеді, инвесторлардың барлың шығарылған бағалы қағаздарының жеткізілуін
қадағалайды және өтеу уақыты өтіп кеткен бағалы қағаздардың иесіне төлеу
жүргізіледі.
1.2 Несие саясатының түсінігі және құрамды элементтері.
Несие саясаты – бұл жеке және қоғамдық мүдделерге сәйкес ссудалық капиталды
орналастыратын кредитор ретінде банктің қызметі.
Несие саясатының мақсаты мен тапсырмалары, несиелендіру бағытын таңдау;
несиелік операцияларды қалыптастыру технологиясы; несиелендіру үрдесін
бақылау жатады. Несие саясатының мақсаты қосымша ақша қаражаттарының
түсуінде клиенттердің қажеттілігін қанағаттандыру бағытында банк қызметінің
соңғы қорытындысын көрсетеді. Қайтару негізінде түскен бұл қаражаттар
кәсіпорынның, ұйымның, басқа да заңды және жеке тұлғалардың өмірлік
қызметін қамтамасыздандырады, өндірістік процестердің үздіксіздігіне жағдай
жасау. Банк өзінің клиенттерінің болашақ серіктестестіктері болып, жаңа
өнімдердің өндірісіне, жаңа және әрекет етуші ұйымдардың дамуына, жаңа
өндіріспен аймақтардың, халық шаруашылығының салаларының дамуы бойынша
мемлекеттік бағдарламаның дамуына көмектеседі. Бұнда банктер Коммерциялық
кәсіпорын ретінде өздерінің жеке мақсаттары – пайда табу мүддесін жүзеге
асырады.
Несие саясатының тапсырмалары :
Банктік несие құрамының жақсаруымен байланысты болуы мүмкін, айналымдылық
жылдамдығының қажеттілігіне қамтылғани ссудалардың үлесінің көлемінің өсуі
және т.б.
Несиелендіру бағытын таңдау несие саясатының мақсатынан шығады,оның
орындалуын қамтамасыз етеді. Бұл элемент банк стратегиясының бөлігі болып
табылады. Банктер халық шаруашылығының белгілінген салаларыны, ұйымдарының
несие қызметіне өз күшін салады, несиелендіруде негізінен жеке тұлғалар
мамандандырылуы керек, банк аралық несиелерді, соның ішінде халықаралық
несие операцияларын және т.б дамуы керек.
Несие саясатында несие операциясын жетілдіру технологиясыда басты орын
алады. Тәжірибе көрсеткендей банктер белгіленген ережелерді бұза алмайды,
экономикалық және заңдық нормалардың қатынасында қателіктерді жібермеу
керек, бұл негативті жағдайларға әкеліп соқтырады.
Банктер бұндай жағдайда өздерінің несиелерін талап ете алмайды, ссудалық
пайызды өз уақытында ала алмайды және т.с.с.
Несие саясатында тағы бір маңызды элемент болып несиелендіру үрдісінде
банктердің жүргізетін бақылауы табылады.
Аталған элементтердің барлығы бір-бірімен тығыз байланысты. Олардың ішінен
біреуін бұзсақ несие қызметінде зиянға әкеледі. Банк мысалы, несиелендіруді
, оның жүзеге асуын бақылап алмай мақсат қоя алмайды. Ссуда алу үшін
құжаттары дұрыс жиналып тұрса да, егер несиелендіру бағытымен мақсаты дұрыс
таңдалмаса онда несие операциясының тиімділігіне негативті әсер етеді.
Банк өз бетімен несиелік мекеме бола отырып, кейбір факторларды ескере
отырып, өзінің несие саясатын жүзеге асырады. Несие саясатына әсер ететін
факторларды ішкі және сыртқы деп бөледі.
Сырткы факторларға саяси және экономикалық жағдай, банк заңдылығының даму
деңгейі; банкаралық бәсекелестік жағдайы; банктік инфрақұрылымның даму
дәрежесі және т.б. жатады.
Елдегі саяси жағдайлардың тұрақсыз жағжайы банктердің несиелік салымдарын
ұстап қалуы мүмкін, шекарадан капиталдарды шығартпауы мүмкін.
Экономикалық жағдай несие операциясының дамуын шешуші болып табылады.
өндірістің құлдырауы кезінде несиеге сұраныс төлем қаражаты сияқты өседі,
бұл мезгілде несиені қайтармау тәуекеліде өседі.
Экономикалық құлдыраудың артында жүретін инфляция кенеттен ұзақ мерзімді
несиелік салымдарды қысқартады, делдалдық операциялар мен сауда сомасына
өндірістік сомадан ссудалық капиталдардың құйылуына әкеліп соқтырады.
Елдің ішіндегі экономиалық жағдайлар келесідей әсерлерге байланысты болады;
– Мемлекетің салық саясаты (банктің пайдасына салық қазіргі жағдайда
кәсіпорын пайдасына салықтан жоғары)
– Банктердің меншікті капиталына Ұлттық Банктің резервтеу нормасының
мөлшерін талап етеді (мысалы несие операциясының дамуы үшін банктер
тартылған қаражаттардың 20%-ын өзіне алып қалмайды)
– Кәсіпкерліктің ережелері туралы берілген ұлттық дәстүрлерден
тұратын жұмыс ортасы.
Банктердің несие саясатына заңдылық базасының да әсері өте зор. Банктік
заңдылық жалпы банк – несие беруші мен несиегердің мүдделерін қорғауынан
оның жетілдіру дәрежесін, банктік қызметтің ережелерін анықтайды. Заңдылық
базы мықты болмаса несиелік немесе басқа да банктік операциялардың түрлері
дами алмайды.
Мысалы, ипотека туралы заңның болмауы несиелік қатынастарының, яғни
әлеуметтік саланың дамуына кедергі келтіреді (үй құрылысына).
Несие операциясының дамуының басты факторы болып банкаралық бәсекелестік
табылады.
Несие саясатына әсер етуші сыртқы факторларға банктік инфрақұрылым жатады.
Бұдан банктің өмірлік қызметін қамтамасыз ететін жүйе түсінігі анықталады.
Бұл ақпараттық, әдістемелік, ғылыми және оқуды қамтамасыздандыру, байланыс
пен комуникацияның қазіргі құралдары.
Нарық жағдайында жалпы экономиканың, салалардың, кәсіпоріндардың кейбір
топтарының, жеке клиенттерінің қызметтері туралы кең көлемдегі ақпараттық
огенттік жұмыс жасайды. Бір жағдай болып қалғанда Орталық банктер
клиенттерге картотека жүргізеді, Коммерциялық банктерге олардың мүліктері,
олардың потенциалды борышкерлерінің қаржы жағдайы туралы мәліметтерді
береді.
Арнаулы агенттер өздерінің банктерін бағалауды қалыптастырады. Бұл елдерде
көптеген статистикалық жинақтар беріледі, анықталған жобаларды несиелендіру
туралы сұрақтарды шешуге банктерде пайдаланылатын оперативті мәліметтер
жинақталады.
Несие саясатына әсер ететін ішкі факторларға банктің ресурстық базасы және
оның құрылымы; несиелік мекемелердің өтімділігі; банктің мамандандырылуы;
арнаулы оқылған персоналдың болуы жатады.
Банктердегі ресурстардың болуы несие саясатын жүргізуге шығын болып
табылады. Егер несие операциясының кірістілігі жоғары және тәуекелділігі
төмен болса, банк несиелендіруге арналған ақша қаражттарының көлемін
көтереді; егер тәуекелдер шексіз болса, онда несие операциясының көлемі
қысқарады.
Несие саясатында банктерінің ережесіндегі ақша қаражаттарынан тұратын
құрылымы әсер етеді. Егер оның құрамында ұзак мерзімді ресурстар біршама
үлестік көлемді алса, онда банк ұзақ мерзімді үшін үлкен мүмкіндіктерді
қолданады.
Несие саясаты банктің өтімділігінен, банктердегі шоттарда ақша қаражаттарын
сақтандыру, заңды және жеке тұлғалардың, несие берушілердің алдындағы
міндеттемелерді орындауға мүмкіндігіне байланысты.
Орталық банк коммерциялық банктің сақтауға тиісті өтімділіктерін
белгіленген нормативтерін бекітеді. Банктің несие саясатын оның
мамандандырылуының сипаттамасын анықтайды. Банк несиелікке емес, басқа
(мысалы, валюталық) операцияларға мамандануына болады. Сонда несие саясаты
кең көлемді болады, егер банк белгіленген саланың қажеттілігіне қызмет
көрсетуге маманданса, онда оның несиелері басқа саланың ұйымдарымен емес,
сол саламен өте тығыз байланыста болады.
Несие саясатына банктегі арнаулы оқылған персоналдардың болуы да әсер
етеді. Коммерциялық операциялардағы персонал тек оны құрастырудың
техникасын білу керек емес. Ол сонымен қатар клиенттердің несие
қабілеттігін экономикалық талдаудың әдістерін, несиелендіретін шараның
тиімділігін, кепіл бағасын, басқа да несиенің қайтарылуын қамтамасыз ететін
нысандарды білуі керек. Борышкерлермен жұмыс жасайтын персонал несие
операциясын жүргізу технологияларымен стандарттарын, арнаулы оқу ережелерін
оқыған банктік кадрлардің біліктілік бөлігі.
3. Ғалымдар мен тәжірибешілердің ой - пікірлері
Еуропалық қайта құру және даму банкі Альянс Банктің өзіне сенім артқан
жобаны жүзеге асырудағы жұмысын жоғары бағалай келіп, бұл банктің бұдан
былай шағын және орта бизнесті қаржыландыруға арналған несие беру
жұмыстарын түгелдей өзі атқара алатын болады. Сондай-ақ тамаша нәтежиелерге
қол жеткізу мүмкіндігі мол, - деп атап көрсетті баспа сөз мәслихатында
Еуропалық қайта құру және даму банкінің шағын бизнес тобының жетекші
банкирі Мария Тереза Заппия.[1]
2003 жылдың қыркүйек айының аяғында Мoody ‘s Investors service
халықаралық рейтингтік огенттігі Альянс Банкке оның тарихында алғашқы Е
деңгейіндегі қаржылық тұрақтылық рейтингін және ұзақ және қысқа мерзімді
шетел валютасындағы депозиттік міндеттемелер рейтингінің Ва3Np деңгейін
тапсырады. Барлық рейтингтердің болжамдары тұрақты. Қазірдің өзінде Альянс
Банк жетістіктерін амбициялық жоспарлардың жүйелі және қарқынды жүзеге
асырылуының нәтежиесі деп санауға болады. Біз өзіміз таңдаған ұстанамыз.
Сондықтан еліміздің ең киыр шеткі нүктелерінен де Клиенттерімізді тапқымыз
келеді – дейді бизнесті дамыту жөніндегі депортаментің басқарушы директоры
Ирина Степановна. [32]
Еліміздің тәуелсіздігінің он жыл ішінде болған әлеуметтік –экономикалық
өзгерістер барысында банк жүйесі де меншік түрлеріне қарай қайта құруларды
бастан кешіруде. Қазақстанға банк капиталының енуі, несие жүйесінің құрылу
ерекшеліктері және несие банк жүйесінің жұмыс істеуінің жолдары мен
құрылымын талдау негізінде олардың өлкенің экономикасына әсері туралы
мәселерді зертеуді мақсат еткен бұл еңбектің Қазақстандағы орны ерекше.
Автор Қазақстанның экономикасын жалпы-ресейлік экономиканың құрамдас бөлігі
ретінде қарастырады және дамуы әркелкі болады деп көрсетеді. қазақстан
экономикасында таза қоғамдық – экономикалық укладтар болмады, барлық
экономика барған сайын дамудағы ақша – тауар қатынастарымен шұрық тесік
болады дейді.
Мемлекеттік банк бөлімшелері мен коммерциялық банктердің әрекеті және
олардың бай клиенттері туралы баяндайды. Банктер сауда саласына ене отырып,
тауар үшін несие беруді күшейте түсті. Фридманның бұл есептеуінше
Қазақстанның сауда өнер –кәсіптік орталықтарында биржалық ұйымдар XXI ғ.
құрыла бастады.
Кредиттік мекемелердің дамуы мен олардың операцияларының өсуі несиенің
түрлерінің орта және төменгі буынына барған сайын қарқындап енгенінінің
айғағыекенін атап өтеді автор
Жоғарыда айтылғандар негізінде автор: XXI-ғасырдың алғашқы он жылдығында
мемлекеттік және Коммерциялық банктердің филиалдарының қызметі Қазақстанның
экономикасына несие түрлерінің барған сайын кең және терең енгенін
көрсетеді,- деген тұжырым жасайды. Фридман бұл күрделі мәселені банктерге
байланыстыра отыра отырып қарастырады. Сонвмен еліміздің банк жүйесін
қалыптастыру ерекшеліктері мен ұқсастықтарын зерттеуді, соның негізінде
белгілі бір теориялық және практикалық шешімдер қабылдауды қажет етеді.
Кредит жүйелері туралы мәселелер әлі де арнайы, кешенді зертеулер қажет
етеді. XX ғасырдың соңы мен XXI ғасырдың басындағы Қазақстандағы банк пен
несие мәселесін арнайы зертеген ғалым Ц.Л.Фридман болды.[15]
АльянсБанк АҚ АҚ-ның директорлар кеңесінің төрағасы Суиндиков Жанабай
несие операциялары туралы келесідей өз пікірін білдірген[4]; Егер
несиенің белгілі бір бөлігі туралы айтар болсақ, онда біз шығындарды кез
келген сала бойынша есепке алып отырамыз. Жақын болашаққа болжам жасасақ,
онда менің ойымша, біздегі банк саласы барынша табысты дамып келеді, қандай
да бір арты ауыр проблеманы күтіп отырған жоқпыз. Біз банк саласы мен жалпы
қаржы жүйесінің қалыптасуы өте ырғақты түрде, кездейсоқ соққыларсыз жүріп
жатыр деп есептейміз, халықаралық тәжірибелер үнемі зерттеліп отырылады,
зерттелгендері ел ішінде мақұлданғаннан кейін, барынша айқын әрі сауатты
түрде өмірге енгізіледі. 1999- 2000 жылдары қай дегейде болғанымыз,
зейнетақы реформасы жөнінде сол кезде не айтылғаны мен қазірдің өзінде ақ
көптеген кәсіпорындардың зейнетақы қаржысынан кәдімгідей көмек алып
отырғандығын салыстырсақ жетіп жатыр, бұл жағынан жұрттың бәрі бізге қызыға
қарайды.
Ал, банк саласы тұрақты түрде әдемі ырғақпен дамып келеді, жақын
арада бізде тоқтата қоятындай себеп көрмей отырмын, өйткені, елдің ЖІӨ
салыстырмалы түрде көп емес және ол болашақта екі еселенуі мүмкін. Егер
өзіміз барынша жақынырақ Шығыс Еуропа елдерімен салыстырар болсақ, онда ол
елдерде бұл көрсеткіш 100 процентке жетеді, тіпті 120 проценттен жоғары, ал
бізде ол 48,5 процент деңгейінде, сондықтан бізге көтерілетін биік
табылады. Мен өз басым былай есептеймін, банк клерктері көшедегі адамдардың
мазасына алмайтыны, үй үйді араламайтыны белгілі фирмалардың ыдыс аяғын
немесе басқа да тұтыну заттарын сатқандағы сияқты банк жеткілікті көлемде
қызмет көрсетпейді , ал көптеген адамдар тіпті оларсыз ақ күнін көре береді
деген сөз. Демек, өсетін кеңестік те жетеді, жетілдіретін жақтарымыз да
табылады. Және бұл өте жақсы нәрсе. Сақтандыру қызметіне , қаржы жүйесінің
басқа да бөліктеріне осыны айтуға болады.
Суиндиков Жанабай журналистердің келесідей қойған сұрақтарына, Біз
шектен тыс екпінді экономикалық өсудің нәтижесінде болатын дағдарысқа
ұшырауымыз мүмкін бе, әлде ойдағыдай бола ма? Үкіметтің қаржы саясаты мен
Ұлттық банктің ақша несие саясаты қаншалықты дұрыс? Мүмкін кейбір түзетулер
енгізу керек шығар ... былай деп жауап берген, Сіз сұраған дағдарысқа
байланысты, менің ойымша, біз ең төмен басқыштардан бастадық, сондықтан
менің түсінігімде біз осылайша табысты түрде ондай әрі, әлі ұзақ уақыттар
бойы өсе аламыз. Сондықтан ешқандай дағдарыс атаулы болмауы тиіс. Қазақстан
БСҰ ға кіргеннен кейін жағдай басқа әңгіме, ол кезде отандық
экономикамыздың бәсекеге қабілеттілігіне көп нәрсе байланысты. Осы жағы
бізді қатты толғантып жүр. Біз БСҰ на кіруге, еліміздегі батыс
институттарымен бәсекеге дайындалудамыз, сондықтан көрші елдерде бірқатар
дайындық шараларын жүргізудеміз.
Үкімет пен Ұлттық банк саясатының бұрыс бұрыстығы жөнінде не
айтуға болады. Олардың банк саласы мен тұтастай қаржы жүйесіне қатысты
саясатын, мен тұтастай айтып кеттім, біз елде ең мықты тұстарының бірі деп
есептейміз. Банкті салық төлеуі жөнінде тексеру бітті ме, нәтижелер қандай?
Қаржы полициясы банкирлерге қатысты салықтан жалтарған деген айыптарының
қаншалықты негізі бар? Әлде мәселенің бәрі салық заңдылықтарының
жетілмегендігінен бе? Олай болса, Сіздің ойыңызша, Салық кодексіне қандай
түзетулер енгені дұрыс?
Менің ойымша, біздегі тексеру толықтай дұрыс аяқталады. Ол өзі
жоспарлы тексеру болатын. Салық жөнінде біздің банкте проблема жоқ. Біз
заңға өте қатты мойынсұнып отырамыз, салық ел өмірінің ең басты құрамдас
бөліктерінің бірі деп есептейміз. Алғашында жария етілген талаптардағы сома
тым төмендетіліп көрсетілген, біз өзімізде қанша болуы тиіс, сонша ақшаны
төлеп тастадық. Бұл сомалар назар аударуға тұрмайтын ақша ол туралы біздің
ресми есебімізден көруге болады. Демек, қазір бұл шешуін тапқан мәселе.
Ал, Салық кодексіне түзетулер мәселесіне келсек, біз бұл бағытта арнайы
жұмыс жүргізіп отырған жоқпыз, сол себепті де ерекше бір ұсыныс- талабымыз
да жоқ. Біз үшін бастысы - салық заңдылығы одан өрі жетіліп, салық ұғымының
мәні жоғалмаса болды - бизнес даму мүмкіндігіне ие бола отырып, салық та
төлеуі тиіс.
Тұран Әлем Банк АҚ Басқарма төрағасы Халықсоветұлы Сәдуақас Мәмештегі
журналистердің қойған келесідей сұрақтарына[5], Банктік топтардың
қызметіне жан жақты бақылау жасау жөніндегі заң талаптары бүгінгі таңда
қаншалықты дұрыс болып отыр, әлде ол заң шындықтан тым алшақтап кетті ме?
былай деп жауап берген,
- Қазақстан бақылау органдары мен реформаларды жүзеге асыратын мемлекеттік
органдарының жетілгендігімен бұрыннан да мақталып жүр. Біз Агенттік пен
Ұлттық банк реформаларды жүргізуде, халыаралық тәжірибе мен қалыптарды
зерттеуде, оларды өмірге ендіруде жүйелі жұмыс істеп келеді деп есептейміз.
Қаржы институттарының ел ішіндегі ықпалдылығын қаншалықты жақсы аша білсек,
қатысушылардың халықаралық рынокта да, әрине, ел ішінде де оларға деген
сенімнің соншалықты көп болатынын біз жақсы түсінеміз. Нәтижесінде қол
жеткен жетістіктер біздің өзгеруіміз үшін бастан кешуге тура келетін
сынақтармен тең келеді. Негізінен, біз өзгеруге әрі заң талап етіп
отырғандай әлдеқайда айқынырақ бола түсуге дайынбыз.
Қаржыгерлердің төртінші конгресінде Елбасы қаржы саласы дамытудың жеті
міндетін айқындап берді. Оның алғашқысы қор рыногының жаңазаманғы
талаптарға сәйкес келуі. Сырт қарағанда, қор рыногында ештеңе өзгермеген
сияқты: халық құнды қағаздардың кезегінде иін терісіп тұрғаны шамалы ма?
Деген сұраққа келесідей жауап қайтарылды.
Қор рыногы жөнінде, оның дамуы туралы көп айтылып жүр. Бірақ онымен
айналысып жатқан адам аз. Қазақстандық рыноктың ерекшелігі де осы. Бұл істе
бірдеңені өзгерте қоюға қабілетті қатысушылардың саны өте шамалы. Сондықтан
Қазақстандандағы қор рыногының дамуы баяу әрі ешқандай кілт өзгерістерсіз
жүріп жатыр. Бұл, мүмкін, жақсы да шығар. Елде қор рыногын дамыту үшін
қажетті өте жақсы заңнамалық негіз бар. Ынталандыратын нәрселер де
жеткілікті.
Ал, мемлекет басшысы алға қойған міндеттер қаржы құралдары рыногы
дамуының мақсатты желісін анықтайды. Оның үстіне алға қойылған міндеттерді
толықтай шешу барынша ұзақ мерзімді қажет етеді. Конгресс өткелі бері
қаржы рыногында көзге көрінетін өзгерістер бола қойған жоқ. Дейтұрғанмен,
кейбір заңдылықтарға қатысты бірқатар өзгерістер енгізілді. Оның ішінде,
айта кетсек, Үкіметіміз 2005-2007 жылдарға арналған қаржы рыногын дамыту
бардарласын жасап, бекітті, сондай ақ, банктер мен зейнетақы қорларын
реттеуге байланысты түзетулер жасалады.. Қаржы рыногы бірқалыпты ырғақпен
дамуы үшін тек мемлекет тарапынан ғана күш жігер жұмсалуы тисті емес,
жекелердің де заң шеңберінде бастамалар ауадай қажет.
Алия Молдабекованың үй шаруашылығының секторында несиелендіруді кеңейту
тәжірибесінде мынадай мәселелерді талқылайды[6].
Халық өз мұқтаждығына қажетті қаржы ресурстарын несие алу арқылы оны
қамтамасыз етеді. Халық несиені өздерінің жеке кәсіпшілігіне,
шаруашылығына және отбасы бюджеттен толықтыруға алады. Ал отбасы
бюджетінің несиелену түрлері: материалдық шығындарға несиеленуі
тұрмыстық шығындарға несиеленуі, рухани шығындарға несиелендіру деп
бөлуге болады. Халықтың несие алуы тағы да және кәсіпкершілікті мен
шаруашылықты дамыту арқылы пайда табуынан бағытталған түрлері бар.
Несие банктік жүйе арқылы нарықтық экономикада өте маңызды рөл
атқарады. Осы арқылы шаруашылық субьектілер мен халықтың үлкен
мөлшердегі ақшалай есептері мен төлемдері жүргізіледі. Ол ақшалай
қаражаттарды шоғырландырып, халықтың табысын активті жұмыс істейтін
капиталға айналдырады. Мемлекеттегі ақша айналымын несие жүйесі
реттейді, заңды және жеке тұлғаларға әр түрлі қызмет көрсетеді,
сонымен бірге экономиканың қатынастары пайда болды, оларды несие
қатынастарына жатқызуға болады.
Несие шарттарында сол сияқты несиенің түрі , саласы мерзімді және
несие алу мен өтеудің өзге шарттары мен міндеттері, оларды
қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдері, соңғы несие алушыларға
банктердің несие беру шарттары, сыйақы мөлшері және тәртібі екі
жақтың құқықтары мен міндеттері, келісім шарттары орындамалған
жағдайда салынатын санкциялар дауыл мәселелердің шешілу тәртібі, шарттың
қолдану мерзімі көзделеді.
Бюджеттің несие бағыттары отандық ауыл шаруашылығы тауар
өндірушілеріне қолдау көрсету шаралары шеңберінде несие ресурстары
негізгі және айналыс қорлары толықтыруға, ауыл шаруашылығы өнімдерін
өңдейтін формалары цехтарды қайта құруға, республикалық және
жергілікті инвестициялық бағдарламаларды іске асыруға бөлінеді. Осы
пікірді жалғастырушы Қорқыт ата атындағы ҚАЗ МУ нің аспиранты
Асылбек Исабек мынадай ой салысты. Ауыл шаруашылығын дамытудағы
несиенің маңызы атты тәжірибесі Орал облысының экономикасының барлық
салаларының соңғы жылдары өсу қарқыны байқалады. 2003 жылы облыс
негізгі экономикалық көрсеткіштері бойынша Республикада алдыңғы
қатарда тұр. Осындай тұрақты даму жағдайына байланысты 73 ауылдың
аймақтарда әртүрлі өнеркәсіптік, сауда, бизнес өкілдері, банктер
Ауыл бағдарламасын жүзеге асыруға көмек көрсететіндігін мәлімдеді.
Біздің қалалық ірі кәсіпорындарда осындай көмектер кқөрсете алады
емес пе? Олар ауылдарда фермалар, су құбырларын, өндіріс обьектілерін,
әлеуметтік мәдени тұрмыс обьектілерін салуға, ауыл шаруашылық
өнімдерін қайта өндеу бойынша жаңа технологияларды енгізуге ат
салысуына болар еді. Бұл жұмыстардың барлығын әкімшілік үнемі
бақылап отырады.
Бүгінде ауыл шаруашылығын қаржыландыруға аса көңіл бөлініп отыр.
Соңғы екі жыл көлемінде облыстық бюджеттен женілдетілген несие
беруге 240млн тенге бөлінген. Бұл несиені алу үшін қатаң талаптар
қойылады. Сондықтан несие тек мақсаты тиімді жобаларды қаржыландыруға
ғана жұмсалады.
Бюджеттен бөлінетін жеңілдетілген несие және екінші деңгейлі
банктердің несиелерімен қатар облысымыздың Ақжайық ауданында алғаш
рет тәжірибеге енгізілген тауарлы несиенің де экономиканы өркендеуде
маңызы зор. Ауыл шаруашылығын дамыту мақсатында тауарлы несие
тәжірибесін кең қолдана бастау керек. Мұндай несиені қолдану
облысымызда жаңа шаруа қожалықтарының пайда болуына жаңа жұмыс
орындарының пайда болуына, мал санының өсуіне оңтайлы ықпал етеді.
Кредит категориясынакөз қарастардың эвалюциясы кредит деген ұғым кең
ауұымды түсінікте Батыс елдерінде алғашқы пайда болып содан бері басұа да
мемлекеттерде өріс алып келеді.осы тұрғыда кредиттің сатылып пайызға
берілуі - кредит ұғымының негізін қалыптастырады. Енді кредиттің казіргі
уақыттағы экономикалық жүйеде негізінен қолданылып жүрген бір қатар
анықтамаларға тоқталайық.
Мысалы, кредит- тауарларды немесе ақшаны несиеге беру деп қарастырады.
Бұл жерде кредит пен несие бір мағыналық категориялық денгейдетұр, олардың
ара жігі ажыратылмаған. Біздің пікірімізше, несие бұл тауарлар мен ақшаның
сатылмай, сатыпи алынбай таза түрде қарызға берілуін білдірсе, кредит
керісінше сатылып, сатып алынатын (%) түрін білдіреді.
Кредитті Ган әуелдегі таза идеалистік тұрғыда түсінеді. Оның сөзінше кредит-
бұл сенім. Банктік кредиттің көлемін Ган сенімділік салмағымен түсіндіре
келе берілген кредиттің көлемін еркін, еш нәрсемен байланыссыз әрі шексіз
немесе идеалды, түбірі сенімділікке жататын жәйт дейді.
II бөлім. Альянс Банк АҚ -ның ұйымдық –экономикалық сипаттамасы және
қаржы жұмысы
2.1. .Альянс Банк АҚ -ның даму тарихы және ұйымдық басқару құрылымы.
Альянс Банк АҚ – ы екі аумақтық банк – Иртышбизнесбанк ААҚ және Семей
қалалық акционерлік банктің бірігуі нәтижесінде 1999 жылы 13 шілдеде
құрылған Иртышбизнесбанк ААҚ-нің (Повлодар қ.) заңды ісін жалғастырушысы
болып табылады.
Бірігу осы құрылымдармен 1993 жылдан бері жинақталған банк ісіндегі
тәжірибелерді құрады, сонымен қатар оларды Шығыс Қазақстан мен Повлодар
облыстарының өндірістік кәсіпорындармен жұмыс жасауға негізделген аймақ
аралық банкке көшірілді.
2001 жылы Иртышбизнесбанк ААҚ республиканың барлық аймақтарындағы шағын ,
орта және әрә кәсіпорвндарға комплексті қызмет көрсетуге мол тәжірибесі
бар, тұрақты банктік құрылымға айналды.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Басқармасының 2001 жылғы 25
шілдесіндегі №245 қаулысына сәйкес Банк екінші деңгейдегі банктің
халықаралық стандартқа көшу тәртібі туралы Ереже талаптарын орындады деп
танылды.
2001 жылдың жазында Иртышбизнесбанк ААҚ -ның акционерлері ауысты. Жаңа
акционерлер - Корпорация Байт ЖШС, Астық Астана 2030ЖШС, Алматы кұс
ААҚ және т.б.тұратын Қазақстандық компаниялар консорциумы Иртышбизнесбанк
ААҚ билігіне ірі Қазақстандық банктерден алдыңғы қатарлы мамандарды
шақырды.
2002 жылдың 13 наурызында банктің атын өзгертуге байланысты заңды тұлғаға
мемлекеттік қайта тіркеу жүргізілді. Иртышбизнесбанк ААҚ Альянс БанкААҚ
деп өзгертілді. 2004 жылдың 13 наурызында Альянс БанкААҚ заңды тұлғаны
мемлекеттік қайта тіркеуге байланысты (тіркеу номері № 4241-1900-АҚ
Қазақстан республикасының юристиция құқық министірлігі ) Альянс Банк АҚ
болып өзгертілді.
2002 жылдың наурыз айында Альянс Банктің бас офисі Алматы қаласына
ауыстырылды.
2002 жылдың күзінде Альянс Банк акцияларын 820 млн тенге сомасына қосымша
эмиссиялау жүргізгеннен кейін акционерлер қатарына Рахат кондитерлік
фабрикасымен АНТ компаниялар тобы сияқты танымал кәсіпорындар қосылады.
Банктің жарғылық қоры төленген капиталы 2млрд теңгеге дейін өсіп, оның сол
кездегі Қазақстандағысегіз ірі банктер қатарына қосылуына мүмкіндік берді.
2002 жылдың қараша айында Альянс Банк алғаш рет 6 млн АҚШ доллары
сомасына синдицирленген қарыз алды. Қарызды Ренесанс Капитал
Инвестициялық тобының қатысуымен Ресей банктері ұсынды.
2002 жылдың желтоқсан айында Альянс Банк тұнғыш рет 3 млрд теңге сомасына
суборднирленгент облигациялар шығарды, олар Қазақстандық қор биржасының А
категориясына енгізіліп қор нарығында ойдағыдай орын алады.
2003 жылдың 29 қыркүйегінде алдынғы қатарлы Moody’s Investors Servise
рейтингтік огенттігі Альянс Банкіне тұрақты деген болжаммен алғашқы
несиелі Е+ Ва NP рейтингін берді.бұндай жоғары рейтингке ие болу рейтинг
огенттігі сарапшыларының пікірінше Альянс Банктің маңызы өсіп келе жатқанын
көрсетті. Сонымен қатар сарапшылар банкке Е+ деңгейіндегі қаржылық
тұрақтылық рейтингісінің берілуін клиент базасының диверсификациясымен,
капиталдың жеткілікті деңгейімен және актив сапасының жоғарылығымен
түсідіріледі.
2004 жылдың 14 мамырында Альянс БанкАҚ-ы Қазақстан ипотекалық
несиелерді кепілдеу қорымен № 101-01 генералды келісіміне қол қойып
ипотекалық несиелерді кепілдеу жүйесінің алғашқы мүшесі болды.
2004 жылғы 15 мамырдағы ҚРҰБ – нің №73 қаулысымен Албянс Банк АҚ банктік
ақпараттық жүйені автоматтандырумен оны сертификаттау саласындағы
бухгалтерлік есептің халыкаралық стандарттарына көшкен екінші деңгейдегі
банктер қатарына көшуі оның еліміздің қаржы нарығындағы белсенді әс
әрекеттің нәтижесі болып табылады.
2004 жылдың 25 мамырында ҚР Қаржы министірлігімен Альянс Банк АҚ
арасында Тұрғын үй құрылысы бағдарламасын жүзеге асыруға екінші деңгейдегі
банктердің қатысуы туралы Меморондумға қол қойылды. Осы бағдарламаға сәйкес
алғашқы салым 10 % дан аспайтын ипотекалық несиені 20 жыл мерзімге алуға
болады.
Халықаралық және акционерлік бастамадағы коммерциялық банктердің құрылуы
кәсіпорынның, ұйымның, мекеменің бос ақшалай қаражаттарын аккумуляциялау
(жинақтау) мақсатында және оларды халық шаруашылығы, кәсіпорын немесе
аймақтар салаларының қажеттіліктеріне тиімді пайдалану мақсатында жүзеге
асалы.
Коммерциялық банктің ұйымдық құрылымы Акционерлік қоғаммен жалпы
бекітілген баскару сызбасына сәйкес келеді. Коммерциялық банктердің жоғары
органы болып жылына 1рет өтетін акционерлердің жалпы жиналысы табылады.
Онда сенімхат негізіндегі банк акционерлерінің барлық өкілдері қатысады.
Кәсіпорын басшылары акционерлердің қатысуы міндетті емес. Жалпы жиналыс
банк акционерлерінің төрттен үш бөлігі қатысқан кезде, оның қатарына
берілген сұрақтарды заңды түрде шешіледі.
Банк іс-әрекетінің жалпы басшылығын банк кеңесі шешеді. Оған сондай ақ
банк басқармасы жұмысына бақылау жіргізу жүктелген. Кеңес құрамы, оның
мүшелерін таңдау тәртібі және мерзімі коммерциялық банк жарғысымен
анықталады.
Банк кеңесі банк іс әрекетінің жалпы бағыттарын, несие жобаларының және
өзге де банк жоспарларын қарастырады, банктің кірісі мен шығысы есебін
бекітеді, банк филиалдарын ашу және жабу жөніндегі сұрақтарды, сондай ақ
банк іс әрекетімен, даму перспективасы және клиенттер арасындағы өзара
байланыспен байланысты сұрақтарды қарастырады.
Коммерциялық банк іс әрекетіне басқарма жетекшілік етеді. Ол жалпы
акционерлер жиналысы және банк кеңесі алдында үлкен жауапкешілікке ие.
Басқарма басқарма прецедателінен,оның орынбасарынан және өзге мүшелерінен
тұрады. Әдетте Коммерциялық банк басқармасының құрамына біршама күрделі
банк қатысушыларының өкілдері кіреді.
Банк басқармасы отырысы үнемі жіргізіледі. Шешім дауысының көптігіне
байланысты қабылданады. Тең дауыс болған кезде прецедатель дауысы шешуші
болып есептеледі.
Егер басқарма мүшелері немесе оның мүшелері басқарма шешімімен келіспейтін
болса, олар өз ойларын кеңеске немесе жалпы жиналысқа білдіре алады. Бұл
жерде соңғы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz