Коммерциялық банктердің несиелік саясатының әдістемелік негіздері
Мазмұны
Кіріспе 4
I. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының әдістемелік негіздері
1.1. Несиелік саясат мәні:қызметтері және ролі 7
1.2. Коммерциялық банктің несиелік саясатының
мақсаты және оны анықтайтын факторлар 12
1.3. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының
түрлері және оны қалыптастырудың теориялық
моделі 15
II. Несие нарығының қазіргі кездегі жағдайын талдау және банктердің несиелік саясаты.
2.1. Қ.Р. несие нарығының қазіргі кездегі жағдайын
талдау ( ААҚ Казкоммерцбанк үлгісінде) 28
2.2. Оңтүстік Қазакстан облысындағы несие
нарығының жағдайын талдау және банктердің
несиелік саясаты (ОҚФ ААҚ «Тұран Алем Банк»
үлгісінде) 41
III. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының проблемалары мен жетілдіру жолдары.
3.1. Қазіргі уақыттағы банктердің
аумағындағы стратегиясы мен тактикасы
3.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын
жетілдіру жолдары
Қорытынды ,
Қолданылған әдебиеттер тізімі 72
Қосымшалар 74
Кіріспе 4
I. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының әдістемелік негіздері
1.1. Несиелік саясат мәні:қызметтері және ролі 7
1.2. Коммерциялық банктің несиелік саясатының
мақсаты және оны анықтайтын факторлар 12
1.3. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының
түрлері және оны қалыптастырудың теориялық
моделі 15
II. Несие нарығының қазіргі кездегі жағдайын талдау және банктердің несиелік саясаты.
2.1. Қ.Р. несие нарығының қазіргі кездегі жағдайын
талдау ( ААҚ Казкоммерцбанк үлгісінде) 28
2.2. Оңтүстік Қазакстан облысындағы несие
нарығының жағдайын талдау және банктердің
несиелік саясаты (ОҚФ ААҚ «Тұран Алем Банк»
үлгісінде) 41
III. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының проблемалары мен жетілдіру жолдары.
3.1. Қазіргі уақыттағы банктердің
аумағындағы стратегиясы мен тактикасы
3.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын
жетілдіру жолдары
Қорытынды ,
Қолданылған әдебиеттер тізімі 72
Қосымшалар 74
КІРІСПЕ
Нарықтық экономикаға көшумен байланысты Қазақстан Республикасының банктер жүйесінде үлттық экономнканың басқа салаларымен салыстырғанда елеулі өзгерістер болып жатқаны баршаға мәлім.
Бүгінгі таңда нарықтық экономика жолына баяғыда түсіп, зор жетістіктерге жеткен өркениетті елдер тәжірибесін үйрене отырып, банк жүйесін халықаралық стандарттарға көшірумен байланысты банктің несиелік саясатының әдістемелік негіздері мен жүзеге асыру проблемаларының концепциясын жасау жауапкершілігі арта түспек.
Нарыктық қатынастар жолына түскен отандық экономиканың дүниежүзілік тенденцияларға сәйкес дамуы маңызды. Сондықтан, қазіргі кезде өзінің несиелік саясатын қалыптастыруда коммерциялық банктер әлемдегі калыптасқан тәжірибеге сүйенуі тиіс. Алайда дәл қазіргі жағдайда батыстың экономикалық теориясының жетістіктері толығымен Қазақстандық коммерциялық банктердің қажеттіктерін қамтамасыз ете алмайды. Сондықтан да отандық экономиканың өзіне ғана тән ерекшеліктерiне қарай шетелдік тәжірибені қолданған жөн.
Осы жағдайларды ескере отыра, коммерциялық банктің несиелік саясатының теориялық концепцияларын жасау қажеттілігі туындайды. Мұндай міндеттің тұруы ең алдымен бірiншi деңгейлі банк жүйесі қызмет еткен жағдайда несие саясатына экономикалық әдебиеттерде көңіл бөлінбеумен байланысты.
Кеңес дәуіріндегі экономикалық әдебиеттерде мемлекеттің несиелік саясатын жеке сүрақтарына ғана көңіл бөлiп отырған. Соңғы кездері кейбір ғалымдар нарықтық қатынастар жағдайындағы несиелік саясатты жүзеге асыру мәселелеріне көңіл бөліп жүр. Алайда коммерциялық банктердiң несиелік саясаты бойынша теориялық практикакалық түріндегi дербес жүргiзiлiп зертелген жоқтың қасы. Сондықтан коммсрциялық банктердiң несиелiк саясатының қалыптасуының мәселелері біздің еліміздің банк ісінің теориясы және практикасы үшін жаңа бағыт болып табылады.
Соңғы жылдары банк ісінiң мамандары банктің несиелік саясатының оның кызметінің дамуына және жалпы экономиканың дамуына тигізетін әсерінің артуын жиі атап көрсетуде. Бірақ та несиелік саясаттың теориялық негізінің жеткілікті деңгейі зерттеліп, жасалмауы, оны іс жүзінде қолдану проблемалары несиенің банк қызметінің сандық және сапалық көрсеткіштерді арттыруына әсерін тигізетіні сөзсіз. Жалпы, қазіргі кезде нақты бір коммерциялық банктің несиелік саясатын қалыптастырудың сараптамасы экономикалық әдебиеттерде кездеспейді.
Сондықтан да коммерциялық банктің несиелік саясатының теориялық негіздерін жасау және оны іс жүзінде қолдана білу күн талабына сай өзекті мәселе болып табылады.
Коммерциялық банктердің несиелік саясаты атты дипломдық жүмыстың тақырыбының таңдауымның басты себебі де осы мәселелерге қатысты болып отыр.
Дипломдық жүмысты жазудың басты мақсатым нарыктық экономика жағдайында өз кызметтерін жүзеге асырып отырған коммерциялық банктердің несиелік саясатын қалыптастырудағы теориялық және әдістемелік аппаратын карастыру болып табылады. Осы қойылған мақсатқа сәйкес дипломдық жүмысты жазу үш бағытта жүзеге асырылмақ: ұлттық деңгейде несиелік саясатты жасаудың теориялық базасын қарастыру; коммерциялық банктің несиелік саясатын жүзеге асырудағы әдістемелік күралдарды қарастыру және талдау; коммерциялық банктердің несиелік саясатын қалыптастыру мен жүзеге асырудағы қазіргі көзқарастарды негіздеу. Банктің иесиелік саясатының теориялық базасы бойынша жүмыс
істеу барысында келесі міндеттер койылған болатын:
* Несиелік саясаттың калыптасуының әдiстемелiк несиелiк талдау («несиелiк саясат» , несиелiк талдау, оның мәнi мен рөлін ашып көрсету; несиелiк саясаттың - мақсатын талдау)
• Нарықтық экономика жағдайында несиелік саясаттың көрініс
беретін формалары мен ерНесиелiк саясаттың
элементтерi
екшсліктерін зерттеу II. Несиелік саясатты жүзеге асыру құралдарын кеңейту мақсатында
келесі міндеттер қойылды:
® Банктің несиелік саясатын қалыптастыруға қажетті күжаттардыц жиынтығын ұсыну
« Несиелік және депозиттік портфельдің сапасын арттыру, талдау
үшін банктің акпараттық базасын, әдістемесін жасау ПІ. Коммерциялық банктің тиімді несие саясатын қалыптастыру жәнс
оны іс жүзінде қолданудың қазіргі кездегі көзқарастарын негіздеу
мақсатында келесі міндеттер койылды:
Несиелеу барысындағы банктің стратегиясы мен тактикасы. ретіндегі несиелік саясатты анықтайтын жағдайдарды анықтау;
Қазақстандағы несиелеу перспективаларын анықтау.
Зерттеу объектісі-коммерциялық банктің несиелік саясатын :қалыптастыру және іс жузінде колдану процесi болып табылады.
Жүмыстың теориялық және әдістемелік негізі отандық және дамыған шет елдердегі экоползистердің еңбектері күрайды. Зерттеу барысында банк ісі жалпы және арнайы әдебиеттер қарастырылды.
Дипломдық жұиыстың акпараттық базасын отандық және шетелдік коммерциялық банктердің нақты мәліметтері құрайды.
Нарықтық экономикаға көшумен байланысты Қазақстан Республикасының банктер жүйесінде үлттық экономнканың басқа салаларымен салыстырғанда елеулі өзгерістер болып жатқаны баршаға мәлім.
Бүгінгі таңда нарықтық экономика жолына баяғыда түсіп, зор жетістіктерге жеткен өркениетті елдер тәжірибесін үйрене отырып, банк жүйесін халықаралық стандарттарға көшірумен байланысты банктің несиелік саясатының әдістемелік негіздері мен жүзеге асыру проблемаларының концепциясын жасау жауапкершілігі арта түспек.
Нарыктық қатынастар жолына түскен отандық экономиканың дүниежүзілік тенденцияларға сәйкес дамуы маңызды. Сондықтан, қазіргі кезде өзінің несиелік саясатын қалыптастыруда коммерциялық банктер әлемдегі калыптасқан тәжірибеге сүйенуі тиіс. Алайда дәл қазіргі жағдайда батыстың экономикалық теориясының жетістіктері толығымен Қазақстандық коммерциялық банктердің қажеттіктерін қамтамасыз ете алмайды. Сондықтан да отандық экономиканың өзіне ғана тән ерекшеліктерiне қарай шетелдік тәжірибені қолданған жөн.
Осы жағдайларды ескере отыра, коммерциялық банктің несиелік саясатының теориялық концепцияларын жасау қажеттілігі туындайды. Мұндай міндеттің тұруы ең алдымен бірiншi деңгейлі банк жүйесі қызмет еткен жағдайда несие саясатына экономикалық әдебиеттерде көңіл бөлінбеумен байланысты.
Кеңес дәуіріндегі экономикалық әдебиеттерде мемлекеттің несиелік саясатын жеке сүрақтарына ғана көңіл бөлiп отырған. Соңғы кездері кейбір ғалымдар нарықтық қатынастар жағдайындағы несиелік саясатты жүзеге асыру мәселелеріне көңіл бөліп жүр. Алайда коммерциялық банктердiң несиелік саясаты бойынша теориялық практикакалық түріндегi дербес жүргiзiлiп зертелген жоқтың қасы. Сондықтан коммсрциялық банктердiң несиелiк саясатының қалыптасуының мәселелері біздің еліміздің банк ісінің теориясы және практикасы үшін жаңа бағыт болып табылады.
Соңғы жылдары банк ісінiң мамандары банктің несиелік саясатының оның кызметінің дамуына және жалпы экономиканың дамуына тигізетін әсерінің артуын жиі атап көрсетуде. Бірақ та несиелік саясаттың теориялық негізінің жеткілікті деңгейі зерттеліп, жасалмауы, оны іс жүзінде қолдану проблемалары несиенің банк қызметінің сандық және сапалық көрсеткіштерді арттыруына әсерін тигізетіні сөзсіз. Жалпы, қазіргі кезде нақты бір коммерциялық банктің несиелік саясатын қалыптастырудың сараптамасы экономикалық әдебиеттерде кездеспейді.
Сондықтан да коммерциялық банктің несиелік саясатының теориялық негіздерін жасау және оны іс жүзінде қолдана білу күн талабына сай өзекті мәселе болып табылады.
Коммерциялық банктердің несиелік саясаты атты дипломдық жүмыстың тақырыбының таңдауымның басты себебі де осы мәселелерге қатысты болып отыр.
Дипломдық жүмысты жазудың басты мақсатым нарыктық экономика жағдайында өз кызметтерін жүзеге асырып отырған коммерциялық банктердің несиелік саясатын қалыптастырудағы теориялық және әдістемелік аппаратын карастыру болып табылады. Осы қойылған мақсатқа сәйкес дипломдық жүмысты жазу үш бағытта жүзеге асырылмақ: ұлттық деңгейде несиелік саясатты жасаудың теориялық базасын қарастыру; коммерциялық банктің несиелік саясатын жүзеге асырудағы әдістемелік күралдарды қарастыру және талдау; коммерциялық банктердің несиелік саясатын қалыптастыру мен жүзеге асырудағы қазіргі көзқарастарды негіздеу. Банктің иесиелік саясатының теориялық базасы бойынша жүмыс
істеу барысында келесі міндеттер койылған болатын:
* Несиелік саясаттың калыптасуының әдiстемелiк несиелiк талдау («несиелiк саясат» , несиелiк талдау, оның мәнi мен рөлін ашып көрсету; несиелiк саясаттың - мақсатын талдау)
• Нарықтық экономика жағдайында несиелік саясаттың көрініс
беретін формалары мен ерНесиелiк саясаттың
элементтерi
екшсліктерін зерттеу II. Несиелік саясатты жүзеге асыру құралдарын кеңейту мақсатында
келесі міндеттер қойылды:
® Банктің несиелік саясатын қалыптастыруға қажетті күжаттардыц жиынтығын ұсыну
« Несиелік және депозиттік портфельдің сапасын арттыру, талдау
үшін банктің акпараттық базасын, әдістемесін жасау ПІ. Коммерциялық банктің тиімді несие саясатын қалыптастыру жәнс
оны іс жүзінде қолданудың қазіргі кездегі көзқарастарын негіздеу
мақсатында келесі міндеттер койылды:
Несиелеу барысындағы банктің стратегиясы мен тактикасы. ретіндегі несиелік саясатты анықтайтын жағдайдарды анықтау;
Қазақстандағы несиелеу перспективаларын анықтау.
Зерттеу объектісі-коммерциялық банктің несиелік саясатын :қалыптастыру және іс жузінде колдану процесi болып табылады.
Жүмыстың теориялық және әдістемелік негізі отандық және дамыған шет елдердегі экоползистердің еңбектері күрайды. Зерттеу барысында банк ісі жалпы және арнайы әдебиеттер қарастырылды.
Дипломдық жұиыстың акпараттық базасын отандық және шетелдік коммерциялық банктердің нақты мәліметтері құрайды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1.«Қ.Р-дагы банктер және банк қызметі туралы » 1995 жылғы 31
тамыздағы Заң күші бар Президенттің Жарлығы.
2.Положение Национального банка РК от 31 декабря 1996 г №340 «О
классификаций ссудного портфеля и резервах (провизиях)
необходимых для покрытия возможных убытков от кредитной
деятельности Национального банка Казахстана ».
3.«ҚР қысқа мерзімді несие беру Ережесі» 11 ақпан,2003 ж.
4.Кредитная политика коммерческого банка. Панова П.С. МД 2004 г.
5.Банковское дело: Учебник под.редакцией В.И.Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. М, Финансы и статистика, 1995 г.
6.Банковское дело. Под ред. Сейткасымова Г.С, Алматы, Қаржы-
қаражат.1998 г.
7.Долан Э.Дж, Кэмпбелл Розмари Дж. Деньги, банковское дело и
денежно-кредитная политика, пер с анг. М, 1991 г.
8.Деньги,кредит,банки. Учебник под ред. Г.С. Сейткасымова, Алматы,
Каз Гау, Экономика, 1996 г.
9. Банковское дело. Ю.Г. Лаврушин. М,Финансы и статистика. 1995 10.Денги, кредит, банки, ценные бумаги. Практикум нод ред. Е.Ф.
Жукова. М, Юнити. 2001 г.
11.Банковское дело. Справочное пособие под ред. Ю.А. Бабичевой М,
Экономика 1993 г.
12.Едронова В.Н. Пути совершенствования кредитной политики.
Финансы и кредит.№4 (94) 2005 г.
ІЗ.Едронова В.Н. Современная стратегия и тактика российских коммерческих банков в области кредитования. Финансы и кредит.
№3 (93) 2005 г.
14.Утелин Е. Система кредитования в банках. Банки Казахстана. №5
2004 г.
15.Янын С. Заемдары ұсақ несие туралы. Ақиқат. №6 2004г.
16.Горенов А. Несие-бюджет есебінен өтелмес болар. Қаржы-қаражат.
№8 2004 г.
17.Қабылбекова С. Несие алу үшін қажетті құжаттар тізімі. Жас алаш 29 ақпан 2005ж.
18.Несиелік шоттар ерекшеліктері. Бух. бюлетені. №33 2004ж. 19.Статистический бюллетень Националыюго банка РК. Алматы, №12
(85) 2005 г.
2О.Статистический бюллетень КЖФ Национального банка РК .Алматы, апрель,2005 г.
21.Годовой отчет ЮКФ ОАО «Банк Туран Алем» за 2004 г. 22.Годовой отчет ОАО «Казкоммсрцбанк» за 2004 г.
22.Интернет сайт www.Turan Alem. kz.
23.Интернет сайт www.National bank.kz.
1.«Қ.Р-дагы банктер және банк қызметі туралы » 1995 жылғы 31
тамыздағы Заң күші бар Президенттің Жарлығы.
2.Положение Национального банка РК от 31 декабря 1996 г №340 «О
классификаций ссудного портфеля и резервах (провизиях)
необходимых для покрытия возможных убытков от кредитной
деятельности Национального банка Казахстана ».
3.«ҚР қысқа мерзімді несие беру Ережесі» 11 ақпан,2003 ж.
4.Кредитная политика коммерческого банка. Панова П.С. МД 2004 г.
5.Банковское дело: Учебник под.редакцией В.И.Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. М, Финансы и статистика, 1995 г.
6.Банковское дело. Под ред. Сейткасымова Г.С, Алматы, Қаржы-
қаражат.1998 г.
7.Долан Э.Дж, Кэмпбелл Розмари Дж. Деньги, банковское дело и
денежно-кредитная политика, пер с анг. М, 1991 г.
8.Деньги,кредит,банки. Учебник под ред. Г.С. Сейткасымова, Алматы,
Каз Гау, Экономика, 1996 г.
9. Банковское дело. Ю.Г. Лаврушин. М,Финансы и статистика. 1995 10.Денги, кредит, банки, ценные бумаги. Практикум нод ред. Е.Ф.
Жукова. М, Юнити. 2001 г.
11.Банковское дело. Справочное пособие под ред. Ю.А. Бабичевой М,
Экономика 1993 г.
12.Едронова В.Н. Пути совершенствования кредитной политики.
Финансы и кредит.№4 (94) 2005 г.
ІЗ.Едронова В.Н. Современная стратегия и тактика российских коммерческих банков в области кредитования. Финансы и кредит.
№3 (93) 2005 г.
14.Утелин Е. Система кредитования в банках. Банки Казахстана. №5
2004 г.
15.Янын С. Заемдары ұсақ несие туралы. Ақиқат. №6 2004г.
16.Горенов А. Несие-бюджет есебінен өтелмес болар. Қаржы-қаражат.
№8 2004 г.
17.Қабылбекова С. Несие алу үшін қажетті құжаттар тізімі. Жас алаш 29 ақпан 2005ж.
18.Несиелік шоттар ерекшеліктері. Бух. бюлетені. №33 2004ж. 19.Статистический бюллетень Националыюго банка РК. Алматы, №12
(85) 2005 г.
2О.Статистический бюллетень КЖФ Национального банка РК .Алматы, апрель,2005 г.
21.Годовой отчет ЮКФ ОАО «Банк Туран Алем» за 2004 г. 22.Годовой отчет ОАО «Казкоммсрцбанк» за 2004 г.
22.Интернет сайт www.Turan Alem. kz.
23.Интернет сайт www.National bank.kz.
Мазмұны
Кіріспе 4
I. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының әдістемелік
негіздері
1. Несиелік саясат мәні:қызметтері және ролі 7
2. Коммерциялық банктің несиелік саясатының
мақсаты және оны анықтайтын факторлар 12
3. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының
түрлері және оны қалыптастырудың теориялық
моделі 15
II. Несие нарығының қазіргі кездегі жағдайын талдау және банктердің
несиелік саясаты.
2.1. Қ.Р. несие нарығының қазіргі кездегі жағдайын
талдау ( ААҚ Казкоммерцбанк үлгісінде) 28
2.2. Оңтүстік Қазакстан облысындағы несие
нарығының жағдайын талдау және банктердің
несиелік саясаты (ОҚФ ААҚ Тұран Алем Банк
үлгісінде) 41
III. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының проблемалары
мен жетілдіру жолдары.
3.1. Қазіргі уақыттағы банктердің
аумағындағы стратегиясы мен тактикасы
3.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын
жетілдіру жолдары
Қорытынды ,
Қолданылған әдебиеттер тізімі 72
Қосымшалар 74
КІРІСПЕ
Нарықтық экономикаға көшумен байланысты Қазақстан Республикасының
банктер жүйесінде үлттық экономнканың басқа салаларымен салыстырғанда
елеулі өзгерістер болып жатқаны баршаға мәлім.
Бүгінгі таңда нарықтық экономика жолына баяғыда түсіп, зор
жетістіктерге жеткен өркениетті елдер тәжірибесін үйрене отырып, банк
жүйесін халықаралық стандарттарға көшірумен байланысты банктің несиелік
саясатының әдістемелік негіздері мен жүзеге асыру проблемаларының
концепциясын жасау жауапкершілігі арта түспек.
Нарыктық қатынастар жолына түскен отандық экономиканың дүниежүзілік
тенденцияларға сәйкес дамуы маңызды. Сондықтан, қазіргі кезде өзінің
несиелік саясатын қалыптастыруда коммерциялық банктер әлемдегі калыптасқан
тәжірибеге сүйенуі тиіс. Алайда дәл қазіргі жағдайда батыстың экономикалық
теориясының жетістіктері толығымен Қазақстандық коммерциялық банктердің
қажеттіктерін қамтамасыз ете алмайды. Сондықтан да отандық экономиканың
өзіне ғана тән ерекшеліктерiне қарай шетелдік тәжірибені қолданған жөн.
Осы жағдайларды ескере отыра, коммерциялық банктің несиелік саясатының
теориялық концепцияларын жасау қажеттілігі туындайды. Мұндай міндеттің
тұруы ең алдымен бірiншi деңгейлі банк жүйесі қызмет еткен жағдайда несие
саясатына экономикалық әдебиеттерде көңіл бөлінбеумен байланысты.
Кеңес дәуіріндегі экономикалық әдебиеттерде мемлекеттің несиелік
саясатын жеке сүрақтарына ғана көңіл бөлiп отырған. Соңғы кездері кейбір
ғалымдар нарықтық қатынастар жағдайындағы несиелік саясатты жүзеге асыру
мәселелеріне көңіл бөліп жүр. Алайда коммерциялық банктердiң несиелік
саясаты бойынша теориялық практикакалық түріндегi дербес жүргiзiлiп
зертелген жоқтың қасы. Сондықтан коммсрциялық банктердiң несиелiк
саясатының қалыптасуының мәселелері біздің еліміздің банк ісінің теориясы
және практикасы үшін жаңа бағыт болып табылады.
Соңғы жылдары банк ісінiң мамандары банктің несиелік саясатының оның
кызметінің дамуына және жалпы экономиканың дамуына тигізетін әсерінің
артуын жиі атап көрсетуде. Бірақ та несиелік саясаттың теориялық негізінің
жеткілікті деңгейі зерттеліп, жасалмауы, оны іс жүзінде қолдану
проблемалары несиенің банк қызметінің сандық және сапалық көрсеткіштерді
арттыруына әсерін тигізетіні сөзсіз. Жалпы, қазіргі кезде нақты бір
коммерциялық банктің несиелік саясатын қалыптастырудың сараптамасы
экономикалық әдебиеттерде кездеспейді.
Сондықтан да коммерциялық банктің несиелік саясатының теориялық
негіздерін жасау және оны іс жүзінде қолдана білу күн талабына сай өзекті
мәселе болып табылады.
Коммерциялық банктердің несиелік саясаты атты дипломдық жүмыстың
тақырыбының таңдауымның басты себебі де осы мәселелерге қатысты болып отыр.
Дипломдық жүмысты жазудың басты мақсатым нарыктық экономика жағдайында
өз кызметтерін жүзеге асырып отырған коммерциялық банктердің несиелік
саясатын қалыптастырудағы теориялық және әдістемелік аппаратын карастыру
болып табылады. Осы қойылған мақсатқа сәйкес дипломдық жүмысты жазу үш
бағытта жүзеге асырылмақ: ұлттық деңгейде несиелік саясатты жасаудың
теориялық базасын қарастыру; коммерциялық банктің несиелік саясатын жүзеге
асырудағы әдістемелік күралдарды қарастыру және талдау; коммерциялық
банктердің несиелік саясатын қалыптастыру мен жүзеге асырудағы қазіргі
көзқарастарды негіздеу. Банктің иесиелік саясатының теориялық базасы
бойынша жүмыс
істеу барысында келесі міндеттер койылған болатын:
* Несиелік саясаттың калыптасуының әдiстемелiк несиелiк талдау
(несиелiк саясат , несиелiк талдау, оның мәнi мен рөлін ашып
көрсету; несиелiк саясаттың - мақсатын талдау)
• Нарықтық экономика жағдайында несиелік саясаттың көрініс
беретін формалары мен ерНесиелiк саясаттың
элементтерi
екшсліктерін зерттеу II. Несиелік саясатты жүзеге асыру құралдарын
кеңейту мақсатында
келесі міндеттер қойылды:
® Банктің несиелік саясатын қалыптастыруға қажетті күжаттардыц
жиынтығын ұсыну
Несиелік және депозиттік портфельдің сапасын арттыру, талдау
үшін банктің акпараттық базасын, әдістемесін жасау ПІ.
Коммерциялық банктің тиімді несие саясатын қалыптастыру жәнс
оны іс жүзінде қолданудың қазіргі кездегі көзқарастарын негіздеу
мақсатында келесі міндеттер койылды:
Несиелеу барысындағы банктің стратегиясы мен тактикасы. ретіндегі
несиелік саясатты анықтайтын жағдайдарды анықтау;
Қазақстандағы несиелеу перспективаларын анықтау.
Зерттеу объектісі-коммерциялық банктің несиелік саясатын :қалыптастыру
және іс жузінде колдану процесi болып табылады.
Жүмыстың теориялық және әдістемелік негізі отандық және дамыған шет
елдердегі экоползистердің еңбектері күрайды. Зерттеу барысында банк ісі
жалпы және арнайы әдебиеттер қарастырылды.
Дипломдық жұиыстың акпараттық базасын отандық және шетелдік
коммерциялық банктердің нақты мәліметтері құрайды.
I. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДIҢ НЕСИЕЛІК САЯСАТЫНЫҢ
ӘДІСТЕМЕЛІК НЕПЗДЕРІ
1.1. Несиелік саясат: мәні, қызметтері және ролі.
Қазіргі кездегі отандық банк тәжірибесінде несие саясаты терминінің
бір жақты ұғымы жоқ.
Банковская система России кітабында келесі анықтама беріледі:
несиелік саясат несиелік операциялар саласындағы банктің стратегиясы мен
тактикасы.
Жалпы, шет елдік және отандық әдебиеттердің барлығында да кездесе
беретін осы сияқты анықтамалардан осы үғымның нақты анықтамасын кездестіре
алмаймыз, осы орайда иесиелік саясаттың мәнін анықтау қажеттігі туындайды.
Ең алдымен, біздiң ойымызша, несиелік саясатты экономикалық ойымызша
саясат деп алып карастыру керек. Қаржы, салық, проценттік т.с.с.
экономикалық саясат түрлеріне қарағанда несиелік саясаттың арнайы бір
ерекше белгілері бар. Ең басты ерекшелігі, несие саясаты бұл несиенің
қозғалысымен байланысты саясат. Мүндағы атап өтетін бір жай, бұл козғалыс
іс жүзінде: а) ссуда; б) заем түрінде болады. Сондықтан, банктің несиелік
және депозиттіНесиелiк саясаттың
элементтерi
к саясатының түп тамыры бір болады. Банктің несиелік саясатын
жургізудегі басты мақсат-банктің сенімділігі мен түрақтылығын бір қалыпты
деңгейде қамтамасыз ете отырып оның табысының деңгейін артгыру болып
табылады. Мұндағы тепе-теңдік нүктесі болып банк өтімділігі қарастырылады.
Міне сондықтан да, біздің ойымызша, коммерциялық банктің несиелік саясатын
кең мағынада, оның депозитгік саясатын ескере отырып қарастыру қерек.
Іс жүзіндс банктер (орталық және коммерциялық) ақша, несие, процент,
валюта саясатын жүргізсді. Сондықтан да несие саясатын толық жағдайда банк
саясатының құрамдас бөлiгi ретiнде
қарастыра алмаймыз. Егер де тек банктерді алып қарайтын болсақ, онда банк
саясаты бұл жиынтық ұғым, оның қүрамына кестеде көрсетілген мәліметтер
кіреді (кесте 1.1) Кесте 1.1
Банк саясаты және оның құрамлы элементтері
Депозиттік саясат
Несиелік саясат
Банк клиенттеріне кассалық-есеп айырысу қызметін
көрсету саласындагы саясаты
Сый ақылық саясат
Ипотекалық саясат
Жеке банк операциялары мен кызметтерін көрсетудегі саясат
Банк тәуекелдерін басқарудағы банк саясаты
Персоналды басқарудағы банк саясаты
Банк қызметінің рентабельділігі, табыстылығы, өнімділігі саласындағы саясаты
және т.б.
Сонымен, жалпы банк саясатының айнымас элементі бола отырып,
коммерциялық банктің несиелік саясаты өз бетінше жеке алып қарастырылмай,
банк саясатының басқа да элементтерімен өзара байланысында қарастырылуы
тиіс.
Қазіргі кездегі экономикалық әдебиеттерде коммерцилық банктің несиелік
саясатының мазмұнына қатысты алғанда екi көзқарас қалыптасқан. Біріншіден,
макроэкономикалық денгейдегі несие саясаты әдетте банк саясаты дей
қабылданады. Екіншіден, макроэкономикалық деңгейдсгі несиелік саясат,
әдетте, несиелік процесті басқару саласындағы нақты бір банктің саясаты деп
қарастырылады.
Алайда барлық экономистер бұл көзқарасты бірден қолдамайды.
Мысалы, ресейлік экономист М.А.Косой былай дсп жазады: Несиелік
саясат банк саясатна қарағанда кеңірек зерттелген. Бұл көзқарас
келесі жүйеде түсіндіріледі. Лнтор несиелік саясатты іскерлiк қана
макроэкономикалық деңгейде мемлекеттік саясат деп, ал банк саясатын- нақты
банк деңгейіндегі саясат деп қарастырады. Несиелік саясатқа дейін мұндай
көзқарас жоспарлы экономика тұсындағы шаруашылық байланыстар жүйесіне қарай
калыптасқан тұжырым деп қарасыруға болады.
Несиелік саясат күрделі қүбылыс. Оныц мазмұнын зсрттеу барысында
нақты бағыттарды қарастырған жөн. Бірiншіден, нақты қатынастар деңгейіндегі
несиелік саясат банктің қайтарымды негізде ресурстарды тартуындағы
стратегиясы мен тактикасы болып табылады. Екіншіден, несие саясатының
формалары несие саясатының мәні мен тарихи тұрғыдан алғандағы жағымен
байланысын білдіреді. Бір жағынан, белгілі жәйт, нарықтық экономикаға көшу
барысында несиелік саясаттың мазмұны мен формасы өзгеріп отырады. Жоспарлы
экономнка жуйесінде банктердің иесиелік саясаты көрер көзге ғана бар нәрсе
болып келді. Нарықтык экономика жағдайында несиелік саясатты макро және
микро денгейде зерттеудің қажеттілігі туындады.
Үшіншіден, несиелік катынастардың экономикалық (объективті) формасынан
олардың ұйымдастырушылық (субъектнвті) формасын ажыратқан жөн.
Иесиелік саясаттың анықтамасымен катар несиелік саясаттың қызметтерін
қарастырған жөн (оның мәні осы кызметтерден байқалады). Несие саясатының
шартты түрде екі топқа бөлуғе болады: банк саясатының әр түрлі
элементтеріне тән жалпы қызметі және де несиелік саясатты банк саясатыныц
басқа да элементтерінен ерекше етіп көрсететін арнайы функциясы (қызметі).
Жалпы қызметіне: коммерциялық (яғни банктің табыс алу кызметі),
ынталандырушы және бақылау кызыметі жатады. Ынталандыру қызметі арқылы
коммерциялық банк уакытша бос қаржыларды шоғырландырып отырады, соның
көмегімен мемiлекеттiң банктердің, клиенттердің обективтi қажеттiлiктерiн
көрсетiп отырады.
Бақылау қызметі арқылы несиелік саясат банктердің неснелік ресурстарды
тарту процессін бақылап отырады.
Егер, арнайы қызметті қарастыратын болсақ, бұл жағдайда несие саясаты
тек бір ғана, өте маңызды қызмет атқарады ол несие процессін ұтымды,
оңтайлы ету. Бұл қызмет банк саясатының белгілі бір мақсатқа жетуіне
бағытталған.
Банктің несиелік саясатының ролі банк қызметінің несие ресурстарын
шоғырландыру және оларды инвестициялау барысында одан әрі дамытуда басым
бағыттарын анықтаудан көрінеді.
Сонымен бірге, макроэкономикалық деңгейдегі несиелік саясаттың маңызын
да атап өткен орынды. Несиелік саясаттың көмегімен ұлттык табыс калыптасып,
бөлінеді және қайта бөлінеді, ал микро деңгейде, яғни нақты банк деңгейінде
- несиелік саясаттың банктің сенімділігін, тұрақтылығын, өтімділігін, банк
клиенттерінің талаптарына сай қызмет етуін камтамасыз етеді.
Банктердің несиелік саясатының экономикадағы ролі банктердің көмегімен
нарықтық экономика жағдайьнда қызмет ететін шаруашылық субъектілерінің
арасында, салаларының арасында қаржыларды қайта бөлуді жүзеге
асыратындығында. Сонымен бірге айналымға қосымша акша шығарусыз экономика
мен тұңғьш халықтың қажеттіктерін қамтамасыз етіп отырады.
Макроэкономикалық денгейдегі несие саясатының ролі басқа әдебиеттерде
кеңірек алынып көрсетілетін болғандықтан да, дипломдық жүмыста біз тек қана
несие саясатының коммерциялық банктер қызметіндегі роліне тоқталамыз.
Коммсрциялық банктің несиелік саясаты банктің өз клиенттерімен
өзара қатынастарына негізделіп қарастырылады. Несие - банктіц несиелік
саясатының иегері болып табылады. Қазірігі жағдайда банктср
несислік саясатты тск қызмстін реттеп, басқарып отыру үшiн ғана
жасайды. Комерциялық банктiң несиелiк саясатын жасау барысында қоғамның,
мемлекеттің банк жүйесінiң және нақты банктің даму деңгейін ескеру
қажет.
1.2. Коммерциялық банктің несиелік саясатының мақсаты және оны
анықтайтын факторлар.
Коммерциялық банктердің несиелік саясаты банк кызметінде жасалатьн
саясаттың бір ғана қыры болып табылады.
Банктің несиелік саясатын оның жалпы саясатының маңызды элементі
ретінде қарастыра отырып, айта кететін бір жағдай - несиелік саясат жалпы
банк саясатының жүзеге асуына ықпалын тигізе отырып, оның стратегиялық
мақсаттарына сәйкес келуі қажет.
Коммерциялық банктің неснеНесиелiк саясаттың
элементтерi
лік саясатының мақсаты салымшылардың қаржысын несиеге бере отырып
табыс алуы болып табылады.
Сондықтан да, несиелік саясаттың басты мақсаты сырттан алынған
қаржыларды тиімді жайғастыруға жағдай жасау, банктің тұрақты табыс алуын
қамтамасыз етуге бағытталған, Сонымен коммерциялық банктің несиелік
саясатының мақсатының басты кұрамына келесілер кіргізілуі тиіс: несие
нарығын талдау және несие тәуекелін ең төменгі шегіне жеткізу мақсатында
мақсатты нарыктарды танлау; несиелеу барысында және ресурстарды тарту
нәтижесінде банк табысын ең жоғары шегіне жеткізу; банктің несиелік және
депозиттік саясатын оңтайла үйлестіру; проблемалы ссудалар үлесін азайту;
банктің өтімдігін қолдау т.б.
Мұндағы айта кетуге тисті ең негізгі жағдай барлық банктер үшін
жасалған жалпы, ортақ несие саясаты болмайды. Әрбiр нақты банк өзінің
несиелік саясатын экономикалык саяси, әлеуметтік жағдайларды ескере отырып
жасауы тиіс.
Банктің меншікті жеке несие саясаты болмаған жағдайда жалпы тәуекел
деңгейі арта түседі.
Несиелік саясатты жасау барысьнда банк көптеген факторларды көруi
тиіс. Банктің несиелiк саясатына нарықтық экономика жағдайында екi түрлi
топ факторлары әсер етедi .
Бірінші топ факторларына банктің сыртқы саясатын анықтайтын
факторлар жатады. Оларға кіреді:
- Ел экономикасының жалпы жағдайы, инфляция деңгейі; бюджет
тапшылығы; ЖІӨ өсу қарқыны;
- Қазақстан Республикасы Үлттық банкінің және Қаржы
министрлігінің ақша несиелік саясатының әсері;
- Орталык банктің тәуелсіздігінің деңгейі; елдің саяси өміріне
қатысуының деңгейі;
- Тұрғын халықтың табысының деңгейі; банк өнімдерін тұтыну
мүмкіндіктері;
- Банктің қызмет етуіндегі аймақтьің ерекшеліктерi;
- Бәсеке деңгейі;
- Банк өнімдері мен қызметтеріне баға;
- Әлеуметтік шиеленістер деңгейі;
- Банк ссудасына деген клиенттердің қажеттіктері;
Екінші топ факторларына, банктің ішкі саясатын анықтайтын факторларды
жатқызуға болады. Олардың ішіндегі негіздері:
- Банктің несиелік потенциалы;
- Жекелеген несиелердiң түрлерінің тәукекелділігі деңгейі;
- Депозиттердің түрақтылығы;
- Қызметтер мен операциялардың саны;
- Ссудалардың қамтамасыздығы;
- Банк персоналының кәсіби шеберлігі, дайындығы және тәжірибесі;
- Банк клиентурасы;
- Несиелік портфель саласы;
- Банктің бага саясаты;
- Тәуекел-мснеджментi деңгейi.
Коммерциялық банктiң несиелiк стратегиясына талдау жүргiзудi қажет
етедi. Қалыптасқан экономикаға жағдайға байланысты
коммерциялық банктерге талдау жүргізудің кслесі бағыттарын ұсынуға болар
едi:
- персоналды талдау және даярлау;
- несиелік портфель жағдайын баға беру және бақылау;
- тәускел деңгейін ескере отырып баға белгілсу;
- несие бойынша шыгындардың орнын толтыру мақсатында
резервтер жасау;
-проблемалы ссудаларға бақылау және қадағалау жасау.
Жоғарыда атап көрсетілген талдау мәліметтері негізінде банк
болашақта дамудың концепциясын жасай алады. Жақсы жүргізілген талдау
банктіц несиелік саясатының бағытын дәлірек анықтауға мүмкіндік береді.
Мұнда, банктің несие саясаты келесі жағдайларды қамтуы тиіс:
- Несиелік процессті басқару органдарыныц және бөлімшелеріңің
күрылымы;
- Несиелік комитет қүрамы мен кұзырын қалыптастыру;
- Несиелерді бекіту процедурасы;
1.3. Несиелік саясаттың түрлері және оны қалыптастырудьщ
теориялық моделі.
Несиелік саясаттың мүмкіндік береді. Несие аласыздар.
Бір қатар элементтері, оның түрлерін анықтауға саясатының түрлерін келесі
1.2 сызбадан көресiздер
Несие саясатының түрлері
Несиелік қатынас Заңды тұлғаларға қатынастағы саясат Халықпен өзара
субъектілері бойынша байланыстағы несиелік саясат
Несие формасы бойынша Түтыну несиесін беру бойынша Мемлекеттік несие
бойынша Ипотекалық несие бойынша Банктік несие
бойынша Халықаралық несие бойынша
Мерзімі бойынша қысқа мерзімді несиелеу аумағында ұзақ мерзімді
несиелеу аумағында
Тәуекелділік деңгейі Агрессивті несиелік саясат Дәстүрлі, класснкалық
бойынша
Мақсаты бойынша Максатты ссудаларды беру бойынша Максатсыз
ссудаларды беру бойынша
Географиялық аумағы Банкпен жүргізілген несиелік саясат: -жергілікті,
боймнша аймақтық деңгейде -үлттьгқ деңгейде -халықаралық
денгейде
Нарық типі бойынша Ақша нарығьшда қаржы нарығында капиталдар нарығында
Салалық бағытталуы Несислеу бойышна несиелік саясат: -өмеркәсіптік
бойынша кәсіпорындарды (ауыр, женіл, тамақ өнеркәсiбi)
-сауда үйымдарын
-құрылыс
-тасымалдау кәсiпорындарын
-ауылшаруашылығы ұйымдарын
Қамтамасыз етуi бойынша Қамтамасыз етiлген ссудаларды беру бойынша
Қамтамасыз етiлмеген ссудаларды беру бойынша
Несиебағасы бойынша -стандартты ссудаларды;
-жеңiлдетiген;
-проблемалы ссудаларды беру бойынша несиелiк
саясат
Несиелеу әдiстерi бойынша -қалдық бойынша несиелеу
-айналым бойынша несиелеу
Бiздің елімізде несиелік саясат өркендеп дами отырып барлық жаңа
экономикалық қатынастарды, жекелеп алғанда банк пен жеке клиент арасындағы
қатынасты қамтиды. Осыдан бір банктің несиелік саясаты басқа банктермен
салыстырғанда карыз алушылар үшін несиелендірумен байланысты тартымды
болуы мүмкін.Несиелiк саясаттың
элементтерi
Кейбір банктер клиентпен бағаланған ссуданың анықталған түрі бойынша
мамандандырылады. Экономикалық дағдарыстар кезінде де түрақты клиенттерге
ссуда беретін банктер анағұрлым ұтады. Қарыз ақшалар үшін ссудаға
қойылатын сыйақы ставкасы маңызды болып табылады.
Несиелік саясатты жасау процессінде банктер түтыну несиесін беру
бойынша, ипотекалық несие бойынша, кiші жәнс орта бизнесті несиелеу
бойынша несиелік саясат сияқты түрлері туралы сөз козғауына мүмкіндік
беретін, оңтайлы несиелік саясатты анықтау бағытындағы оның
диверсификациясын қарастыра отырып, несиелік портфельді қалыптастыру
барысында оныц пориоритеттерін анықтайды.
Несиелік саясат банкке қайтарымдылық негізде ресурстарды тарту
бойыпша банк пен клиенттiң өзара қатынасын тиімді ұйымдастыруға, басқаруга
реттеуге мүмкіндік берсді.
Несислік саясат:-Біріншіден, клиентті және несие құралдарын таңдау
мүмкiндгімен;
-Екіншіден, тәуекелді басқару қабілеттілігі несиелік келісім-шартты
жасаумен айналысатын несие бөлімі қызметкерлерінің білім деңгейімен
байланысты болып келді.
Несиелік саясаттың түріне байланыссыз ішкі қүрылымы бар.
Сызба 1.3
Банктің несиелік процессті ұйымдастырудағы стратегиясы оның
болашақтағы дамуын көрсетеді.
Ал тактикасы-банк пен несиелеуді ұйымдастырудағы
қолданылатын қаржылық және басқа құралдарын қамтиды.
Сонымен несиелік саясат элементтері-несиелік ұйымдастырылған
формасьнда, сол сияқты несиелік сансатты жүзеге асырудың әдістерінде,
тәсілдерінде көрінеді.
Шет елдің банк тәжірибесiнде көбінесе несиелік саясат бойынша,
несиелік процессті ұйымдастыру бойынша банктің стратегиясы мен тактикасын
анықтай алатын құжат жасауды ұсынады.
Ал біздің ойымызша, коммерциялық банктің оңтайлы несиелік
саясатының тсориялық моделінің жағдайын анықтау қажет.
Отандық және шетелдік тәжірибеге сүйене отырып, несиелік саясат
тиімділігін арттыру үшін несиелік саясатты қалыптастырудың келесі
схемасын ұсынамыз:
I. Несие саясатының мақсаттары мен жаллы ережслері.
II. Несиелік операцияларды басқарудың аппараты және банк
қызметкерлерінің құзыры.
III. Несиелік келісім-шартты жүзеге асырудың әртүрлі
кезеңдерінде несиелік процессті ұйымдастыру.
IV. Банктік қадағалау және несие процесін басқару.
Берілген теориялық модель неснелік саясатты оңтайлы ету
мақсатымен ұсынылып отыр және біздің ойымызша мыналар кіргізілуі тиіс:
I. Коммерциялық банктің несиелеу сферасындағы стратегиясын
анықтайтын несиелік саясат мақсаттары мен жалпы
ережелері.
II. Несиелік операцияларды банк қызметкерлері тарапынан
басқарудағы банктің тактикасын анықтайтын бағыттар.
III. Несиелік процессті несие келісімінің орындалуының әртүрлі
кезеңдерінде ұйымдастыру тәсілдері.
IV. Несиелік процессті басқару және бақылау бойынша шаралар
жүйесі.
Несиелік саясатты қалыптастырудағы теориялык модельдің әрбір бағыты
басқаларымен тығыз байланыста болады және несиелік саясатты қальштастыру
үшін және несиелік процессті үйымдастыру үшін міндетті, оңтайлы несиелік
саясаттың мәнін ашу үшін қажетті болып табылады.
Берілген схеманы толығырақ қарастырайық:
I. Несиелік саясаттың мақсаттары мен жалпы ережелері.
Біздің елімізде несиелік саясатгы жасаудың қажеттілігі бүгінгі күнге
дейін маңызды мәселе болып табылады. Қазіргі уақытта көптеген қазақстандық
банктердіц қатысты несие және депозит нарығына қатысты маркейтингтік және
басқа да зерттсулер жүргізбей, және даму стратегиясын жасауда немқұрайлы
қарап, көбінесе несислеу нарығындағы ағымды мақсаттарды анықтауы жиі
кездсседі. Бұдан болашақтағы даму стратегиясын жасамай, тек ағымды
тенденденцияларды ұстауға үмтылу, экономикалық өзгерістер жағдайында
банктің дамуы мүмкін емес.
Коммерциялық банктер оңтайлы, экономикалық негізделгсн несиелік
саясатты жасауы үшін, несиелік тәуекелді төмендету мақсатында болашақта
несиелік портфель сапасын арттыру жолдарын іздестіруді талап етеді. Яғни,
банктер тәуекелі жоғары несие бермеуді, тек қана тәуекелі бірініші топқа
жататын несие беруді ұсынады.
Клиенттің төлем қабілеттілігіне, несиені өтеу қабілетгілігіне,
ссуданың қамтамасыздығына, несиелік тәуекелдің сақтандырылуына жүйелі түрде
талдау жүргізу банкке несиелік саясатын табысты жүргізуге мүмкіндік береді.
II. Несислік операцияларды басқарудың аппараты және банк
қызметкерлерінің құзыры.
Несие процесінің негізгі бағыттарын анықтаумен қатар несиелік
саясаттың маңызды элементі болып несиелік процессті ұйымдастыру
жатқызылады.
Несиелік саясаттың жүзеге асырылуы банкпен жасалған несиені беруге
банк қызметкерлеріне өкілдік беру жүйесі негізінде жүргізіледі.
Несиелік саясатты тәжірибе жүзінде жүзеге асыруда несиелік
кызметкерлер несиені беруді бекіту және несиелік процессті ұйымдастыру үшін
бірқатар әдістерді қолданады.
Несислiк бекiту жүйесi
Несиені бекіту жүйесi әдетте көп сатылы. Несие бойынша бекітілетін
әрбір қызмет деңгейі клиенттің рейтингіне (оның несие өтеу
қабілеттілігіне) және несиелік тәуекел деңгейіне байланысты болады.
Жеке құзырлы (жеке кол қойылу) бір банктің түрлі бөлімшелерінде жиі
түрлі болып келеді және әрекеттегі банктің білім деңгейіне, несие
көлсміне, типіне, өтеу мерзіміне және ерте орналастырылған несие
ресурстары көлеміне байланысты болады.
Банк филалын басқарушы несие бөлімімен берілген барлық ссудаларға
жеке басымен жауап береді.
Екі жақты қол қойылу (мысалы, несие қызметкерлері және оның бастығы)
егер несиелік сомасы 20-50 мыц АҚШ долларын құраса және қосымша несиелік
тәуекел тудырмаса қажет болады.
Екі жақты қол қойылу әдетте ссуданы өтеу мерзімі немесе көлемі несие
берушілердің және оған жауап берушілердің несиелік лимитін көтеретін
болса, өте қажет болып табылады.
Несие комитеті 50 мың доллардан жоғары сомада клиенттi несислендіру
туралы мәселені карастырады. Несиелік комитет бекітілген
лимиттен жоғары (көлемі, өтеу мерзімі бойынша) ссудалар бойынша мәселені
талқылау үшін арнайы құрылады. Қазіргі уақытта қазақстандық банк
практикасында несиелік саясаттың жүзеге асырылуының басқа да жолдары бар.
Көптеген коммерциялық банктер соңғы жылдары бірқатар себептерге
байланысты несиені беру жүйесін қолданудан бас тартып отыр. Ол себептерге:
шешім қабылдау мерзімінің ұзақтығы, мамандандырылған несие жүмысшыларының
несиелік комитеттің жүмысына қатысу үшін олардың тікелей міндеттерінен
бұруы және т.б. Әрбір жүйенің кемшіліктерімен катар, артықшылықтары да бар.
Ягни, несиені беруге өкілділігі бар жүйені дүрыс ұйымдастырып қолдану несие
қызметкерлерінің жүмысының тиімділігін арттыруға, несиелік портфель сапасын
жақсартуға т.б. мүмкіндік береді.
Ш.Несиелік келісім-шартты жүзеге асырудыц әр түрлі кезеңдерінде
несиелік процессті ұйымдастыру. Әрбір банктің өзінің жеке несиелік саясаты
болады. Сондықтан, бұл жерде негізгі мәселе ол банкте бар ма емес оның
сапалылығында (неснелік саясаттың приициптерін сақтау деңгейі, жеке алғанда
тиiмділігі, оңтайлылығы) болып отыр. Жоғарыда айтып кеткендей несиелік
саясаттың негізгі элементтерінің бірі болып несиелік процессті ұйымдастыру
болады және бұл жұмысты несиелік бөлім жүзеге асырады.
Несиелік талдау бөлімі барлық несиелік процесін қолдап және үйлестірін
отырады.
Несиелік жүмысшылар банктің несиелік саясатын, әсіресе несиелеудің
әдістерін және құжаттарды толтыру және жүргізу бойынша талаптарын білуі
қажет. Банкте несислік процессті үйымдастыру бойынша негізгі жүмыс келесі
кезеңдерде жүргізіледі:
1. кезең. Несиелік арыздар портфелінің калыптасуы.
2. ксзец. Потенциалды клиеиттермен келіссөз жүргізу.
3 кезец. Несие берудіц мақсатқа сәйкестігі жәнс формалары
туралы шешiм қабылдау.
4 кезең. Несиелік істі дайындау.
5 кезең. Клиенттермен олар ссуда алып болғаннан кейін жүмыс
жүргізу.
6 кезең. Несиені сыиақысымен қайтару және несие ісінің жабылуы.
Бір кезеңде несие деген сүранысқа талдау жүргізуі және арыздарды алдын
ала таңдау туралы мәліметтер карастырылады. Осы кезде, яғни банкке
потенцналды қарыз алушылар туралы түскен барлық мәліметтер несие
қызметкерлерімеи жазбаша белгіленуі тиіс және келесі мәліметер болуы тніс:
карыз алушының аты-жөні, мамандығы, мекен-жайы және телефоны, сұралатын
несие сомасы, несиені пайдалану мақсаты т.б.
Несие бөлімінің қызметкерлері ссуданы беру процесінде сатушы және
эксперт ретінде қатысады. Осы кезеңде несие қызметкерлері қарыз алушылармен
келіссөз жүргізуге дайындалуы және көбірек толық мәлімет алуы тиіс. Несие
кызметкерлері келіссөз жүргізу алдында клиенттің қаржылық құжаттарымен:
табысы туралы декларация, салық инспекциясынан справка, сұралатын несие
мақсаты, кепіл хаттармен, мiндеттемелерімен танысуы қажет.
2 кезеңде банктің негізгі мақсаты-банкке анағұрлым
қолайлы
жағдайда несиелік келісімді құру мақсатында клиенттің қаржы жағдайын
несие өтеу қабілеттілігін біржолата анықтау.
3 кезеңде банк клиенттін барлық күжаттарымеи жан-жақты таныса
отырып, ссуда беруді талқылай отырып несиені беру туралы шешім
қабылдайды. Несие қызметкерлерінің клиентті
несиелендірудің
мақсаттылығы мен мүмкінділігіне қатысты шешім қабылдау процесіне
кіргізіледі:
- клиенттің арызын бағалау (қарыз алушының несиені алу мақсатын және
оның өтінішке сәйкестілігін талдау), несие қүрылымын анықтау
(мерзімі, проценттік ставка деңгейі, қамтамасыздығы бойынша);
ссуданы өтеу көздерін талдау (ссуданы өтсудің бірінші және
екінші көздерін бағалау);
- несиелік келісімде көрсетілген, несиені өтеуді қиындатуы мүмкін
тәуекелді бағалау.
Осы кезеңде сонымен қатар тәуекел деңгейі жоғары ссудаларды
сақтандыру, және кепіл туралы қосымша келісімдер туралы мәселе
қаралады. Осы мәселелердің барлығын бітіргеннен кейін несие қызметкері
несие комитетіне несиелік ұсынысты дайындауы қажет.
кезеңде ссуданы беру туралы шешім қабылданганнан кейін:
иесиелік келісім, ссуданы беруге өтініш, жедел міндеттеме дайындалады.
Несие журналында тіркеледі, сонан соң сыртында карыз алушының
аты, несиелік келісім нөмері, банктегі ссудалық шот
нөмері
т. б. көрсетілетін папка тігіледі.
кезеңде банк клиенттен несиені алып болғаннан кейін жұмыс
жүргізеді. Мұнда несиелік келісімнің орындалуына бақылау жүргізу және
жаңа клиенттерді іздеу жүмыстары жүргізілетiн. Банк
ссуданың
қайтарылуы жүзеге асыру бойынша шаралар қабылдайды және несиені
пайдаланғаны үшін проценттердің уақытылы төленуін бақылайды.
Клиенттің қаржылық жагдайы нашарлауы және ссуданы қайтармау
тәуекелі туганда несие қызметкерлері бүл жайлы өзінің басқармасьша
қатысты шараларды қабылдауы мақсатында хабардар етеді.
6 кезеңде несиені сыйақысымен қайтару және несие ісінің жабылуы
жүргізіледі. Осы кезеңде ссуданы өтемеу жағдайларына жыл сайын
талдау жүргізілуі қажет (әсіресе проблсмалы несиелерді өтемеу).
ІУ.Несие процесін баскару және банктік бақылау жүргізу. Тәжірибе
жүзінде оңтайлы несиелік саясатты жүзеге асыру үішін комплекстік тәсілді
қолданады. Комплекстік тәсіл банктің несиелік саясатының жүзеге асырылуын
тиімді, оңтайлы бағыттарын, даму стратегиясын, даму бағыттарын анықтайды.
Осылармен қатар коммсрциялық банктiң оңтайлы несиелік саясатының теориялық
моделін қалыптастыруда банктің несие саясатының даму
бағыттарын
көрсетуге мүмкіндік беретін банктік қызметтер қорының қазіргі жағдайын
ескерту қажет.
Несиелік портфельдің сапалылығын бақылау маңызды мәселе болып
табылады, келесі мәселелер бойынша теориялық модельдің қажеттілігіне көңіл
аударуға мүмкіндік береді:
- несие нарығына талдау жүргізу банк үшін тиімді несиелік келісім-
шартты жасау;
- қарыз алушының қаржылық жағдайын талдау;
- кепілдіктерге және ссуданы кайтарудың камтамасыздығының
басқа түрлеріне талдау жүргізу;
- несиелеу процесстерін сақтау (мақсатты бағытталғандығы,
қамтамасыздыгы, мерзімділігі);
- берілген несиенің қайтарымдылығьша талдау;
- несиелік портфель құрылымына талдау жүргізу;
- проблемалы ссудалармен жүмыс жүргізу;
- басқа экономикалық аймақтарды несиелеу;
- экоиомикалық тоқырау, инфляциямен байланысты тәуекел
жағдайында несиелендіру.
Қазірғі заманғы коммерциялық банктердің оңтайлы несиелік саясатын
жасау үшін "Несиелік саясатты жүзеге асырудағы
басшылықтар" құжатын жасау қажеттілігі туды.
"Несиелік саясатты жүзеге асырудағы басшылықтар" құрамына үш негізгі
күжаттар енгізілді:
1) Несиелік саясат;
2) Несиелеу нормасы;
3) Несиелсу бойынша нұсқаулар.
Сонымсн бұл құжаттар банктің несиелік процессті ұйымдастырудағы стратегиясы
мен тактикасын анықтайтын несиелік саясаттың функционалды формалары болып
табылады.
Несиелік саясат банктің несиелік саясатының элементіне қатысты
несиелік процесстің негізгі бағыттарын анықтайды. Бұл құжат: мақсатты
несиелік операциялар жүргізілетін экономика секторын, сонымен бірге несие
беруге мүмкін болатын клиентті таңдауды ұсынады. Несиелік саясаттың маңызды
элементі болып банктің потенциалды қарыз алушыларды несиелендіруі барысында
несие стандарттарын дүрыс колдануына, банктің несиелік портфеліне,
проблемалы ссудаларды бақылау болып табылады.
Банктің несиелік саясаты болмаса, онда несиелеуді жүзеге асыру мүмкін
емес. "Несиелік саясатта" бір қарыз алушыға лимит анықталады немесе кандай
қарыз алушыларга несие беруге болатындығы туралы ереже көрсетіледі.
"Несиелік саясат" құжатында сонымен бірге банктің алыпсатарлық
мақсаттарға (банктің максималды пайда табу мақсатында жүргізілген қысқа
мерзімді тәуекелдік операциясы) ссудалар берілмейтіндігі көрсетіледі.
Несиелік саясат құрамына несиелік саясаттың бағыттарын жүзеге асыру
жүйесін анықтайтьга несиелендірудің негізгі аспектілері кіргізіледі:
- несиелеу процесін ұйымдастыру;
- несиелік саясаттың жүзеге асырылуына бақылау жасау;
- несиелік портфельді басқару;
- несие классификациясы;
- несиелермен ағымды жүмыс жүргізу;
- резервтер классификациясы.
Несиелік нроцесстi ұйымдастыруда несие бөлімі
қызметкерлерінің ссуданы дайындаудағы, нссиелік
құжатты Дайындаудағы, тәуекел деңғейін анықтаудағы т.б.мiндеттерін
анықтайды.
Несиелік портфель бөлімінде бір қарыз алушының тәуекел рейтингіне
байланысты белгіленген несиенің шекті нормасы көрсетіледі.
Сонымен банктің несиелік портфелін тиімді, басқару мүмкіндігін беретін
несиелік процесс ұйымдастырылады.
"Несиелеу нормасында" нақты қарыз алушыдан қаржылық мәлімет алу үшін
анкета, ссуда түрлерінің тізімі, т.б. көрсетіледі. Оның тапсырмасы несиелік
саясатты жүзеге асыру бойынша қызметті анықтау. Сонымен қатар Несиелеу
нормасында несиелік процессті ұйымдастырудың тәртіптері мен нормаларын
анықтау, қарыз алушының несие кабілеттілігін талдау тіртібін және ссуданы
беру дайындығын, банктік кепілдемені т.б. анықтау туралы көрсетіледі.
"Несиелеу нормасы" американдық банктерде 5 бөлімнен түрады: жалпы
ережелер, ссуда категориясы, несиелік саясаттың түрлі мәселелері, несие
портфелінің сапалылығына бақылау жасау. Сонымен несиелеу нормасы несиелік
процессті ұйымдастыруда оңтайлы парметрлерді бекітеді.
Несиелік саясат әрдайым қарыздың негізгі сомасын және ол бойынша
процентті өтеуді ескере отырып, барлық несиелерге қадағалау жасауды талап
етеді. Несиелеу бойынша нусқауда несиелік саясатка сәйкес берілген несие
жағдайын бакылау жасаудыц нақты әдістері анықталган.
Соңғы жылдары банктік тәжірибе мынаны көрсетіп отыр: несиелік саясатты
жасауда кіргізілуі тиіс: стратегияны анықтау, несиелік саясат бойьшша
басқарманы дайындау.
"Несиелік саясатты жүргізуге арналган басшылықтар" несиелік саясатты
жүзеге асырудың тиiмді қүралы болып табылады. Ол банкте несиелеу процесін
үйымдастыруды қадағалау және бақылаудың, несиелеу процессінде несие
қызметкерлері үшін нүсқау, несиелік саясаттыц ағымды Түзетулерін және оны
жүзеге асыру тәртібінің негізін қүрайды.
Сонымен, жогарыда келтірілгендерден мынадай қорытынды жасауға болады:
1. Банктің несиелік саясатын жүзсге асыру негізінде оңтайлы несие
саясатының теориялық нсгіздедi моделі жатуы тиіс
2. Қазақстандық коммерциялық банктердің қызыметiнiң негізіне
өздерініңменшікті стратегиясын қолдану қажет. Ол несиелік саясат
жүргізуге арналған басшылықтар деп аталатын болса, оның құрамына келесі
құжаттар кіруі тиіс: А) Несиелік саясат. Б) Несиелеу нормалары. В) Несиелеу
бойынша нұсқаулар.
3. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын жузеге асыру барысында,
жоғарыда аталған құжаттарда проблемалы ссудалармен жумыс жүргізу және
оларды басқаруға ерекше көңіл бөлінуі тиіс. Проблемалы ссудалардың
белгілері біліне бастағаннан-ақ несие бөлімінің кызлтеткерлері несиелік
саясаттың жалпы ережелеріне сүйене отырып одан шығу жолдарын қарастыруы
тиіс.
II. НЕСИЕ НАРЫҒЫНЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАНКТЕРДІҢ
НЕСИЕЛІК САЯСАТЫ
2.1. Қазақстан республикасы несие нарығының қазіргі кездегі
жағдайын талдау және банктердің
несиелік саясаты. (ААҚ Казкоммерцбанк үлгісінде)
2001 жылы республикада банк жүйесін одан әрі нығайту шаралары
жүргізілді. Банк жүйесі жеткілікті дами отырып, қаржы нарығында алдыңғы
қатарлы жүйенің бірі болып отыр. 2000 жылдың басында республикада 48 екінші
деңгеклі банк жүмыс істесе, соньң ішінде мемлекетаралық 1, шет елдің
қатысуымен-16, оған қоса резидент емес банктердің 12 еншілес банктері
болды. 2001 жылдың орта шенінде банкітер саны тағы да қысқара тусіп 44
банкті құрады.
Бағдарламада көзделген екішi деңгейлі банктерді халықаралық
стандарттарға сай көшіру мерзімі негізнен аяқталды. Осы бағдарламаға сай, 1-
ші және 2-ші топқа кіретін банктердің 2000 жылы меншікті капиталы млрд
теңгеден кем болмауы қажет болса, 2002 жылы оның деңгейін 2 млрд теңгеге
дейін жеткізу көзделген ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
Сонымен бірге банк жүйесінің дамуымен қатар, несие нарығы да дами түсуде.
Бұл жағдайда несие нарығына жүргізілген талдау нәтижесінде көре аласыздар.
Екiншi дедгейдегі банктердің ресурстық базасы көбеюуінің салдарынан
экономиканы несиелеу де өсті. 2003 жылы экономикаға банктердің несие көлемі
59,2% көббейді (курстық айырмашылықты ессептсмеғенде 25,4%) және 148,7
млрд. Теңгені құрады. Банктердің шағын бизнесті несиелеуі 69,6% өсті
(курстық айырматылықты есептемегенде 35,2%) 39,8млрд. теңгенi құрады немесе
ол экономикаға құйылған барлық несие көлемінен 27% құрады. 2003 жылы
банктердің ссудалық қысқа активтердiң көптігіне қарамастан орта
және ұзақ мерзімді
инвестицияларының біршама өсу тенденциясы байқалады. Буның басты себебі:
мерзімді депозиттердің көлемі көбейді және олардың мерзімінің созылуы.
Орта және узақ мерзімді несиелердің үлесі 38% - 49,4% өсті.
2004 жылдың ақпан айынла банктердіц несиелеу операцияларының кеңеюі
тенденциясы сакталған. 2 деңгейдегі банктердің экономикаға берген
несиелері 2% көбейді, сөйтіп 154,1 млрд. тецге құрады.
Несиелік операциялардың кеңеюіне қарамастан экономнканы несиелеудің өсу
сатысы жоғарылаған жоқ, көбінесе ол банктердің ішкі саясаты үшін. Мысалы,
ақпан айында банктердіц несие көлемі тек 3 млрд. теңгеге көбейді, ол
банктердің міндеттемелерінің ішінде депозитердiң өсуінің өзі 6,4 млрд.
теңге құрады.
Сонымен қатар несие нарығында банктердің несиелік портфель сапасының
өсуі байқалды, ол көбінесе банктердің нссиелік тәуекелін азайту жұмысымен
шартталған. Мерзімі өткен несиелердің көлемі 44% төмендетілген. Нәтиже
бойынша шаруашылық субьектілері мен халықтан уақытында қайтарылмаған
несиелерінің үлесі экономикадағы несиелердің жалпы көлемінің ішінде ақпан
айында 7% - 6,6% төмендеді. Ақпанда мерзімді несиелер құрылымы шамалы
өзгерді, орта және ұзақ мерзімді несиелердің улесі 50,1% құрады. Орташа
өлшемді сыйақы мөлшермелері үлттық валютада берілген несиелер бойынша 19,7
21,5% өсті. Маусым айының басында қайта каржыландыру ставкасы 16% - 14%
дейін қысқарды, келешекте нақты сектор субьекілсрі үшін берілетін несие
ставкасының төмендеуі күтілуде.
Шаруашылық субьектілерімен және халықпен аз мерзімде қайтарылмаған
несиенің экономикадағы несиелердің жалпы көлемінен салмақ үлесі мамыр
айында 5,4% - 5,2% дейін төмендедi. 2004 ж маусым айында нақты сектор
субьектілерін несиелсу процесінде банктсрдің айтарлықтай белсенділігі
анықталды. Банктердің Экономикадағы несиесінің жалпы көлемі маусым айының
аяғында осы айға 9,4% көбейіп 184,3 млрд. теңгсні құрады (2003 жылдың май
айында максималды осу).
Күтілмегендей, қайта қаржыландыру ставкасының және міндетті
резервтендіру нормасының Үлттық банкпен төмендетілуі несие бойынша ставка
деңгейінің төмендеуіне әсер етті.
Теңгеде берілген несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемесінің орташа
деңгейі маусымда 19,7%-тен 18,9%-ке дейін төмендеді.
Банктердің несиелік портфелі сапасының жақсаруы яғни шаруашылық
субьектілерімен және халықпен мерзімінде қайтарылмаған несиелердің
экономикадағы несие көлеміндегі үлес салмағы бір айда 5,2% - 46,2% ке дейін
төмендеді.
Көптеген банктердің ресурстық базасының өсуіне байланысты олардың
несиесінің белсенділігі айтарлықтай жоғарғы деңгейде болып отыр.
Қазан айында экономикаға несиесінің жалпы көлемі 6,6% ке
ұлғайды және 233,2 млрд. тенгені курады. (1,6 млрд. долл. жоғары) Осы
жылдың басында экономикаға банк несиесі 56,7% ке өсті немесе 84,4 млрд.
теңгені күрады.
Қазанда ұлттық валютада берілген несие көлемі 4,3% ке ұлғайды және 108,5
млрд. теңгені, ал шетел валютасында берілген несиелер 8,7% ке өсіп, 124,7
млрд теңгені күрады.(874 млн. долл.)
2004 жылдың шілдесінде банктің инвестициялық белсенділігініц өсуі
байқалады П май айында берілген несиелер 61,8 млрд. теңгені құрады.
Нәтижесінде экономикаға банк несиесінің жалпы көлемі 4,4% - ке өсті,
немесе 339,9 млрд. теңгені құрады. Сонымен, банктің барлық активінің 60%
жуығы экономиканың нақты секторын несиелеуге жүмылдырылған. Мерзімі бойынша
несиелердің құрылымы өзгеріссіз болып отыр орта және ұзақ мерзімді
несиелердің үлес салмағы 49,6% ті қурады.Жалны бір айда банктің орта және
ұзақ мерзімді несиелері 4,5% тен 168,7 млрд. теңгеге дейін өскенін, ол
қысқа мерзімді несиелері 4,4% 171,1 млрд. теңгеге дейін өскенiн көрсетіп
отыр.
Мамыр айында шағын кәсіпкерлік субьектілеріне 14,1 млрд. теңге
көлемінде несие берілген. Бір айда шағын кәсіпкерлік
субектілеріне берілген несие 5,4% тен 81,4% млрд. теңгеге дейін өскенін
көрсетеді. Банктердің ресурстық базасының жылдам темппен өсуі
жағдайында, олардың экономиканың нақты секторына берген несиесінің көлемі
де өсті.
Банктер шілде айында 105,4 млрд. теңге көлемінде несие берді. (бұл осы
жыл басындағы ең жоғаргы көрсеткіш) Нәтижеде банктің экономикаға жалпы
көлемі 3,8% тен (жыл басынан 43,7% ке) 396,9 млрд. теңгені құрады.
Жалпы алғанда осы айда банктің берген орта және ұзақ мерзімді несиесі
9,8% тен 203,4 млрд. теңгеге дейін өсті, яғни қысқа мерзімді несиелері
193,5 млрд. теңгені кұрап, 1,9% ке дейін төмендеді. Осы айда кіші
кәсіпкерлік субьектілеріне берілген жалпы несие көлемі 21,6 млрд. теңгеге
өсті. (29,0%)
Ескеретін жағдай, осы жылдың тамыз айында 92,0 млрд. теңге соммасында
иесие берілді. Нәтижесінде, банктің экономикаға жалпы несие көлемі 3,9%)
тен 4145 млрд. тенгеге (48 млрд. долл.) өстІ. Осы айда банктің орта және
үзақ мерзімді несиелері 2,2% тен 207,9 млрд. теңгеге дейін, ал қысқа
мерзімді несиесі (5,8% ке) 204,6 млрд. теңгені құрап, 5,8% ке өсті. Осындай
жағдайда, орта және ұзақ мерзімді несиелердің экономикадағы несиелердің
жалпы көлеміндегі үлес салмағы 50,4% ті құрады.
Ал шағын кәсіпкерлік субьектілеріне берілген несие көлемі 21,1 млрд
теңге болды. Заңды тұлғаларға теңгеде берілген несие бойынша сыйақының
орташа мөлшерлемесі тамыз айында шілдемен салыстырғанда 16,5% тен 17,1% ке
дейін өсті.
Ресурстық базасының айтарлықтай өсуіне байланысты банктердің экономика
секторларын жоғарғы темппен несиелеуі жалғасуда. Банктердің қыркүйек айында
81,8 млрд теңге көлемінде несие берді. Нәтнжесінде несиелердің экоңомикаға
жалпы көлемі 2,9%-тен 424,7 млрд теңгеге дейiн өстi
Осы айда банктің орта және ұзақ мерзімді несиелері 4,8% тен 217,8
млрд. теңгеге дейін өсті, ал қысқа мерзімді несиелері 206,9 млрд. теңгені
құрап 1,1% ке өсті.
Экономикадағы орта және ұзақ мерзімді несиелердің экономикадағы жалпы
несие көлеміндегі үлес салмағы 50,4% тен 51,3% ке дейін өсті. Ал шағын
кәсіпкерлік субьектілеріне қыркүйек айында 19,3 млрд теңге несие берілді.
Заңды түлғаларға берілген несие бойынша орташа өлшемді сыйақы
мөлшерлемесі онша өзгермеген (17,1% тен 17,8% ке дейін) ал жеке тұлғалар
бойынша 25,5% тен 24,2% ке дейін төмендеді. Меншікті және тартылған
құралдар есебінен банктің базасының өсуі жағдайында олардың актив көлемі
ұлғайды. 2004 жылдың 27 қазан айында, Осы жылдың казан айында банктер 104,1
млрд. теңге көлемінде жаңа несиелер берді, қыркүйек айымен салыстырғанда
27,3% ке көп. Нәтижесінде бакнтің экономика несиесінің жалпы көлемі 433,6
млрд. теңгені күрады (2,9 млрд долл) 2,1% ке көбейген. Орта және үзақ
мерзімді несиелері осы айда 3,3% тен 224,9 млрд. теңгеге дейін, ол қысқа
мерзімді несие 208,7 млрд теңгені кұрап 0,9% ке өсті.
Ал шағын кәсіпкерлік субьектілеріне 22,1 млрд. теңге көлемінде жаңа
несиелер берілді. 2004 жылдың 11 айында банктің экономика несиесінің көлемі
66.4% тен 459,5 млрд. теңгеге дейін өсті.
Банктің несиелік портфелі құрылымыньң өзгеруі қысқа мерзімдегі
қарағанда орта және ұзақ мерзімді несиелердің өсуімен анықталады. 2004
жылдың 11 орта және ұзақ мерзімді несиелер 236,9 млрд теңгені құрап 78,1%
ке өсті, ал қысқа мерзімді несиелер - 222,6 млрд теңгені құрап 55,5% ке
үлғайды.Заңды тұлғаларға берілген теңгелік несислердің орташа өлшемдi
сыйақы мөлшерлемелері 18,8%. тен 16,3% ке дейін, ал заңды тұлғаларда - 27%
тен 24,1% ке дейін төмендедІ.
Ыңғайлы макроэкоиомикалық жағдайында депозиттік базаның айтарлықтай
өсуiне байланысты банктер несие шартындағы қызметін арттырды.
2004 жылғы банктің экономикаға несие көлемі 77% тен 489,8 млрд
теңгеге дейін өсті. Бұл жағдай банктің барлық активтерініц 60% ке жуығы
экономиканың нақты секторын несиелеуге бағыттағандығын көрсетеді.
2004 жылда орта және ұзақ мерзімді несиелердің үлес салмағы 48,2% тен
50,8%-ке дейін болды.
Банктің несие нарығындағы негізгі қарыз алушылары болып корпоративтік
клиенттер - кәсіпорын және ұйым табылғандықтан,
корпоративтік клиенттерге берген несиенің үлес салмағы экономикадағы
несиеніц жалпы көлемінен 94,7% тен 93,7% ке төмендеді, ал заңды
түлғаларда берілген несие 5,3% тен 6,3% ке өсті.
2005 жылдың наурызында банктің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне
берген несиесі 122 млрд теңгені құрап 64,3% ке өсті. Заңды түлғаларға
берілген несие бойынша орташа өлшемді сыйақы мөлшерлемесі 18,8% тен
15,4% ке дейін, ал жеке тұлғалар бойынша- 27% тен 24,5% ке дейін
төмендегенін көрсетті.
Орта және ұзақ мерзімді несиесі 4,6% тен 260,1 млрд теңгеге дейін
өсіп, ал қысқа мерзiмдi несиелері 229 млрд теңгені құрап 5% ке төмендеді.
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берген несиесі 0,1% ке төмендеп 121,9 млрд
теңгені құрады.
Әлемнің қаржы нарығындағы қолайлы коньюнктура және еліміздегі тұрақты
макроэкономикалық жағдай Казкоммерцбанктің кызметіне аз әсерін тигізді.
Қаржы жылының нәтижесі бойынша Банк Қазақстандағы ең алдыңғы қатарлы
жағдайды сақтап қальш отыр. Банк бұрынғысынша капиталының мөлшері бойынша
ең үлкен болып саналады. (банк жүйесініц капиталынан 16%), активтер көлемі
(21% барлық банк активтерінен) және клиенттерге ссуда беру көлемі бойынша
(барлық банктер берген ссудалардың 24%) ААҚ Қазкоммсрцбанк қызметін тұрақты
кеңейтуге бағытталған агрессивті несиелік саясатын жүргізеді.
Клиенттік базасының айтарлықтай өсуімен катар экономиканың келесі
секторларын несиелеу мүмкіндігі туды; мұнай және газ, тасымал және
байланыс, тамақ өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы.
Банк ірі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 4
I. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының әдістемелік
негіздері
1. Несиелік саясат мәні:қызметтері және ролі 7
2. Коммерциялық банктің несиелік саясатының
мақсаты және оны анықтайтын факторлар 12
3. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының
түрлері және оны қалыптастырудың теориялық
моделі 15
II. Несие нарығының қазіргі кездегі жағдайын талдау және банктердің
несиелік саясаты.
2.1. Қ.Р. несие нарығының қазіргі кездегі жағдайын
талдау ( ААҚ Казкоммерцбанк үлгісінде) 28
2.2. Оңтүстік Қазакстан облысындағы несие
нарығының жағдайын талдау және банктердің
несиелік саясаты (ОҚФ ААҚ Тұран Алем Банк
үлгісінде) 41
III. Коммерциялық банктердің несиелік саясатының проблемалары
мен жетілдіру жолдары.
3.1. Қазіргі уақыттағы банктердің
аумағындағы стратегиясы мен тактикасы
3.2. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын
жетілдіру жолдары
Қорытынды ,
Қолданылған әдебиеттер тізімі 72
Қосымшалар 74
КІРІСПЕ
Нарықтық экономикаға көшумен байланысты Қазақстан Республикасының
банктер жүйесінде үлттық экономнканың басқа салаларымен салыстырғанда
елеулі өзгерістер болып жатқаны баршаға мәлім.
Бүгінгі таңда нарықтық экономика жолына баяғыда түсіп, зор
жетістіктерге жеткен өркениетті елдер тәжірибесін үйрене отырып, банк
жүйесін халықаралық стандарттарға көшірумен байланысты банктің несиелік
саясатының әдістемелік негіздері мен жүзеге асыру проблемаларының
концепциясын жасау жауапкершілігі арта түспек.
Нарыктық қатынастар жолына түскен отандық экономиканың дүниежүзілік
тенденцияларға сәйкес дамуы маңызды. Сондықтан, қазіргі кезде өзінің
несиелік саясатын қалыптастыруда коммерциялық банктер әлемдегі калыптасқан
тәжірибеге сүйенуі тиіс. Алайда дәл қазіргі жағдайда батыстың экономикалық
теориясының жетістіктері толығымен Қазақстандық коммерциялық банктердің
қажеттіктерін қамтамасыз ете алмайды. Сондықтан да отандық экономиканың
өзіне ғана тән ерекшеліктерiне қарай шетелдік тәжірибені қолданған жөн.
Осы жағдайларды ескере отыра, коммерциялық банктің несиелік саясатының
теориялық концепцияларын жасау қажеттілігі туындайды. Мұндай міндеттің
тұруы ең алдымен бірiншi деңгейлі банк жүйесі қызмет еткен жағдайда несие
саясатына экономикалық әдебиеттерде көңіл бөлінбеумен байланысты.
Кеңес дәуіріндегі экономикалық әдебиеттерде мемлекеттің несиелік
саясатын жеке сүрақтарына ғана көңіл бөлiп отырған. Соңғы кездері кейбір
ғалымдар нарықтық қатынастар жағдайындағы несиелік саясатты жүзеге асыру
мәселелеріне көңіл бөліп жүр. Алайда коммерциялық банктердiң несиелік
саясаты бойынша теориялық практикакалық түріндегi дербес жүргiзiлiп
зертелген жоқтың қасы. Сондықтан коммсрциялық банктердiң несиелiк
саясатының қалыптасуының мәселелері біздің еліміздің банк ісінің теориясы
және практикасы үшін жаңа бағыт болып табылады.
Соңғы жылдары банк ісінiң мамандары банктің несиелік саясатының оның
кызметінің дамуына және жалпы экономиканың дамуына тигізетін әсерінің
артуын жиі атап көрсетуде. Бірақ та несиелік саясаттың теориялық негізінің
жеткілікті деңгейі зерттеліп, жасалмауы, оны іс жүзінде қолдану
проблемалары несиенің банк қызметінің сандық және сапалық көрсеткіштерді
арттыруына әсерін тигізетіні сөзсіз. Жалпы, қазіргі кезде нақты бір
коммерциялық банктің несиелік саясатын қалыптастырудың сараптамасы
экономикалық әдебиеттерде кездеспейді.
Сондықтан да коммерциялық банктің несиелік саясатының теориялық
негіздерін жасау және оны іс жүзінде қолдана білу күн талабына сай өзекті
мәселе болып табылады.
Коммерциялық банктердің несиелік саясаты атты дипломдық жүмыстың
тақырыбының таңдауымның басты себебі де осы мәселелерге қатысты болып отыр.
Дипломдық жүмысты жазудың басты мақсатым нарыктық экономика жағдайында
өз кызметтерін жүзеге асырып отырған коммерциялық банктердің несиелік
саясатын қалыптастырудағы теориялық және әдістемелік аппаратын карастыру
болып табылады. Осы қойылған мақсатқа сәйкес дипломдық жүмысты жазу үш
бағытта жүзеге асырылмақ: ұлттық деңгейде несиелік саясатты жасаудың
теориялық базасын қарастыру; коммерциялық банктің несиелік саясатын жүзеге
асырудағы әдістемелік күралдарды қарастыру және талдау; коммерциялық
банктердің несиелік саясатын қалыптастыру мен жүзеге асырудағы қазіргі
көзқарастарды негіздеу. Банктің иесиелік саясатының теориялық базасы
бойынша жүмыс
істеу барысында келесі міндеттер койылған болатын:
* Несиелік саясаттың калыптасуының әдiстемелiк несиелiк талдау
(несиелiк саясат , несиелiк талдау, оның мәнi мен рөлін ашып
көрсету; несиелiк саясаттың - мақсатын талдау)
• Нарықтық экономика жағдайында несиелік саясаттың көрініс
беретін формалары мен ерНесиелiк саясаттың
элементтерi
екшсліктерін зерттеу II. Несиелік саясатты жүзеге асыру құралдарын
кеңейту мақсатында
келесі міндеттер қойылды:
® Банктің несиелік саясатын қалыптастыруға қажетті күжаттардыц
жиынтығын ұсыну
Несиелік және депозиттік портфельдің сапасын арттыру, талдау
үшін банктің акпараттық базасын, әдістемесін жасау ПІ.
Коммерциялық банктің тиімді несие саясатын қалыптастыру жәнс
оны іс жүзінде қолданудың қазіргі кездегі көзқарастарын негіздеу
мақсатында келесі міндеттер койылды:
Несиелеу барысындағы банктің стратегиясы мен тактикасы. ретіндегі
несиелік саясатты анықтайтын жағдайдарды анықтау;
Қазақстандағы несиелеу перспективаларын анықтау.
Зерттеу объектісі-коммерциялық банктің несиелік саясатын :қалыптастыру
және іс жузінде колдану процесi болып табылады.
Жүмыстың теориялық және әдістемелік негізі отандық және дамыған шет
елдердегі экоползистердің еңбектері күрайды. Зерттеу барысында банк ісі
жалпы және арнайы әдебиеттер қарастырылды.
Дипломдық жұиыстың акпараттық базасын отандық және шетелдік
коммерциялық банктердің нақты мәліметтері құрайды.
I. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДIҢ НЕСИЕЛІК САЯСАТЫНЫҢ
ӘДІСТЕМЕЛІК НЕПЗДЕРІ
1.1. Несиелік саясат: мәні, қызметтері және ролі.
Қазіргі кездегі отандық банк тәжірибесінде несие саясаты терминінің
бір жақты ұғымы жоқ.
Банковская система России кітабында келесі анықтама беріледі:
несиелік саясат несиелік операциялар саласындағы банктің стратегиясы мен
тактикасы.
Жалпы, шет елдік және отандық әдебиеттердің барлығында да кездесе
беретін осы сияқты анықтамалардан осы үғымның нақты анықтамасын кездестіре
алмаймыз, осы орайда иесиелік саясаттың мәнін анықтау қажеттігі туындайды.
Ең алдымен, біздiң ойымызша, несиелік саясатты экономикалық ойымызша
саясат деп алып карастыру керек. Қаржы, салық, проценттік т.с.с.
экономикалық саясат түрлеріне қарағанда несиелік саясаттың арнайы бір
ерекше белгілері бар. Ең басты ерекшелігі, несие саясаты бұл несиенің
қозғалысымен байланысты саясат. Мүндағы атап өтетін бір жай, бұл козғалыс
іс жүзінде: а) ссуда; б) заем түрінде болады. Сондықтан, банктің несиелік
және депозиттіНесиелiк саясаттың
элементтерi
к саясатының түп тамыры бір болады. Банктің несиелік саясатын
жургізудегі басты мақсат-банктің сенімділігі мен түрақтылығын бір қалыпты
деңгейде қамтамасыз ете отырып оның табысының деңгейін артгыру болып
табылады. Мұндағы тепе-теңдік нүктесі болып банк өтімділігі қарастырылады.
Міне сондықтан да, біздің ойымызша, коммерциялық банктің несиелік саясатын
кең мағынада, оның депозитгік саясатын ескере отырып қарастыру қерек.
Іс жүзіндс банктер (орталық және коммерциялық) ақша, несие, процент,
валюта саясатын жүргізсді. Сондықтан да несие саясатын толық жағдайда банк
саясатының құрамдас бөлiгi ретiнде
қарастыра алмаймыз. Егер де тек банктерді алып қарайтын болсақ, онда банк
саясаты бұл жиынтық ұғым, оның қүрамына кестеде көрсетілген мәліметтер
кіреді (кесте 1.1) Кесте 1.1
Банк саясаты және оның құрамлы элементтері
Депозиттік саясат
Несиелік саясат
Банк клиенттеріне кассалық-есеп айырысу қызметін
көрсету саласындагы саясаты
Сый ақылық саясат
Ипотекалық саясат
Жеке банк операциялары мен кызметтерін көрсетудегі саясат
Банк тәуекелдерін басқарудағы банк саясаты
Персоналды басқарудағы банк саясаты
Банк қызметінің рентабельділігі, табыстылығы, өнімділігі саласындағы саясаты
және т.б.
Сонымен, жалпы банк саясатының айнымас элементі бола отырып,
коммерциялық банктің несиелік саясаты өз бетінше жеке алып қарастырылмай,
банк саясатының басқа да элементтерімен өзара байланысында қарастырылуы
тиіс.
Қазіргі кездегі экономикалық әдебиеттерде коммерцилық банктің несиелік
саясатының мазмұнына қатысты алғанда екi көзқарас қалыптасқан. Біріншіден,
макроэкономикалық денгейдегі несие саясаты әдетте банк саясаты дей
қабылданады. Екіншіден, макроэкономикалық деңгейдсгі несиелік саясат,
әдетте, несиелік процесті басқару саласындағы нақты бір банктің саясаты деп
қарастырылады.
Алайда барлық экономистер бұл көзқарасты бірден қолдамайды.
Мысалы, ресейлік экономист М.А.Косой былай дсп жазады: Несиелік
саясат банк саясатна қарағанда кеңірек зерттелген. Бұл көзқарас
келесі жүйеде түсіндіріледі. Лнтор несиелік саясатты іскерлiк қана
макроэкономикалық деңгейде мемлекеттік саясат деп, ал банк саясатын- нақты
банк деңгейіндегі саясат деп қарастырады. Несиелік саясатқа дейін мұндай
көзқарас жоспарлы экономика тұсындағы шаруашылық байланыстар жүйесіне қарай
калыптасқан тұжырым деп қарасыруға болады.
Несиелік саясат күрделі қүбылыс. Оныц мазмұнын зсрттеу барысында
нақты бағыттарды қарастырған жөн. Бірiншіден, нақты қатынастар деңгейіндегі
несиелік саясат банктің қайтарымды негізде ресурстарды тартуындағы
стратегиясы мен тактикасы болып табылады. Екіншіден, несие саясатының
формалары несие саясатының мәні мен тарихи тұрғыдан алғандағы жағымен
байланысын білдіреді. Бір жағынан, белгілі жәйт, нарықтық экономикаға көшу
барысында несиелік саясаттың мазмұны мен формасы өзгеріп отырады. Жоспарлы
экономнка жуйесінде банктердің иесиелік саясаты көрер көзге ғана бар нәрсе
болып келді. Нарықтык экономика жағдайында несиелік саясатты макро және
микро денгейде зерттеудің қажеттілігі туындады.
Үшіншіден, несиелік катынастардың экономикалық (объективті) формасынан
олардың ұйымдастырушылық (субъектнвті) формасын ажыратқан жөн.
Иесиелік саясаттың анықтамасымен катар несиелік саясаттың қызметтерін
қарастырған жөн (оның мәні осы кызметтерден байқалады). Несие саясатының
шартты түрде екі топқа бөлуғе болады: банк саясатының әр түрлі
элементтеріне тән жалпы қызметі және де несиелік саясатты банк саясатыныц
басқа да элементтерінен ерекше етіп көрсететін арнайы функциясы (қызметі).
Жалпы қызметіне: коммерциялық (яғни банктің табыс алу кызметі),
ынталандырушы және бақылау кызыметі жатады. Ынталандыру қызметі арқылы
коммерциялық банк уакытша бос қаржыларды шоғырландырып отырады, соның
көмегімен мемiлекеттiң банктердің, клиенттердің обективтi қажеттiлiктерiн
көрсетiп отырады.
Бақылау қызметі арқылы несиелік саясат банктердің неснелік ресурстарды
тарту процессін бақылап отырады.
Егер, арнайы қызметті қарастыратын болсақ, бұл жағдайда несие саясаты
тек бір ғана, өте маңызды қызмет атқарады ол несие процессін ұтымды,
оңтайлы ету. Бұл қызмет банк саясатының белгілі бір мақсатқа жетуіне
бағытталған.
Банктің несиелік саясатының ролі банк қызметінің несие ресурстарын
шоғырландыру және оларды инвестициялау барысында одан әрі дамытуда басым
бағыттарын анықтаудан көрінеді.
Сонымен бірге, макроэкономикалық деңгейдегі несиелік саясаттың маңызын
да атап өткен орынды. Несиелік саясаттың көмегімен ұлттык табыс калыптасып,
бөлінеді және қайта бөлінеді, ал микро деңгейде, яғни нақты банк деңгейінде
- несиелік саясаттың банктің сенімділігін, тұрақтылығын, өтімділігін, банк
клиенттерінің талаптарына сай қызмет етуін камтамасыз етеді.
Банктердің несиелік саясатының экономикадағы ролі банктердің көмегімен
нарықтық экономика жағдайьнда қызмет ететін шаруашылық субъектілерінің
арасында, салаларының арасында қаржыларды қайта бөлуді жүзеге
асыратындығында. Сонымен бірге айналымға қосымша акша шығарусыз экономика
мен тұңғьш халықтың қажеттіктерін қамтамасыз етіп отырады.
Макроэкономикалық денгейдегі несие саясатының ролі басқа әдебиеттерде
кеңірек алынып көрсетілетін болғандықтан да, дипломдық жүмыста біз тек қана
несие саясатының коммерциялық банктер қызметіндегі роліне тоқталамыз.
Коммсрциялық банктің несиелік саясаты банктің өз клиенттерімен
өзара қатынастарына негізделіп қарастырылады. Несие - банктіц несиелік
саясатының иегері болып табылады. Қазірігі жағдайда банктср
несислік саясатты тск қызмстін реттеп, басқарып отыру үшiн ғана
жасайды. Комерциялық банктiң несиелiк саясатын жасау барысында қоғамның,
мемлекеттің банк жүйесінiң және нақты банктің даму деңгейін ескеру
қажет.
1.2. Коммерциялық банктің несиелік саясатының мақсаты және оны
анықтайтын факторлар.
Коммерциялық банктердің несиелік саясаты банк кызметінде жасалатьн
саясаттың бір ғана қыры болып табылады.
Банктің несиелік саясатын оның жалпы саясатының маңызды элементі
ретінде қарастыра отырып, айта кететін бір жағдай - несиелік саясат жалпы
банк саясатының жүзеге асуына ықпалын тигізе отырып, оның стратегиялық
мақсаттарына сәйкес келуі қажет.
Коммерциялық банктің неснеНесиелiк саясаттың
элементтерi
лік саясатының мақсаты салымшылардың қаржысын несиеге бере отырып
табыс алуы болып табылады.
Сондықтан да, несиелік саясаттың басты мақсаты сырттан алынған
қаржыларды тиімді жайғастыруға жағдай жасау, банктің тұрақты табыс алуын
қамтамасыз етуге бағытталған, Сонымен коммерциялық банктің несиелік
саясатының мақсатының басты кұрамына келесілер кіргізілуі тиіс: несие
нарығын талдау және несие тәуекелін ең төменгі шегіне жеткізу мақсатында
мақсатты нарыктарды танлау; несиелеу барысында және ресурстарды тарту
нәтижесінде банк табысын ең жоғары шегіне жеткізу; банктің несиелік және
депозиттік саясатын оңтайла үйлестіру; проблемалы ссудалар үлесін азайту;
банктің өтімдігін қолдау т.б.
Мұндағы айта кетуге тисті ең негізгі жағдай барлық банктер үшін
жасалған жалпы, ортақ несие саясаты болмайды. Әрбiр нақты банк өзінің
несиелік саясатын экономикалык саяси, әлеуметтік жағдайларды ескере отырып
жасауы тиіс.
Банктің меншікті жеке несие саясаты болмаған жағдайда жалпы тәуекел
деңгейі арта түседі.
Несиелік саясатты жасау барысьнда банк көптеген факторларды көруi
тиіс. Банктің несиелiк саясатына нарықтық экономика жағдайында екi түрлi
топ факторлары әсер етедi .
Бірінші топ факторларына банктің сыртқы саясатын анықтайтын
факторлар жатады. Оларға кіреді:
- Ел экономикасының жалпы жағдайы, инфляция деңгейі; бюджет
тапшылығы; ЖІӨ өсу қарқыны;
- Қазақстан Республикасы Үлттық банкінің және Қаржы
министрлігінің ақша несиелік саясатының әсері;
- Орталык банктің тәуелсіздігінің деңгейі; елдің саяси өміріне
қатысуының деңгейі;
- Тұрғын халықтың табысының деңгейі; банк өнімдерін тұтыну
мүмкіндіктері;
- Банктің қызмет етуіндегі аймақтьің ерекшеліктерi;
- Бәсеке деңгейі;
- Банк өнімдері мен қызметтеріне баға;
- Әлеуметтік шиеленістер деңгейі;
- Банк ссудасына деген клиенттердің қажеттіктері;
Екінші топ факторларына, банктің ішкі саясатын анықтайтын факторларды
жатқызуға болады. Олардың ішіндегі негіздері:
- Банктің несиелік потенциалы;
- Жекелеген несиелердiң түрлерінің тәукекелділігі деңгейі;
- Депозиттердің түрақтылығы;
- Қызметтер мен операциялардың саны;
- Ссудалардың қамтамасыздығы;
- Банк персоналының кәсіби шеберлігі, дайындығы және тәжірибесі;
- Банк клиентурасы;
- Несиелік портфель саласы;
- Банктің бага саясаты;
- Тәуекел-мснеджментi деңгейi.
Коммерциялық банктiң несиелiк стратегиясына талдау жүргiзудi қажет
етедi. Қалыптасқан экономикаға жағдайға байланысты
коммерциялық банктерге талдау жүргізудің кслесі бағыттарын ұсынуға болар
едi:
- персоналды талдау және даярлау;
- несиелік портфель жағдайын баға беру және бақылау;
- тәускел деңгейін ескере отырып баға белгілсу;
- несие бойынша шыгындардың орнын толтыру мақсатында
резервтер жасау;
-проблемалы ссудаларға бақылау және қадағалау жасау.
Жоғарыда атап көрсетілген талдау мәліметтері негізінде банк
болашақта дамудың концепциясын жасай алады. Жақсы жүргізілген талдау
банктіц несиелік саясатының бағытын дәлірек анықтауға мүмкіндік береді.
Мұнда, банктің несие саясаты келесі жағдайларды қамтуы тиіс:
- Несиелік процессті басқару органдарыныц және бөлімшелеріңің
күрылымы;
- Несиелік комитет қүрамы мен кұзырын қалыптастыру;
- Несиелерді бекіту процедурасы;
1.3. Несиелік саясаттың түрлері және оны қалыптастырудьщ
теориялық моделі.
Несиелік саясаттың мүмкіндік береді. Несие аласыздар.
Бір қатар элементтері, оның түрлерін анықтауға саясатының түрлерін келесі
1.2 сызбадан көресiздер
Несие саясатының түрлері
Несиелік қатынас Заңды тұлғаларға қатынастағы саясат Халықпен өзара
субъектілері бойынша байланыстағы несиелік саясат
Несие формасы бойынша Түтыну несиесін беру бойынша Мемлекеттік несие
бойынша Ипотекалық несие бойынша Банктік несие
бойынша Халықаралық несие бойынша
Мерзімі бойынша қысқа мерзімді несиелеу аумағында ұзақ мерзімді
несиелеу аумағында
Тәуекелділік деңгейі Агрессивті несиелік саясат Дәстүрлі, класснкалық
бойынша
Мақсаты бойынша Максатты ссудаларды беру бойынша Максатсыз
ссудаларды беру бойынша
Географиялық аумағы Банкпен жүргізілген несиелік саясат: -жергілікті,
боймнша аймақтық деңгейде -үлттьгқ деңгейде -халықаралық
денгейде
Нарық типі бойынша Ақша нарығьшда қаржы нарығында капиталдар нарығында
Салалық бағытталуы Несислеу бойышна несиелік саясат: -өмеркәсіптік
бойынша кәсіпорындарды (ауыр, женіл, тамақ өнеркәсiбi)
-сауда үйымдарын
-құрылыс
-тасымалдау кәсiпорындарын
-ауылшаруашылығы ұйымдарын
Қамтамасыз етуi бойынша Қамтамасыз етiлген ссудаларды беру бойынша
Қамтамасыз етiлмеген ссудаларды беру бойынша
Несиебағасы бойынша -стандартты ссудаларды;
-жеңiлдетiген;
-проблемалы ссудаларды беру бойынша несиелiк
саясат
Несиелеу әдiстерi бойынша -қалдық бойынша несиелеу
-айналым бойынша несиелеу
Бiздің елімізде несиелік саясат өркендеп дами отырып барлық жаңа
экономикалық қатынастарды, жекелеп алғанда банк пен жеке клиент арасындағы
қатынасты қамтиды. Осыдан бір банктің несиелік саясаты басқа банктермен
салыстырғанда карыз алушылар үшін несиелендірумен байланысты тартымды
болуы мүмкін.Несиелiк саясаттың
элементтерi
Кейбір банктер клиентпен бағаланған ссуданың анықталған түрі бойынша
мамандандырылады. Экономикалық дағдарыстар кезінде де түрақты клиенттерге
ссуда беретін банктер анағұрлым ұтады. Қарыз ақшалар үшін ссудаға
қойылатын сыйақы ставкасы маңызды болып табылады.
Несиелік саясатты жасау процессінде банктер түтыну несиесін беру
бойынша, ипотекалық несие бойынша, кiші жәнс орта бизнесті несиелеу
бойынша несиелік саясат сияқты түрлері туралы сөз козғауына мүмкіндік
беретін, оңтайлы несиелік саясатты анықтау бағытындағы оның
диверсификациясын қарастыра отырып, несиелік портфельді қалыптастыру
барысында оныц пориоритеттерін анықтайды.
Несиелік саясат банкке қайтарымдылық негізде ресурстарды тарту
бойыпша банк пен клиенттiң өзара қатынасын тиімді ұйымдастыруға, басқаруга
реттеуге мүмкіндік берсді.
Несислік саясат:-Біріншіден, клиентті және несие құралдарын таңдау
мүмкiндгімен;
-Екіншіден, тәуекелді басқару қабілеттілігі несиелік келісім-шартты
жасаумен айналысатын несие бөлімі қызметкерлерінің білім деңгейімен
байланысты болып келді.
Несиелік саясаттың түріне байланыссыз ішкі қүрылымы бар.
Сызба 1.3
Банктің несиелік процессті ұйымдастырудағы стратегиясы оның
болашақтағы дамуын көрсетеді.
Ал тактикасы-банк пен несиелеуді ұйымдастырудағы
қолданылатын қаржылық және басқа құралдарын қамтиды.
Сонымен несиелік саясат элементтері-несиелік ұйымдастырылған
формасьнда, сол сияқты несиелік сансатты жүзеге асырудың әдістерінде,
тәсілдерінде көрінеді.
Шет елдің банк тәжірибесiнде көбінесе несиелік саясат бойынша,
несиелік процессті ұйымдастыру бойынша банктің стратегиясы мен тактикасын
анықтай алатын құжат жасауды ұсынады.
Ал біздің ойымызша, коммерциялық банктің оңтайлы несиелік
саясатының тсориялық моделінің жағдайын анықтау қажет.
Отандық және шетелдік тәжірибеге сүйене отырып, несиелік саясат
тиімділігін арттыру үшін несиелік саясатты қалыптастырудың келесі
схемасын ұсынамыз:
I. Несие саясатының мақсаттары мен жаллы ережслері.
II. Несиелік операцияларды басқарудың аппараты және банк
қызметкерлерінің құзыры.
III. Несиелік келісім-шартты жүзеге асырудың әртүрлі
кезеңдерінде несиелік процессті ұйымдастыру.
IV. Банктік қадағалау және несие процесін басқару.
Берілген теориялық модель неснелік саясатты оңтайлы ету
мақсатымен ұсынылып отыр және біздің ойымызша мыналар кіргізілуі тиіс:
I. Коммерциялық банктің несиелеу сферасындағы стратегиясын
анықтайтын несиелік саясат мақсаттары мен жалпы
ережелері.
II. Несиелік операцияларды банк қызметкерлері тарапынан
басқарудағы банктің тактикасын анықтайтын бағыттар.
III. Несиелік процессті несие келісімінің орындалуының әртүрлі
кезеңдерінде ұйымдастыру тәсілдері.
IV. Несиелік процессті басқару және бақылау бойынша шаралар
жүйесі.
Несиелік саясатты қалыптастырудағы теориялык модельдің әрбір бағыты
басқаларымен тығыз байланыста болады және несиелік саясатты қальштастыру
үшін және несиелік процессті үйымдастыру үшін міндетті, оңтайлы несиелік
саясаттың мәнін ашу үшін қажетті болып табылады.
Берілген схеманы толығырақ қарастырайық:
I. Несиелік саясаттың мақсаттары мен жалпы ережелері.
Біздің елімізде несиелік саясатгы жасаудың қажеттілігі бүгінгі күнге
дейін маңызды мәселе болып табылады. Қазіргі уақытта көптеген қазақстандық
банктердіц қатысты несие және депозит нарығына қатысты маркейтингтік және
басқа да зерттсулер жүргізбей, және даму стратегиясын жасауда немқұрайлы
қарап, көбінесе несислеу нарығындағы ағымды мақсаттарды анықтауы жиі
кездсседі. Бұдан болашақтағы даму стратегиясын жасамай, тек ағымды
тенденденцияларды ұстауға үмтылу, экономикалық өзгерістер жағдайында
банктің дамуы мүмкін емес.
Коммерциялық банктер оңтайлы, экономикалық негізделгсн несиелік
саясатты жасауы үшін, несиелік тәуекелді төмендету мақсатында болашақта
несиелік портфель сапасын арттыру жолдарын іздестіруді талап етеді. Яғни,
банктер тәуекелі жоғары несие бермеуді, тек қана тәуекелі бірініші топқа
жататын несие беруді ұсынады.
Клиенттің төлем қабілеттілігіне, несиені өтеу қабілетгілігіне,
ссуданың қамтамасыздығына, несиелік тәуекелдің сақтандырылуына жүйелі түрде
талдау жүргізу банкке несиелік саясатын табысты жүргізуге мүмкіндік береді.
II. Несислік операцияларды басқарудың аппараты және банк
қызметкерлерінің құзыры.
Несие процесінің негізгі бағыттарын анықтаумен қатар несиелік
саясаттың маңызды элементі болып несиелік процессті ұйымдастыру
жатқызылады.
Несиелік саясаттың жүзеге асырылуы банкпен жасалған несиені беруге
банк қызметкерлеріне өкілдік беру жүйесі негізінде жүргізіледі.
Несиелік саясатты тәжірибе жүзінде жүзеге асыруда несиелік
кызметкерлер несиені беруді бекіту және несиелік процессті ұйымдастыру үшін
бірқатар әдістерді қолданады.
Несислiк бекiту жүйесi
Несиені бекіту жүйесi әдетте көп сатылы. Несие бойынша бекітілетін
әрбір қызмет деңгейі клиенттің рейтингіне (оның несие өтеу
қабілеттілігіне) және несиелік тәуекел деңгейіне байланысты болады.
Жеке құзырлы (жеке кол қойылу) бір банктің түрлі бөлімшелерінде жиі
түрлі болып келеді және әрекеттегі банктің білім деңгейіне, несие
көлсміне, типіне, өтеу мерзіміне және ерте орналастырылған несие
ресурстары көлеміне байланысты болады.
Банк филалын басқарушы несие бөлімімен берілген барлық ссудаларға
жеке басымен жауап береді.
Екі жақты қол қойылу (мысалы, несие қызметкерлері және оның бастығы)
егер несиелік сомасы 20-50 мыц АҚШ долларын құраса және қосымша несиелік
тәуекел тудырмаса қажет болады.
Екі жақты қол қойылу әдетте ссуданы өтеу мерзімі немесе көлемі несие
берушілердің және оған жауап берушілердің несиелік лимитін көтеретін
болса, өте қажет болып табылады.
Несие комитеті 50 мың доллардан жоғары сомада клиенттi несислендіру
туралы мәселені карастырады. Несиелік комитет бекітілген
лимиттен жоғары (көлемі, өтеу мерзімі бойынша) ссудалар бойынша мәселені
талқылау үшін арнайы құрылады. Қазіргі уақытта қазақстандық банк
практикасында несиелік саясаттың жүзеге асырылуының басқа да жолдары бар.
Көптеген коммерциялық банктер соңғы жылдары бірқатар себептерге
байланысты несиені беру жүйесін қолданудан бас тартып отыр. Ол себептерге:
шешім қабылдау мерзімінің ұзақтығы, мамандандырылған несие жүмысшыларының
несиелік комитеттің жүмысына қатысу үшін олардың тікелей міндеттерінен
бұруы және т.б. Әрбір жүйенің кемшіліктерімен катар, артықшылықтары да бар.
Ягни, несиені беруге өкілділігі бар жүйені дүрыс ұйымдастырып қолдану несие
қызметкерлерінің жүмысының тиімділігін арттыруға, несиелік портфель сапасын
жақсартуға т.б. мүмкіндік береді.
Ш.Несиелік келісім-шартты жүзеге асырудыц әр түрлі кезеңдерінде
несиелік процессті ұйымдастыру. Әрбір банктің өзінің жеке несиелік саясаты
болады. Сондықтан, бұл жерде негізгі мәселе ол банкте бар ма емес оның
сапалылығында (неснелік саясаттың приициптерін сақтау деңгейі, жеке алғанда
тиiмділігі, оңтайлылығы) болып отыр. Жоғарыда айтып кеткендей несиелік
саясаттың негізгі элементтерінің бірі болып несиелік процессті ұйымдастыру
болады және бұл жұмысты несиелік бөлім жүзеге асырады.
Несиелік талдау бөлімі барлық несиелік процесін қолдап және үйлестірін
отырады.
Несиелік жүмысшылар банктің несиелік саясатын, әсіресе несиелеудің
әдістерін және құжаттарды толтыру және жүргізу бойынша талаптарын білуі
қажет. Банкте несислік процессті үйымдастыру бойынша негізгі жүмыс келесі
кезеңдерде жүргізіледі:
1. кезең. Несиелік арыздар портфелінің калыптасуы.
2. ксзец. Потенциалды клиеиттермен келіссөз жүргізу.
3 кезец. Несие берудіц мақсатқа сәйкестігі жәнс формалары
туралы шешiм қабылдау.
4 кезең. Несиелік істі дайындау.
5 кезең. Клиенттермен олар ссуда алып болғаннан кейін жүмыс
жүргізу.
6 кезең. Несиені сыиақысымен қайтару және несие ісінің жабылуы.
Бір кезеңде несие деген сүранысқа талдау жүргізуі және арыздарды алдын
ала таңдау туралы мәліметтер карастырылады. Осы кезде, яғни банкке
потенцналды қарыз алушылар туралы түскен барлық мәліметтер несие
қызметкерлерімеи жазбаша белгіленуі тиіс және келесі мәліметер болуы тніс:
карыз алушының аты-жөні, мамандығы, мекен-жайы және телефоны, сұралатын
несие сомасы, несиені пайдалану мақсаты т.б.
Несие бөлімінің қызметкерлері ссуданы беру процесінде сатушы және
эксперт ретінде қатысады. Осы кезеңде несие қызметкерлері қарыз алушылармен
келіссөз жүргізуге дайындалуы және көбірек толық мәлімет алуы тиіс. Несие
кызметкерлері келіссөз жүргізу алдында клиенттің қаржылық құжаттарымен:
табысы туралы декларация, салық инспекциясынан справка, сұралатын несие
мақсаты, кепіл хаттармен, мiндеттемелерімен танысуы қажет.
2 кезеңде банктің негізгі мақсаты-банкке анағұрлым
қолайлы
жағдайда несиелік келісімді құру мақсатында клиенттің қаржы жағдайын
несие өтеу қабілеттілігін біржолата анықтау.
3 кезеңде банк клиенттін барлық күжаттарымеи жан-жақты таныса
отырып, ссуда беруді талқылай отырып несиені беру туралы шешім
қабылдайды. Несие қызметкерлерінің клиентті
несиелендірудің
мақсаттылығы мен мүмкінділігіне қатысты шешім қабылдау процесіне
кіргізіледі:
- клиенттің арызын бағалау (қарыз алушының несиені алу мақсатын және
оның өтінішке сәйкестілігін талдау), несие қүрылымын анықтау
(мерзімі, проценттік ставка деңгейі, қамтамасыздығы бойынша);
ссуданы өтеу көздерін талдау (ссуданы өтсудің бірінші және
екінші көздерін бағалау);
- несиелік келісімде көрсетілген, несиені өтеуді қиындатуы мүмкін
тәуекелді бағалау.
Осы кезеңде сонымен қатар тәуекел деңгейі жоғары ссудаларды
сақтандыру, және кепіл туралы қосымша келісімдер туралы мәселе
қаралады. Осы мәселелердің барлығын бітіргеннен кейін несие қызметкері
несие комитетіне несиелік ұсынысты дайындауы қажет.
кезеңде ссуданы беру туралы шешім қабылданганнан кейін:
иесиелік келісім, ссуданы беруге өтініш, жедел міндеттеме дайындалады.
Несие журналында тіркеледі, сонан соң сыртында карыз алушының
аты, несиелік келісім нөмері, банктегі ссудалық шот
нөмері
т. б. көрсетілетін папка тігіледі.
кезеңде банк клиенттен несиені алып болғаннан кейін жұмыс
жүргізеді. Мұнда несиелік келісімнің орындалуына бақылау жүргізу және
жаңа клиенттерді іздеу жүмыстары жүргізілетiн. Банк
ссуданың
қайтарылуы жүзеге асыру бойынша шаралар қабылдайды және несиені
пайдаланғаны үшін проценттердің уақытылы төленуін бақылайды.
Клиенттің қаржылық жагдайы нашарлауы және ссуданы қайтармау
тәуекелі туганда несие қызметкерлері бүл жайлы өзінің басқармасьша
қатысты шараларды қабылдауы мақсатында хабардар етеді.
6 кезеңде несиені сыйақысымен қайтару және несие ісінің жабылуы
жүргізіледі. Осы кезеңде ссуданы өтемеу жағдайларына жыл сайын
талдау жүргізілуі қажет (әсіресе проблсмалы несиелерді өтемеу).
ІУ.Несие процесін баскару және банктік бақылау жүргізу. Тәжірибе
жүзінде оңтайлы несиелік саясатты жүзеге асыру үішін комплекстік тәсілді
қолданады. Комплекстік тәсіл банктің несиелік саясатының жүзеге асырылуын
тиімді, оңтайлы бағыттарын, даму стратегиясын, даму бағыттарын анықтайды.
Осылармен қатар коммсрциялық банктiң оңтайлы несиелік саясатының теориялық
моделін қалыптастыруда банктің несие саясатының даму
бағыттарын
көрсетуге мүмкіндік беретін банктік қызметтер қорының қазіргі жағдайын
ескерту қажет.
Несиелік портфельдің сапалылығын бақылау маңызды мәселе болып
табылады, келесі мәселелер бойынша теориялық модельдің қажеттілігіне көңіл
аударуға мүмкіндік береді:
- несие нарығына талдау жүргізу банк үшін тиімді несиелік келісім-
шартты жасау;
- қарыз алушының қаржылық жағдайын талдау;
- кепілдіктерге және ссуданы кайтарудың камтамасыздығының
басқа түрлеріне талдау жүргізу;
- несиелеу процесстерін сақтау (мақсатты бағытталғандығы,
қамтамасыздыгы, мерзімділігі);
- берілген несиенің қайтарымдылығьша талдау;
- несиелік портфель құрылымына талдау жүргізу;
- проблемалы ссудалармен жүмыс жүргізу;
- басқа экономикалық аймақтарды несиелеу;
- экоиомикалық тоқырау, инфляциямен байланысты тәуекел
жағдайында несиелендіру.
Қазірғі заманғы коммерциялық банктердің оңтайлы несиелік саясатын
жасау үшін "Несиелік саясатты жүзеге асырудағы
басшылықтар" құжатын жасау қажеттілігі туды.
"Несиелік саясатты жүзеге асырудағы басшылықтар" құрамына үш негізгі
күжаттар енгізілді:
1) Несиелік саясат;
2) Несиелеу нормасы;
3) Несиелсу бойынша нұсқаулар.
Сонымсн бұл құжаттар банктің несиелік процессті ұйымдастырудағы стратегиясы
мен тактикасын анықтайтын несиелік саясаттың функционалды формалары болып
табылады.
Несиелік саясат банктің несиелік саясатының элементіне қатысты
несиелік процесстің негізгі бағыттарын анықтайды. Бұл құжат: мақсатты
несиелік операциялар жүргізілетін экономика секторын, сонымен бірге несие
беруге мүмкін болатын клиентті таңдауды ұсынады. Несиелік саясаттың маңызды
элементі болып банктің потенциалды қарыз алушыларды несиелендіруі барысында
несие стандарттарын дүрыс колдануына, банктің несиелік портфеліне,
проблемалы ссудаларды бақылау болып табылады.
Банктің несиелік саясаты болмаса, онда несиелеуді жүзеге асыру мүмкін
емес. "Несиелік саясатта" бір қарыз алушыға лимит анықталады немесе кандай
қарыз алушыларга несие беруге болатындығы туралы ереже көрсетіледі.
"Несиелік саясат" құжатында сонымен бірге банктің алыпсатарлық
мақсаттарға (банктің максималды пайда табу мақсатында жүргізілген қысқа
мерзімді тәуекелдік операциясы) ссудалар берілмейтіндігі көрсетіледі.
Несиелік саясат құрамына несиелік саясаттың бағыттарын жүзеге асыру
жүйесін анықтайтьга несиелендірудің негізгі аспектілері кіргізіледі:
- несиелеу процесін ұйымдастыру;
- несиелік саясаттың жүзеге асырылуына бақылау жасау;
- несиелік портфельді басқару;
- несие классификациясы;
- несиелермен ағымды жүмыс жүргізу;
- резервтер классификациясы.
Несиелік нроцесстi ұйымдастыруда несие бөлімі
қызметкерлерінің ссуданы дайындаудағы, нссиелік
құжатты Дайындаудағы, тәуекел деңғейін анықтаудағы т.б.мiндеттерін
анықтайды.
Несиелік портфель бөлімінде бір қарыз алушының тәуекел рейтингіне
байланысты белгіленген несиенің шекті нормасы көрсетіледі.
Сонымен банктің несиелік портфелін тиімді, басқару мүмкіндігін беретін
несиелік процесс ұйымдастырылады.
"Несиелеу нормасында" нақты қарыз алушыдан қаржылық мәлімет алу үшін
анкета, ссуда түрлерінің тізімі, т.б. көрсетіледі. Оның тапсырмасы несиелік
саясатты жүзеге асыру бойынша қызметті анықтау. Сонымен қатар Несиелеу
нормасында несиелік процессті ұйымдастырудың тәртіптері мен нормаларын
анықтау, қарыз алушының несие кабілеттілігін талдау тіртібін және ссуданы
беру дайындығын, банктік кепілдемені т.б. анықтау туралы көрсетіледі.
"Несиелеу нормасы" американдық банктерде 5 бөлімнен түрады: жалпы
ережелер, ссуда категориясы, несиелік саясаттың түрлі мәселелері, несие
портфелінің сапалылығына бақылау жасау. Сонымен несиелеу нормасы несиелік
процессті ұйымдастыруда оңтайлы парметрлерді бекітеді.
Несиелік саясат әрдайым қарыздың негізгі сомасын және ол бойынша
процентті өтеуді ескере отырып, барлық несиелерге қадағалау жасауды талап
етеді. Несиелеу бойынша нусқауда несиелік саясатка сәйкес берілген несие
жағдайын бакылау жасаудыц нақты әдістері анықталган.
Соңғы жылдары банктік тәжірибе мынаны көрсетіп отыр: несиелік саясатты
жасауда кіргізілуі тиіс: стратегияны анықтау, несиелік саясат бойьшша
басқарманы дайындау.
"Несиелік саясатты жүргізуге арналган басшылықтар" несиелік саясатты
жүзеге асырудың тиiмді қүралы болып табылады. Ол банкте несиелеу процесін
үйымдастыруды қадағалау және бақылаудың, несиелеу процессінде несие
қызметкерлері үшін нүсқау, несиелік саясаттыц ағымды Түзетулерін және оны
жүзеге асыру тәртібінің негізін қүрайды.
Сонымен, жогарыда келтірілгендерден мынадай қорытынды жасауға болады:
1. Банктің несиелік саясатын жүзсге асыру негізінде оңтайлы несие
саясатының теориялық нсгіздедi моделі жатуы тиіс
2. Қазақстандық коммерциялық банктердің қызыметiнiң негізіне
өздерініңменшікті стратегиясын қолдану қажет. Ол несиелік саясат
жүргізуге арналған басшылықтар деп аталатын болса, оның құрамына келесі
құжаттар кіруі тиіс: А) Несиелік саясат. Б) Несиелеу нормалары. В) Несиелеу
бойынша нұсқаулар.
3. Коммерциялық банктердің несиелік саясатын жузеге асыру барысында,
жоғарыда аталған құжаттарда проблемалы ссудалармен жумыс жүргізу және
оларды басқаруға ерекше көңіл бөлінуі тиіс. Проблемалы ссудалардың
белгілері біліне бастағаннан-ақ несие бөлімінің кызлтеткерлері несиелік
саясаттың жалпы ережелеріне сүйене отырып одан шығу жолдарын қарастыруы
тиіс.
II. НЕСИЕ НАРЫҒЫНЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАНКТЕРДІҢ
НЕСИЕЛІК САЯСАТЫ
2.1. Қазақстан республикасы несие нарығының қазіргі кездегі
жағдайын талдау және банктердің
несиелік саясаты. (ААҚ Казкоммерцбанк үлгісінде)
2001 жылы республикада банк жүйесін одан әрі нығайту шаралары
жүргізілді. Банк жүйесі жеткілікті дами отырып, қаржы нарығында алдыңғы
қатарлы жүйенің бірі болып отыр. 2000 жылдың басында республикада 48 екінші
деңгеклі банк жүмыс істесе, соньң ішінде мемлекетаралық 1, шет елдің
қатысуымен-16, оған қоса резидент емес банктердің 12 еншілес банктері
болды. 2001 жылдың орта шенінде банкітер саны тағы да қысқара тусіп 44
банкті құрады.
Бағдарламада көзделген екішi деңгейлі банктерді халықаралық
стандарттарға сай көшіру мерзімі негізнен аяқталды. Осы бағдарламаға сай, 1-
ші және 2-ші топқа кіретін банктердің 2000 жылы меншікті капиталы млрд
теңгеден кем болмауы қажет болса, 2002 жылы оның деңгейін 2 млрд теңгеге
дейін жеткізу көзделген ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
Сонымен бірге банк жүйесінің дамуымен қатар, несие нарығы да дами түсуде.
Бұл жағдайда несие нарығына жүргізілген талдау нәтижесінде көре аласыздар.
Екiншi дедгейдегі банктердің ресурстық базасы көбеюуінің салдарынан
экономиканы несиелеу де өсті. 2003 жылы экономикаға банктердің несие көлемі
59,2% көббейді (курстық айырмашылықты ессептсмеғенде 25,4%) және 148,7
млрд. Теңгені құрады. Банктердің шағын бизнесті несиелеуі 69,6% өсті
(курстық айырматылықты есептемегенде 35,2%) 39,8млрд. теңгенi құрады немесе
ол экономикаға құйылған барлық несие көлемінен 27% құрады. 2003 жылы
банктердің ссудалық қысқа активтердiң көптігіне қарамастан орта
және ұзақ мерзімді
инвестицияларының біршама өсу тенденциясы байқалады. Буның басты себебі:
мерзімді депозиттердің көлемі көбейді және олардың мерзімінің созылуы.
Орта және узақ мерзімді несиелердің үлесі 38% - 49,4% өсті.
2004 жылдың ақпан айынла банктердіц несиелеу операцияларының кеңеюі
тенденциясы сакталған. 2 деңгейдегі банктердің экономикаға берген
несиелері 2% көбейді, сөйтіп 154,1 млрд. тецге құрады.
Несиелік операциялардың кеңеюіне қарамастан экономнканы несиелеудің өсу
сатысы жоғарылаған жоқ, көбінесе ол банктердің ішкі саясаты үшін. Мысалы,
ақпан айында банктердіц несие көлемі тек 3 млрд. теңгеге көбейді, ол
банктердің міндеттемелерінің ішінде депозитердiң өсуінің өзі 6,4 млрд.
теңге құрады.
Сонымен қатар несие нарығында банктердің несиелік портфель сапасының
өсуі байқалды, ол көбінесе банктердің нссиелік тәуекелін азайту жұмысымен
шартталған. Мерзімі өткен несиелердің көлемі 44% төмендетілген. Нәтиже
бойынша шаруашылық субьектілері мен халықтан уақытында қайтарылмаған
несиелерінің үлесі экономикадағы несиелердің жалпы көлемінің ішінде ақпан
айында 7% - 6,6% төмендеді. Ақпанда мерзімді несиелер құрылымы шамалы
өзгерді, орта және ұзақ мерзімді несиелердің улесі 50,1% құрады. Орташа
өлшемді сыйақы мөлшермелері үлттық валютада берілген несиелер бойынша 19,7
21,5% өсті. Маусым айының басында қайта каржыландыру ставкасы 16% - 14%
дейін қысқарды, келешекте нақты сектор субьекілсрі үшін берілетін несие
ставкасының төмендеуі күтілуде.
Шаруашылық субьектілерімен және халықпен аз мерзімде қайтарылмаған
несиенің экономикадағы несиелердің жалпы көлемінен салмақ үлесі мамыр
айында 5,4% - 5,2% дейін төмендедi. 2004 ж маусым айында нақты сектор
субьектілерін несиелсу процесінде банктсрдің айтарлықтай белсенділігі
анықталды. Банктердің Экономикадағы несиесінің жалпы көлемі маусым айының
аяғында осы айға 9,4% көбейіп 184,3 млрд. теңгсні құрады (2003 жылдың май
айында максималды осу).
Күтілмегендей, қайта қаржыландыру ставкасының және міндетті
резервтендіру нормасының Үлттық банкпен төмендетілуі несие бойынша ставка
деңгейінің төмендеуіне әсер етті.
Теңгеде берілген несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемесінің орташа
деңгейі маусымда 19,7%-тен 18,9%-ке дейін төмендеді.
Банктердің несиелік портфелі сапасының жақсаруы яғни шаруашылық
субьектілерімен және халықпен мерзімінде қайтарылмаған несиелердің
экономикадағы несие көлеміндегі үлес салмағы бір айда 5,2% - 46,2% ке дейін
төмендеді.
Көптеген банктердің ресурстық базасының өсуіне байланысты олардың
несиесінің белсенділігі айтарлықтай жоғарғы деңгейде болып отыр.
Қазан айында экономикаға несиесінің жалпы көлемі 6,6% ке
ұлғайды және 233,2 млрд. тенгені курады. (1,6 млрд. долл. жоғары) Осы
жылдың басында экономикаға банк несиесі 56,7% ке өсті немесе 84,4 млрд.
теңгені күрады.
Қазанда ұлттық валютада берілген несие көлемі 4,3% ке ұлғайды және 108,5
млрд. теңгені, ал шетел валютасында берілген несиелер 8,7% ке өсіп, 124,7
млрд теңгені күрады.(874 млн. долл.)
2004 жылдың шілдесінде банктің инвестициялық белсенділігініц өсуі
байқалады П май айында берілген несиелер 61,8 млрд. теңгені құрады.
Нәтижесінде экономикаға банк несиесінің жалпы көлемі 4,4% - ке өсті,
немесе 339,9 млрд. теңгені құрады. Сонымен, банктің барлық активінің 60%
жуығы экономиканың нақты секторын несиелеуге жүмылдырылған. Мерзімі бойынша
несиелердің құрылымы өзгеріссіз болып отыр орта және ұзақ мерзімді
несиелердің үлес салмағы 49,6% ті қурады.Жалны бір айда банктің орта және
ұзақ мерзімді несиелері 4,5% тен 168,7 млрд. теңгеге дейін өскенін, ол
қысқа мерзімді несиелері 4,4% 171,1 млрд. теңгеге дейін өскенiн көрсетіп
отыр.
Мамыр айында шағын кәсіпкерлік субьектілеріне 14,1 млрд. теңге
көлемінде несие берілген. Бір айда шағын кәсіпкерлік
субектілеріне берілген несие 5,4% тен 81,4% млрд. теңгеге дейін өскенін
көрсетеді. Банктердің ресурстық базасының жылдам темппен өсуі
жағдайында, олардың экономиканың нақты секторына берген несиесінің көлемі
де өсті.
Банктер шілде айында 105,4 млрд. теңге көлемінде несие берді. (бұл осы
жыл басындағы ең жоғаргы көрсеткіш) Нәтижеде банктің экономикаға жалпы
көлемі 3,8% тен (жыл басынан 43,7% ке) 396,9 млрд. теңгені құрады.
Жалпы алғанда осы айда банктің берген орта және ұзақ мерзімді несиесі
9,8% тен 203,4 млрд. теңгеге дейін өсті, яғни қысқа мерзімді несиелері
193,5 млрд. теңгені кұрап, 1,9% ке дейін төмендеді. Осы айда кіші
кәсіпкерлік субьектілеріне берілген жалпы несие көлемі 21,6 млрд. теңгеге
өсті. (29,0%)
Ескеретін жағдай, осы жылдың тамыз айында 92,0 млрд. теңге соммасында
иесие берілді. Нәтижесінде, банктің экономикаға жалпы несие көлемі 3,9%)
тен 4145 млрд. тенгеге (48 млрд. долл.) өстІ. Осы айда банктің орта және
үзақ мерзімді несиелері 2,2% тен 207,9 млрд. теңгеге дейін, ал қысқа
мерзімді несиесі (5,8% ке) 204,6 млрд. теңгені құрап, 5,8% ке өсті. Осындай
жағдайда, орта және ұзақ мерзімді несиелердің экономикадағы несиелердің
жалпы көлеміндегі үлес салмағы 50,4% ті құрады.
Ал шағын кәсіпкерлік субьектілеріне берілген несие көлемі 21,1 млрд
теңге болды. Заңды тұлғаларға теңгеде берілген несие бойынша сыйақының
орташа мөлшерлемесі тамыз айында шілдемен салыстырғанда 16,5% тен 17,1% ке
дейін өсті.
Ресурстық базасының айтарлықтай өсуіне байланысты банктердің экономика
секторларын жоғарғы темппен несиелеуі жалғасуда. Банктердің қыркүйек айында
81,8 млрд теңге көлемінде несие берді. Нәтнжесінде несиелердің экоңомикаға
жалпы көлемі 2,9%-тен 424,7 млрд теңгеге дейiн өстi
Осы айда банктің орта және ұзақ мерзімді несиелері 4,8% тен 217,8
млрд. теңгеге дейін өсті, ал қысқа мерзімді несиелері 206,9 млрд. теңгені
құрап 1,1% ке өсті.
Экономикадағы орта және ұзақ мерзімді несиелердің экономикадағы жалпы
несие көлеміндегі үлес салмағы 50,4% тен 51,3% ке дейін өсті. Ал шағын
кәсіпкерлік субьектілеріне қыркүйек айында 19,3 млрд теңге несие берілді.
Заңды түлғаларға берілген несие бойынша орташа өлшемді сыйақы
мөлшерлемесі онша өзгермеген (17,1% тен 17,8% ке дейін) ал жеке тұлғалар
бойынша 25,5% тен 24,2% ке дейін төмендеді. Меншікті және тартылған
құралдар есебінен банктің базасының өсуі жағдайында олардың актив көлемі
ұлғайды. 2004 жылдың 27 қазан айында, Осы жылдың казан айында банктер 104,1
млрд. теңге көлемінде жаңа несиелер берді, қыркүйек айымен салыстырғанда
27,3% ке көп. Нәтижесінде бакнтің экономика несиесінің жалпы көлемі 433,6
млрд. теңгені күрады (2,9 млрд долл) 2,1% ке көбейген. Орта және үзақ
мерзімді несиелері осы айда 3,3% тен 224,9 млрд. теңгеге дейін, ол қысқа
мерзімді несие 208,7 млрд теңгені кұрап 0,9% ке өсті.
Ал шағын кәсіпкерлік субьектілеріне 22,1 млрд. теңге көлемінде жаңа
несиелер берілді. 2004 жылдың 11 айында банктің экономика несиесінің көлемі
66.4% тен 459,5 млрд. теңгеге дейін өсті.
Банктің несиелік портфелі құрылымыньң өзгеруі қысқа мерзімдегі
қарағанда орта және ұзақ мерзімді несиелердің өсуімен анықталады. 2004
жылдың 11 орта және ұзақ мерзімді несиелер 236,9 млрд теңгені құрап 78,1%
ке өсті, ал қысқа мерзімді несиелер - 222,6 млрд теңгені құрап 55,5% ке
үлғайды.Заңды тұлғаларға берілген теңгелік несислердің орташа өлшемдi
сыйақы мөлшерлемелері 18,8%. тен 16,3% ке дейін, ал заңды тұлғаларда - 27%
тен 24,1% ке дейін төмендедІ.
Ыңғайлы макроэкоиомикалық жағдайында депозиттік базаның айтарлықтай
өсуiне байланысты банктер несие шартындағы қызметін арттырды.
2004 жылғы банктің экономикаға несие көлемі 77% тен 489,8 млрд
теңгеге дейін өсті. Бұл жағдай банктің барлық активтерініц 60% ке жуығы
экономиканың нақты секторын несиелеуге бағыттағандығын көрсетеді.
2004 жылда орта және ұзақ мерзімді несиелердің үлес салмағы 48,2% тен
50,8%-ке дейін болды.
Банктің несие нарығындағы негізгі қарыз алушылары болып корпоративтік
клиенттер - кәсіпорын және ұйым табылғандықтан,
корпоративтік клиенттерге берген несиенің үлес салмағы экономикадағы
несиеніц жалпы көлемінен 94,7% тен 93,7% ке төмендеді, ал заңды
түлғаларда берілген несие 5,3% тен 6,3% ке өсті.
2005 жылдың наурызында банктің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне
берген несиесі 122 млрд теңгені құрап 64,3% ке өсті. Заңды түлғаларға
берілген несие бойынша орташа өлшемді сыйақы мөлшерлемесі 18,8% тен
15,4% ке дейін, ал жеке тұлғалар бойынша- 27% тен 24,5% ке дейін
төмендегенін көрсетті.
Орта және ұзақ мерзімді несиесі 4,6% тен 260,1 млрд теңгеге дейін
өсіп, ал қысқа мерзiмдi несиелері 229 млрд теңгені құрап 5% ке төмендеді.
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берген несиесі 0,1% ке төмендеп 121,9 млрд
теңгені құрады.
Әлемнің қаржы нарығындағы қолайлы коньюнктура және еліміздегі тұрақты
макроэкономикалық жағдай Казкоммерцбанктің кызметіне аз әсерін тигізді.
Қаржы жылының нәтижесі бойынша Банк Қазақстандағы ең алдыңғы қатарлы
жағдайды сақтап қальш отыр. Банк бұрынғысынша капиталының мөлшері бойынша
ең үлкен болып саналады. (банк жүйесініц капиталынан 16%), активтер көлемі
(21% барлық банк активтерінен) және клиенттерге ссуда беру көлемі бойынша
(барлық банктер берген ссудалардың 24%) ААҚ Қазкоммсрцбанк қызметін тұрақты
кеңейтуге бағытталған агрессивті несиелік саясатын жүргізеді.
Клиенттік базасының айтарлықтай өсуімен катар экономиканың келесі
секторларын несиелеу мүмкіндігі туды; мұнай және газ, тасымал және
байланыс, тамақ өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы.
Банк ірі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz