Қиял турлы жалпы түсінік

Жоспар:

1. Кіріспе.
11. Негізгі бөлім.
а)Қиял турлы жалпы түсінік.
б)Қиялдың физиологиялық негіздері.
111. Қорытынды.

Кіріспе.

Адам санасындағы бейнелер бұрын қабылданған заттар мен құбылыстарды ғана қамтып қоймайды. Бейнелер мазмұныны ешқашан тікелей қабылдабнбаған, мысалы, тарих тұңғиығындағы немесе ұзақ болашақтағы суреттемелер; көріп, білмеген, тіпті болуы мүмкін емес оқиғалар, көрмеген мақұлықтр – енуі мүмкін. Күнделікті өмірдегі қиял не фантазия мәні ғылымдағы осы сөздермен берілетін ұғымдардан басқашалау. Тұрмыста біз шындыққа сай келмейтін, практикалық маңыз- мағынаға ие болмағанның бәрін қиял не фантазия деп атай саламыз. Ал, шынында, қиял әрқандай шығармашылық іс-әрекеттің негізі ретінде көркем-өнер, ғылыми және техникалық ой туындыларына арқау болумен мәдени өмірдің барша салаларында көрінеді. Қиял қандай түрде көрініс бермесін, (жеке адам қиялы, не ұжымдық қиял) өздік ерекшелігін жоймайды әрі тек әзіне тән ерекше мазмұнға ие. Қиял бейнелерінің естегі суреттемелерден негізгі айырмашылығы – олардың нақты болмысқа байланысты қатынасынан туындайды. Ес бейнелері-өткен тәжірибиенің қайта жаңғыруы, сондықтанда да естің негізгі қызметі өткен тәжірибие нәтижелерін мүмкіндігінше өзгермеген формада сақтау, ал қиял процесінде қай бейне болмасын, өзгеріске түседі, осынысымен де қиял әрқандай шығармашылық ұмтылыстың міндетті шартын құрайды.
Қиялдың алдағы іс-әрекет өнімін болжстыруға мүмкіндік ашуы адамның еңбекке деген құлшынысына, мақсатқа жетудегіынта-жігеріне қосымш қуат қосады.
Кейде фантазия кері ықпал да жасауы мүмкін. Алдағы кккккүтілген жағымсыз жағдайлар немесе қауіп-қатер мен бақытсыздықтар адамды күшті күйзеліске тап қылып, оны нақты оқиғаға сай келмейтін, шектен тыс, орынсыз қимыл - әрекетке келтіреді. Мұның дәлелі – кенеттен болған өрт кезінде кей адамдар көрініп тұрған комекті шыдммен күтудің орнына көп қабат үйлердің жоғарғы қабаттарынан өзін тастап, мерт болғаны.
Қиял дүниені жалпылай және жанама танытатын, ұғымдық мазмұнды негіз еткен ойлаудан ерекшеленеді, себебі ол жарқын елестер түрінде көрініп, нақты бейнелі формада жасалады. Қиялда түзілетін нақты, дәл бейнелерде көбіне заттық болмыстан алшақ теориялық ойлар ашылып отырады. әрбір қаламгер, суреткер шығармашылық еңбегінде өз ойын басқаларға дерексізденген ұғымдармен емес, нақ бейнелермен түсіндіруге тырысады. Мұның дәлелі тымсал, ертегі мақал-мәтелдер, әрқандай көркем өнер туындысында біз көрнекі бейнемен ашылатын негізгі ой, идеяны іздестіретініміз табиғи нәрсе.
Қиялға тән және бір ерекше белгі – оның бастау деректері толық әрі дәл талдауға келмейтін, мазмұны өте күмілжі жағдайларды болжастыруда қолданылуы.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Т. Тәжібаев «Жалпы психология» Алматы, 1993 ж.
2. С. Бап - баба «Жалпы психология» Алматы, 2003 ж.
3. Алдамұратов Ә. «Жалпы психология» Алматы, 1993 ж.