«Ресей және кеңес мемлекетінің тарихы» пәнінен оқу-әдістемелік кешен
1. КІРІСПЕ
Пәннің қысқаша сипаттамасы.Ресей қазіргі таңда дүниежүзіндегі ең үлкен мемлекет болып табылады. Байырғы тарихында ірі держава болған Ресей осы кезге дейін көптеген елдерге ықпалын тигізуде. Ресейдің біздің елімізбен қазіргі таңда байланыстарымыз мол. Шекарамыз ұзына бойы созылған. Тәуелсіздігімізді алғаннан бері Ресеймен әлеуметтік-саяси және экономикалық мәселеде қарым-қатынасымыз зор. Сонымен қатар Ресейдің тарихы көптеген елдермен байланысы болған. Көптеген оқиғалар осы Ресей тарихымен байланысты. Мысалы, ХІІІғ. моңғол-татар шапқыншылығы, ХІХғ. басындағы Наполеон соғыстары, І-ші және ІІ-ші дүниежүзілік соғыстар, «қырғиқабақ соғысы» т.б. қандай окиға боблмасын Ресей басты роль атқарған. Ресей тарихы Сталиннің тоталитаризм, Хрущевтің «жылулық», Брежневтің «тоқырау», Горбачевтің «қайта құру» саясаттарын көріп келеді. Әсіресе соңғы оқиғаларда тек қана біздің еліміз емес сонымен қатар бірнеше елдер өзінің тәуелсіздігіне қол жеткізді. Сондықтан да біз үшін Ресей тарихы қажет және маңызы зор.
Басқа пәндермен байланысы:Ресей ірі державаға айналуы I Петрмен байланысты. Осы кезден бастап, Ресей Европада өзінің орнын ала бастады. Шет елдер Ресейді танып, қарым-қатынасын жақсартқан. Ресей тарихы тікелей «Европа мен Америка елдерінің тарихы» және «Азия мен Африка елдерінің тарихы» мен байланысты, өйткені Ресейдің елдің территориясы екі континентте (Европа мен Америка) орналасқан. Тура солай біздің елімізбен де тарихи байланыстары мол.
Студенттерге қойылатын талап:Әрбір студент Ресей және Кеңес мемлекеттерінің тарихын оқу барысында осы елде болған оқиғаларды жан-жақтан қарастырып, басқа елдермен салыстыра келе талдау жасауды білу керек. Сонымен қатар Ресей тарихындағы әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайын басқа елдерменен байланысын анықтауға тиіс.
Пререквизиттер: орта мектепте өтілген тарих курсын игеру және жетілдіру.
Постреквизиттер: Дүние жүзі мемлекеттерінің коғамдық дамуындагы Ресей және Кеңес тарихының қоғамның саяси-әлеуметтік, экономикалық даму үрдістерінін өзіндік ерекшеліктері мен сабақтастығын оқып білу, өзіндік көз-қарастар мен ой-пікірлер қалыптастыру.
Бақылау жұмысы - машықтану сабағында өткізіледі. Өткізу уақыты 20 минут. Бақылау жүмысы теориялық негізінде алдын ала талданған, тақырыпшалар бойынша жазылады.
Эссе - берілген тақырыптар бойынша білімгердің үққан білімдерінің тұжырымдарын беруі.
Коллоквиум - өтілген тақырыптардың теориялық материалын сіздің с±раққа жауап тапсыруыңыздан тұрады. Коллоквиум ауызша түрде әрбір тараудың соңында өткізіледі.
Тақырыптық тесттер - әрбір тараудан соң қадылданады. М±нда сүрақтың берілген бес жауабынан дүрыс жауапты табуыңыз қажет.
Қортынды бақылау - емтихан жазбаша түрде тапсырылады. Билет теориялық сүрақтан және бір есептен қүралады.
Әр лекция сабағында өтілген лекция тақырыбы өзара байланысты фронтальді сүраулар мен глоссарий жүмыстары негізінде қарастырылған.
Глоссарий - арнайы терминдердің сөздігі (ол алдын ала жазылып қойылуы тиіс)
Әрбір практика сабағында (семинар) алғашқы 5-10 минут аралығында қысқаша түрде тест қарастырылады.
Қысқаша тест алдындағы лекция немесе үй тапсырмасы бойынша сұрақтарда дайындалады.
Пәннің қысқаша сипаттамасы.Ресей қазіргі таңда дүниежүзіндегі ең үлкен мемлекет болып табылады. Байырғы тарихында ірі держава болған Ресей осы кезге дейін көптеген елдерге ықпалын тигізуде. Ресейдің біздің елімізбен қазіргі таңда байланыстарымыз мол. Шекарамыз ұзына бойы созылған. Тәуелсіздігімізді алғаннан бері Ресеймен әлеуметтік-саяси және экономикалық мәселеде қарым-қатынасымыз зор. Сонымен қатар Ресейдің тарихы көптеген елдермен байланысы болған. Көптеген оқиғалар осы Ресей тарихымен байланысты. Мысалы, ХІІІғ. моңғол-татар шапқыншылығы, ХІХғ. басындағы Наполеон соғыстары, І-ші және ІІ-ші дүниежүзілік соғыстар, «қырғиқабақ соғысы» т.б. қандай окиға боблмасын Ресей басты роль атқарған. Ресей тарихы Сталиннің тоталитаризм, Хрущевтің «жылулық», Брежневтің «тоқырау», Горбачевтің «қайта құру» саясаттарын көріп келеді. Әсіресе соңғы оқиғаларда тек қана біздің еліміз емес сонымен қатар бірнеше елдер өзінің тәуелсіздігіне қол жеткізді. Сондықтан да біз үшін Ресей тарихы қажет және маңызы зор.
Басқа пәндермен байланысы:Ресей ірі державаға айналуы I Петрмен байланысты. Осы кезден бастап, Ресей Европада өзінің орнын ала бастады. Шет елдер Ресейді танып, қарым-қатынасын жақсартқан. Ресей тарихы тікелей «Европа мен Америка елдерінің тарихы» және «Азия мен Африка елдерінің тарихы» мен байланысты, өйткені Ресейдің елдің территориясы екі континентте (Европа мен Америка) орналасқан. Тура солай біздің елімізбен де тарихи байланыстары мол.
Студенттерге қойылатын талап:Әрбір студент Ресей және Кеңес мемлекеттерінің тарихын оқу барысында осы елде болған оқиғаларды жан-жақтан қарастырып, басқа елдермен салыстыра келе талдау жасауды білу керек. Сонымен қатар Ресей тарихындағы әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайын басқа елдерменен байланысын анықтауға тиіс.
Пререквизиттер: орта мектепте өтілген тарих курсын игеру және жетілдіру.
Постреквизиттер: Дүние жүзі мемлекеттерінің коғамдық дамуындагы Ресей және Кеңес тарихының қоғамның саяси-әлеуметтік, экономикалық даму үрдістерінін өзіндік ерекшеліктері мен сабақтастығын оқып білу, өзіндік көз-қарастар мен ой-пікірлер қалыптастыру.
Бақылау жұмысы - машықтану сабағында өткізіледі. Өткізу уақыты 20 минут. Бақылау жүмысы теориялық негізінде алдын ала талданған, тақырыпшалар бойынша жазылады.
Эссе - берілген тақырыптар бойынша білімгердің үққан білімдерінің тұжырымдарын беруі.
Коллоквиум - өтілген тақырыптардың теориялық материалын сіздің с±раққа жауап тапсыруыңыздан тұрады. Коллоквиум ауызша түрде әрбір тараудың соңында өткізіледі.
Тақырыптық тесттер - әрбір тараудан соң қадылданады. М±нда сүрақтың берілген бес жауабынан дүрыс жауапты табуыңыз қажет.
Қортынды бақылау - емтихан жазбаша түрде тапсырылады. Билет теориялық сүрақтан және бір есептен қүралады.
Әр лекция сабағында өтілген лекция тақырыбы өзара байланысты фронтальді сүраулар мен глоссарий жүмыстары негізінде қарастырылған.
Глоссарий - арнайы терминдердің сөздігі (ол алдын ала жазылып қойылуы тиіс)
Әрбір практика сабағында (семинар) алғашқы 5-10 минут аралығында қысқаша түрде тест қарастырылады.
Қысқаша тест алдындағы лекция немесе үй тапсырмасы бойынша сұрақтарда дайындалады.
7. ОҚУЛЫҚТАР МЕН WE В САЙТТАР ТІЗІМІ
Негізгі:
1.Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
2. Берхин И.Б. История СССР (1917-1964) М., 1966.
3. Исторические портреты «Россия на рубеже веков». М., 1991.
4. Историки спорят (тринадцать бесед). М., 1988.
5. Феликс Медведев. После России. М., 1992.
6. Канун и начало войны. Документы и материалы. Л.,1991.
7. Кузнецов И.В. История СССР. М., 1971.
8. Внешняя политика России в конње XIX - начала XX веков. М.,1982.
9. История СССР. М.,1960.
10. Черменский Е.Д. История СССР. М.,1965.
11. История СССР. М.,1967. Т.1,2.
12. Калинин М.И. Статьи и речи. М., 1975.
13. Краткая история СССР. М., 1972.
14. Дробижева В.З. Сборник документов по истории СССР. М.,1981.
15. Главацкий М.Е. Россия, которую мы не знали. Челябинск, 1995.
16. Артемов Н.Е. История СССР. М.,1982.
17. Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
18. Октябрьская революция 1917. М.,1987.
19. Лельчук В.С. Историки спорят. М.,1988.
20. Верт Н. История советского государства в 1900-1991г.г. М.,1992.
21. Набоков В. Временное правительство. М., 1991.
22. Алахвердов Г.Г., Кузьмин Н.Ф., Рыбаков М.В., Спирин Л.М., Шаталин Н.Н. Краткая история
23. Гражданской войны в СССР. М., 1960.
24. Лехович Д. Белые против красных. М., 1977.
25. Историки спорят (тринадцать бесед). М., 1988.
26. Феофанов Ю. Бремя власти. М., 1990.
27. Кузнецова Н.А., Кулагина Л.М. Из истории советского востоковедения (1917-1967). М., 1970.
28. Индустриализањия СССР. 1938-1941. Документы и материалы. М., 1973.
29. Родина Советская. М., 1987.
30. История СССР: эпоха социализма. М., 1985.
Қосымша:
31. История и социализм. М., 1991.
32. Канун и начало войны. Документы и материалы. Л.,1991.
33. Кузнецов И.В. История СССР. М., 1971.
34. Дмитриев С.С. Хрестоматия по истории СССР. М.,1948.
35. Черменский Е.Д. История СССР. М.,1965.
36. История СССР. М.,1967. Т.1,2.
37. Артемов Н.Е. История СССР. М.,1982.
38. Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
39. Лельчук В.С. Историки спорят. М.,1988.
40. Верт Н. История советского государства в 1900-1991г.г. М.,1992.
41. Индустриализањия СССР. Документы и материалы 1938-1941г.г. М., 1973.
42. Мавродин В.В. История СССР. М.,1979. ч.1,2.
43. Истомин В.Г. Общественно-политическая жизнь крестьянства Сибири (1959-1975). М., 1979.
44. СССР и Индия. М.,1987.
45. СССР и арабские страны (1917-1960). М., 1961.
46. Волков Ф.Д. Взлет и падение Сталина. М.,1992.
47. Барсенков А.С. Советская историческая наука в послевоенные годы (1945-1955). М., 1988.
48. История Великой Отечественной войны Советского Союза (1941-1945). М., 1960.
49. Сиполс В.Я. На пути к великой победе. М.,1985.
50. В тылу и на фронте. М., 1984.
51. Деборин Т.А., Тельпуховский Б.С. Итоги и уроки Великой Отечественной войны. М.,1970.
52. Говорят погибшие герои. М., 1986.
53. Советско-французские отношения во время Великой Отечественной войны (1941-1945).В двух томах. М.,1983.
54. Самсонов А.М. Крах фашистской агрессии (1939-1945). М., 1975.
55. Жилин П.А. Великая Отечественная война. М., 1973.
56. Шарипов А. Операция продолжается М.,1976.
Негізгі:
1.Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
2. Берхин И.Б. История СССР (1917-1964) М., 1966.
3. Исторические портреты «Россия на рубеже веков». М., 1991.
4. Историки спорят (тринадцать бесед). М., 1988.
5. Феликс Медведев. После России. М., 1992.
6. Канун и начало войны. Документы и материалы. Л.,1991.
7. Кузнецов И.В. История СССР. М., 1971.
8. Внешняя политика России в конње XIX - начала XX веков. М.,1982.
9. История СССР. М.,1960.
10. Черменский Е.Д. История СССР. М.,1965.
11. История СССР. М.,1967. Т.1,2.
12. Калинин М.И. Статьи и речи. М., 1975.
13. Краткая история СССР. М., 1972.
14. Дробижева В.З. Сборник документов по истории СССР. М.,1981.
15. Главацкий М.Е. Россия, которую мы не знали. Челябинск, 1995.
16. Артемов Н.Е. История СССР. М.,1982.
17. Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
18. Октябрьская революция 1917. М.,1987.
19. Лельчук В.С. Историки спорят. М.,1988.
20. Верт Н. История советского государства в 1900-1991г.г. М.,1992.
21. Набоков В. Временное правительство. М., 1991.
22. Алахвердов Г.Г., Кузьмин Н.Ф., Рыбаков М.В., Спирин Л.М., Шаталин Н.Н. Краткая история
23. Гражданской войны в СССР. М., 1960.
24. Лехович Д. Белые против красных. М., 1977.
25. Историки спорят (тринадцать бесед). М., 1988.
26. Феофанов Ю. Бремя власти. М., 1990.
27. Кузнецова Н.А., Кулагина Л.М. Из истории советского востоковедения (1917-1967). М., 1970.
28. Индустриализањия СССР. 1938-1941. Документы и материалы. М., 1973.
29. Родина Советская. М., 1987.
30. История СССР: эпоха социализма. М., 1985.
Қосымша:
31. История и социализм. М., 1991.
32. Канун и начало войны. Документы и материалы. Л.,1991.
33. Кузнецов И.В. История СССР. М., 1971.
34. Дмитриев С.С. Хрестоматия по истории СССР. М.,1948.
35. Черменский Е.Д. История СССР. М.,1965.
36. История СССР. М.,1967. Т.1,2.
37. Артемов Н.Е. История СССР. М.,1982.
38. Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
39. Лельчук В.С. Историки спорят. М.,1988.
40. Верт Н. История советского государства в 1900-1991г.г. М.,1992.
41. Индустриализањия СССР. Документы и материалы 1938-1941г.г. М., 1973.
42. Мавродин В.В. История СССР. М.,1979. ч.1,2.
43. Истомин В.Г. Общественно-политическая жизнь крестьянства Сибири (1959-1975). М., 1979.
44. СССР и Индия. М.,1987.
45. СССР и арабские страны (1917-1960). М., 1961.
46. Волков Ф.Д. Взлет и падение Сталина. М.,1992.
47. Барсенков А.С. Советская историческая наука в послевоенные годы (1945-1955). М., 1988.
48. История Великой Отечественной войны Советского Союза (1941-1945). М., 1960.
49. Сиполс В.Я. На пути к великой победе. М.,1985.
50. В тылу и на фронте. М., 1984.
51. Деборин Т.А., Тельпуховский Б.С. Итоги и уроки Великой Отечественной войны. М.,1970.
52. Говорят погибшие герои. М., 1986.
53. Советско-французские отношения во время Великой Отечественной войны (1941-1945).В двух томах. М.,1983.
54. Самсонов А.М. Крах фашистской агрессии (1939-1945). М., 1975.
55. Жилин П.А. Великая Отечественная война. М., 1973.
56. Шарипов А. Операция продолжается М.,1976.
Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ-ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ЖАЛПЫ ТАРИХ КАФЕДРАСЫ
БЕКІТЕМІН
ХҚТУ Оқу-әдістемелік ісі
жөніндегі
вице-президенті, техн.ғ.д.,
профессор
__________
С.Қ.Тұртабаев
2012 ж.
Ресей және Кеңес мемлекетінің тарихы пәнінен
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
Мамандыќ аты, шифры: 050114 -Тарих
Оќу формасы: к‰ндізгі
Курс: 3
Ү-сем Ү1-сем Барлыѓы:
Кредит саны: 2
2
Саѓат саны: 90
90
Лекция: 15
15
Семинар: 15
15
Лабораториялыќ:
ОБС¤Ж: 30
30
С¤Ж: 30
30
Аралыќ баќылау (АБ) 2
2
Ќорытынды баќылау: емтихан
емтихан
Оқу-әдістемелік кешенді ќ±рыстырѓан: аѓа оќытушы М.Салғараев
Мекен жайы, тел жєне E-mail:Түркістан қ. Үшқоңыр №5. ұялы тел.:8777 884 95
95
Кафедрадаѓы ж±мыс уаќыты: 9.00-17.00
С¤Ж ќабылдау к‰ндер, уаќыты жєне ќабылдау орны: Сәрсенбі 202- аудитория
Т‰ркістан-2012
Оқу-әдістемелік кешен Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінде бекітілген
пєнніњ оќу баѓдарламасы негізінде дайындалѓан.
Оқу-әдістемелік кешенді құрастырған: аѓа оќытушы М.Салғараев
Оқу-әдістемелік кешен кафедраның № 1 “ 01 ” қыркүйек 2012 ж.
мєжілісінде ќаралды.
Кафедра меңгерушісі: т.ғ.к., доцент________________________Э.Зұл пыхарова
Факультет Әдістемелік Кеңесінің № 1 “ 03 ” қыркүйек 2012 ж.
мәжілісінде бекітілді.
Кеңес төрайымы: п.ғ.к., доцент__________________Ү.Мелдебеко ва
КІРІСПЕ
Пәннің қысқаша сипаттамасы.Ресей қазіргі таңда дүниежүзіндегі ең үлкен
мемлекет болып табылады. Байырғы тарихында ірі держава болған Ресей осы
кезге дейін көптеген елдерге ықпалын тигізуде. Ресейдің біздің елімізбен
қазіргі таңда байланыстарымыз мол. Шекарамыз ұзына бойы созылған.
Тәуелсіздігімізді алғаннан бері Ресеймен әлеуметтік-саяси және экономикалық
мәселеде қарым-қатынасымыз зор. Сонымен қатар Ресейдің тарихы көптеген
елдермен байланысы болған. Көптеген оқиғалар осы Ресей тарихымен
байланысты. Мысалы, ХІІІғ. моңғол-татар шапқыншылығы, ХІХғ. басындағы
Наполеон соғыстары, І-ші және ІІ-ші дүниежүзілік соғыстар, қырғиқабақ
соғысы т.б. қандай окиға боблмасын Ресей басты роль атқарған. Ресей тарихы
Сталиннің тоталитаризм, Хрущевтің жылулық, Брежневтің тоқырау,
Горбачевтің қайта құру саясаттарын көріп келеді. Әсіресе соңғы оқиғаларда
тек қана біздің еліміз емес сонымен қатар бірнеше елдер өзінің
тәуелсіздігіне қол жеткізді. Сондықтан да біз үшін Ресей тарихы қажет және
маңызы зор.
Басқа пәндермен байланысы:Ресей ірі державаға айналуы I Петрмен байланысты.
Осы кезден бастап, Ресей Европада өзінің орнын ала бастады. Шет елдер
Ресейді танып, қарым-қатынасын жақсартқан. Ресей тарихы тікелей Европа мен
Америка елдерінің тарихы және Азия мен Африка елдерінің тарихы мен
байланысты, өйткені Ресейдің елдің территориясы екі континентте (Европа мен
Америка) орналасқан. Тура солай біздің елімізбен де тарихи байланыстары
мол.
Студенттерге қойылатын талап:Әрбір студент Ресей және Кеңес мемлекеттерінің
тарихын оқу барысында осы елде болған оқиғаларды жан-жақтан қарастырып,
басқа елдермен салыстыра келе талдау жасауды білу керек. Сонымен қатар
Ресей тарихындағы әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайын басқа
елдерменен байланысын анықтауға тиіс.
Пререквизиттер: орта мектепте өтілген тарих курсын игеру және жетілдіру.
Постреквизиттер: Дүние жүзі мемлекеттерінің коғамдық дамуындагы Ресей және
Кеңес тарихының қоғамның саяси-әлеуметтік, экономикалық даму үрдістерінін
өзіндік ерекшеліктері мен сабақтастығын оқып білу, өзіндік көз-қарастар мен
ой-пікірлер қалыптастыру.
Бақылау жұмысы - машықтану сабағында өткізіледі. Өткізу уақыты 20 минут.
Бақылау жүмысы теориялық негізінде алдын ала талданған, тақырыпшалар
бойынша жазылады.
Эссе - берілген тақырыптар бойынша білімгердің үққан білімдерінің
тұжырымдарын беруі.
Коллоквиум - өтілген тақырыптардың теориялық материалын сіздің с±раққа
жауап тапсыруыңыздан тұрады. Коллоквиум ауызша түрде әрбір тараудың соңында
өткізіледі.
Тақырыптық тесттер - әрбір тараудан соң қадылданады. М±нда сүрақтың
берілген бес жауабынан дүрыс жауапты табуыңыз қажет.
Қортынды бақылау - емтихан жазбаша түрде тапсырылады. Билет теориялық
сүрақтан және бір есептен қүралады.
Әр лекция сабағында өтілген лекция тақырыбы өзара байланысты
фронтальді сүраулар мен глоссарий жүмыстары негізінде қарастырылған.
Глоссарий - арнайы терминдердің сөздігі (ол алдын ала жазылып қойылуы
тиіс)
Әрбір практика сабағында (семинар) алғашқы 5-10 минут аралығында
қысқаша түрде тест қарастырылады.
Қысқаша тест алдындағы лекция немесе үй тапсырмасы бойынша сұрақтарда
дайындалады.
2. Ж±мыс оќу жоспарынан кµшiрме
№ Семестрi Аудиториялыќ сабаќтар Аудиториядан тыс
сабаќтар
Лек. Пр. СабаќСем. Лаб. СО¤Ж С¤Ж
Саб.
1 Ү семестр реті 15 - 15 - 30 30
3 Барлыѓы 15 - 15 - 30 30
3.Лекцияныњ күнтізбелік-тақырыптық жоспары
№ Лекция тақырыбы жєне оныњ жоспары Кредит,Єдебиеттер
к‰ні саѓат
саны
1 2 3 4 5
1 Х-ғ. ІІ-жарт. және ХІІғ. бас. кезіндегі 1 1,2,3,4,5,6
Русь
1. Ірі жекеменшік жерлердің пайда болуы.
2. Русь қалаларында қолөнер және
сауданың дамуы.
2 XIII ғ. Ресейдің басқыншыларға қарсы 1 22,23,24,27,28
күресі.
1. Батый ханның Русь жеріне
шапқыншылығы.
2. Русьтің Алтын Ордаға тәуелді болуы.
3. Русьтің солтүстік-батыстағы
швед-неміс рыцарларына қарсы күресі.
3 ХІІІ-ХІҮ ғғ. Русь. 1 31,35,38,56
1. Саяси үстемдік үшін күрес.
2. Москва княздігінің саясаты. Иван
Калита.
3.Орыс территорияларының Москва мемлекетіне
бірігуі.
4.Куликова шайқасы және ерекшелігі.
4 ХҮІІІ ғ. I Петрдің қайта қүрулары. 11,6,34,56
1. I Петрдің өкімет басына келуі
кезіндегі Ресейдің саяси өмірі.
2. Петрдің жүргізген реформалары.
3. Петрдің сыртқы саясаты. Европаға
терезе.
5 XIX ғ. Ресейдің сыртқы саясаты. 1 1,2,3,4,5,6
1. I Алексанндрдің сыртқы саясаты.
2. Наполендық Франњия мен Ресей
арасындағы соғыс. Бородино шайқасы.
3. Соғыстағы түбегейлі бетбұрыс.
4. Ресей армиясының жеңісі. Ресейдің
Европадағы азатетушілік миссиясы.
6 Ресей І-ші д.ж.соғ. жылдарында 1 1,2,3,4,5,6,7,
1. Ресейдің І-ші империалистік соғысқа 8
кіруі
2. Ресейдегі саяси ішкіжағдай.
3. 1914-1915 жж Шығыс майданы
4. Ресейдің соғыстан шығуы.
5. Брусилов бетбүрысы.
7 КСРО халық шаруашылыгын қалпына келтіру 1 1,2,3,4,5,6,7
жылдарында (1921-1925ж.ж.)
1. ЖЭС, және оның мањызы мен бағыты.
КСРО-ның қүрылуы.
3. Лениннің мұрасы.
8 КСРО ±жьшдастыру жылдарында 1 11,15,16,18,20
(1926-1929ж.ж.). ,29
Индустриализация және ұжымдастыру саясаты.
2. КСРО-ның ішкі саясаты. 30-шы ж. Саяси
репрессиялар.
3. КСРО П-ші д.ж. согыс қарсаңында.
4. 20-40ж.ж. мәдениеттің дамуы.
9 ¦лы Отан согысы (1941-1945ж.ж.). 1 14,18,19,22
1. Соғыстыњ басталуы. Барбаросса
жоспары.
2. Москва үшін соғыс.
3. ¦лы Отан согысы кезіндегі түбегейлі
бетбұрыс. Сталинград шайқасы.
4. Екінші майданнын ашылуы.
5. Германияның тізе бүгуі.
6. Империалистік Жапонияның талқандалуы.
10 Қырѓиқабақ соѓыс. 1 1,2,3,16,18,23
1. Қырғиқабақ соғыстың басталуы. ,25
2. У.Черчилльдің Фултондағы сөзі.
3.Трумэн доктринасы мен Маршалл жоспары.
4. Жаппай қаруланудың басталуы.
5. Герман мәселесі.
6. Мао және Сталин. Сталин және Тито.
7. Корей согысы.
11 Экономикалық реформалар. 1 1,2,3,4,5,6
1.Ауыл мәселесі.
2.Хрущевтің жіберген қателері.
3. Өнеркәсіп жағдайы.
4. Королев және Гагарин.
12 Жылулық жылдарындаѓы сыртқы саясат 1 22,23,24,27,28
жаѓдайы.
1. КСРО-ның шет елдермен қарым-қатынасы.
2. КСРО мен АҚШ.
3. Батыс Берлин айналасындағы дуал.
4. Кариб дағдарысы.
13 Сыртқы саясат. 1 31,35,38,56
1. КСРО-ның халықаралық жағдайы.
2. Бейбіі шілік бағдарлама.
3.КСРО-ның дүниежүзілік елдермен
қарым-қатынастың жақсаруы.
4.Қырғиқабақ соғыстын соңгы ошақтары.
14 Қайта қуру. 1 1,6,34,56
1. Кеңес үкіметі 80ж. ортасында.
2. М.С.Горбачевтің билікке келуі.
3. Қайта кұрудың басталуы мен себептері.
15 1991 жылгы август төңкерісі. 1 1,2,3,4,5,6
1. Төңкерістін бастамасы.
2. Төңкеріске қарсылық көрсету
қозғалысы.
3. Теңкерістің нәтижелері мен
маңыздылығы.
Барлығы 15
4. Практикалыќ (семинарлыќ) сабаќтың күнтізбелік-тақырыптық
жоспары
№ Кредит, Тапсыр.
к‰ні Сабаќтыњ саѓат санытексеру т‰рі
тақырыбы мен
жоспары
1. Ежелгі славяндар Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
2. Х-ғ. ІІ-жарт. және ХІІғ. бас. Картамен жұмыс Сєрсенбі 201 ауд.
кезіндегі Русь
3. XIII ғ. Ресейдің басқыншыларғаКарточка Сєрсенбі 201 ауд.
қарсы күресі. лармен жүмыс
.
4. ХІІІ-ХІҮ ғғ. Русь. Реферат Сєрсенбі 201 ауд.
5. ХҮІІІ ғ. I Петрдің қайта Глоссарий Сєрсенбі 201 ауд.
қүрулары. тапсырма
лары бойынша
6. XIX ғ. Ресейдің сыртқы Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
саясаты.
7. Ресей І-ші д.ж.соғ. жылдарындаТест тапсыр Сєрсенбі 201 ауд.
масы
8. КСРО халық шаруашылыгын Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
қалпына келтіру жылдарында
9. КСРО ±жьшдастыру жылдарында Ауызша айту Сєрсенбі 201 ауд.
(1926-1929ж.ж.).
10.¦лы Отан согысы Карта Сєрсенбі 201 ауд.
(1941-1945ж.ж.). мен жұмыс
11.Қырѓиқабақ соѓыс. Глоссарий Сєрсенбі 201 ауд.
және Тито. тапсырма
лары бойынша
12.Экономикалық реформалар. Тест тапсырма Сєрсенбі 201 ауд.
сы
13.Жылулық жылдарындаѓы сыртқы Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
саясат жаѓдайы.
14.Сыртқы саясат. Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
7. ОҚУЛЫҚТАР МЕН WE В САЙТТАР ТІЗІМІ
Негізгі:
1.Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
1. Берхин И.Б. История СССР (1917-1964) М., 1966.
2. Исторические портреты Россия на рубеже веков. М., 1991.
3. Историки спорят (тринадцать бесед). М., 1988.
4. Феликс Медведев. После России. М., 1992.
5. Канун и начало войны. Документы и материалы. Л.,1991.
6. Кузнецов И.В. История СССР. М., 1971.
7. Внешняя политика России в конње XIX - начала XX веков. М.,1982.
8. История СССР. М.,1960.
9. Черменский Е.Д. История СССР. М.,1965.
10. История СССР. М.,1967. Т.1,2.
11. Калинин М.И. Статьи и речи. М., 1975.
12. Краткая история СССР. М., 1972.
13. Дробижева В.З. Сборник документов по истории СССР. М.,1981.
14. Главацкий М.Е. Россия, которую мы не знали. Челябинск, 1995.
15. Артемов Н.Е. История СССР. М.,1982.
16. Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
17. Октябрьская революция 1917. М.,1987.
18. Лельчук В.С. Историки спорят. М.,1988.
19. Верт Н. История советского государства в 1900-1991г.г. М.,1992.
20. Набоков В. Временное правительство. М., 1991.
21. Алахвердов Г.Г., Кузьмин Н.Ф., Рыбаков М.В., Спирин Л.М., Шаталин Н.Н.
Краткая история
22. Гражданской войны в СССР. М., 1960.
23. Лехович Д. Белые против красных. М., 1977.
24. Историки спорят (тринадцать бесед). М., 1988.
25. Феофанов Ю. Бремя власти. М., 1990.
26. Кузнецова Н.А., Кулагина Л.М. Из истории советского востоковедения
(1917-1967). М., 1970.
27. Индустриализањия СССР. 1938-1941. Документы и материалы. М., 1973.
28. Родина Советская. М., 1987.
29. История СССР: эпоха социализма. М., 1985.
Қосымша:
30. История и социализм. М., 1991.
31. Канун и начало войны. Документы и материалы. Л.,1991.
32. Кузнецов И.В. История СССР. М., 1971.
33. Дмитриев С.С. Хрестоматия по истории СССР. М.,1948.
34. Черменский Е.Д. История СССР. М.,1965.
35. История СССР. М.,1967. Т.1,2.
36. Артемов Н.Е. История СССР. М.,1982.
37. Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
38. Лельчук В.С. Историки спорят. М.,1988.
39. Верт Н. История советского государства в 1900-1991г.г. М.,1992.
40. Индустриализањия СССР. Документы и материалы 1938-1941г.г. М., 1973.
41. Мавродин В.В. История СССР. М.,1979. ч.1,2.
42. Истомин В.Г. Общественно-политическая жизнь крестьянства Сибири (1959-
1975). М., 1979.
43. СССР и Индия. М.,1987.
44. СССР и арабские страны (1917-1960). М., 1961.
45. Волков Ф.Д. Взлет и падение Сталина. М.,1992.
46. Барсенков А.С. Советская историческая наука в послевоенные годы (1945-
1955). М., 1988.
47. История Великой Отечественной войны Советского Союза (1941-1945). М.,
1960.
48. Сиполс В.Я. На пути к великой победе. М.,1985.
49. В тылу и на фронте. М., 1984.
50. Деборин Т.А., Тельпуховский Б.С. Итоги и уроки Великой Отечественной
войны. М.,1970.
51. Говорят погибшие герои. М., 1986.
52. Советско-французские отношения во время Великой Отечественной войны
(1941-1945).В двух томах. М.,1983.
53. Самсонов А.М. Крах фашистской агрессии (1939-1945). М., 1975.
54. Жилин П.А. Великая Отечественная война. М., 1973.
55. Шарипов А. Операция продолжается М.,1976.
8. Баќылау т‰рлері:
ауызша, ќазан айы, І-ші семестр
жазбаша, желтоќсан, І-ші семестр
1 – аралыќ баќылау 1-7 апта
1. Ірі жекеменшік жерлердің пайда болуы.
2. Русь қалаларында қолөнер және сауданың дамуы.
3. Батый ханның Русь жеріне шапқыншылығы.
4. Русьтің Алтын Ордаға тәуелді болуы.
5. Русьтің солтүстік-батыстағы швед-неміс рыцарларына қарсы күресі.
6. Саяси үстемдік үшін күрес.
7. Москва княздігінің саясаты. Иван Калита.
8. Орыс территорияларының Москва мемлекетіне бірігуі.
9. Куликова шайқасы және ерекшелігі.
10. I Петрдің өкімет басына келуі кезіндегі Ресейдің саяси өмірі.
11. Петрдің жүргізген реформалары.
12. Петрдің сыртқы саясаты. Европаға терезе.
13. I Алексанндрдің сыртқы саясаты.
14. Наполендық Франция мен Ресей арасындағы соғыс. Бородино шайқасы.
15. Соғыстағы түбегейлі бетбұрыс.
16. Ресей армиясының жеңісі. Ресейдің Европадағы азатетушілік миссиясы.
17. Ресейдің І-ші империалистік соғысқа кіруі
18. Ресейдегі саяси ішкіжағдай.
19. 1914-1915 жж Шығыс майданы
20. Ресейдің соғыстан шығуы.
21. Брусилов бетбүрысы.
22. ЖЭС, және оның мањызы мен бағыты.
23. КСРО-ның қүрылуы.
24. Лениннің мұрасы.
25. Индустриализация және ұжымдастыру саясаты.
26. КСРО-ның ішкі саясаты. 30-шы ж. Саяси репрессиялар.
27. КСРО П-ші д.ж. согыс қарсаңында.
28. 20-40ж.ж. мәдениеттің дамуы.
29. Соғыстыњ басталуы. Барбаросса жоспары.
30. Москва үшін соғыс.
2- аралыќ баќылау 8-15 апта
1. ¦лы Отан согысы кезіндегі түбегейлі бетбұрыс. Сталинград
шайқасы.
2. Екінші майданнын ашылуы.
3. Германияның тізе бүгуі.
4. Империалистік Жапонияның талқандалуы.
5. Қырғиқабақ соғыстың басталуы.
6. У.Черчилльдің Фултондағы сөзі.
7. Трумэн доктринасы мен Маршалл жоспары.
8. Жаппай қаруланудың басталуы.
9. Герман мәселесі.
10. Мао және Сталин. Сталин және Тито.
11. Корей согысы.
12. Ауыл мәселесі.
13. Хрущевтің жіберген қателері.
14. Өнеркәсіп жағдайы.
15. Королев және Гагарин.
16. КСРО-ның шет елдермен қарым-қатынасы.
17. КСРО мен АҚШ.
18. Батыс Берлин айналасындағы дуал.
19. Кариб дағдарысы.
20. КСРО-ның халықаралық жағдайы.
22. Бейбіі шілік бағдарлама.
23. КСРО-ның дүниежүзілік елдермен қарым-қатынастың жақсаруы.
24. Қырғиқабақ соғыстын соңгы ошақтары.
25. Қайта қуру.
26. Кеңес үкіметі 80ж. ортасында.
27. М.С.Горбачевтің билікке келуі.
28. Қайта кұрудың басталуы мен себептері.
29. 1991 жылгы август төңкерісі.
9. СТУДЕНТ БІЛІМІН БАҒАЛАУ ЕРЕЖЕСІ
Єріп ж‰йесі Баѓаныњ сандыќ %-дыќ кµрсеткіш Єдеттегі ж‰йе
бойынша баѓалау баламасы бойынша баѓалау
А 4,0 95-100 µте жаќсы
А- 3,67 90-94
В+ 3,33 85-89 жаќсы
В 3,0 80-84
В- 2,67 75-79
С+ 2,33 70-74
ќанаѓаттанарлыќ
С 2,0 65-69
С- 1,67 60-64
Д+ 1,33 56-59
Д 1,0 50-55
F 0-49 ќанаѓаттанарлыќсыз
10. Кафедра жєне оќытушы тарапынан студентке ќойылатын талаптар
• Студент сабаќќа кешікпеуге міндетті
• Тапсырмаларды уаќтысында орындауѓа міндетті
• Ѓылыми – зерттеу ж±мыстармен µз бетінше ж±мыс жасауѓа міндетті
Курстыњ негізгі талаптары.
Білімгер пєн бойынша Ұтілетін материалдар ќысќаша т‰рде алдын ала
таратылып берілгендіктен, ары ќарай Өз бетіњізше єдебиеттер арќылы жєне
аптасына екі рет Ұтілетін дєрістер кезінде толыќтыруѓа м‰мкіндіктеріњіз
бар. Алѓан біліміњізді тексеру ‰шін семестр барысында баќылау жұмысы,
аралыќ тест сауалнамалары, коллоквиумдар, білімгердіњ Өзіндік жұмысы жєне
емтихан алынады.
Пєн барысы баллдыќ ж‰йемен баѓаланатындыќтан таќырыптыќ тест
сауалнамалары, карточкаларѓа жауап беру, карталармен жұмыс, баќылау
жұмыстары, эссе, рефераттар жазу т‰рлері бойынша жинаќтауѓа болады. Сонымен
ќатар сабаќтан себепсіз ќалу, кешігу, сабаќта тыныштыќ саќтамау, ұялы
телефонды ќолдану, басќада шаралармен айналысу өріс алѓан жаѓдайда сіздіњ
баллдыќ ќорыњыз кемітіледі. єр жолы бір баллдан.
Пєн негізінде білімгер орындайтын Өзіндік жұмыстар, аралыќ баќылау
жұмыстары, рефераттар, картамен жұмыс жасау секілді тапсырмалар Өз
уаќытында орындалмайтын болса балл төмендетілді. Баллдыќ ж‰йе ќорытындысы І-
ші семестр-сынаќ, ІІ-ші семестр-емтихан негізінде ќорытындыланады.
Ежелгі Ресей территориясында халықтар мен мемлекеттер.
Жоспар:
1. ҮІ-ҮІІІ ғғ. Шығыс славяндардың тұрмысы, шаруашылығы,
сауданың, қолөнердің дамуы.
2.Орыс мемлекетіндегі алғашқы княздар және шіркеудің орны.
3. ІХ-ХІІ ғғ. Новгород, Киев мемлекеттерінің құрылуы.
1.ІІ-V ғасырларда орманды дала аумағының шығыс славяндар тайпаларының
тек шамалы бөлігінде ғана өндіргіш күштердің сол кез үшін жоғары
дамығандығы байқалады, осының өзі кейіннен заңды түрде ежелгі орыс
мемлекетінің негізгі ұйытқысы болған территорияда таптардың қалыптасуы
процессінің жаңадан ғана бастағаны туралы сөз қозғауға мүмкіндік береді.
Анттарға белгілі болған және олар көне тіс ағашты, сондай-ақ темір түрінде
қолданған жер айдау егіншілігі ІV-ІX ғ.ғ орманды аймақтың қалың ішінде
солтүстікке қарай тарады. Оңүстікте де, солтүстікте де қара бидай, бидай,
арпа, сұлы бұршақ, атбас бұршақ, тары өсірілді. Бақша дақылдарынан шалқан
отырғызылды. Техникалық дақылдар (зығыр, сора) егілді. Орманды аудандарда
бұрынғысынша егіншіліктің жерді ағаштан арылту жүйесі, яғни ормандағы
ағаштарды шауып, өртеп жібергеннен кейін тұқымды бірден жерге егу
қолданылып жүрді. Осының нәтижесінде алғашқы жылдары мол өнім алынып, ал
жердің құнарлығы кеткен соң қараусыз қалдырылатын. үй малдарынан сиыр,
жылқы, қой, шошқа, ешкі өсірілді.
Дәл сол кезеңнің аяқ шенінде жер-жердің бәрінде қолөнер дамыды.
Мамандар-ұсталар, құюшылар, алтын және күміс шеберлері, сәл кейінірек
қышшылар бөлініп шықты. қолөнершілер поселкелері құрылды. олөнер
шеберханалары кішігірім округтың ортасы болған қалашықтарда селолық
маңдарда және феодалдық қалалардың түйіні бола бастаған тайпалық қалаларда
шоғырланды. Орыс жерлерінің оңтүстігі мен оңтүстігінің арасында тарихи
қалыптасқан айырмашылық бірте-бірте жойыла бастады.
ІХ-ғасырда славяндар мекендеген жерлер едәуір кеңейді. Славяндар
Шығыс Европадағы ежелгі территориямен бірге солтүстік-шығыс угро-фин
тайпаларының жерлеріне (Ладоганың бойы жоғарғы Волга) қоныстанды және VІ-
VІІІ ғасырларда топ-тобымен қара топырақты өңірді отарлады. Печенегтердің Х
ғ. шапқыншылығына дейін славяндардың қолында егіншілікке өте қолайлы
оңтүстегі кең аумақты жерлер болды. қолөнер мен ауыл шаруашылығы жерді жеке
семьяның күшімен өндіруге мүмкіндік беретіндей дәрежеге жетті. Рулық қауым
көршілес қауымға айнала бастады.
VІ-ІХ ғасырлар бойына рулық-тайпалық байланыстар интенсивті түрде
ыдырай берді. Жеке семьялардың шаруашылықтық дербестігі берік топтасқан
рулық коллективтердің сақталып қалуы қажеттігін керек етпеді. Жеке
семьялардың күшімен жаңа жерлер жыртыла бастады. Рулық қауымнан шығып кету
мүмкіндігі туды, өзін рудан қол үзіп кетушілер өлім-жітімге ұшырау
қауіпінен қорықпады. қауымның рулық тұйықтығы бөтен рулардан шыққандарды
қабылдаудың, жаңа жерлерді елдену процессінің және қауымдарды
патриархальдық құлдармен толықтырудың нәтижесінде бұзыла берді. Сол кездегі
елді мекендерде салынған үйлердің көлемі шағын болуына қарағанда
славяндарда бір некелі семьялар қалыптаса бастаған. Ендігі жерде туыстық
негізінде біріккен жеке семьялық селолық (көршілік) немесе территориялық
қауымды құрастырды. Меншікті егістік жер учаскелерін жеке пайдаланған бұл
қауым мүшелерінің сонымен бірге қауымға тиісті жерлерді (жайылымдарды,
ормандарды және т.б.) пайдалану правосы болды. Рулық қарым-қатынастар
бәрінен де қалың орманды жерлерде ұзақ сақталды.
қауымның шеңберінде жеке меншік салты дамыды. Тазартылған жерге және
т.б. иемдену правосы пайда болды. VІ-ғасырдан бастап қаруға, жылқыға және
басқа мүлікке қойылатын меншіктің арнаулы таңбалар жүйесі жасалды.
Византияға жасалған жорықтар славяндардың алғашқы қауымдық
қатынастарының ыдырауына ықпалын тигізді, өйткені бұл жорықтар кезінде
оларға қатысушылардың бір сыпырасы, әсіресе тайпа шонжарлары-княздар мен
боярлар болып байитын.
Византияның VІ-VІІ ғасырлардағы деректерді ІV-VІ ғасырларда славян
княздарының есімдерін сақтап қалды. Кейбір жағдайларда князьдің әкесінің
аты аталды, мұның өзі биліктің мұрагарлікпен берілетінін көрсетуі мүмкін.
Осы деректердің өзінде славяндардың еліне айдап әкетілетін тұтқындар туралы
және оларды сатып алу туралы хабарлар бар. Сәтті жорықтар княздар мен
боярлардың жағдайын нығайта түсіп отырғаны даусыз. Рулық тайпаның ішінде
мүліктік жіктелу арта түсті. Тайпаның тұрақты жасағы бөлектеніп отырды,
оның мүшелері экономикалық және әлеуметтік жағдайы жөнінен өздерінің рулас
жамағаттарынан барған сайын ерекшелене түсті.
Егшіншіліктің дамуы, қолөнердің егіншіліктен бөлініп шығуы,
қауымдардың ішінде рулық байланыстардың ыдырауы, мүліктік теңсіздіктің
ұлғая түсуі, жеке меншіктің дамуы тайпалық князьдықты басқару аппаратының
қабаттаса түсуі, сондай-ақ боярлардың күшеюі, міне мұның бәрі өндірістің
феодалдық жаңа әдісінің тууын демек, ерте феодалдық мемлекеттің қалыптасуын
әзірледі.
2.Клерикалды тарихшылар христиандықты пұтқа табынушылыққа барынша қарама-
қарсы қойып, халықтар надандықта болған христиандыққа дейінгі кезеңді
қара түнек ғасырлары, ал христиандық олардың өмірлерін нурландырдың деп
санады.
Христиандықты пұтқа табынушылыққа қарама-қарсы қоюға болмайды, өйткені
бұлардың екеуі де алғашқы тұрмыстық идеологияның екі формасы, екі түрлі
сырт көрінісі ғана болып табылады.
988 жылға таман Владимирдің өзі шоқынды, өз боярларын шоқындырды және
жазалаумен қорқытып, киевтіктерді және жалпы барлық орыстарды шоқынуға
мәжбүр етті.
Русьте шіркеудің ұйымдасуы былай болды: оның басында Константинополь
тағайындайтын немесе Киев князының өзі тағайындап, кейіннен епископтар
соборы сайлайтын Киев метрополиті тұрды. Ірі қалаларда үлкен округтың —
ерархияның барлық шіркеу істерін епископтар басқарды. Жеке князьдықтардың
оңашалануына байланысты әрбір князь өзінің қол астында өз епископының
болуын қамтамасыз етуге тырысты.
Егер шіркеуге шақыратын болса, онда “есінеп, қасынып “жаңбыр сіркіреп
тұр, күн суық” деп ұйқылы-ояу жауап береміз немесе сол тәрізді басқа
бірдеңе айтып, жалтарамыз”.
Шіркеу өз өнерін қалыптастыра отырып, шіркеулік емес ойын-ермекке,
мүдделерге үнемі дүрсе қоя беріп отыртын: “Музыка — гуслилер, флейталар,
тамбуриндер болатын кешті асыға күтушілердің... гуслидің, ойынның, бидің,
әннің қандай зиян екенін ескертті.
Шіркеудің жоғарғы өкіметі — епископтар мен митрополит, әдеттегі поптар
мен дьяктардың өзгеше қара діни адамдар деп аталатын монахтардың арасынан
ғана сайланатын.
Киев-Печора сияқты (XІ ғ. ортасында құрылған) кейбір орталық монастырлар
бейне бір діни академияларға айналды, бұларға мансапқа ұмтылған көрнекті
шонжар балалары құлшына түсетін. Мұндай монастырлардың жақсы кітапханалары
болды; мұнда жылнамалар, уағыздар жазылып шығарылды, монастырлардың ішкі
оқиғалары жазылып отырды.
Орыс шіркеуі XІ—XІІІ ғғ. Русьтің тарихын-да күрделі және көп қырлы роль
атқарды. Бір жағынан феодализмнің қаулап үдемелеп даму кезеңінде орыстың
жас мемлекеттігін нығайтуға көмектескен ұйым ретінде шіркеудің пайда
тигізгені даусыз. Орыс мәдениетін дамытудағы Византияның мәдени
байлықтарына қоса ағартушылықты таратудағы және ірі әдеби де керкем
туындылар жасаудағы ролі де даусыз.
3.Киев – Русь және Новгород мемлекеттерінің құрылуы.
3.ІX—X ғғ. ежелгі орыс мемлекетінің саяси құрылысын ерте феодалдық
монархия ретінде сипаттауға болады. Мемлекеттің басында ұлы князь деп
аталған Киев князы тұрды. Русьте уақытша билік жасаған кейбір князьдар,
мысалы, Новгородтың князы Рюрик (ІX ғ. екінші жартысы) немесе Олег (ІX ғ.
аяғы — X ғ. басы) орыс жерлерінде билікті басып алған, шыққан тегі варягтар
болды. Русьтің атын сарматтардың Роксалан тайпасынан шығарды. Русь
мемлекеті шығыс словяндар мекендеген 15 ірі аймақтан құрылды. Киевтің
айналасында ертеден -ақ поляктар тұрды.
Киевтің князы өзге князьдар мен жасақшылардан құрылған кеңестің (боярлар
думасы) көмегімен басқарды. Жасақ ересек (боярлар, ерлер) және кіші (кіші
князьдық, бала жігіттер және балалар жасағы) болып бөлінді. Сот жүргізуді,
салық және сот, баж алымын жинауды мечниктер, вирниктер, емецтер және
басқаша аталатын князь жасақшылары жүзеге асырды.
Жасақшылардың көмегімен князьдар халыққа жүргізетін билігін нығайтты және
ежелгі орыс мемлекетінің территориясын кеңейтті. Жасақшылар князьдардан
ежелгі орыс мемлекетінің құрамындағы тұтас территориялардың халықтарынан
табыс табу (салық ретінде) правосын алатын. Феодалдық қатынастардын
дамуымен жасақшылардың басым бөлігі бар-ған сайын жер иелері бола бастады,
олар ез иеліктерінде шаруашылықты езгіге түскен шаруалардың еңбегін қанау
жолымен жүргізді.
қалаларды князьдың посадниктері басқарды, ал олардың аса ірілерін
басқаратын мың басы мен жүз басы қызметтері болды, мұның өзі полктардың
әскери бөлінуіне (аса ерте заманда шыққан) сай болса керек.
Киев князының қолында халыққа билік жасау жүйесін ұйымдастыру, сондай-ақ
мемлекеттің шекараларын кеңейту және оны қорғау үшін қажетті елеулі әскери
күш болды. Бұл әскери күш вассалды князьдар мен боярлардың әскерлерінен
және әрдайым князьдың маңында болатын оның меншікті жасағы-нан тұрды.
Ерекше жағдайларда анағұрлым мол халық жасағы жиналды. Мұнда алыстағы
жорықтарға, сондай-ақ оңтүстіктегі көшпелілердің салт атты отрядтарымен
күресуге жарамды атты әскерлердің ролі үлкен болды. Князь Святославтың
Балканға жорықтары кезінде 60 мың әскер жинағаны мәлім.
Ежелгі Русьте өзендер мен қара теңізде әрекет жасаған үлкен қайықтардан
құрылған елеулі флот та болды
ІХ ғасырда Ирандық географ Ибн-Хардад Бех Русьтер дегеніміз
словяндардың тайпасы деп көрсетті.
Русь мемлекетінің құрылуы фоедалдық қатынастар мен феодалдық қоғамның
антогонистік топтары қалыптасуының ұзақ процесінің заңды түрдегі
қорытындысы болып табылады. Русьтің астанасы Киев қаласы болғаны анық.
ХІІ ғасырда анағұрлым дамыған орыс жерлерінің бірі Новгород жерінде
княздық монархияларда өзгеше ерекше бір саяси құрылыс қалыптасты. Ильмен
және чудь көлінің аралығында, Волхов, Ловать Великая, Молого және Мете
өзендерінің бойында жатқан жерлер Новгород, Псков жерінің ежелгі кіндігі
болатын. Новгород республикасы жүйесінде ерекше автономиялы жағдайы болған.
Псковта қолөнер мықтап дамыды. ХІІ ғасырдың ІІ жартысында Псков іс жүзінде
дербес феодалдық республика болды.
ХІ ғасырдан бастап Новгород Корелияның Подвиньеенің Прионежьені және
кең байтақ солтүстік Приморьені жедел иемдене бастады. Сөйтіп бұлар
Новгородтың отарларына айналды. ХІІ-ХІІІ ғасырларда мұнда Новгородтық
шонжарлардың ірі вотчиналық иеліктері болды.
ХІІ ғасырда Новгород Русьтегі ең ірі және анағұрлым дамыған қалалардың
бірі болды. Новгород жерінде боярлық, ал одан соң шіркеулік ірі жер иелену
ерте қалыптасып, үстемдік құрды.
Новгородтың ХІІ-ХІІІ ғасырларда саяси тарихы тәуелсіздік жолындағы
күрестің халық бұхарасының антифеодалдық қимылдарымен және боярлар
топтарының арасындағы билік үшін күрестің шиеленіскен күрделі жағдайымен
ерекшеленеді. 14-15 ғасырларда ежелгі орыс халықтары негізінен туысқан үш
халық ұлы орыс халықы, Украин және Беларусь халықтары шығады. Ежелгі ұлы
орыс халықтарының территориялық орталығы Владимир Суздаль және Новгород
жерлері еді. Солтүстік Шығыс Русьпен Новгород-Псков жерлерінің, сондай-ақ
Смоленск мен черников князьдықтары жерінің бірқатар бөлігінің Москва
төңірегіне бірлесуіне байланысты ежелгі орыс тайпаларының диалектикасы
негізінде орыс тілі мен мәдени ерекшеліктері пайда бола бастады.
Тақырыпқа байланысты сұрақтар:
1.Ежелгі славяндардың негізгі кәсібі
2. Славян халықтары қанша топқа бөлінеді.
3. Ресейдегі ең алғашқы қалалар.
4. Ресейдегі христиан дінінің орын алуы.
5. Туысқан үш Ұлы орыс халқы кімдер?
6. Ежелгі славяндардың шаруашылығы.
7. Владимир, Суздаль, Новгород қалаларын байланыстыры қандай.
8. Новгород қаласының кіші іні атанған қала.
9. Ресейге ІХ ғ. саяхат жасаған парсы саяхатшысы кім.
10.Орыс патшалары қай әулет өкілдері.
XІІІ ғ. Ресейдің басқыншыларға қарсы күресі.
Жоспар:
1. Батый ханның Ресей жеріне шапқыншылығы.
2. Ресейдің Алтын Ордаға тәуелді болуы.
1.Шынғыс хан 1207 жылы Ертістің бассейінімен одан әрі батысқа қарай
’’Монғол атының тұяғы тиетін жерді’’ ұлыс ретінде үлкен баласы Жошыға
беруімен Европаға қарай шапқыншылық жорықтарының жоспарын белгілеген еді.
ХІІІ ғ. 30 жылдарына дейін қытай мен Азияда соғысқан Монғол татарлар
болашақ ұрыс майданында пәрменді түрде стратегиялық барлау жүргізді.
Европалық елдердің саяси жағдайы, экономикалық және әскери потенциялы
жөнінде деректер жинады.
1223 ж. Жебе мен Сүбедейдің 30 мыңдық отряды Шығыс Европаға барлау
жоспарына аттанып, Оңтүстіктен Закавказье арқылы қыпшақтардың даласына
еніп, Волга мен Днепр арасында көшіп қонып жүрген қыпшақтар ордасының бірін
күл талқан етті. Бұлардың үрейі қашып қалғандары Днепрдің арғы бетіне өтіп
кетті. Днепрдің төменгі сағасының батыс жағында көшіп-қонып жүрген қыпшақ
хандары орыс князьдықтарынан көмек сұрады. Олар Киевте жиналған съезінде
қыпшақтарға көмек көрсетуді ұйғарды, сөйтіп олармен қосылып, монғолдарға
қарсы шықты. Бұл Батудың шапқыншылығы қарсаңында орыс князьдықтарының
көпшілігі қатысқан соңғы әскери қимыл еді. Бірақ феодалдық қырқыстардың
салдарынан сол кездегі Русьтің ең күшті князьі Юрий Всевалодович
Владимрский жорыққа қатыспады. 1223 ж. 31 майда Калка өзеніне таяу жерде
біріккен орыс қыпшақ әскерлері монғол татарлардың негізгі күштерімен
кездесті. Бірыңғай басшылықтың болмауы, қимылдың үйлестірілмеуі және
князьдардың тіпті ұрыс үстінде қырқысуы, орыс полктары мен қыпшақтар үшін
шайқастың қайғылы аяқталуының бірден бір себепшісі болды. Калканың
жағасынан Руське орыс әскерлерінің 110 бөлігі ғана оралды. Русь бұрын
соңды мұндай ауыр жеңіліске душар болған жоқ еді.
Монғолдар орыс жасақтарының қалдықтарын Днепрге дейін қуып келді,
бірақ бұл шайқаста сиреп кеткен күшпен Русьтің ішіне басып кіруге олардың
дәті бармады. Шыңғыс ханның негізгі күштерімен қосылу үшін шығысқа қарай
шегінген Сүбедей Волга Болгариясының жеріне кіріп кетпек болды, бірақ ол
сәтсіздікке ұшырады. Алайда қыпшақтар мен Русьтің күшін әскери барлау
жөнінде отрядтің алдына қойылған негізгі міндеті орындалды.
20 жылдардың аяғында 30 жылдардың басында Монғолдар бір ғана Жошы
ұлысының күшімен қыпшақтардың, аландардың, башқұрттардың және Волга
Болгариясының жерін басып алуға әрекеттенді, бірақ ол сәтсіз болып шықты.
Сондықтан 1235 жылғы қарақорымдағы құрылтайда Европа елдерін басып алу үшін
Батысқа жалпы монғолдық жорық ұйымдастыру ұйғарылды. Жорықтың басына
Жошының ұлы Бату хан қойылды, оның кеңесшісі Сүбедей болды. Монғолдар 1236
жылы екпінді шабуылға шығып, Еділ болғарларынын тас-талқан етті. 1237 жылы
көктемі мен жазында Волга мен Дон өзенінің аралығындағы қыпшақ жерлерін
бағындырды. Орта Волгада буртастар мен мардваның жерлерін жаулап алды. 1237
жылдың күзінде Батудың негізгі күштері солтүстік-шығыс Руське баса көктеп
ену үшін Варонеж өзенінің жоғарғы сағасына шоғырланды. Русьте дайындалып
жатқан шабуыл жөнінде білмеулері мүмкін емес еді. Бірақ өз қырқыстарымен
басы қатқан князьдар ортақ жаудың алдында күш біріктіру үшін ештеңе
істемеді.
2.Бату Руське 120-140 мың жауынгерлерімен аттанды (олардың 40-50 мыңы
ғана монғол-татарлар еді, қалғандары бағындырып алған елдердің жауынгерлері
болды). Бытыраңқы княздіктердің Бату әскерлеріне қарсы тұруы оңай емес
еді. Әскери күш жағынан монғол-татарлар артық болатын. Әсіресе монғол-
татарлардың атты әскері қуатты еді. Батудың соғыс өнерінде бұрыннан
пайдаланып келе жатқан қала бекіністерін бұзатын жеңіл құралдары болды.
Русь сол кездегі Европа мен Азияның басқа да бытыраңқы феодалдық
мемлекеттері сияқты қатаң тәртіппен және бірыңғай команда берудің астында
топтасқан монғол-татардың атты әскерлеріне төтеп беріп, қарсы тұратындай
сан жағынан пара-пар келетін қарулы қол шығара алмады.
Бүкіл Русь 100 мыңнан аса жауынгерлер шығара алар еді, бірақ
князьдардың араздығы мен қырқыстары жағдайында елдің бар күшін біріктіру
тіпті де мүмкін болмады. Князьдардың салт атты жасақтары, қару-жарағы және
жауынгерлік сапалары жағынан монғолдардың атты әскерлерінен басым болды,
бірақ олардың саны аз еді. Өйткені князьдықтардың негізгі қарулы күштері
қару-жарағы ірі әскери дағдылары жағынан монғолдардан кем болған қала мен
село жасақтарынан құралды. Сан жағынан басым болуы, мұның өзі далалық жер
жағдайында монғолдардың атты әскерлеріне көп артықшылықтар берді. Орыс
князьдарын негізінен қалаларды табандылықпен қорғап жауды әлсеретуді
көздеген қорғаныс тактикасын қолдануға мәжбүр етті. Бірақ орыс қалаларының
азын-аулақ қорғаушылары бар ағаш қамалдары феодалдық қырқыстар негізіндегі
дұшпанның онша көп емес отрядтарының қаланы қоршап алып, әбден титығына
жетуді көздеген енжарлық қимылдарына қорғаныста ұзақ отырумен төтеп беруге
ғана жарамды болды. Бірақ қытайлардан алғаш қорған бұзғыш күрделі техниканы
пайдаланған және қамалдардың қорғаушыларын әлсіретпек үшін үздіксіз шабуыл
жасау тактикасын қолданған монғол-татарлардың қалың қолына ұзақ уақыт бойы
төтеп бере алмады.
Бұл құралмен орыс қалаларының ағаштан салынған бекінісін бұзу қиынға
түспейтін, бұған қосымша Бату әскерлері соғыс жүргізудің неше түрлі
әдістерін меңгерді. Сөйтіп жолындағының бәрін жайпаған Бату 1237 жылдың
қысында қалың қолын Еділ өзенінен Рязань қаласына келіп жетті. қыста шабуыл
жасауды күтпеген Рязаньдықтар айтарлықтай қарсылық көрсете алмады. Бес күн
бойы монғол-татар әскерінің шабуылына тойтарыс бергенімен басқа жақтан
көмек келмегендіктен Рязань қаласы жау қолына көшті. Келесі кезек орыстың
ірі Владимир, Суздаль княздігіне жетті. Мәскеу қаласын алды.
1238 жылы 4 ақпанда Бату Владимир қаласын қоршайды қала халқы
айтарлықтай ерлік көрсетеді. Бірақ үш күннен арыға шамасы келмеген қаланы
қорғаушылар жеңіліс табады. Монңғол-татар әскері осылайша Ростов, Суздаль,
Ярослав, Кострома, Углич, Тверь сияқты 14 қаланы бағындырып, Владимир
княздігінен Новогородқа қарай бағыт алды. Бірақ көктемнің ерте шығуы
орманды және батпақты Новгород жері алға қарай жүруге қиындық туғызады.
Және монғол-татар әскерлерінің де ұзақ соғыстан қажығаны сезіледі.
Сондықтан Бату әскерлері оңтүстікке қарай бұрылады.
Жолында кездескен қалалар мен ауылдарды жаулап алып, 1240 жылы Киев
қаласына жетеді. Киев қаласын қорғауды Даниел мен Дмитрий княздері өз
қолдарына алады. қала бекінісін бұзып кіру монғол-татар әскерлеріне оңайға
түспеді. Киев қаласы сегіз күн қарсылық көрсетеді. Күштің тең болмауы
княздердің дер кезінде күш біріктіре алмауы Киевтің жеңілуіне әкеліп
соқтырады. Монғол-татар шапқыншылары Киев қаласын талқандап, ежелгі
ескерткіштердің көбін жойып жібереді. Бірақ Бату хан князь Дмитрийдің
ерлігіне риза болып өлтіртпейді. Киев қаласын алғаннан кейін Бату әскерлері
Галич-Волынь княздігіне аттанады. Батый орыс жерін жаулап алғаннан кейін
Польшаға, чехия мен Венгрияға баса көктеп кіреді. Алайда бірнеше жылға
созылған жорықтардан әбден қажыған Бату әскерлері Европа елдеріне одан ары
кіре алмайды. Бату әскерлері Еділ өзенінің төменгі сағасына оралып, осында
1243 жылы Сарай-Бату қаласын салғызады. Алтын-Орда мемлекетін құрады. 1240-
1280 жылдар аралығында орыс жеріне монғол-татар үстемдігі орнайды. Бату
өзіне арнап астана салдырып, сарай тұрғызғанымен уақыттың көбі ұлан байтақ
қазақ сахарасындағы жайлауларда өткізеді. Алтын-Орданың астанасы алғашқы
кезде Бату қаласында (қазіргі Астрахан маңында) болса кейінірек Сарай
Беркеге көшіріледі.
Тақырыпқа байланысты сұрақтар:
1. Ресей мен монғолдар арасындағы алғашқы соғыс болған жер.
2. Ресейді бағғындырған монғол ханы.
3. Киев қаласы монғолдар тарапынан қашан басып алынды.
4. Монғолдарға алғашқы қарсылық көрсеткен орыс қаласы.
5. Киев каласын қай княздар басқарды
6. Бату тұсындағы Алтын орда астанасы?
7. Орыс княздарымен алғашқы соғысқан монғол нояндары.
8. Монғолдармен соғыс кезінде орыс қай князі соғысқа қатыспады.
9. 1236 жылы моңғолдар кімдерді талқандады.
10. Моңғолдарға ең алғаш тойтарыс берген орыс қаласы.
ХІІІ-ХІҮ ғғ. Ресей.
Жоспар:
1. Москва княздігінің саясаты. Иван Калита.
2. Куликова шайқасы және ерекшелігі.
3. Тоқтамыстың Москваға жорығы.
1.Князь Иван кезінде Москва князьдығы Солтүстік-Шығыс Русьтегі ең ірі
әрі күшті князьдық болды. Иван Калитаның тұсында орталықтандырылған
мемлекетті құруда үлкен роль атқарған Москва ұлы князы өкіметінің шіркеумен
тығыз одақтасуы қалыптасады. Калитаның одақтасы митрополит Петрдің өзінің
резиденциясын Владимирден Москваға көшіруімен (1326 ж.) соңғысы бүкіл
Русьтің шіркеу орталығына айналды, сөйтіп оның өзі Москва князьдарының
саяси позициясын анағұрлым нығайтты.
Ордамен қарым-қатынаста Калита Александр Невский белгілеген хандарға
сырттай вассалдық бағыныштылық тәртібін, алым төлеудің дұрыстығын, оның өз
князьдығында толық тоқтатылған, Руське жаңа шабуыл жасауға жол бермеу
бағытын ұстады, “40 жыл бойғы тыныштық қандай жақсы, орыс жерлерін жаулап
алудан, шаруаларды күйзелтуден не түспек, тұрмыстың ауыртпалығын бастан
өткізген кедейлер, татар басқыншыларынан аулақ тыныш өмір сүрсін
де...”,—деп жазды жылнамашы Калитаның князьдық еткен кезіне баға бере
келіп. Орыс жерлері экономиканы қалпына келтіріп, өркендету үшін,
езушілікті жою жолында алда тұрған күреске күш жинап алуға қажетті тыныс
алды. Калита өзінің бар қаталдығымен және қайсарлығымен барлық орыс
жерлерінен алым жинауы Москва князының қолына едәуір қаржының жинақталуына
мүмкіндік берді. Сөйтіп оның Новгородқа және орыстың басқа да жерлеріне
саяси қысым жасауына жол ашылды. Калита қару күшіне сүйенбей-ақ өзіне
қарайтын жерлердің территориясын бай сыйлықтары үшін ханнан жеке жерлерге
(Галич, Углич, Белоозер) берілген жарлықтар — купель есебінен кеңейте
білді. Калитаның князьдық құрғанын қорытындылай келе К.Маркс Москваның
негізінен Калитаның тұсында күшейгендігін атап көрсетті. Калитаның баласы
князь Семен Иванович (1340—1353) “бүкіл Русьтің ұлы князі” деген атақ алуға
ұмтылды, сөйтіп өзінің өктемділігімен және басқа князьдарға тәкаппарлықпен
қарағаны үшін “Гордый” деген атақ алды.
2.1380 жылдың жазында Орданың барлық күшін жинап Қырымдағы
отарларының Орда вассалы солтүстік Кавказбен Поволжье хандықтары жалдамалы
отрядтарымен күшейген Мамай Рязань княздығының оңтүстік шекараларына басып
еніп, одақтас ұлы Литва князі Ягайло мен Рязань князі Олегтің күшінің
қосылуын күтті. Батыйдың қырып-жоюшылық зардаптарының қайталану қаупі
төнген Русьтің бүкіл орыс халқы басқыншыларға қарсы күреске көтерілді.
Мамай әскерлеріне жалпы орыстар тойтарысын ұйымдастыруда, Русьті саяси
жағынан біріктіруде Москваның алғашқы табыстарының маңызы өте жоғары болды.
Москваға қысқа мерзімнің ішінде шаруалар мен қолөнершілерден орыс
жерлерімен княздықтарының бәрінен дерлік полктермен жасақшылар жиналды.
Борянскмен Полоцкіден өз полктерімен тіпті Олегтің ұлдары да жетті, ал
мұның өзі Литва ұлы княздығының құрамына кіретін батыс-орыс жерлері
мүддесінің тығыз байланысының сақталғанымен бірлігінің айғағы еді. Мамаймен
күресуде Москваға жау Тверлік, Нижегородтық және Рязандық княздер, сол
сияқты ұлы Новгородтты басқаратын боярлар ғана бас тартты.
Москва князі Дмиттрийдің туы астына жиналған орыс жауынгерлерінің
жалпы саны 100-120 мың әскер болатын (Мамайдың қарамағындағы әскердің саны
да осы шамалас). “Өмір бақи орыс княздарымен жергілікті воеводалардың күші
осыншалықты зор болмаған еді”,-деп жазды жылнамашылар. Ойдағыдай
ұйымдастырылған барлау жұмыстарының нәтижесінде Мамайдың аттануымен жоспары
Москваға дер кезінде мәлім болып отырды. Дмитрий Иванович Мамаймен Ягайло
жасақтарын біріктірмей, бірінші соққыны негізгі қарсыластарына беруге бел
байлады. Тамыздың аяғында Донды бетке алған орыс әскерлерінің Коломна
арқылы жүріп өткенін білген Ягайло, қарсы жақ жасақтарының сан жағынан
көптігінен сескеніп асығыс кері қайтты. Істің артын бағып отырған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ТАРИХ-ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ЖАЛПЫ ТАРИХ КАФЕДРАСЫ
БЕКІТЕМІН
ХҚТУ Оқу-әдістемелік ісі
жөніндегі
вице-президенті, техн.ғ.д.,
профессор
__________
С.Қ.Тұртабаев
2012 ж.
Ресей және Кеңес мемлекетінің тарихы пәнінен
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
Мамандыќ аты, шифры: 050114 -Тарих
Оќу формасы: к‰ндізгі
Курс: 3
Ү-сем Ү1-сем Барлыѓы:
Кредит саны: 2
2
Саѓат саны: 90
90
Лекция: 15
15
Семинар: 15
15
Лабораториялыќ:
ОБС¤Ж: 30
30
С¤Ж: 30
30
Аралыќ баќылау (АБ) 2
2
Ќорытынды баќылау: емтихан
емтихан
Оқу-әдістемелік кешенді ќ±рыстырѓан: аѓа оќытушы М.Салғараев
Мекен жайы, тел жєне E-mail:Түркістан қ. Үшқоңыр №5. ұялы тел.:8777 884 95
95
Кафедрадаѓы ж±мыс уаќыты: 9.00-17.00
С¤Ж ќабылдау к‰ндер, уаќыты жєне ќабылдау орны: Сәрсенбі 202- аудитория
Т‰ркістан-2012
Оқу-әдістемелік кешен Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінде бекітілген
пєнніњ оќу баѓдарламасы негізінде дайындалѓан.
Оқу-әдістемелік кешенді құрастырған: аѓа оќытушы М.Салғараев
Оқу-әдістемелік кешен кафедраның № 1 “ 01 ” қыркүйек 2012 ж.
мєжілісінде ќаралды.
Кафедра меңгерушісі: т.ғ.к., доцент________________________Э.Зұл пыхарова
Факультет Әдістемелік Кеңесінің № 1 “ 03 ” қыркүйек 2012 ж.
мәжілісінде бекітілді.
Кеңес төрайымы: п.ғ.к., доцент__________________Ү.Мелдебеко ва
КІРІСПЕ
Пәннің қысқаша сипаттамасы.Ресей қазіргі таңда дүниежүзіндегі ең үлкен
мемлекет болып табылады. Байырғы тарихында ірі держава болған Ресей осы
кезге дейін көптеген елдерге ықпалын тигізуде. Ресейдің біздің елімізбен
қазіргі таңда байланыстарымыз мол. Шекарамыз ұзына бойы созылған.
Тәуелсіздігімізді алғаннан бері Ресеймен әлеуметтік-саяси және экономикалық
мәселеде қарым-қатынасымыз зор. Сонымен қатар Ресейдің тарихы көптеген
елдермен байланысы болған. Көптеген оқиғалар осы Ресей тарихымен
байланысты. Мысалы, ХІІІғ. моңғол-татар шапқыншылығы, ХІХғ. басындағы
Наполеон соғыстары, І-ші және ІІ-ші дүниежүзілік соғыстар, қырғиқабақ
соғысы т.б. қандай окиға боблмасын Ресей басты роль атқарған. Ресей тарихы
Сталиннің тоталитаризм, Хрущевтің жылулық, Брежневтің тоқырау,
Горбачевтің қайта құру саясаттарын көріп келеді. Әсіресе соңғы оқиғаларда
тек қана біздің еліміз емес сонымен қатар бірнеше елдер өзінің
тәуелсіздігіне қол жеткізді. Сондықтан да біз үшін Ресей тарихы қажет және
маңызы зор.
Басқа пәндермен байланысы:Ресей ірі державаға айналуы I Петрмен байланысты.
Осы кезден бастап, Ресей Европада өзінің орнын ала бастады. Шет елдер
Ресейді танып, қарым-қатынасын жақсартқан. Ресей тарихы тікелей Европа мен
Америка елдерінің тарихы және Азия мен Африка елдерінің тарихы мен
байланысты, өйткені Ресейдің елдің территориясы екі континентте (Европа мен
Америка) орналасқан. Тура солай біздің елімізбен де тарихи байланыстары
мол.
Студенттерге қойылатын талап:Әрбір студент Ресей және Кеңес мемлекеттерінің
тарихын оқу барысында осы елде болған оқиғаларды жан-жақтан қарастырып,
басқа елдермен салыстыра келе талдау жасауды білу керек. Сонымен қатар
Ресей тарихындағы әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайын басқа
елдерменен байланысын анықтауға тиіс.
Пререквизиттер: орта мектепте өтілген тарих курсын игеру және жетілдіру.
Постреквизиттер: Дүние жүзі мемлекеттерінің коғамдық дамуындагы Ресей және
Кеңес тарихының қоғамның саяси-әлеуметтік, экономикалық даму үрдістерінін
өзіндік ерекшеліктері мен сабақтастығын оқып білу, өзіндік көз-қарастар мен
ой-пікірлер қалыптастыру.
Бақылау жұмысы - машықтану сабағында өткізіледі. Өткізу уақыты 20 минут.
Бақылау жүмысы теориялық негізінде алдын ала талданған, тақырыпшалар
бойынша жазылады.
Эссе - берілген тақырыптар бойынша білімгердің үққан білімдерінің
тұжырымдарын беруі.
Коллоквиум - өтілген тақырыптардың теориялық материалын сіздің с±раққа
жауап тапсыруыңыздан тұрады. Коллоквиум ауызша түрде әрбір тараудың соңында
өткізіледі.
Тақырыптық тесттер - әрбір тараудан соң қадылданады. М±нда сүрақтың
берілген бес жауабынан дүрыс жауапты табуыңыз қажет.
Қортынды бақылау - емтихан жазбаша түрде тапсырылады. Билет теориялық
сүрақтан және бір есептен қүралады.
Әр лекция сабағында өтілген лекция тақырыбы өзара байланысты
фронтальді сүраулар мен глоссарий жүмыстары негізінде қарастырылған.
Глоссарий - арнайы терминдердің сөздігі (ол алдын ала жазылып қойылуы
тиіс)
Әрбір практика сабағында (семинар) алғашқы 5-10 минут аралығында
қысқаша түрде тест қарастырылады.
Қысқаша тест алдындағы лекция немесе үй тапсырмасы бойынша сұрақтарда
дайындалады.
2. Ж±мыс оќу жоспарынан кµшiрме
№ Семестрi Аудиториялыќ сабаќтар Аудиториядан тыс
сабаќтар
Лек. Пр. СабаќСем. Лаб. СО¤Ж С¤Ж
Саб.
1 Ү семестр реті 15 - 15 - 30 30
3 Барлыѓы 15 - 15 - 30 30
3.Лекцияныњ күнтізбелік-тақырыптық жоспары
№ Лекция тақырыбы жєне оныњ жоспары Кредит,Єдебиеттер
к‰ні саѓат
саны
1 2 3 4 5
1 Х-ғ. ІІ-жарт. және ХІІғ. бас. кезіндегі 1 1,2,3,4,5,6
Русь
1. Ірі жекеменшік жерлердің пайда болуы.
2. Русь қалаларында қолөнер және
сауданың дамуы.
2 XIII ғ. Ресейдің басқыншыларға қарсы 1 22,23,24,27,28
күресі.
1. Батый ханның Русь жеріне
шапқыншылығы.
2. Русьтің Алтын Ордаға тәуелді болуы.
3. Русьтің солтүстік-батыстағы
швед-неміс рыцарларына қарсы күресі.
3 ХІІІ-ХІҮ ғғ. Русь. 1 31,35,38,56
1. Саяси үстемдік үшін күрес.
2. Москва княздігінің саясаты. Иван
Калита.
3.Орыс территорияларының Москва мемлекетіне
бірігуі.
4.Куликова шайқасы және ерекшелігі.
4 ХҮІІІ ғ. I Петрдің қайта қүрулары. 11,6,34,56
1. I Петрдің өкімет басына келуі
кезіндегі Ресейдің саяси өмірі.
2. Петрдің жүргізген реформалары.
3. Петрдің сыртқы саясаты. Европаға
терезе.
5 XIX ғ. Ресейдің сыртқы саясаты. 1 1,2,3,4,5,6
1. I Алексанндрдің сыртқы саясаты.
2. Наполендық Франњия мен Ресей
арасындағы соғыс. Бородино шайқасы.
3. Соғыстағы түбегейлі бетбұрыс.
4. Ресей армиясының жеңісі. Ресейдің
Европадағы азатетушілік миссиясы.
6 Ресей І-ші д.ж.соғ. жылдарында 1 1,2,3,4,5,6,7,
1. Ресейдің І-ші империалистік соғысқа 8
кіруі
2. Ресейдегі саяси ішкіжағдай.
3. 1914-1915 жж Шығыс майданы
4. Ресейдің соғыстан шығуы.
5. Брусилов бетбүрысы.
7 КСРО халық шаруашылыгын қалпына келтіру 1 1,2,3,4,5,6,7
жылдарында (1921-1925ж.ж.)
1. ЖЭС, және оның мањызы мен бағыты.
КСРО-ның қүрылуы.
3. Лениннің мұрасы.
8 КСРО ±жьшдастыру жылдарында 1 11,15,16,18,20
(1926-1929ж.ж.). ,29
Индустриализация және ұжымдастыру саясаты.
2. КСРО-ның ішкі саясаты. 30-шы ж. Саяси
репрессиялар.
3. КСРО П-ші д.ж. согыс қарсаңында.
4. 20-40ж.ж. мәдениеттің дамуы.
9 ¦лы Отан согысы (1941-1945ж.ж.). 1 14,18,19,22
1. Соғыстыњ басталуы. Барбаросса
жоспары.
2. Москва үшін соғыс.
3. ¦лы Отан согысы кезіндегі түбегейлі
бетбұрыс. Сталинград шайқасы.
4. Екінші майданнын ашылуы.
5. Германияның тізе бүгуі.
6. Империалистік Жапонияның талқандалуы.
10 Қырѓиқабақ соѓыс. 1 1,2,3,16,18,23
1. Қырғиқабақ соғыстың басталуы. ,25
2. У.Черчилльдің Фултондағы сөзі.
3.Трумэн доктринасы мен Маршалл жоспары.
4. Жаппай қаруланудың басталуы.
5. Герман мәселесі.
6. Мао және Сталин. Сталин және Тито.
7. Корей согысы.
11 Экономикалық реформалар. 1 1,2,3,4,5,6
1.Ауыл мәселесі.
2.Хрущевтің жіберген қателері.
3. Өнеркәсіп жағдайы.
4. Королев және Гагарин.
12 Жылулық жылдарындаѓы сыртқы саясат 1 22,23,24,27,28
жаѓдайы.
1. КСРО-ның шет елдермен қарым-қатынасы.
2. КСРО мен АҚШ.
3. Батыс Берлин айналасындағы дуал.
4. Кариб дағдарысы.
13 Сыртқы саясат. 1 31,35,38,56
1. КСРО-ның халықаралық жағдайы.
2. Бейбіі шілік бағдарлама.
3.КСРО-ның дүниежүзілік елдермен
қарым-қатынастың жақсаруы.
4.Қырғиқабақ соғыстын соңгы ошақтары.
14 Қайта қуру. 1 1,6,34,56
1. Кеңес үкіметі 80ж. ортасында.
2. М.С.Горбачевтің билікке келуі.
3. Қайта кұрудың басталуы мен себептері.
15 1991 жылгы август төңкерісі. 1 1,2,3,4,5,6
1. Төңкерістін бастамасы.
2. Төңкеріске қарсылық көрсету
қозғалысы.
3. Теңкерістің нәтижелері мен
маңыздылығы.
Барлығы 15
4. Практикалыќ (семинарлыќ) сабаќтың күнтізбелік-тақырыптық
жоспары
№ Кредит, Тапсыр.
к‰ні Сабаќтыњ саѓат санытексеру т‰рі
тақырыбы мен
жоспары
1. Ежелгі славяндар Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
2. Х-ғ. ІІ-жарт. және ХІІғ. бас. Картамен жұмыс Сєрсенбі 201 ауд.
кезіндегі Русь
3. XIII ғ. Ресейдің басқыншыларғаКарточка Сєрсенбі 201 ауд.
қарсы күресі. лармен жүмыс
.
4. ХІІІ-ХІҮ ғғ. Русь. Реферат Сєрсенбі 201 ауд.
5. ХҮІІІ ғ. I Петрдің қайта Глоссарий Сєрсенбі 201 ауд.
қүрулары. тапсырма
лары бойынша
6. XIX ғ. Ресейдің сыртқы Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
саясаты.
7. Ресей І-ші д.ж.соғ. жылдарындаТест тапсыр Сєрсенбі 201 ауд.
масы
8. КСРО халық шаруашылыгын Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
қалпына келтіру жылдарында
9. КСРО ±жьшдастыру жылдарында Ауызша айту Сєрсенбі 201 ауд.
(1926-1929ж.ж.).
10.¦лы Отан согысы Карта Сєрсенбі 201 ауд.
(1941-1945ж.ж.). мен жұмыс
11.Қырѓиқабақ соѓыс. Глоссарий Сєрсенбі 201 ауд.
және Тито. тапсырма
лары бойынша
12.Экономикалық реформалар. Тест тапсырма Сєрсенбі 201 ауд.
сы
13.Жылулық жылдарындаѓы сыртқы Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
саясат жаѓдайы.
14.Сыртқы саясат. Эссе Сєрсенбі 201 ауд.
7. ОҚУЛЫҚТАР МЕН WE В САЙТТАР ТІЗІМІ
Негізгі:
1.Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
1. Берхин И.Б. История СССР (1917-1964) М., 1966.
2. Исторические портреты Россия на рубеже веков. М., 1991.
3. Историки спорят (тринадцать бесед). М., 1988.
4. Феликс Медведев. После России. М., 1992.
5. Канун и начало войны. Документы и материалы. Л.,1991.
6. Кузнецов И.В. История СССР. М., 1971.
7. Внешняя политика России в конње XIX - начала XX веков. М.,1982.
8. История СССР. М.,1960.
9. Черменский Е.Д. История СССР. М.,1965.
10. История СССР. М.,1967. Т.1,2.
11. Калинин М.И. Статьи и речи. М., 1975.
12. Краткая история СССР. М., 1972.
13. Дробижева В.З. Сборник документов по истории СССР. М.,1981.
14. Главацкий М.Е. Россия, которую мы не знали. Челябинск, 1995.
15. Артемов Н.Е. История СССР. М.,1982.
16. Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
17. Октябрьская революция 1917. М.,1987.
18. Лельчук В.С. Историки спорят. М.,1988.
19. Верт Н. История советского государства в 1900-1991г.г. М.,1992.
20. Набоков В. Временное правительство. М., 1991.
21. Алахвердов Г.Г., Кузьмин Н.Ф., Рыбаков М.В., Спирин Л.М., Шаталин Н.Н.
Краткая история
22. Гражданской войны в СССР. М., 1960.
23. Лехович Д. Белые против красных. М., 1977.
24. Историки спорят (тринадцать бесед). М., 1988.
25. Феофанов Ю. Бремя власти. М., 1990.
26. Кузнецова Н.А., Кулагина Л.М. Из истории советского востоковедения
(1917-1967). М., 1970.
27. Индустриализањия СССР. 1938-1941. Документы и материалы. М., 1973.
28. Родина Советская. М., 1987.
29. История СССР: эпоха социализма. М., 1985.
Қосымша:
30. История и социализм. М., 1991.
31. Канун и начало войны. Документы и материалы. Л.,1991.
32. Кузнецов И.В. История СССР. М., 1971.
33. Дмитриев С.С. Хрестоматия по истории СССР. М.,1948.
34. Черменский Е.Д. История СССР. М.,1965.
35. История СССР. М.,1967. Т.1,2.
36. Артемов Н.Е. История СССР. М.,1982.
37. Ушаков А.В. Отечественная история XX век. М., 1996.
38. Лельчук В.С. Историки спорят. М.,1988.
39. Верт Н. История советского государства в 1900-1991г.г. М.,1992.
40. Индустриализањия СССР. Документы и материалы 1938-1941г.г. М., 1973.
41. Мавродин В.В. История СССР. М.,1979. ч.1,2.
42. Истомин В.Г. Общественно-политическая жизнь крестьянства Сибири (1959-
1975). М., 1979.
43. СССР и Индия. М.,1987.
44. СССР и арабские страны (1917-1960). М., 1961.
45. Волков Ф.Д. Взлет и падение Сталина. М.,1992.
46. Барсенков А.С. Советская историческая наука в послевоенные годы (1945-
1955). М., 1988.
47. История Великой Отечественной войны Советского Союза (1941-1945). М.,
1960.
48. Сиполс В.Я. На пути к великой победе. М.,1985.
49. В тылу и на фронте. М., 1984.
50. Деборин Т.А., Тельпуховский Б.С. Итоги и уроки Великой Отечественной
войны. М.,1970.
51. Говорят погибшие герои. М., 1986.
52. Советско-французские отношения во время Великой Отечественной войны
(1941-1945).В двух томах. М.,1983.
53. Самсонов А.М. Крах фашистской агрессии (1939-1945). М., 1975.
54. Жилин П.А. Великая Отечественная война. М., 1973.
55. Шарипов А. Операция продолжается М.,1976.
8. Баќылау т‰рлері:
ауызша, ќазан айы, І-ші семестр
жазбаша, желтоќсан, І-ші семестр
1 – аралыќ баќылау 1-7 апта
1. Ірі жекеменшік жерлердің пайда болуы.
2. Русь қалаларында қолөнер және сауданың дамуы.
3. Батый ханның Русь жеріне шапқыншылығы.
4. Русьтің Алтын Ордаға тәуелді болуы.
5. Русьтің солтүстік-батыстағы швед-неміс рыцарларына қарсы күресі.
6. Саяси үстемдік үшін күрес.
7. Москва княздігінің саясаты. Иван Калита.
8. Орыс территорияларының Москва мемлекетіне бірігуі.
9. Куликова шайқасы және ерекшелігі.
10. I Петрдің өкімет басына келуі кезіндегі Ресейдің саяси өмірі.
11. Петрдің жүргізген реформалары.
12. Петрдің сыртқы саясаты. Европаға терезе.
13. I Алексанндрдің сыртқы саясаты.
14. Наполендық Франция мен Ресей арасындағы соғыс. Бородино шайқасы.
15. Соғыстағы түбегейлі бетбұрыс.
16. Ресей армиясының жеңісі. Ресейдің Европадағы азатетушілік миссиясы.
17. Ресейдің І-ші империалистік соғысқа кіруі
18. Ресейдегі саяси ішкіжағдай.
19. 1914-1915 жж Шығыс майданы
20. Ресейдің соғыстан шығуы.
21. Брусилов бетбүрысы.
22. ЖЭС, және оның мањызы мен бағыты.
23. КСРО-ның қүрылуы.
24. Лениннің мұрасы.
25. Индустриализация және ұжымдастыру саясаты.
26. КСРО-ның ішкі саясаты. 30-шы ж. Саяси репрессиялар.
27. КСРО П-ші д.ж. согыс қарсаңында.
28. 20-40ж.ж. мәдениеттің дамуы.
29. Соғыстыњ басталуы. Барбаросса жоспары.
30. Москва үшін соғыс.
2- аралыќ баќылау 8-15 апта
1. ¦лы Отан согысы кезіндегі түбегейлі бетбұрыс. Сталинград
шайқасы.
2. Екінші майданнын ашылуы.
3. Германияның тізе бүгуі.
4. Империалистік Жапонияның талқандалуы.
5. Қырғиқабақ соғыстың басталуы.
6. У.Черчилльдің Фултондағы сөзі.
7. Трумэн доктринасы мен Маршалл жоспары.
8. Жаппай қаруланудың басталуы.
9. Герман мәселесі.
10. Мао және Сталин. Сталин және Тито.
11. Корей согысы.
12. Ауыл мәселесі.
13. Хрущевтің жіберген қателері.
14. Өнеркәсіп жағдайы.
15. Королев және Гагарин.
16. КСРО-ның шет елдермен қарым-қатынасы.
17. КСРО мен АҚШ.
18. Батыс Берлин айналасындағы дуал.
19. Кариб дағдарысы.
20. КСРО-ның халықаралық жағдайы.
22. Бейбіі шілік бағдарлама.
23. КСРО-ның дүниежүзілік елдермен қарым-қатынастың жақсаруы.
24. Қырғиқабақ соғыстын соңгы ошақтары.
25. Қайта қуру.
26. Кеңес үкіметі 80ж. ортасында.
27. М.С.Горбачевтің билікке келуі.
28. Қайта кұрудың басталуы мен себептері.
29. 1991 жылгы август төңкерісі.
9. СТУДЕНТ БІЛІМІН БАҒАЛАУ ЕРЕЖЕСІ
Єріп ж‰йесі Баѓаныњ сандыќ %-дыќ кµрсеткіш Єдеттегі ж‰йе
бойынша баѓалау баламасы бойынша баѓалау
А 4,0 95-100 µте жаќсы
А- 3,67 90-94
В+ 3,33 85-89 жаќсы
В 3,0 80-84
В- 2,67 75-79
С+ 2,33 70-74
ќанаѓаттанарлыќ
С 2,0 65-69
С- 1,67 60-64
Д+ 1,33 56-59
Д 1,0 50-55
F 0-49 ќанаѓаттанарлыќсыз
10. Кафедра жєне оќытушы тарапынан студентке ќойылатын талаптар
• Студент сабаќќа кешікпеуге міндетті
• Тапсырмаларды уаќтысында орындауѓа міндетті
• Ѓылыми – зерттеу ж±мыстармен µз бетінше ж±мыс жасауѓа міндетті
Курстыњ негізгі талаптары.
Білімгер пєн бойынша Ұтілетін материалдар ќысќаша т‰рде алдын ала
таратылып берілгендіктен, ары ќарай Өз бетіњізше єдебиеттер арќылы жєне
аптасына екі рет Ұтілетін дєрістер кезінде толыќтыруѓа м‰мкіндіктеріњіз
бар. Алѓан біліміњізді тексеру ‰шін семестр барысында баќылау жұмысы,
аралыќ тест сауалнамалары, коллоквиумдар, білімгердіњ Өзіндік жұмысы жєне
емтихан алынады.
Пєн барысы баллдыќ ж‰йемен баѓаланатындыќтан таќырыптыќ тест
сауалнамалары, карточкаларѓа жауап беру, карталармен жұмыс, баќылау
жұмыстары, эссе, рефераттар жазу т‰рлері бойынша жинаќтауѓа болады. Сонымен
ќатар сабаќтан себепсіз ќалу, кешігу, сабаќта тыныштыќ саќтамау, ұялы
телефонды ќолдану, басќада шаралармен айналысу өріс алѓан жаѓдайда сіздіњ
баллдыќ ќорыњыз кемітіледі. єр жолы бір баллдан.
Пєн негізінде білімгер орындайтын Өзіндік жұмыстар, аралыќ баќылау
жұмыстары, рефераттар, картамен жұмыс жасау секілді тапсырмалар Өз
уаќытында орындалмайтын болса балл төмендетілді. Баллдыќ ж‰йе ќорытындысы І-
ші семестр-сынаќ, ІІ-ші семестр-емтихан негізінде ќорытындыланады.
Ежелгі Ресей территориясында халықтар мен мемлекеттер.
Жоспар:
1. ҮІ-ҮІІІ ғғ. Шығыс славяндардың тұрмысы, шаруашылығы,
сауданың, қолөнердің дамуы.
2.Орыс мемлекетіндегі алғашқы княздар және шіркеудің орны.
3. ІХ-ХІІ ғғ. Новгород, Киев мемлекеттерінің құрылуы.
1.ІІ-V ғасырларда орманды дала аумағының шығыс славяндар тайпаларының
тек шамалы бөлігінде ғана өндіргіш күштердің сол кез үшін жоғары
дамығандығы байқалады, осының өзі кейіннен заңды түрде ежелгі орыс
мемлекетінің негізгі ұйытқысы болған территорияда таптардың қалыптасуы
процессінің жаңадан ғана бастағаны туралы сөз қозғауға мүмкіндік береді.
Анттарға белгілі болған және олар көне тіс ағашты, сондай-ақ темір түрінде
қолданған жер айдау егіншілігі ІV-ІX ғ.ғ орманды аймақтың қалың ішінде
солтүстікке қарай тарады. Оңүстікте де, солтүстікте де қара бидай, бидай,
арпа, сұлы бұршақ, атбас бұршақ, тары өсірілді. Бақша дақылдарынан шалқан
отырғызылды. Техникалық дақылдар (зығыр, сора) егілді. Орманды аудандарда
бұрынғысынша егіншіліктің жерді ағаштан арылту жүйесі, яғни ормандағы
ағаштарды шауып, өртеп жібергеннен кейін тұқымды бірден жерге егу
қолданылып жүрді. Осының нәтижесінде алғашқы жылдары мол өнім алынып, ал
жердің құнарлығы кеткен соң қараусыз қалдырылатын. үй малдарынан сиыр,
жылқы, қой, шошқа, ешкі өсірілді.
Дәл сол кезеңнің аяқ шенінде жер-жердің бәрінде қолөнер дамыды.
Мамандар-ұсталар, құюшылар, алтын және күміс шеберлері, сәл кейінірек
қышшылар бөлініп шықты. қолөнершілер поселкелері құрылды. олөнер
шеберханалары кішігірім округтың ортасы болған қалашықтарда селолық
маңдарда және феодалдық қалалардың түйіні бола бастаған тайпалық қалаларда
шоғырланды. Орыс жерлерінің оңтүстігі мен оңтүстігінің арасында тарихи
қалыптасқан айырмашылық бірте-бірте жойыла бастады.
ІХ-ғасырда славяндар мекендеген жерлер едәуір кеңейді. Славяндар
Шығыс Европадағы ежелгі территориямен бірге солтүстік-шығыс угро-фин
тайпаларының жерлеріне (Ладоганың бойы жоғарғы Волга) қоныстанды және VІ-
VІІІ ғасырларда топ-тобымен қара топырақты өңірді отарлады. Печенегтердің Х
ғ. шапқыншылығына дейін славяндардың қолында егіншілікке өте қолайлы
оңтүстегі кең аумақты жерлер болды. қолөнер мен ауыл шаруашылығы жерді жеке
семьяның күшімен өндіруге мүмкіндік беретіндей дәрежеге жетті. Рулық қауым
көршілес қауымға айнала бастады.
VІ-ІХ ғасырлар бойына рулық-тайпалық байланыстар интенсивті түрде
ыдырай берді. Жеке семьялардың шаруашылықтық дербестігі берік топтасқан
рулық коллективтердің сақталып қалуы қажеттігін керек етпеді. Жеке
семьялардың күшімен жаңа жерлер жыртыла бастады. Рулық қауымнан шығып кету
мүмкіндігі туды, өзін рудан қол үзіп кетушілер өлім-жітімге ұшырау
қауіпінен қорықпады. қауымның рулық тұйықтығы бөтен рулардан шыққандарды
қабылдаудың, жаңа жерлерді елдену процессінің және қауымдарды
патриархальдық құлдармен толықтырудың нәтижесінде бұзыла берді. Сол кездегі
елді мекендерде салынған үйлердің көлемі шағын болуына қарағанда
славяндарда бір некелі семьялар қалыптаса бастаған. Ендігі жерде туыстық
негізінде біріккен жеке семьялық селолық (көршілік) немесе территориялық
қауымды құрастырды. Меншікті егістік жер учаскелерін жеке пайдаланған бұл
қауым мүшелерінің сонымен бірге қауымға тиісті жерлерді (жайылымдарды,
ормандарды және т.б.) пайдалану правосы болды. Рулық қарым-қатынастар
бәрінен де қалың орманды жерлерде ұзақ сақталды.
қауымның шеңберінде жеке меншік салты дамыды. Тазартылған жерге және
т.б. иемдену правосы пайда болды. VІ-ғасырдан бастап қаруға, жылқыға және
басқа мүлікке қойылатын меншіктің арнаулы таңбалар жүйесі жасалды.
Византияға жасалған жорықтар славяндардың алғашқы қауымдық
қатынастарының ыдырауына ықпалын тигізді, өйткені бұл жорықтар кезінде
оларға қатысушылардың бір сыпырасы, әсіресе тайпа шонжарлары-княздар мен
боярлар болып байитын.
Византияның VІ-VІІ ғасырлардағы деректерді ІV-VІ ғасырларда славян
княздарының есімдерін сақтап қалды. Кейбір жағдайларда князьдің әкесінің
аты аталды, мұның өзі биліктің мұрагарлікпен берілетінін көрсетуі мүмкін.
Осы деректердің өзінде славяндардың еліне айдап әкетілетін тұтқындар туралы
және оларды сатып алу туралы хабарлар бар. Сәтті жорықтар княздар мен
боярлардың жағдайын нығайта түсіп отырғаны даусыз. Рулық тайпаның ішінде
мүліктік жіктелу арта түсті. Тайпаның тұрақты жасағы бөлектеніп отырды,
оның мүшелері экономикалық және әлеуметтік жағдайы жөнінен өздерінің рулас
жамағаттарынан барған сайын ерекшелене түсті.
Егшіншіліктің дамуы, қолөнердің егіншіліктен бөлініп шығуы,
қауымдардың ішінде рулық байланыстардың ыдырауы, мүліктік теңсіздіктің
ұлғая түсуі, жеке меншіктің дамуы тайпалық князьдықты басқару аппаратының
қабаттаса түсуі, сондай-ақ боярлардың күшеюі, міне мұның бәрі өндірістің
феодалдық жаңа әдісінің тууын демек, ерте феодалдық мемлекеттің қалыптасуын
әзірледі.
2.Клерикалды тарихшылар христиандықты пұтқа табынушылыққа барынша қарама-
қарсы қойып, халықтар надандықта болған христиандыққа дейінгі кезеңді
қара түнек ғасырлары, ал христиандық олардың өмірлерін нурландырдың деп
санады.
Христиандықты пұтқа табынушылыққа қарама-қарсы қоюға болмайды, өйткені
бұлардың екеуі де алғашқы тұрмыстық идеологияның екі формасы, екі түрлі
сырт көрінісі ғана болып табылады.
988 жылға таман Владимирдің өзі шоқынды, өз боярларын шоқындырды және
жазалаумен қорқытып, киевтіктерді және жалпы барлық орыстарды шоқынуға
мәжбүр етті.
Русьте шіркеудің ұйымдасуы былай болды: оның басында Константинополь
тағайындайтын немесе Киев князының өзі тағайындап, кейіннен епископтар
соборы сайлайтын Киев метрополиті тұрды. Ірі қалаларда үлкен округтың —
ерархияның барлық шіркеу істерін епископтар басқарды. Жеке князьдықтардың
оңашалануына байланысты әрбір князь өзінің қол астында өз епископының
болуын қамтамасыз етуге тырысты.
Егер шіркеуге шақыратын болса, онда “есінеп, қасынып “жаңбыр сіркіреп
тұр, күн суық” деп ұйқылы-ояу жауап береміз немесе сол тәрізді басқа
бірдеңе айтып, жалтарамыз”.
Шіркеу өз өнерін қалыптастыра отырып, шіркеулік емес ойын-ермекке,
мүдделерге үнемі дүрсе қоя беріп отыртын: “Музыка — гуслилер, флейталар,
тамбуриндер болатын кешті асыға күтушілердің... гуслидің, ойынның, бидің,
әннің қандай зиян екенін ескертті.
Шіркеудің жоғарғы өкіметі — епископтар мен митрополит, әдеттегі поптар
мен дьяктардың өзгеше қара діни адамдар деп аталатын монахтардың арасынан
ғана сайланатын.
Киев-Печора сияқты (XІ ғ. ортасында құрылған) кейбір орталық монастырлар
бейне бір діни академияларға айналды, бұларға мансапқа ұмтылған көрнекті
шонжар балалары құлшына түсетін. Мұндай монастырлардың жақсы кітапханалары
болды; мұнда жылнамалар, уағыздар жазылып шығарылды, монастырлардың ішкі
оқиғалары жазылып отырды.
Орыс шіркеуі XІ—XІІІ ғғ. Русьтің тарихын-да күрделі және көп қырлы роль
атқарды. Бір жағынан феодализмнің қаулап үдемелеп даму кезеңінде орыстың
жас мемлекеттігін нығайтуға көмектескен ұйым ретінде шіркеудің пайда
тигізгені даусыз. Орыс мәдениетін дамытудағы Византияның мәдени
байлықтарына қоса ағартушылықты таратудағы және ірі әдеби де керкем
туындылар жасаудағы ролі де даусыз.
3.Киев – Русь және Новгород мемлекеттерінің құрылуы.
3.ІX—X ғғ. ежелгі орыс мемлекетінің саяси құрылысын ерте феодалдық
монархия ретінде сипаттауға болады. Мемлекеттің басында ұлы князь деп
аталған Киев князы тұрды. Русьте уақытша билік жасаған кейбір князьдар,
мысалы, Новгородтың князы Рюрик (ІX ғ. екінші жартысы) немесе Олег (ІX ғ.
аяғы — X ғ. басы) орыс жерлерінде билікті басып алған, шыққан тегі варягтар
болды. Русьтің атын сарматтардың Роксалан тайпасынан шығарды. Русь
мемлекеті шығыс словяндар мекендеген 15 ірі аймақтан құрылды. Киевтің
айналасында ертеден -ақ поляктар тұрды.
Киевтің князы өзге князьдар мен жасақшылардан құрылған кеңестің (боярлар
думасы) көмегімен басқарды. Жасақ ересек (боярлар, ерлер) және кіші (кіші
князьдық, бала жігіттер және балалар жасағы) болып бөлінді. Сот жүргізуді,
салық және сот, баж алымын жинауды мечниктер, вирниктер, емецтер және
басқаша аталатын князь жасақшылары жүзеге асырды.
Жасақшылардың көмегімен князьдар халыққа жүргізетін билігін нығайтты және
ежелгі орыс мемлекетінің территориясын кеңейтті. Жасақшылар князьдардан
ежелгі орыс мемлекетінің құрамындағы тұтас территориялардың халықтарынан
табыс табу (салық ретінде) правосын алатын. Феодалдық қатынастардын
дамуымен жасақшылардың басым бөлігі бар-ған сайын жер иелері бола бастады,
олар ез иеліктерінде шаруашылықты езгіге түскен шаруалардың еңбегін қанау
жолымен жүргізді.
қалаларды князьдың посадниктері басқарды, ал олардың аса ірілерін
басқаратын мың басы мен жүз басы қызметтері болды, мұның өзі полктардың
әскери бөлінуіне (аса ерте заманда шыққан) сай болса керек.
Киев князының қолында халыққа билік жасау жүйесін ұйымдастыру, сондай-ақ
мемлекеттің шекараларын кеңейту және оны қорғау үшін қажетті елеулі әскери
күш болды. Бұл әскери күш вассалды князьдар мен боярлардың әскерлерінен
және әрдайым князьдың маңында болатын оның меншікті жасағы-нан тұрды.
Ерекше жағдайларда анағұрлым мол халық жасағы жиналды. Мұнда алыстағы
жорықтарға, сондай-ақ оңтүстіктегі көшпелілердің салт атты отрядтарымен
күресуге жарамды атты әскерлердің ролі үлкен болды. Князь Святославтың
Балканға жорықтары кезінде 60 мың әскер жинағаны мәлім.
Ежелгі Русьте өзендер мен қара теңізде әрекет жасаған үлкен қайықтардан
құрылған елеулі флот та болды
ІХ ғасырда Ирандық географ Ибн-Хардад Бех Русьтер дегеніміз
словяндардың тайпасы деп көрсетті.
Русь мемлекетінің құрылуы фоедалдық қатынастар мен феодалдық қоғамның
антогонистік топтары қалыптасуының ұзақ процесінің заңды түрдегі
қорытындысы болып табылады. Русьтің астанасы Киев қаласы болғаны анық.
ХІІ ғасырда анағұрлым дамыған орыс жерлерінің бірі Новгород жерінде
княздық монархияларда өзгеше ерекше бір саяси құрылыс қалыптасты. Ильмен
және чудь көлінің аралығында, Волхов, Ловать Великая, Молого және Мете
өзендерінің бойында жатқан жерлер Новгород, Псков жерінің ежелгі кіндігі
болатын. Новгород республикасы жүйесінде ерекше автономиялы жағдайы болған.
Псковта қолөнер мықтап дамыды. ХІІ ғасырдың ІІ жартысында Псков іс жүзінде
дербес феодалдық республика болды.
ХІ ғасырдан бастап Новгород Корелияның Подвиньеенің Прионежьені және
кең байтақ солтүстік Приморьені жедел иемдене бастады. Сөйтіп бұлар
Новгородтың отарларына айналды. ХІІ-ХІІІ ғасырларда мұнда Новгородтық
шонжарлардың ірі вотчиналық иеліктері болды.
ХІІ ғасырда Новгород Русьтегі ең ірі және анағұрлым дамыған қалалардың
бірі болды. Новгород жерінде боярлық, ал одан соң шіркеулік ірі жер иелену
ерте қалыптасып, үстемдік құрды.
Новгородтың ХІІ-ХІІІ ғасырларда саяси тарихы тәуелсіздік жолындағы
күрестің халық бұхарасының антифеодалдық қимылдарымен және боярлар
топтарының арасындағы билік үшін күрестің шиеленіскен күрделі жағдайымен
ерекшеленеді. 14-15 ғасырларда ежелгі орыс халықтары негізінен туысқан үш
халық ұлы орыс халықы, Украин және Беларусь халықтары шығады. Ежелгі ұлы
орыс халықтарының территориялық орталығы Владимир Суздаль және Новгород
жерлері еді. Солтүстік Шығыс Русьпен Новгород-Псков жерлерінің, сондай-ақ
Смоленск мен черников князьдықтары жерінің бірқатар бөлігінің Москва
төңірегіне бірлесуіне байланысты ежелгі орыс тайпаларының диалектикасы
негізінде орыс тілі мен мәдени ерекшеліктері пайда бола бастады.
Тақырыпқа байланысты сұрақтар:
1.Ежелгі славяндардың негізгі кәсібі
2. Славян халықтары қанша топқа бөлінеді.
3. Ресейдегі ең алғашқы қалалар.
4. Ресейдегі христиан дінінің орын алуы.
5. Туысқан үш Ұлы орыс халқы кімдер?
6. Ежелгі славяндардың шаруашылығы.
7. Владимир, Суздаль, Новгород қалаларын байланыстыры қандай.
8. Новгород қаласының кіші іні атанған қала.
9. Ресейге ІХ ғ. саяхат жасаған парсы саяхатшысы кім.
10.Орыс патшалары қай әулет өкілдері.
XІІІ ғ. Ресейдің басқыншыларға қарсы күресі.
Жоспар:
1. Батый ханның Ресей жеріне шапқыншылығы.
2. Ресейдің Алтын Ордаға тәуелді болуы.
1.Шынғыс хан 1207 жылы Ертістің бассейінімен одан әрі батысқа қарай
’’Монғол атының тұяғы тиетін жерді’’ ұлыс ретінде үлкен баласы Жошыға
беруімен Европаға қарай шапқыншылық жорықтарының жоспарын белгілеген еді.
ХІІІ ғ. 30 жылдарына дейін қытай мен Азияда соғысқан Монғол татарлар
болашақ ұрыс майданында пәрменді түрде стратегиялық барлау жүргізді.
Европалық елдердің саяси жағдайы, экономикалық және әскери потенциялы
жөнінде деректер жинады.
1223 ж. Жебе мен Сүбедейдің 30 мыңдық отряды Шығыс Европаға барлау
жоспарына аттанып, Оңтүстіктен Закавказье арқылы қыпшақтардың даласына
еніп, Волга мен Днепр арасында көшіп қонып жүрген қыпшақтар ордасының бірін
күл талқан етті. Бұлардың үрейі қашып қалғандары Днепрдің арғы бетіне өтіп
кетті. Днепрдің төменгі сағасының батыс жағында көшіп-қонып жүрген қыпшақ
хандары орыс князьдықтарынан көмек сұрады. Олар Киевте жиналған съезінде
қыпшақтарға көмек көрсетуді ұйғарды, сөйтіп олармен қосылып, монғолдарға
қарсы шықты. Бұл Батудың шапқыншылығы қарсаңында орыс князьдықтарының
көпшілігі қатысқан соңғы әскери қимыл еді. Бірақ феодалдық қырқыстардың
салдарынан сол кездегі Русьтің ең күшті князьі Юрий Всевалодович
Владимрский жорыққа қатыспады. 1223 ж. 31 майда Калка өзеніне таяу жерде
біріккен орыс қыпшақ әскерлері монғол татарлардың негізгі күштерімен
кездесті. Бірыңғай басшылықтың болмауы, қимылдың үйлестірілмеуі және
князьдардың тіпті ұрыс үстінде қырқысуы, орыс полктары мен қыпшақтар үшін
шайқастың қайғылы аяқталуының бірден бір себепшісі болды. Калканың
жағасынан Руське орыс әскерлерінің 110 бөлігі ғана оралды. Русь бұрын
соңды мұндай ауыр жеңіліске душар болған жоқ еді.
Монғолдар орыс жасақтарының қалдықтарын Днепрге дейін қуып келді,
бірақ бұл шайқаста сиреп кеткен күшпен Русьтің ішіне басып кіруге олардың
дәті бармады. Шыңғыс ханның негізгі күштерімен қосылу үшін шығысқа қарай
шегінген Сүбедей Волга Болгариясының жеріне кіріп кетпек болды, бірақ ол
сәтсіздікке ұшырады. Алайда қыпшақтар мен Русьтің күшін әскери барлау
жөнінде отрядтің алдына қойылған негізгі міндеті орындалды.
20 жылдардың аяғында 30 жылдардың басында Монғолдар бір ғана Жошы
ұлысының күшімен қыпшақтардың, аландардың, башқұрттардың және Волга
Болгариясының жерін басып алуға әрекеттенді, бірақ ол сәтсіз болып шықты.
Сондықтан 1235 жылғы қарақорымдағы құрылтайда Европа елдерін басып алу үшін
Батысқа жалпы монғолдық жорық ұйымдастыру ұйғарылды. Жорықтың басына
Жошының ұлы Бату хан қойылды, оның кеңесшісі Сүбедей болды. Монғолдар 1236
жылы екпінді шабуылға шығып, Еділ болғарларынын тас-талқан етті. 1237 жылы
көктемі мен жазында Волга мен Дон өзенінің аралығындағы қыпшақ жерлерін
бағындырды. Орта Волгада буртастар мен мардваның жерлерін жаулап алды. 1237
жылдың күзінде Батудың негізгі күштері солтүстік-шығыс Руське баса көктеп
ену үшін Варонеж өзенінің жоғарғы сағасына шоғырланды. Русьте дайындалып
жатқан шабуыл жөнінде білмеулері мүмкін емес еді. Бірақ өз қырқыстарымен
басы қатқан князьдар ортақ жаудың алдында күш біріктіру үшін ештеңе
істемеді.
2.Бату Руське 120-140 мың жауынгерлерімен аттанды (олардың 40-50 мыңы
ғана монғол-татарлар еді, қалғандары бағындырып алған елдердің жауынгерлері
болды). Бытыраңқы княздіктердің Бату әскерлеріне қарсы тұруы оңай емес
еді. Әскери күш жағынан монғол-татарлар артық болатын. Әсіресе монғол-
татарлардың атты әскері қуатты еді. Батудың соғыс өнерінде бұрыннан
пайдаланып келе жатқан қала бекіністерін бұзатын жеңіл құралдары болды.
Русь сол кездегі Европа мен Азияның басқа да бытыраңқы феодалдық
мемлекеттері сияқты қатаң тәртіппен және бірыңғай команда берудің астында
топтасқан монғол-татардың атты әскерлеріне төтеп беріп, қарсы тұратындай
сан жағынан пара-пар келетін қарулы қол шығара алмады.
Бүкіл Русь 100 мыңнан аса жауынгерлер шығара алар еді, бірақ
князьдардың араздығы мен қырқыстары жағдайында елдің бар күшін біріктіру
тіпті де мүмкін болмады. Князьдардың салт атты жасақтары, қару-жарағы және
жауынгерлік сапалары жағынан монғолдардың атты әскерлерінен басым болды,
бірақ олардың саны аз еді. Өйткені князьдықтардың негізгі қарулы күштері
қару-жарағы ірі әскери дағдылары жағынан монғолдардан кем болған қала мен
село жасақтарынан құралды. Сан жағынан басым болуы, мұның өзі далалық жер
жағдайында монғолдардың атты әскерлеріне көп артықшылықтар берді. Орыс
князьдарын негізінен қалаларды табандылықпен қорғап жауды әлсеретуді
көздеген қорғаныс тактикасын қолдануға мәжбүр етті. Бірақ орыс қалаларының
азын-аулақ қорғаушылары бар ағаш қамалдары феодалдық қырқыстар негізіндегі
дұшпанның онша көп емес отрядтарының қаланы қоршап алып, әбден титығына
жетуді көздеген енжарлық қимылдарына қорғаныста ұзақ отырумен төтеп беруге
ғана жарамды болды. Бірақ қытайлардан алғаш қорған бұзғыш күрделі техниканы
пайдаланған және қамалдардың қорғаушыларын әлсіретпек үшін үздіксіз шабуыл
жасау тактикасын қолданған монғол-татарлардың қалың қолына ұзақ уақыт бойы
төтеп бере алмады.
Бұл құралмен орыс қалаларының ағаштан салынған бекінісін бұзу қиынға
түспейтін, бұған қосымша Бату әскерлері соғыс жүргізудің неше түрлі
әдістерін меңгерді. Сөйтіп жолындағының бәрін жайпаған Бату 1237 жылдың
қысында қалың қолын Еділ өзенінен Рязань қаласына келіп жетті. қыста шабуыл
жасауды күтпеген Рязаньдықтар айтарлықтай қарсылық көрсете алмады. Бес күн
бойы монғол-татар әскерінің шабуылына тойтарыс бергенімен басқа жақтан
көмек келмегендіктен Рязань қаласы жау қолына көшті. Келесі кезек орыстың
ірі Владимир, Суздаль княздігіне жетті. Мәскеу қаласын алды.
1238 жылы 4 ақпанда Бату Владимир қаласын қоршайды қала халқы
айтарлықтай ерлік көрсетеді. Бірақ үш күннен арыға шамасы келмеген қаланы
қорғаушылар жеңіліс табады. Монңғол-татар әскері осылайша Ростов, Суздаль,
Ярослав, Кострома, Углич, Тверь сияқты 14 қаланы бағындырып, Владимир
княздігінен Новогородқа қарай бағыт алды. Бірақ көктемнің ерте шығуы
орманды және батпақты Новгород жері алға қарай жүруге қиындық туғызады.
Және монғол-татар әскерлерінің де ұзақ соғыстан қажығаны сезіледі.
Сондықтан Бату әскерлері оңтүстікке қарай бұрылады.
Жолында кездескен қалалар мен ауылдарды жаулап алып, 1240 жылы Киев
қаласына жетеді. Киев қаласын қорғауды Даниел мен Дмитрий княздері өз
қолдарына алады. қала бекінісін бұзып кіру монғол-татар әскерлеріне оңайға
түспеді. Киев қаласы сегіз күн қарсылық көрсетеді. Күштің тең болмауы
княздердің дер кезінде күш біріктіре алмауы Киевтің жеңілуіне әкеліп
соқтырады. Монғол-татар шапқыншылары Киев қаласын талқандап, ежелгі
ескерткіштердің көбін жойып жібереді. Бірақ Бату хан князь Дмитрийдің
ерлігіне риза болып өлтіртпейді. Киев қаласын алғаннан кейін Бату әскерлері
Галич-Волынь княздігіне аттанады. Батый орыс жерін жаулап алғаннан кейін
Польшаға, чехия мен Венгрияға баса көктеп кіреді. Алайда бірнеше жылға
созылған жорықтардан әбден қажыған Бату әскерлері Европа елдеріне одан ары
кіре алмайды. Бату әскерлері Еділ өзенінің төменгі сағасына оралып, осында
1243 жылы Сарай-Бату қаласын салғызады. Алтын-Орда мемлекетін құрады. 1240-
1280 жылдар аралығында орыс жеріне монғол-татар үстемдігі орнайды. Бату
өзіне арнап астана салдырып, сарай тұрғызғанымен уақыттың көбі ұлан байтақ
қазақ сахарасындағы жайлауларда өткізеді. Алтын-Орданың астанасы алғашқы
кезде Бату қаласында (қазіргі Астрахан маңында) болса кейінірек Сарай
Беркеге көшіріледі.
Тақырыпқа байланысты сұрақтар:
1. Ресей мен монғолдар арасындағы алғашқы соғыс болған жер.
2. Ресейді бағғындырған монғол ханы.
3. Киев қаласы монғолдар тарапынан қашан басып алынды.
4. Монғолдарға алғашқы қарсылық көрсеткен орыс қаласы.
5. Киев каласын қай княздар басқарды
6. Бату тұсындағы Алтын орда астанасы?
7. Орыс княздарымен алғашқы соғысқан монғол нояндары.
8. Монғолдармен соғыс кезінде орыс қай князі соғысқа қатыспады.
9. 1236 жылы моңғолдар кімдерді талқандады.
10. Моңғолдарға ең алғаш тойтарыс берген орыс қаласы.
ХІІІ-ХІҮ ғғ. Ресей.
Жоспар:
1. Москва княздігінің саясаты. Иван Калита.
2. Куликова шайқасы және ерекшелігі.
3. Тоқтамыстың Москваға жорығы.
1.Князь Иван кезінде Москва князьдығы Солтүстік-Шығыс Русьтегі ең ірі
әрі күшті князьдық болды. Иван Калитаның тұсында орталықтандырылған
мемлекетті құруда үлкен роль атқарған Москва ұлы князы өкіметінің шіркеумен
тығыз одақтасуы қалыптасады. Калитаның одақтасы митрополит Петрдің өзінің
резиденциясын Владимирден Москваға көшіруімен (1326 ж.) соңғысы бүкіл
Русьтің шіркеу орталығына айналды, сөйтіп оның өзі Москва князьдарының
саяси позициясын анағұрлым нығайтты.
Ордамен қарым-қатынаста Калита Александр Невский белгілеген хандарға
сырттай вассалдық бағыныштылық тәртібін, алым төлеудің дұрыстығын, оның өз
князьдығында толық тоқтатылған, Руське жаңа шабуыл жасауға жол бермеу
бағытын ұстады, “40 жыл бойғы тыныштық қандай жақсы, орыс жерлерін жаулап
алудан, шаруаларды күйзелтуден не түспек, тұрмыстың ауыртпалығын бастан
өткізген кедейлер, татар басқыншыларынан аулақ тыныш өмір сүрсін
де...”,—деп жазды жылнамашы Калитаның князьдық еткен кезіне баға бере
келіп. Орыс жерлері экономиканы қалпына келтіріп, өркендету үшін,
езушілікті жою жолында алда тұрған күреске күш жинап алуға қажетті тыныс
алды. Калита өзінің бар қаталдығымен және қайсарлығымен барлық орыс
жерлерінен алым жинауы Москва князының қолына едәуір қаржының жинақталуына
мүмкіндік берді. Сөйтіп оның Новгородқа және орыстың басқа да жерлеріне
саяси қысым жасауына жол ашылды. Калита қару күшіне сүйенбей-ақ өзіне
қарайтын жерлердің территориясын бай сыйлықтары үшін ханнан жеке жерлерге
(Галич, Углич, Белоозер) берілген жарлықтар — купель есебінен кеңейте
білді. Калитаның князьдық құрғанын қорытындылай келе К.Маркс Москваның
негізінен Калитаның тұсында күшейгендігін атап көрсетті. Калитаның баласы
князь Семен Иванович (1340—1353) “бүкіл Русьтің ұлы князі” деген атақ алуға
ұмтылды, сөйтіп өзінің өктемділігімен және басқа князьдарға тәкаппарлықпен
қарағаны үшін “Гордый” деген атақ алды.
2.1380 жылдың жазында Орданың барлық күшін жинап Қырымдағы
отарларының Орда вассалы солтүстік Кавказбен Поволжье хандықтары жалдамалы
отрядтарымен күшейген Мамай Рязань княздығының оңтүстік шекараларына басып
еніп, одақтас ұлы Литва князі Ягайло мен Рязань князі Олегтің күшінің
қосылуын күтті. Батыйдың қырып-жоюшылық зардаптарының қайталану қаупі
төнген Русьтің бүкіл орыс халқы басқыншыларға қарсы күреске көтерілді.
Мамай әскерлеріне жалпы орыстар тойтарысын ұйымдастыруда, Русьті саяси
жағынан біріктіруде Москваның алғашқы табыстарының маңызы өте жоғары болды.
Москваға қысқа мерзімнің ішінде шаруалар мен қолөнершілерден орыс
жерлерімен княздықтарының бәрінен дерлік полктермен жасақшылар жиналды.
Борянскмен Полоцкіден өз полктерімен тіпті Олегтің ұлдары да жетті, ал
мұның өзі Литва ұлы княздығының құрамына кіретін батыс-орыс жерлері
мүддесінің тығыз байланысының сақталғанымен бірлігінің айғағы еді. Мамаймен
күресуде Москваға жау Тверлік, Нижегородтық және Рязандық княздер, сол
сияқты ұлы Новгородтты басқаратын боярлар ғана бас тартты.
Москва князі Дмиттрийдің туы астына жиналған орыс жауынгерлерінің
жалпы саны 100-120 мың әскер болатын (Мамайдың қарамағындағы әскердің саны
да осы шамалас). “Өмір бақи орыс княздарымен жергілікті воеводалардың күші
осыншалықты зор болмаған еді”,-деп жазды жылнамашылар. Ойдағыдай
ұйымдастырылған барлау жұмыстарының нәтижесінде Мамайдың аттануымен жоспары
Москваға дер кезінде мәлім болып отырды. Дмитрий Иванович Мамаймен Ягайло
жасақтарын біріктірмей, бірінші соққыны негізгі қарсыластарына беруге бел
байлады. Тамыздың аяғында Донды бетке алған орыс әскерлерінің Коломна
арқылы жүріп өткенін білген Ягайло, қарсы жақ жасақтарының сан жағынан
көптігінен сескеніп асығыс кері қайтты. Істің артын бағып отырған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz