Шымкент қаласы туралы
Мазмұны
• 1 Этимологиясы
• 2 Тарихы
• 3 Қала гербі
• 4 Экономика және бизнес
• 5 Қаланың БАҚ.ы
• 6 Өнер және мәдениет
• 7 Туризм және демалыс
• 8 Спорт және денсаулық
• 9 Ескертпелер
• 10 Ақпарат көздері
• 1 Этимологиясы
• 2 Тарихы
• 3 Қала гербі
• 4 Экономика және бизнес
• 5 Қаланың БАҚ.ы
• 6 Өнер және мәдениет
• 7 Туризм және демалыс
• 8 Спорт және денсаулық
• 9 Ескертпелер
• 10 Ақпарат көздері
Шымкент — Қазақстандағы қала, Оңтүстік Қазақстан облысының орталығы. Шамамен 651 380 адам (6 наурыз 2009 жылғы жағдай бойынша[1] тұрғыны бар заманауи қала, Қазақстан Республикасындағы (Алматыдан) кейінгі екінші қала, бұл ретте қала басшылары, энергия және сутұтыну көлемін ескере отырып және негізге ала отырып, қала тұрғындарының саны шамамен миллионға жуық[1] деп есептейді. Осымен қатар, Шымкент негізгі өнеркәсіп, сауда және мәдени орталық болып табылады.
Этимологиясы
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай отырып, қала атауының мағынасын "бау-бақшалы қала", "Жасыл қала", "Шыммен қоршалған қала" - деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай деп түсіндіріледі: Шымкент түркінің "Шым" және иранның "Кент" - қала, мекен деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының (иранның) "чиминь-чемень" яғни, көгалды, гүлденген ал-қап, ал бұған "Кент" сөзінің жалғануымен, "жасыл (гүлденген) қала" деген мағынаны береді.
Тарихы
Қаланың іргетасы қашан пайда болды және оның атауы қандай мағына береді? Осы сұрақтарға дұрыс жауап беру ғалымдарды көптеген жылдар бойы мазалап келеді. Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI−XII ғасырларда болған деген гипотеза болатын. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны жөнінде болжам бар. Бұған дәлел - археологиялық қазбалар мен құрылыс барысында табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша, біздің эрамызға дейінгі V-VІ ғасырларға тән.
Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық салтпен жерленгендігі анықталып отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл. Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қорым болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін. Біздің заманымызға жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы тарихшысы Шараф ад-дин Али Йе (а) здидің (1425 ж.) біздің жыл санауымыз бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери жорық-тары туралы жазған "Зафар Наме" атты ("Жеңіс кітабы") кітабында кездеседі.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген археологиялық қазба жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола алады. Тау етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен жүзімдік, ал көгалды таулы жайылымдарда - мал шаруашылығы дамыған.
Көне Шымкент Шымкент қаласының аймағы жүздеген жылдар бойы көптеген тарихи оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет басқыншылардың жойқын шабуылдарына ұшырған. Шыңғысхан жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп, ақырында Шымкент Шыңғысхан ұрпақтарының қол астына өткен. Ақ Орда және Алтын Орда хандары жүргізген соғыстардың нәтижесінде қала Әмір Темірдің қол астына кіреді. XV ғасырдың басынан Шымкент XVIII ғасырдың жартысына дейін Жоңғар шапқыншыларының тонауына ұшырайды. Сансыз соғыстар мен өзара тартыстар жергілікті халықтардың өміріне қайғы-қасірет әкелгенімен, Сайрам оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша және қол өнері өркендеген аймақ болып қала берді.
Этимологиясы
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай отырып, қала атауының мағынасын "бау-бақшалы қала", "Жасыл қала", "Шыммен қоршалған қала" - деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай деп түсіндіріледі: Шымкент түркінің "Шым" және иранның "Кент" - қала, мекен деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының (иранның) "чиминь-чемень" яғни, көгалды, гүлденген ал-қап, ал бұған "Кент" сөзінің жалғануымен, "жасыл (гүлденген) қала" деген мағынаны береді.
Тарихы
Қаланың іргетасы қашан пайда болды және оның атауы қандай мағына береді? Осы сұрақтарға дұрыс жауап беру ғалымдарды көптеген жылдар бойы мазалап келеді. Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI−XII ғасырларда болған деген гипотеза болатын. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны жөнінде болжам бар. Бұған дәлел - археологиялық қазбалар мен құрылыс барысында табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша, біздің эрамызға дейінгі V-VІ ғасырларға тән.
Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық салтпен жерленгендігі анықталып отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл. Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қорым болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін. Біздің заманымызға жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы тарихшысы Шараф ад-дин Али Йе (а) здидің (1425 ж.) біздің жыл санауымыз бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери жорық-тары туралы жазған "Зафар Наме" атты ("Жеңіс кітабы") кітабында кездеседі.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген археологиялық қазба жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола алады. Тау етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен жүзімдік, ал көгалды таулы жайылымдарда - мал шаруашылығы дамыған.
Көне Шымкент Шымкент қаласының аймағы жүздеген жылдар бойы көптеген тарихи оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет басқыншылардың жойқын шабуылдарына ұшырған. Шыңғысхан жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп, ақырында Шымкент Шыңғысхан ұрпақтарының қол астына өткен. Ақ Орда және Алтын Орда хандары жүргізген соғыстардың нәтижесінде қала Әмір Темірдің қол астына кіреді. XV ғасырдың басынан Шымкент XVIII ғасырдың жартысына дейін Жоңғар шапқыншыларының тонауына ұшырайды. Сансыз соғыстар мен өзара тартыстар жергілікті халықтардың өміріне қайғы-қасірет әкелгенімен, Сайрам оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша және қол өнері өркендеген аймақ болып қала берді.
Ақпарат көздері
• Шымкент қаласы әкімдігінің ресми сайты [1]
• Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің ресми сайты [2]
• "Шымкент аймақтық порталы"
• Подушкин Н. П. Когда родился Шымкент?//Шымкент. Историко-информационный путеводитель. Шымкент, 1998.
• ОҚО Статистика департаменті
Сілтемелер
• Шымкент қаласы әкімдігінің ресми сайты
• Виртуалды Шымкент
• Шымкент қаласы әкімдігінің ресми сайты [1]
• Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің ресми сайты [2]
• "Шымкент аймақтық порталы"
• Подушкин Н. П. Когда родился Шымкент?//Шымкент. Историко-информационный путеводитель. Шымкент, 1998.
• ОҚО Статистика департаменті
Сілтемелер
• Шымкент қаласы әкімдігінің ресми сайты
• Виртуалды Шымкент
Мазмұны
• 1 Этимологиясы
• 2 Тарихы
• 3 Қала гербі
• 4 Экономика және бизнес
• 5 Қаланың БАҚ-ы
• 6 Өнер және мәдениет
• 7 Туризм және демалыс
• 8 Спорт және денсаулық
• 9 Ескертпелер
• 10 Ақпарат көздері
Шымкент
Таңбасы
Астананың Қазақстанда орналасуы
Бойлық-ендігі: 42°18′N 69°36′E 42.3,
69.6
Елі Қазақстан
Облыс орталығы Оңтүстік Қазақстан
облысының
Әкімшілігі
— Әкімі
Шымкент — Қазақстандағы қала, Оңтүстік Қазақстан облысының орталығы.
Шамамен 651 380 адам (6 наурыз 2009 жылғы жағдай бойынша[1] тұрғыны бар
заманауи қала, Қазақстан Республикасындағы (Алматыдан) кейінгі екінші қала,
бұл ретте қала басшылары, энергия және сутұтыну көлемін ескере отырып және
негізге ала отырып, қала тұрғындарының саны шамамен миллионға жуық[1] деп
есептейді. Осымен қатар, Шымкент негізгі өнеркәсіп, сауда және мәдени
орталық болып табылады.
Этимологиясы
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай
отырып, қала атауының мағынасын "бау-бақшалы қала", "Жасыл қала", "Шыммен
қоршалған қала" - деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай
деп түсіндіріледі: Шымкент түркінің "Шым" және иранның "Кент" - қала, мекен
деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының
(иранның) "чиминь-чемень" яғни, көгалды, гүлденген ал-қап, ал бұған "Кент"
сөзінің жалғануымен, "жасыл (гүлденген) қала" деген мағынаны береді.
Тарихы
Қаланың іргетасы қашан пайда болды және оның атауы қандай мағына
береді? Осы сұрақтарға дұрыс жауап беру ғалымдарды көптеген жылдар бойы
мазалап келеді. Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент
қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI−XII ғасырларда болған деген
гипотеза болатын. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны
жөнінде болжам бар. Бұған дәлел - археологиялық қазбалар мен құрылыс
барысында табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша,
біздің эрамызға дейінгі V-VІ ғасырларға тән.
Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен
әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық салтпен жерленгендігі анықталып
отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл. Бірқатар археолог-ғалымдардың
пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қорым болған, егер бұл расталса, онда
қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін. Біздің заманымызға
жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы
тарихшысы Шараф ад-дин Али Йе (а) здидің (1425 ж.) біздің жыл санауымыз
бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери жорық-тары туралы жазған
"Зафар Наме" атты ("Жеңіс кітабы") кітабында кездеседі.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне
қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген археологиялық
қазба жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола алады. Тау
етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен жүзімдік, ал көгалды таулы
жайылымдарда - мал шаруашылығы дамыған.
Көне Шымкент Шымкент қаласының аймағы жүздеген жылдар бойы көптеген
тарихи оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет басқыншылардың жойқын
шабуылдарына ұшырған. Шыңғысхан жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп,
ақырында Шымкент Шыңғысхан ұрпақтарының қол астына өткен. Ақ Орда және
Алтын Орда хандары жүргізген соғыстардың нәтижесінде қала Әмір Темірдің қол
астына кіреді. XV ғасырдың басынан Шымкент XVIII ғасырдың жартысына дейін
Жоңғар шапқыншыларының тонауына ұшырайды. Сансыз соғыстар мен өзара
тартыстар жергілікті халықтардың өміріне қайғы-қасірет әкелгенімен, Сайрам
оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша және қол өнері өркендеген аймақ болып қала
берді.
XVII ғасырда және XIX ғасырдың бірінші жартысында Шымкентті билеп алу
мақсатында Қоқан және Бұхар хандықтары күрес жүргізді. 1810-1864 ж.ж.
Шымкент Қоқан хандығының билігіне өтіп, хан өкілінің резиденциясы болды.
Мұнда Қоқан әскерлерінің саны жағынан үлкен горнизоны тұрақтап, қала
негізінен әскери қамал ретінде пайдаланылды. 1864 жылы қала орыс
әскерлерінің тіке шабуылымен алынды. Қазақстан мен Орта Азияның Ресейге
қосылуы аяқталған соң, Шымкент Жаңақоқан бағытының құрамында болып, соңынан
Түркістан облысының, ал 1867 жылдан Түркістан генерал-губернаторлығына
қарасты Сырдария облысының уездік қаласы болды. Осы кезден бастап Шымкент
Европалық Ресей мен Батыс Сібірді Орта Азиямен жал-ғайтын, маңызды
транзиттік мекенге айналды. XIX ғасырдың соңында қалада сауда-саттық
дамыған: - 19 мануфактуралык, 70 ұсақ-түйек дүкені, 50 шайхана, 10
керуенсарай, 9 тамақ-тандыру орны, 27 ұн дүкені, ал XX ғасырдың басында - 3
май шайқататын, 5 тері илейтін, 15 кірпіш шығаратын, 26 диірмен, 4 мақта
тазалайтын, ұсақ өнеркәсіп, 15 ұстахана және 15 сабын қайнататын өндіріс
орындары бар үлкен өнеркәсіп қалаға айналды.
Қала экономикасының дамуында 1883 ж. ашылған дәрі-дәрмек өндіретін
сантонин (кейінгі химия-фармацевтика зауыты) зауыты маңызды рөл атқарып,
оның өнімдері экспортқа шығарылатын. Шымкент сантониносының сапасы өте
жоғары болды, сондықтан ол ішкі рынокта үлкен сұранысқа ие болды. Оңтүстік
Қазақстанның табиғи-климаты дермененің өсуіне қолайлы, ал дермене сантонино
өндіріс жершарында өте сирек кездеседі. Сондықтан да Шымкенттің алғашқы
және қазіргі таңбасында (герб) дермене бұтақшасы бейнеленген.
1914 жылы Қазақстанның Ресей империясына қосылуының 50 жылдығына орай
қалаға орыс генералы Черняевтің есімі берілді, бірақ 1921 жылы қала Шымкент
атауына қайта ие болды. XX ғасырда қала тарихының жаңа кезеңі басталды.
Қала халқы елдегі үлкен өзгерістер нәтижесінде жаңа жетістіктерге жете
бастады. Қалада жаңа өндіріс орындары салынып, оқу орындары мен ғылыми,
мәдениет ошақтары ашылды. Қала келбеті жаңа тұрғын үйлер, гүлзар, көшелері,
саябақтарымен ажарлана түсті. 30-шы жылдары Шымкентте қорғасын зауыты
салынды. Бүл алып өндіріс орны КСРО-дағы өндірілетін қорғасынның 70%-н
беріп отырды. Қалада май комбинаты, шұлық және айна фабрикалары іске
қосылды. 1932 жылы ауылшаруашылық авиациясының базасы құрылып, бұл Шымкент
әуежайының негізін қалады.
Ұлы Отан соғысы жылдары Шымкент қаласы КСРО-дағы маңызды қалалардың
біріне айналды. Соғыс жүріп жатқан аймақтардан бүл жерге елдегі бірқатар
өндіріс орындары, 17 зауыт пен фабрикалар көшіріліп әкелінді. Қала
танктерге қажетті қосалқы бөлшектер, снарядтар, металл, қорғасын, оптикалық
қүралдар және басқа да өнімдерді өндірді. Шымкентке өсімдіктер ғылыми-
зерттеу институты және Харьковтегі авиация училищесі көшірілді. Ұлы Отан
соғысы жылдары майдан даласында ондаған мың шымкенттіктер жаумен шай-қасып,
7 жерлесімізге Кеңес Одағының батыры атағы берілді.
Соғыстан кейінгі 50-80-інші жылдары экономика дами бастады. Қалада
жаңадан ірі кәсіпорындар құрылды. Олардың ішінен мақта-қағаз комбинаты,
қаракөл, цемент, гидролиз зауыттары, "Восход" тігін фабрикасы,
металлқұрастыру және тұрғын үй құрылысына қажетті материалдарды өндіретін
кәсіпорынды, "Электроаппарат" зауыты, ал, тамақ өнер-кәсібінен ет, сүт,
сыра, салқындатылған сусындарды шығаратын кәсіпорындарды атауға болады.
Химия өнеркәсібі жедел дамыды. Шымкентте фосфор, шина және мұнай өңдеу
сияқты алып зауыттар салынып, Омбы-Павлодар-Шымкент мұнай құбыры тартылды.
Тұрғын үй салу қарқындап жүріп жатты. Жаңа мөлтекаудандар, көшелер,
даңғылдар, саябақтар, скверлер пайда болды. Білім беру, медицина және
мәдениет мекемелерінің саны өсіп, спорттық-сауықтыру кешендері салынды.
Теңдесі жоқ жаңадан салынған демалыс кешені құрамында дендробақ, зообақ,
жасанды көл және ипподром бар.
Қала гербі
1866 жылғы 1909 жылдың Шымкент қаласының Шымкенттің қазіргі
Шымкент 21-көкегінде ескірген бейресми гербі гербі[4]:
гербінің жобасыбекітілген Шымкент (2008ж. тамыз айына
[2]: уездік қаласының дейін) [3]:
гербі[2]:
90px 90px 90px 90px
Экономика және бизнес
Шымкент – инфрақұрылымы жақсы дамыған, Қазақстанның жетекші өнеркәсіп
және экономикалық орталықтарының бірі. Қалада түсті металлургия, машина
жасау, химия, мұнай өңдеу және тамақ өнеркәсібін дамытып отырған 69
өнеркәсіптік кәсіпорын бар.
Мүнай, химия және фармацевтика өнеркәсібінде "Петро Казахстан Ойл
Продактс" АҚ (мұнай өңдеу), "Интеркомшина" (шина өндеу), "Химфарм" (дәрі-
дәрмек ендіру) сияқты ірі кәсіпорындар жұмыс істеуде. Ал, металлургияда
"Южполиметалл" АҚ (қорғасын және т.б. өнімдер), машина жасауда "Карданвал"
(автомобильдер мен тракторларға қажетті қосалқы бөлшектер өндіру), "Южмаш"
(ұсталық пресс машиналарын, қосалқы белшектер және қүрал-жабдықтар өндіру),
"Электроаппарат" (қуатты электр қосқыштары және т.б. өнімдерді өндіру)
кәсіпорындары бар.
Жеңіл өнеркәсіпте алдыңғы қатардағы кәсіпорындарға – "Восход" фабрикасы
(жүннен костюм, пальто, күртке тоқу), "Адал" (тоқыма өнеркәсібі), "Эластик"
(шүлық тоқу) жатады. Құрылыс материалдарын өндіруде "Шымкентцемент" ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
• 1 Этимологиясы
• 2 Тарихы
• 3 Қала гербі
• 4 Экономика және бизнес
• 5 Қаланың БАҚ-ы
• 6 Өнер және мәдениет
• 7 Туризм және демалыс
• 8 Спорт және денсаулық
• 9 Ескертпелер
• 10 Ақпарат көздері
Шымкент
Таңбасы
Астананың Қазақстанда орналасуы
Бойлық-ендігі: 42°18′N 69°36′E 42.3,
69.6
Елі Қазақстан
Облыс орталығы Оңтүстік Қазақстан
облысының
Әкімшілігі
— Әкімі
Шымкент — Қазақстандағы қала, Оңтүстік Қазақстан облысының орталығы.
Шамамен 651 380 адам (6 наурыз 2009 жылғы жағдай бойынша[1] тұрғыны бар
заманауи қала, Қазақстан Республикасындағы (Алматыдан) кейінгі екінші қала,
бұл ретте қала басшылары, энергия және сутұтыну көлемін ескере отырып және
негізге ала отырып, қала тұрғындарының саны шамамен миллионға жуық[1] деп
есептейді. Осымен қатар, Шымкент негізгі өнеркәсіп, сауда және мәдени
орталық болып табылады.
Этимологиясы
Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай
отырып, қала атауының мағынасын "бау-бақшалы қала", "Жасыл қала", "Шыммен
қоршалған қала" - деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай
деп түсіндіріледі: Шымкент түркінің "Шым" және иранның "Кент" - қала, мекен
деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының
(иранның) "чиминь-чемень" яғни, көгалды, гүлденген ал-қап, ал бұған "Кент"
сөзінің жалғануымен, "жасыл (гүлденген) қала" деген мағынаны береді.
Тарихы
Қаланың іргетасы қашан пайда болды және оның атауы қандай мағына
береді? Осы сұрақтарға дұрыс жауап беру ғалымдарды көптеген жылдар бойы
мазалап келеді. Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент
қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI−XII ғасырларда болған деген
гипотеза болатын. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны
жөнінде болжам бар. Бұған дәлел - археологиялық қазбалар мен құрылыс
барысында табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша,
біздің эрамызға дейінгі V-VІ ғасырларға тән.
Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен
әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық салтпен жерленгендігі анықталып
отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл. Бірқатар археолог-ғалымдардың
пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қорым болған, егер бұл расталса, онда
қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін. Біздің заманымызға
жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы
тарихшысы Шараф ад-дин Али Йе (а) здидің (1425 ж.) біздің жыл санауымыз
бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери жорық-тары туралы жазған
"Зафар Наме" атты ("Жеңіс кітабы") кітабында кездеседі.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне
қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген археологиялық
қазба жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола алады. Тау
етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен жүзімдік, ал көгалды таулы
жайылымдарда - мал шаруашылығы дамыған.
Көне Шымкент Шымкент қаласының аймағы жүздеген жылдар бойы көптеген
тарихи оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет басқыншылардың жойқын
шабуылдарына ұшырған. Шыңғысхан жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп,
ақырында Шымкент Шыңғысхан ұрпақтарының қол астына өткен. Ақ Орда және
Алтын Орда хандары жүргізген соғыстардың нәтижесінде қала Әмір Темірдің қол
астына кіреді. XV ғасырдың басынан Шымкент XVIII ғасырдың жартысына дейін
Жоңғар шапқыншыларының тонауына ұшырайды. Сансыз соғыстар мен өзара
тартыстар жергілікті халықтардың өміріне қайғы-қасірет әкелгенімен, Сайрам
оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша және қол өнері өркендеген аймақ болып қала
берді.
XVII ғасырда және XIX ғасырдың бірінші жартысында Шымкентті билеп алу
мақсатында Қоқан және Бұхар хандықтары күрес жүргізді. 1810-1864 ж.ж.
Шымкент Қоқан хандығының билігіне өтіп, хан өкілінің резиденциясы болды.
Мұнда Қоқан әскерлерінің саны жағынан үлкен горнизоны тұрақтап, қала
негізінен әскери қамал ретінде пайдаланылды. 1864 жылы қала орыс
әскерлерінің тіке шабуылымен алынды. Қазақстан мен Орта Азияның Ресейге
қосылуы аяқталған соң, Шымкент Жаңақоқан бағытының құрамында болып, соңынан
Түркістан облысының, ал 1867 жылдан Түркістан генерал-губернаторлығына
қарасты Сырдария облысының уездік қаласы болды. Осы кезден бастап Шымкент
Европалық Ресей мен Батыс Сібірді Орта Азиямен жал-ғайтын, маңызды
транзиттік мекенге айналды. XIX ғасырдың соңында қалада сауда-саттық
дамыған: - 19 мануфактуралык, 70 ұсақ-түйек дүкені, 50 шайхана, 10
керуенсарай, 9 тамақ-тандыру орны, 27 ұн дүкені, ал XX ғасырдың басында - 3
май шайқататын, 5 тері илейтін, 15 кірпіш шығаратын, 26 диірмен, 4 мақта
тазалайтын, ұсақ өнеркәсіп, 15 ұстахана және 15 сабын қайнататын өндіріс
орындары бар үлкен өнеркәсіп қалаға айналды.
Қала экономикасының дамуында 1883 ж. ашылған дәрі-дәрмек өндіретін
сантонин (кейінгі химия-фармацевтика зауыты) зауыты маңызды рөл атқарып,
оның өнімдері экспортқа шығарылатын. Шымкент сантониносының сапасы өте
жоғары болды, сондықтан ол ішкі рынокта үлкен сұранысқа ие болды. Оңтүстік
Қазақстанның табиғи-климаты дермененің өсуіне қолайлы, ал дермене сантонино
өндіріс жершарында өте сирек кездеседі. Сондықтан да Шымкенттің алғашқы
және қазіргі таңбасында (герб) дермене бұтақшасы бейнеленген.
1914 жылы Қазақстанның Ресей империясына қосылуының 50 жылдығына орай
қалаға орыс генералы Черняевтің есімі берілді, бірақ 1921 жылы қала Шымкент
атауына қайта ие болды. XX ғасырда қала тарихының жаңа кезеңі басталды.
Қала халқы елдегі үлкен өзгерістер нәтижесінде жаңа жетістіктерге жете
бастады. Қалада жаңа өндіріс орындары салынып, оқу орындары мен ғылыми,
мәдениет ошақтары ашылды. Қала келбеті жаңа тұрғын үйлер, гүлзар, көшелері,
саябақтарымен ажарлана түсті. 30-шы жылдары Шымкентте қорғасын зауыты
салынды. Бүл алып өндіріс орны КСРО-дағы өндірілетін қорғасынның 70%-н
беріп отырды. Қалада май комбинаты, шұлық және айна фабрикалары іске
қосылды. 1932 жылы ауылшаруашылық авиациясының базасы құрылып, бұл Шымкент
әуежайының негізін қалады.
Ұлы Отан соғысы жылдары Шымкент қаласы КСРО-дағы маңызды қалалардың
біріне айналды. Соғыс жүріп жатқан аймақтардан бүл жерге елдегі бірқатар
өндіріс орындары, 17 зауыт пен фабрикалар көшіріліп әкелінді. Қала
танктерге қажетті қосалқы бөлшектер, снарядтар, металл, қорғасын, оптикалық
қүралдар және басқа да өнімдерді өндірді. Шымкентке өсімдіктер ғылыми-
зерттеу институты және Харьковтегі авиация училищесі көшірілді. Ұлы Отан
соғысы жылдары майдан даласында ондаған мың шымкенттіктер жаумен шай-қасып,
7 жерлесімізге Кеңес Одағының батыры атағы берілді.
Соғыстан кейінгі 50-80-інші жылдары экономика дами бастады. Қалада
жаңадан ірі кәсіпорындар құрылды. Олардың ішінен мақта-қағаз комбинаты,
қаракөл, цемент, гидролиз зауыттары, "Восход" тігін фабрикасы,
металлқұрастыру және тұрғын үй құрылысына қажетті материалдарды өндіретін
кәсіпорынды, "Электроаппарат" зауыты, ал, тамақ өнер-кәсібінен ет, сүт,
сыра, салқындатылған сусындарды шығаратын кәсіпорындарды атауға болады.
Химия өнеркәсібі жедел дамыды. Шымкентте фосфор, шина және мұнай өңдеу
сияқты алып зауыттар салынып, Омбы-Павлодар-Шымкент мұнай құбыры тартылды.
Тұрғын үй салу қарқындап жүріп жатты. Жаңа мөлтекаудандар, көшелер,
даңғылдар, саябақтар, скверлер пайда болды. Білім беру, медицина және
мәдениет мекемелерінің саны өсіп, спорттық-сауықтыру кешендері салынды.
Теңдесі жоқ жаңадан салынған демалыс кешені құрамында дендробақ, зообақ,
жасанды көл және ипподром бар.
Қала гербі
1866 жылғы 1909 жылдың Шымкент қаласының Шымкенттің қазіргі
Шымкент 21-көкегінде ескірген бейресми гербі гербі[4]:
гербінің жобасыбекітілген Шымкент (2008ж. тамыз айына
[2]: уездік қаласының дейін) [3]:
гербі[2]:
90px 90px 90px 90px
Экономика және бизнес
Шымкент – инфрақұрылымы жақсы дамыған, Қазақстанның жетекші өнеркәсіп
және экономикалық орталықтарының бірі. Қалада түсті металлургия, машина
жасау, химия, мұнай өңдеу және тамақ өнеркәсібін дамытып отырған 69
өнеркәсіптік кәсіпорын бар.
Мүнай, химия және фармацевтика өнеркәсібінде "Петро Казахстан Ойл
Продактс" АҚ (мұнай өңдеу), "Интеркомшина" (шина өндеу), "Химфарм" (дәрі-
дәрмек ендіру) сияқты ірі кәсіпорындар жұмыс істеуде. Ал, металлургияда
"Южполиметалл" АҚ (қорғасын және т.б. өнімдер), машина жасауда "Карданвал"
(автомобильдер мен тракторларға қажетті қосалқы бөлшектер өндіру), "Южмаш"
(ұсталық пресс машиналарын, қосалқы белшектер және қүрал-жабдықтар өндіру),
"Электроаппарат" (қуатты электр қосқыштары және т.б. өнімдерді өндіру)
кәсіпорындары бар.
Жеңіл өнеркәсіпте алдыңғы қатардағы кәсіпорындарға – "Восход" фабрикасы
(жүннен костюм, пальто, күртке тоқу), "Адал" (тоқыма өнеркәсібі), "Эластик"
(шүлық тоқу) жатады. Құрылыс материалдарын өндіруде "Шымкентцемент" ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz