Несиені заңсыз алу мен мақсатсыз пайдаланудың жалпы сипаттамасы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

Несиені заңсыз алу мен мақсатсыз пайдаланудың жалпы сипаттамасы 62 дипЖОСПАР

КІРІСПЕ . . . 3

ТАРАУ. НЕСИЕНІ ЗАҢСЫЗ АЛУ ЖӘНЕ МАҚСАТСЫЗ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ.

1. 1 Несие қылмыстары туралы түсінік . . . 7

1. 2 Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдаланудыңдың белгілері . . . 19

2 ТАРАУ. НЕСИЕНІ ЗАҢСЫЗ АЛУ ЖӘНЕ МАҚСАТСЫЗ ПАЙДАЛАНУ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚ

2. 1 ҚР ҚК-нің 194 бабына сәйкес қылмыс құрамына қылмыстық-құқықтық сипаттама . . . 26

2. 2 Несиені заңсыз алу және оны мақсатсыз пайдалану қылмысының объектісі және объективтік жағы . . . 34

2. 3 Несиені заңсыз алу және оны мақсатсыз пайдалану қылмысының субъектісі және субъективтік жағы . . . 48

3 ТАРАУ. НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАР САЛАСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ

3. 1 Несиені заңсыз алу және оны мақсатсыз пайдалану үшін қылмыстық жауаптылықтың тәжірибелік мәселелері . . . 51

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 57

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 61

ҚОСЫМША .

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың тақырыбы - «Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалану үшін қылмыстық жауаптылық».

Зерттеу тақырыбының өзектілігі , қылмыстық заңның субъекттік теңдігінде негізделген, негізгі мақсатының бірі өзінің субъектілерінің тендігінде елімізде экономикалық құрылуы, ел экономикалық құқықтарын және қылмыстық озбырлықтардан қорғау болып табылатыны жөнінде.

Банктік жүйе- жаңа қазақстандық экономиканың қайнар көзі болып келеді және оның болашақта дамуы елдегі экономикалық өзгерістердің тереңдеп дамуының бір шарты болып табылады.

Банктік несие беру саласында қылмыстың өсу шегі әрбір кәсіпкерлік қызмет саласындағының назарын ғана аудармайды, сонымен қатар елде мәдениетті сауда дамуының мүмкіншілігі сұрақтың астында қалады және банктік несие жүйесі мемлекеттің экономикасына қауіп төндіреді. Бұл жерде қаражаттық - несие қылмыстарының мән - жағдайына қылмысты тудыратын себептерге, қаражаттық - несие саласындағы қылмыстармен күреске, қылмыстық заңда осындай қылмыстардың қаралу, даму нәтежиесіне көңіл бөлу керек.

Мемлекет мүддесін шаруашылықпен айналысатын субъектілерді, азаматтарды қамтамасыз ететін қаражаттық - несие жүйесінде өзінің қорғау жүйесі болу керек. Базар ( сауда саласы) түзу іс атқару үшін, экономикалық, құқықтық, несиемен қатынаста іс атқаратындар қатаң турде заңға сүйенуі қажет.

Заң әдебиеттерінің кейбір бөлімдері ең ірі зерттеушілердің экономикалық саладағы қылмыстар туралы жұмыстарына арналған (В. Ю Абрамов, Д. И. Аминов, А. Н. Андреев, Б. В. Волженкин, Р. Ф. Гарифуллина, Л. Д. Гаухман, А. Э. Жалинский, Т. Д. Кривенко, О. Д. Куранова, В. Д. Ларичев және т. б. ) . Аталған авторлардың еңбектері көп мағыналы.

Дипломдық жұмыстың мақсаты:

- Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалану қылмыстық заң нормасымен жауапқа тартылуымен байланысты, теориялық және практикалық проблемалардың шешімі, несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалануға қатысты криминализацияға, құқықтыққа, теориялық жайлардың өңделуі [5]

Аталған мақсаттар өзара байланысқан мақсаттарды көрсетеді:

- ҚР ҚК-нің 194 бабында қарастырылған, қылмыстық әрекетке арналған жауапкершіліктің даму тарихын зерттеу;

- Несиені заңсыз алу және бөтен несие қорлардың қолдану әрекеттердің криминализациялық қажеттілігін негіздеу;

- Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалануға байланысты қылмысқа арналған қылмыстық жауаптылық туралы сұрақтарды зерттеу;

- Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалану істері бойынша тәжірибе жүзінде қолданылған шараларға талдау жасау;

- Объектінің және қаралып отырған қылмыстардың талдауы негізінде, қылмыстық кодекстің ерекше бөлімдерінің жүйесінде орынын айқындау;

- Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалану түрлерін және басқа да объективтік белгілерін қарастыру;

Көрсетілген қылмыстардың субъектілерінің ерекшеліктерін және субъективті белгілерін зерттеу.

Нағыз зерттеудің мақсаты келесі аспектілер болып табылады:

Банктік қылмысты жалпы талдау және несиені мақсатсыз пайдалану және заңсыз алудағы орнын анықтау.
Шет мемлекет заңдарының нормалары ұқсастығын салыстырып талдау;
Субъектілердің алдын алу жүйелерін анықтау (жалпы және арнайы) және несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдаланушылармен күресудегі олардың функциялары;
Қазақстан Республикасы қылмыстық кодексінің құрамы сабақтас қылмыстар мен несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдаланудағы қылмыс құрамының негізгі белгілеріне талдау және көрсетілген қылмыс үшін жауапкершілік.
Қолданыстағы заңнамалар мен олардың тәжірибедегі қолдануына талдау жасау негізінде қылмыстық-құқықтық нормаларына жаңа құрылым жобаларын жасау.

Зерттеліп отырған дипломдық жұмыстың объектісі қоғамның несиелендіру саласымен байланысы және несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдаланудың қылмыстық жауаптылық проблемасы болып табылады;

Зерттеу заты болып:

Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдаланудың қылмыстық жауаптылығын қарастыратын ҚР ҚК-нің құқықтық нормалары;
Қарастырылып отырған салада қылмыстың даму тарихы;
Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалану істері бойынша, сот- тергеу тәжірибесі;

Дипломдық жұмыстың методологиялық негізін әлеуметтік құбылыстардың теорияларындағы замандас жайлар құрастырады. Дипломдық жұмыстың жұмыс барысында әлеуметтік құқыққа сүйенген әдістер қолданылды:

- Тарихтық- зангерлік-несие саласындағы қылмысқа қатысты қылмыстық жауаптылықты тарихи тәжірибеде зерттеп, қолдану;

Формальды - логикалық ҚР ҚК-нің 194 бабымен қарастырылған, қылмыс құрамдарының белгілерін талдау;
статистикалық ҚР ҚК-нің 194 бабымен қарастырылған, қылмыстар туралы статистикалық талдау және жинақтау жасау.

Дипломдық жұмыс заңдардың, сот тергеуінің, прокурорлық тәжірибенің, қылмыстық процестің, криминалистиканың, осы саладағы ғалым еңбектерінің негізінде құрылды.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы шығарылған қорытындылар негізінде, несиені заңсыз алу ісіне қатысты іс болғанда, құқық қорғау органдарындағы мамандардың бұл істің қиындықтары мен қателіктері жөнінде ескерте алатындығында.

Дипломдық жұмыстың құрылымы ең басты жұмыстың зерттеулері мен мақсаттарына жауап береді.

Бүгінгі күнге дейін банктік қылмыстардағы қылмыс негізін алдын алу элементтерінің болмауын көрсетпеуге болмайды. Мәселенің өткір тұрғанына қарамастан, Қазақстан Республикасындағы банктен заңсыз несие алу мен оны мақсатсыз пайдаланумен күресу проблемасы зерттелмей қалып келеді.

Банк қызметі саласындағы қылмыстардың алдын алуын тиімді ұйымдастырып, әсіресе несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалануда, осы әрекеттерді жасаған тұлғаға жалпы әлеуметтік және арнайы шаралар әсерінің үйлесімі жолымен түсіндіріп, қоғам мүшелерінің өмірлік позицияларын дұрыс қалыптастырып, түрлі келеңсіз факторлардан аластату бүгінгі күннің мәселесі.

ТАРАУ. НЕСИЕНІ ЗАҢСЫЗ АЛУ ЖӘНЕ МАҚСАТСЫЗ ПАЙДАЛАНУ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚТЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ.

1. 1. Несие қылмыстары жөніндегі түсінік.

Қазақстандық қоғамда экономикалық және саяси өзгерістері мен өзгерулерінің теріс жағы да бар, соның ішінде қылмыстың өсу шегі. Көп таралғаны - экономикалық қылмыстар болып табылады, соның ішінде маңызды орын алатыны - несие - қаражаттық саласында жасалған қылмыстыр. Мәселен, әрбір тоғызыншы қылмыс осы экономика саласында жасалған болатын. [6]

Қазақстанда 90 жылдардағы халық шаруашылығын реформалауы, бақылаусыз барабар механизмдер жасау, құқықты қорғанымсыз қарама - қарсы озбырлықтар экономикалық қылмыстың өсу шегіне қолайлы шарттар жасады. Мемлекеттік қаржыландырудың ұзақ қыспағының нәтижесінде легальдық интелектуалдық салалардың күрт қысқартылуы интелектуалдың қарама- қарсы құқықтық деңгейін жоғарлатты, жаңа үлгідегі техниктер мен технологияларды криминалдық салада қолдануды кеңейтті. Криминалды орта назары ең алдымен жылдам байытуға арналған тәжірибелік мүмкіншіліктері шектелмеген экономика саласына ұмтылады, экономикалық бағыттағы қылмыстық озбырлықтың жеке тұлғадағы жәбірленушілер жоқ, сол себепті қиындықпен табылады.

1997 жылдың 16 шілдесінде қабылданып, 1998 жылдың 1 қаңтарында күшіне енген Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің пайда болуы, қоғам өміріндегі көптеген сұрақтарға жаңаша қараудың қажеттілігін туғызып, сонымен қатар шаруашылыққа нарық жүйесін қалыптастырып, экономика жұмыстарына қиысушылардың мүдделерін заңмен қорғауға байланысты болды. [7, б. 23 ]

«Экономикалық қызмет саласындағы қылмыс»-деп аталған Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің жетінші тарауына ерекше назар аударуға болады.

Несиені заңсыз алу және оны мақсатсыз пайдаланғаны үшін қылмыстық жауапкершілікті қарайтын 194-бап енген.

Қазақстан Республикасының заңнамалырына алғаш рет осы тектес қылмысты іс-әреккеттер дербес құрамға бөлініп және бұл жағдай өз бетімен өте маңызды, өйткені несие қатынастарын қорғауда қылмыстық заңның бағыттарын көрсетеді. Аталған бапты Қазақстан Республикасының ҚК-не енгізуі қажеттілігі, отандық қаржы саласындағы несиені қайтармау тәжірибесі кеңінен етек алып, басты мәселе айналуына байланысты болып отыр.

Экономикалық қылмыс өндірістің дамуын тежейді, инфляцияға әкеп соқтырады, мемелекеттік бюджетті табыстан айырады, елдегі экономикалық проблеманы өркейтеді және сайып келгенде Қазақстанда болып жатқан экономикалық өзгерістерге қуатты қарсы әрекет факторына айналады.

Қазақстан экономикасында ерекше орын несие-қаражаттық саланың өте маңызды институтына сияқты, банктік жүйеге бұрылған. Банктік жүйе ұлттық валюта тұрақтылығына және бағаларды тұрақтылықпен қамтамасыз ету үшін төлеу жүйесін тоқтаусыз және сенімде жұмыс жасаумен қамтамасыз етуге, біріңғай қаржалық несиелік саясат жүргізуге, елде валюталық бақылауды және валютаны жөнге салуды жүзеге асыруға арналған. Сондықтан көрсетілген мақсаттардың шешімі елдің қаражаттық жүйелерінің тұрақтылығына және Қазақстанның экономикасын қауіпсіздікпен қамтамасыз етуіне кепілдік береді.

Жоғарыда аталып өткендей несиені заңсыз алу және оны мақсатсыз пайдалану банктік қылмыстың бір түрі болып саналады. ҚР ҚК 194 бабында көрсетілгендей, несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалану дегеніміз, жеке кәсіпкердің немесе ұйымның шаруашылық жағдайы, қаржылық жай-күйі немесе кепілдік мүлкі туралы, немесе несиенің, демеу қаржының несиелеудіңжеңілдікті шарттарын алуға арналған елеулі мәні бар өзге де мән-жайлар туралы көпе-көрінеу жалған мәліметтерді банкке немесе өзге де несие берушіге беру арқылы жеке кәсіпкердің немесе ұйым жетекшісінің несие, демеуқаржы не несиелеудің жеңілдікті шарттарын алуы, сол сияқты несиелеуді, демеуқаржы беруді тоқтатуға, жеңілдіктерді жоюға не бөлінген несие мен демеуқаржы мөлшерлерін шектеуге әкеп соғатын мән-жайлардың пайда болуы туралы ақпаратты банкке немесе өзге несие берушіге хабарламау, егер осы әрекеттер ірі зиян келтіретін болатын жағдайда.

Аталған екі қылмыс құрамын қарасақ көлемді бап болып қала береді. Айтылған баптың бірінші қылмыс құрамының диспозициясы жоғарыда аталып кеткен. Енді қылмыстың екінші түрін қарастырамыз.

Несиені мақсатсыз қолдану деп, мемлекеттік мақсатты несиені не мемлекет кепілдігімен берілген несиені тікелей мақсатында пайдаланбау, егер осы әрекет азаматқа, ұйымға немесе мемлекетке ірі зиян келтірген жағдайда.

Мемлекет тарапынан қаржылық тұрақсыздықты қалыптастыруға реструктуризация бойынша көптеген шаралар жасаған, оның ішінде банктік жүйе жұмыстарының жаңа түрлерін қарастырған.

Қылмыстық озбырлықтар банкілік жүйенің тұрақтылығының бұзылуына ықпал тигізеді.

Ірі ақшалы капиталдардың айналасындағы криминалдық концентрация белсенділігі қылмыстың географиялық орналасуына да кепілін тигізді. Қаржы қосымшалары және кәсіпкерлік белсенділігі жоғары дәрежедегі аймақтарда криминалдық жағдай алаңдатарлық. [8]

Банкілік жүйеге ұйымдасқан қылмыстық топтар ерекше қауіп - қатер төндіреді.

Несиелік қылмыс , мемлекеттік несие беру қызметінің нәтижесінде, басқа банктік несие ұйымдарынан, кәсіп орындардан азаматтардың несие құралдарын қолдану, қайтару сияқты әрекеттерден айқын бола алады.

«Несие» терминін азаматтық заңда қарастырған, сауда және тауарлық, ақшалы несиелер деп түсіну қажет. Заңсыз жолмен несиелеу шарттарын жеңілдікпен алу, мүліктік жеңілдік болып табылады. (ҚР ҚК-нің 194-ші бабы)

«Несиелендірудің жеңілдік шарттары» - несие алудың немесе қайтарудың, жалпыларымен салыстырғандағы, ең пайдалысы несие алушыға несиені жабуды кейінге қалдыру немесе пайыздық жеңілдік беріледі. Несиелендіру жеңілдік түрімен алынғанда несие ұйымдарға, мемлекет немесе әртүрлі қорлардың есебінен жеңілдік шарттарына лайықты келісім - шарт айырмасы төленеді, яғни несие ұйымымен толық немесе жарым-жарты алынбаған табыстарды толтыру болады. Несиелендірудің жеңілдік шарттары нормативті заңға сүйенген актілерге қатысты құрыла алады, сонымен қатар банк өзінің қарауымен келісім - шарт арқылы ғана беруіне болады.

Несиені алуға және қайтару кепілдігін растау үшін, ұйымдардың және жеке кәсіпкердің шаруашылық жайы туралы, қаражаттық күй-жағдайына қатысты мәлімдеулер беріледі. Көрсетілген мәлімдеулерді көрсетілген категорияларға бөлмей, заңды түрде «қаражаттық шаруашылық жай» терминімен қолдану керек. ҚР ҚК-нің 194 -ші бабында қарастырылған несие қылмысының ерекше түрі болып табылатын: біріншіден мемлекеттік, екіншіден мақсаттық. ҚР ҚК-нің 194-ші бабындағы «мақсатты мемлекеттік несиелер» дегенді, мақсаты белгіленген бағдарламаларды жүзеге асыру үшін, лайықты деңгейдегі мемлекеттік құралдар деп түсіну қажет. Бұл құралдар ақшалай немесе белгімен айқындалған зат, немесе басқа құқық және артықшылықтар түрінде берілуі мүмкін, және мемлекет атынан заң талабына сай қайтаруда немесе тегін негізінде салық төлеуді кейінге қалдыруды қосады.

ҚР ҚК-нің 194-ші бабымен қозғалған қылмыстық істер, несиені заңсыз алу әртүрлі тәсілдермен жүзеге асатынын көрсетеді. Қаражаттық жағдайларын жасырып, несие берушіні алдау үшін несие алушылардың жалған құжаттарды қолданулары жиі кездеседі. Алынатын несие есебімен, жүзеге асатын, салымдардың анық емес техника-экономикалық негіздері көрсетілетін, несиені қолданып төленетін шаруашылық келісім өткізу жөнінде жалған келісім - шарттар жасалған.

Кепілдік беруші белгілі мемлекеттік және сауда ұйымдарынан несиені қайтаруын растауына жиі жалған кепілдік берілетін.

Мақсатты мемлекеттік несие аларда, осы несие түрін жеңілдік шарттарымен алу мақсатында, жалған құжаттар қолданылған. (төмендетілген пайызбен) [9]

Аталған қылмыстың негізігі элементі, яғни заты - несие, демеуқаржы, несиелеудің жіңілдік шарттары болып табылады. Қылмыстың құқықтық-қылмыстық мінездемесіне баға беруде, қылмыстың жасалу процесінде алдымен оның іс-қимылына мінездеме беру өте маңызды. Аталған қылмыстың жасалу барысындағы әрекеттерімен банктік несиелеу анықталады.

Несие-ақшалай немесе тауар түрінде қайтару шартымен, көбінесе пайыздың төлеммен өтелетін қарыз несие, несие беруші және қарыз алушының арасындағы экономикалық қатынастарды көрсетеді.

Несие (лат. тілінде creditum - сенім) - ақшалай немесе тектік белгілерімен айқындалған заттарды, қайтару және пайыз төлеу шарты негізінде берілетін ссуда.

Несие - несие беруші мен несие алушы тараптар арасындағы экономикалық қатынастарды айқындайды

Несие экономикалық дамудың негізгі элементі болып, бүгінгі экономиканың тірегі болып табылады. Оны ірі кәсіпорындар мен ұйымдар, кіші өндірістер, ауылшаруашылық және сауда құрылымдары, сонымен қатар мемлекет, үкімет және азаматтар қолданады.

Шаруашылық субъектілерінің уақытында несие алу мүмкіндігі, экономиканың табысты қызметінің маңызды шарты болып табылады. Осыған байланысты несиелеу саласында бөлектенген қатынастар пайда болды. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» заңының 33 бабының 1 тармағына сәйкес банкілер арасындағы, сондай-ақ банкілер мен олардың клиенттері арасындағы қатынастар егер Қазақстан Республикасының Заңдарында өзгеше көзделмесе, шарттар негізінде жүзеге асырылады. [10, 33-б]

Осымен қатар несие беруші несие шартында көрсетілгендей несие алушыға несие беруден бас тартуға құқылы, егер несие алушы берілген қаржыны уақытында өтей алмайтындығы белгілі болған күнде. [3, 715-б]

Банктер басқа да несие-қаржылық мекемелері, сонымен қатар несие беруші ретінде болатын жеке тұлғалар несие алушымен жылдамдық, қайтарымдық, төлемдік, мақсаттылық принциптері негізінде несие қатынастарын іске асырады.

Ереже бойынша несие мақсатты түрде беріліп, ол тек қана шартта көзделген мақсатқа пайдаланылуы тиісті. Несие алушы несие берушіге несиенің мақсатты пайдалануын бақылау мүмкіндігін көрсетуге міндетті.

Несиенің мерзімі , шартта белгіленген мерзімде несие берушіден алынған қаржыны қайтаруды білдіреді.

Несиенің қайтарымдылығы несие алушының тек қана несие берушіге алынған қаржыны қайтару ғана емес, сонымен қатар қаржыны қолданған уақыттары белгіленген пайызын төлеу міндетті болып табылады.

Қазақстан Республикасында екі деңгейлік банк жүйесі бар. Ұлттық банк мемлекеттің орталық банкі саналып, жоғарғы (бірінші) деңгейлік банк болып табылады.

Несие жүйесінің маңызды бөлігі ретінде, банк қызметі мекемелерінде бүгінгі күнде ерекше орынды банктік несиелеу құрайды.

Несие жүйесі - деп несие қатынастарын, несие әдістерінің және нысандарының барлық жиынтығын айтамыз.

Қазақстан Республикасында банктік несиелеу жүйесі бірқатар қағидалар негізінде құрылады.

Бұл қағидалар жоғарыда айтылып өтті:

мерзімділік қағидасы
қайтарымдылық қағидасы
төлемдік қағидасы

Бұдан әрі қолданыстағы қылмыстық заңына сәйкес несиені мақсатты пайдалануға бағытталған қағидасын орындау қажет. Сонымен қатар кепіл түрінде болатын, несиені қамтамасыз ету қағидасы бар.

Несие қатаң түрде тек нақты мақсаттарға бөлінеді.

Тарихи даму процесінде несие көптеген формада қалыптасты, оның негізгілері - коммерциялық және банктік несие.

а) коммерциялық несие - бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары немесе көрсетілген қызметі үшін төлемді кепілге қалдыру. Несиенің осы формасының объектісі ретінде тауарлық капитал қызметін атқарады.

б) банктік несие - бұл банктердің арнайы несие-қаржылық мекемелерінің қарыз алушыларға ақшалай қарыз түрінде беретін несие.

в) тұтыну несиесі - бұл жеке тұлғаларға 3-жылға дейін берілетін тұтыну тауарларын сатып алу және тұрмыстық қызметтерді төлеу үшін бөлшек сауда орындары арқылы төлемді кейінгіге қалдыра отырып, тауарды сату және банктік формада берілетін несие.

г) ипотекалық несие - бұл ұзақ мерзімге берілетін жылжымайтын мүліктерді: жерді, тұрғын және өндірістік ғимараттарды кепілдікке ала отырып берілетін қарыз.

д) мемлекеттік несие - бұл азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз алушы немесе қарыз беруші ретінде мемлекет және жергілікті билік органдары болатын несиелік қатынастар жиынтығы, мемлекет аталған несие формасы мемлекет бюджетінің тапшылығы жабуға қолданады.

е) халықаралық несие - бұл халықаралық экономикалық қатынас саласындағы қарыз капиталының қозғалысын көрсетеді халықаралық несие тауар немесе қаржылай (валюта) түрінде беріледі. Несиені берушілер және алушылар болып банктер, жеке фирмалар, мемлекет, халықаралық және аймақтық ұйымдар болып табылады.

Банктік несиелер субъектілері мен мақсаттарына, қамтамасыз ету тәсілдері және несиені өтеу тәртібіне байланысты жіктеледі.

Мақсатты қолданыстағы банктік несиелер келесі түрлерге бөлінеді:

Өндірістік несиелер негізінен күрделі салаларға бағытталған.
Жаңа құрылған мекеменің қаржысын қалыптастыру үшін несиелер.
Қаржының тапшылығына байланысты, айналымдағы қаржының жетіспеуін жабу үшін несиелер.
Экспорттық және импорттық операцияларды қаржыландыру үшін несиелер.
Тауар сатып алу немесе кейбір қызметтерді өтеу үшін азаматтарға берілетін тұтыну несиелері.

Ереже бойынша клиентпен шартта көрсетілген несие алушының несиені мақсатты түрде қолдануын банктік қадағалау құқығы қаралған. Сондықтан несие алушы несие бурушіге қажетті құжаттарды мерзімінде көрсетуге міндеттенеді және шартта қаржыны мақсатты түрде пайдалануды қадағалау банк құқығы көрсетіледі.

Егер несиені мақсатсыз қолдану фактілері анықталатын болса, несие алушыға тиісті жаза қолданып, шартта көрсетілгендей несиені мерзімнен бұрын өндіріп алуға банк құқықты.

Банктік несиелер пайыз көлемінде беріледі, ал оның көлемі Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі, екінші деңгейдегі банктерге үстіне қосылған несиелерді ұсынған ставкалар есебімен қалыптасады.

Несиені қолдануда пайыз көлемі шарттағы міндеттемелерге байланысты жылдық, айлық немесе әр күндік болып қалыптасуы мүмкін.

Банктін ссудалық операциясы, банктік директорлар кеңесі бекіткен оның ішкі несие саясатына сәйкес іске асырылады. Ішкі несие саясатының атқарушы органы банктік несие комитеті болып табылады. Ішкі несие саясаты туралы ережесі несие операцияларын іске асырудағы қауіпті төмендетуді көздеумен қалыптастырылады.

Несиелік қауіптер - қорларды үлестіру кезіндегі туындаған баланста немесе баланстан бөлек, кепілдемемен немесе кепілдемесіз, алғашқы талап бойынша қарыз соманы өтеуге міндетті, барлық пайыз мөлшерін қоса төлейтін несие алушы. Қауіптер сан түрлі болуы мүмкін:

- іскерлік қауіп;

- елдік қауіп;

- валюталық қауіп;

- операциялық (стратегиялық) қауіп;

- заңнамалық қауіп.

Несиелік қауіп - несие алушының пайыздық мөлшермен қоса негізгі қарызды өтемеу қауіпі несие беруші үшін іске асырылады.

Банк несиелік қауіпті алдын алуды көздеп, несие беру шешімін қабылдамас бұрын, несие алушының өтеу қабілеттігін, несиелік қабілеттігін және қаржылық тұрақтылығын бағалауы қажет. [11, б. 35-36]

«Өтеу қабілеттілік» және «несиелік қабілеттілік» түсініктерін анықтағанда айырмашылық бар екенін атап өткен жөн.

Өтеу қабілеттілігі - бұл несие алушының уақытында барлық түрдегі міндеттемелер және қарыздарды өтеу мүмкіншілігі мен қабілеттілігі, ал несиелік қабілеттілік тек мекеменің несиелік қарыздарын өтеу мүмкіндігін мінездейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.