Құрбандық шалу

Жоспар
Кіріспе

1 Құрбандық шалу
2 Құрбан айт
3 Құрбандық шалу кімдерге уәжіп?
4 Құрбандық шалудың пайдалары мен хикметтері

Құрбан – араб тілінде “жақындау” дегенді білдіреді, яғни жасаған сауап іс¬тер арқылы жүректі тазартып, Аллаға жа¬қындай түсу. Ал шариғаттағы тер¬миндік мағынасы – “шарттарымен са¬наса отырып құлшылық ниетімен мал ба¬уыздау” дегенге саяды. Құрбан айт күн¬дері (алғашқы үш күні) шалынатын мал “ұдһия” деп аталады.
Құрбандық шалу мәнісінің кеңдігін ұғы¬ну үшін діннің не екенін, құл-шы¬лық¬т¬ың не үшін жасалатынын жақсы білген жөн. Мына кең-байтақ ғаламды жаратқан Құдіретті Ие жер бетіндегі саналы пенделерін бекерге жаратпаған. Олардың қоғам құрып, дұрыс өмір сүруі үшін тура жол көрсетіп дін жіберген. Қасиетті кітабы Құранда “Мен жындар мен адамдарды (Мені танып), маған ға¬на құлшылық жасасын деп жараттым” (“Зарият” сүресі, 56-аят) деп білдірген. Демек, құлшылық жасаудың түп мәні – Жа¬саған Иенің жарлығына бағыну, разылығына ұмтылу, сауап жинау.
Құрбандық шалу тек мал бауыз¬дау¬мен ғана шектелмейді. Онда адамның ішкі ниеті, шын пейілі, дінге бекемдігі, та¬қуалығы, басқаларға жанашырлығы та¬разыға түседі. Сондай-ақ пенденің пен¬дешілігі мен мәрттігі, сараңдығы мен жомарттығы да сыналады.
Мұсылман адам қара бастың қамын ғана ойламауы тиіс. Өзім ғана ішсем, жесем, өзім тоқ болсам болды, басқалар не болса ол болсын деген түсінік оған жат. Өйткені, “Көршісі аш кезде өзі тоқ тү¬¬неген адам бізден емес”, “Өзіңе ті¬ле¬ген жақсылықты басқаға да тілемейінше шы¬найы мұсылман бола алмайсың”, “Мұ¬сыл¬мандар бір дене тәрізді, бір жері ауыр-са, басқа мүшелерінің де мазасы ке¬тіп, ұйқысы қашады” деген Пай¬ғам¬ба-ры¬¬мыздың (с.ғ.с.) хадистері күллі мұ¬сыл¬ман жұрт¬шылығын бір-біріне жа-на¬шыр болуға, қамқорлық жасауға, қи¬налғандарға көмектесуге, жағдайы на¬шар¬ларға қара¬суға, өзара мейірімді болуға шақырады.
Құрбан айт – мұсылмандардың ұлық мерекесі. Ол күні Алла разылығы үшін мал шалынып, ақ түйенің қарны жарылатын күн. Қажылық өтеушілер Қағбаға жүзін қаратып, Арафатта жал¬ба¬рынып, дұға оқиды. Дүйім мұсылман баласы пайғамбарлардың ісін қайта жаңғыртып, Алла жолында құрбандық шалу арқылы бір-бірін дінге беріктік танытуға шақырады.

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Құрбандық шалу
Құрбан - араб тілінде "жақындау" дегенді білдіреді, яғни жасаған сауап іс - тер арқылы жүректі тазартып, Аллаға жа - қындай түсу. Ал шариғаттағы тер - миндік мағынасы - "шарттарымен са - наса отырып құлшылық ниетімен мал ба - уыздау" дегенге саяды. Құрбан айт күн - дері (алғашқы үш күні) шалынатын мал "ұдһия" деп аталады.
Құрбандық шалу мәнісінің кеңдігін ұғы - ну үшін діннің не екенін, құл - шы - лық - т - ың не үшін жасалатынын жақсы білген жөн. Мына кең-байтақ ғаламды жаратқан Құдіретті Ие жер бетіндегі саналы пенделерін бекерге жаратпаған. Олардың қоғам құрып, дұрыс өмір сүруі үшін тура жол көрсетіп дін жіберген. Қасиетті кітабы Құранда "Мен жындар мен адамдарды (Мені танып), маған ға - на құлшылық жасасын деп жараттым" ("Зарият" сүресі, 56-аят) деп білдірген. Демек, құлшылық жасаудың түп мәні - Жа - саған Иенің жарлығына бағыну, разылығына ұмтылу, сауап жинау.
Құрбандық шалу тек мал бауыз - дау - мен ғана шектелмейді. Онда адамның ішкі ниеті, шын пейілі, дінге бекемдігі, та - қуалығы, басқаларға жанашырлығы та - разыға түседі. Сондай-ақ пенденің пен - дешілігі мен мәрттігі, сараңдығы мен жомарттығы да сыналады.
Мұсылман адам қара бастың қамын ғана ойламауы тиіс. Өзім ғана ішсем, жесем, өзім тоқ болсам болды, басқалар не болса ол болсын деген түсінік оған жат. Өйткені, "Көршісі аш кезде өзі тоқ тү - - неген адам бізден емес", "Өзіңе ті - ле - ген жақсылықты басқаға да тілемейінше шы - найы мұсылман бола алмайсың", "Мұ - сыл - мандар бір дене тәрізді, бір жері ауыр - са, басқа мүшелерінің де мазасы ке - тіп, ұйқысы қашады" деген Пай - ғам - ба - ры - - мыздың (с.ғ.с.) хадистері күллі мұ - сыл - ман жұрт - шылығын бір-біріне жа - на - шыр болуға, қамқорлық жасауға, қи - налғандарға көмектесуге, жағдайы на - шар - ларға қара - суға, өзара мейірімді болуға шақырады.
Құрбан айт - мұсылмандардың ұлық мерекесі. Ол күні Алла разылығы үшін мал шалынып, ақ түйенің қарны жарылатын күн. Қажылық өтеушілер Қағбаға жүзін қаратып, Арафатта жал - ба - рынып, дұға оқиды. Дүйім мұсылман баласы пайғамбарлардың ісін қайта жаңғыртып, Алла жолында құрбандық шалу арқылы бір-бірін дінге беріктік танытуға шақырады.
Құрбандық шалудың үкімі
Қадірі асқан құрбан айтта құрбан - дыққа мал шалу - Ханафи мәзһабында (шамасы жеткендерге ғана) уәжіп.
Уәжіптігінің аят-хадистердегі дә - лелдері төмендегідей:
Алла тағаланың Құран Кәрімде: "Намаз оқы және құрбан шал" ("Кәу - сар" сүресі, 3-аят), - деп бұйыруы құр - бан шалудың уәжіптігін білдіреді.
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) "Кімде-кім мүм - кіншілігі бола тұра құрбан шалмаса, біз - - дің намаз оқитын жерімізге жақын - да - - масын!", - деп бұйырған. Әрине, мұн - - дай қатаң ескерту, кем дегенде, құр - бан шалудың уәжіптігін білдірсе керек.
Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) "Құрбан шалыңдар! Өйткені ол Ибраһим баба - ла - рыңның сүннеті", - деуі құрбан ша - лу - дың уәжіптігіне қайшы емес. Неге десеңіз, хадисте айтылған "сүннет" - жол деген мағынаны білдіреді. Яғни, бізге уәжіп ретінде міндеттелген құрбан шалу - Ибраһимнің (а.с.) жалғаса келген жолы деген мағынаны меңзейді.
Cондай-ақ құрбандық шалуға бай - ланысты мынандай аяттарды келтіруге болады: "Әрі барша адамдарды қажы - лық - қа шақыр, олар жаяу немесе ұзақ жер - ден арып-ашып, түйемен саған кел - сін. Келгесін олар мұның өздеріне тигізген түрлі пайдаларын көрсін. Алладан өз - деріне ризық ретінде берілген құрбандық малдарды белгілі күндерде Алланың атын айтып, құрбандық шалсын. Оның етінен өздерің де жеңдер, жоқ-жітікке де жегізіңдер!" ("Хаж" сүресі, 27-28-аяттар).
Құрбандық шалу кімдерге уәжіп?
Төмендегідей төрт шартқа ие жан - дарға құрбан шалу уәжіп:
1. Мұсылман болуы; 2. Ақылды және балиғат жасына толуы; 3.Құрбан айт уақытында жолау - шы болмауы; 4. Негізгі қажеттерден тыс нисап мөл - шеріндегі қаржыға ие болуы.
Нисап мөлшері - 85 грамм алтын яки соның құнына тең келетін ақша. Зе - кет ғибадаты сияқты құрбанның уә - жіп бо - луы үшін нисап мөлшеріне жет - кен малға бір жыл толу шарт емес. Құр - бан шал - ған уақытта міндетті түрде ниет ету ке - рек. Өйткені, малды ғибадат үшін соя - тыны секілді, тек қана еті үшін де союға болады. Мұндай байлық мөлшері қолын - да жоқ адамдарға құрбандық шалу міндет болмағанмен, жағдайы келсе құрбандық шалуына рұқсат. (М. Исаұлы, Қ. Жолдыбайұлы, Ислам ғы - лымхалы, "Нұр-Мүбәрәк" баспасы, Ал - маты, 2008, 397-б.)
Құрбандық шалудың қысқаша тарихы және айт ретінде бекітілуі
Құран Кәрімде өзара таласқан Абыл мен Қабылдың кімнің ақтығын анықтау үшін құрбандық мал шалғандары, соңында Абылдың құрбандығының қабыл болғандығы айтылады ("Маида" сүресі, 27-аят). Осы оқиғадан бастау алған құрбандық шалу Аллаға ғибадат ретінде Жаратқанның елшілері арқылы жүздеген жылдар бойы жал - ғасып, Ибраһим (а.с.) мен Исмаилдың (а.с.) дәуіріне дейін келіп жетті.
Ибраһим мен баласы Исмаилдың құрбандық оқиғасы
Ибраһим (а.с.) пайғамбар өзінен кейін халықты тура жолға бастайтын ізгі ұрпақ сұрап, көп жыл бойы Алла та - ғалаға жалбарынған-ды. Бұл тілегі әбден қар - тайып, ұрпақ сүюден үміті үзілген қарттық шағында қабыл болмасы бар ма?!
Күндердің бірінде Ибраһим пайғамбар түсінде баласын құрбандыққа шалғалы жатқандығын көрді.
Өз бауыр етің балаңды өз қолыңмен өлімге қайтіп қиярсың?! Мына түстің мұншалықты мысымды басқаны несі?! Белгінің Жаратушыдан келгеніне көз жет - кізген Ибраһим пайғамбар оны орындауға бекемденді. Не де болса нар тәуекел! Алланың берген жаны Аллаға аманат.
Баласына мейірлене көз тастады. Кө - ңілі толқып, жүрегі елжіреп қоя берді. Жоқ! Шайтанның азғыруына көнбеген жөн. Ұлы Жаратушы әмірі қайткенде де сөзсіз ор - ын - далуы тиіс. Көңілін көптен қобалжытқан жайды баласына ретін тауып айтпақшы бо - лып оқталғаны сол еді, тұтығып, тілі күр - меле берді. Ақыр соңында тәуекелге бел буды. "Балам, түсімде Алланың әмірімен се - ні құрбандық шалуға ниеттеніп, ба - уыз - дайын деп жатыр екем. Бұған не дерсің?" - дейді. Баласы әкесінің ойын түсінді. Жү - зіне тесіле қараған күйі: "Әкетай, еш тартынба! Хақ тағаланың бұйрығын не болса да орында. Мен де сабырлылық, шыдамдылық танытармын. Тәуекел ет", - деді қасқая.
Әке мен бала бұйрықтың басқадан емес, Ұлы Жаратушыдан келгенін жете ұғына білді. Сол үшін де кессең мойным міне деп пышаққа түсті. Әттең, қанша қайралса да пышақ өтпей қор қылды. Сонда да жалтармады. Алланың әміріне толықтай мойынсұнды. Соңында сын-сынақтан да сүрінбей өтті-ау. Алланың өзі аян білдірді:
"Әй, Ибраһим! Сен көрген түсіңе адалдық таныттың. Міндетіңді орындадың. Исмаилдың орнына құрбандық ретінде шаларсың деп қошқар түсірдім. Біз жақсы құлдарды осылайша марапаттаймыз!" Иә, Алла тағала сынағаны болмаса Исмаилды құр - бандыққа шалуды қаламады. Ол тек Ибраһим пайғамбардың өзіне адалдығына, әмірін қалтқысыз орындауына тәнті бо - луды қалады. Нағыз тәуекел ете білудің үлгісін паш етті. Әйтпесе, Алла тағалаға сойған малдардың еті мен жүні де қажет емес екені белгілі. Алла тағалаға құлының ақ-адал ниеті мен кең пейілі-ақ жеткілікті. Иә, солай. Қартайып көрген қызығы, жал - ғыз тұяғы, асылдың сынығы, құлдығы Ис - маил үшін Ибраһим (а.с) нені де болса құр - бан етуге бар еді. Өйткені, оны өте қат - ты жақсы көретін. Ал Аллаға деген ма - хаб - бат балаға деген махаббаттан әлдеқайда ба - сым болуы керек еді. Алла соны ұқтырды. Ал - ла жолында, Алланың үкімін орындауда бас - қа дүниелік ештеңенің оның орнын баса алмайтындығын көрсетті. Бұл сы - - нақ - тардың ең ауыры еді. Бірақ ең мағыналысы да. ("Құрбан айт" кітапшасы, Алматы, 2007)
Ибраһим пайғамбардың кезінде құрбан шалу қажылықтың бір шарты ретінде сүннетке айналып, соңғы елші хазірет Мұхаммедке де (с.ғ.с.) жетті. Осы кезден бас - тап құрбан шалу қажылықтың бір рә - сімі ғана емес, бүкіл мұсылман жұрт - шы - лығына ортақ құлшылық түріне айналды.
Мекке кезеңінде түскен "Кәусар" сүре - сінде "Расында біз саған Кәусарды бер - дік. Ендеше, сен де (осы жақсылыққа шүкір - ші - лік ретінде) Раббың үшін намаз оқы және құрбан шал" ("Кәусар" сүресі, 1-2-аяттар ) деген бұйрық бар. Осы бойынша дұха (сәске) на - мазын (Күн найза бойы көте - рі - ліп, тас төбеге жет - кенге дейінгі кезеңде оқы - латын нәпіл намаз) оқу және құрбан ша - лу әуелі Пай - ғам - барымыздың (с.ғ.с.) жеке өзіне парыз етілген болатын. ("Зей - лай, Набур-райә", 4206)
Хазірет Ибраһимнен (а.с.) бері келе жат - қан қажылықта орындалатын құрбан (һәди) шалу Алла Елшісі (с.ғ.с.) Мәдинаға қоныс аударғаннан кейін, хижраның екін - ші жылы қажылықтан тыс мұсыл - мандарға да (удхия құрбаны) міндеттелді. Осы күн - дері айт намазын оқу және құрбан шалу уәжіп ретінде бекітілді.
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Мәдинаға қо - ныс аударып келгенде, жергілікті халықтың бұ - рыннан келе жатқан екі мерекесі бар еді. Пай - ғамбарымыз (с.а.с.) ол мерекелердің мәнін білуге құмартты. Олар бұрынғы жәһилия кезінен бері осы күндері де ме - ре - келеп, көңіл көтеретіндіктерін айтты. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): "Алла та - ғала осы екі мерекенің орнына одан да ар - тық екі мейрам сыйлады, олар: құрбан айт пен ораза айты", - деп ендігі жерде мұ - сыл - мандардың мерекесі осы екі күн екендігін ұқтырды.
Кезінде Ибраһим (а.с.) пайғамбар сү - йікті ұлы құрбандықтан аман қалғанда қуа - нып, осы күні мерекелеп, өзіне түсірілген қошқарды құрбандыққа шалғандығын жо - ғарыда атап өттік. Ал адамзаттың ар - дақ - ты - сы Мұхаммедке (с.ғ.с.) еркек кіндіктінің орнына "Кәусар" (араб тілінде "көп, мол" дегенді біілдіреді) берілгендігі әрі сол үшін шүкір ретінде намаз оқып, құрбандық шалу арқылы осы күнді атап өту керектігі аят арқылы білдірілген. Яғни, Ибраһим пайғамбарға өзінен тарайтын екі ұрпақ берілсе (Ысқақ пен Исмаил), Алла Елшісіне (с.ғ.с.) иман жолы ар - қы - лы шынайы ұрпағы, яғни үмбеті сый ре - тінде берілді. Кәусардың мағынасы "үм - бет - тің көптігі" дегенге саятындықтан, бұл жо - ғарыда айтылған сөзге нақты дәлел бола алады. Ұрпағын жалғастыратын Пайғам - ба - ры - мыздың (с.ғ.с.) өз ұлдары шетінеп кете бергенімен, миллиардтаған үмбетінің өзі оған шынайы ұрпақ болды. (М. Хуб, Хер йөнииле құрбан, Измир, 2006, 32-33-б).
Құрбандық шалудың пайдалары мен хикметтері
а) Алла тағаланың әмірлерін қалтқысыз орындау пендені Жаратушының ризашы - лы - ғына бөлеп, ақыретте сый-сыяпатқа ке - нелтеді. Құрбан шалу да - Алла тағаланың арнайы бұйрығы. Сол себепті бұл бұй - рық - ты шын ықыласпен атқарушы Раб - бы - сы - ның ризашылығын алып, ақыретте жүзі жар - қын болады, мол сауап иеленеді. Пай - ғам - барымыз хадисінде бұл ақиқатты былай деп түсіндіреді: "Адам баласы құрбан айт күні (құрбан шалып) қан ағызудан да сү - йік - ті басқа іспен Алла тағалаға жақындаған емес. Қаны ағызылған мал қиямет күні мү - йіз - дері, тұяқтары және жүндерімен келеді. Ағызылған қан жерге тамбай жатып, Алла та - ғаланың құзырында үлкен мақамға же - те - ді. Сондықтан құрбандарыңды көңіл риза - шылығымен шалыңдар". Пайғамба - рымыз (с.ғ.с.) басқа хадистерінде Алла ри - зашылығы үшін шалынған құрбанның әрбір қылшығы үшін сауап бар екенін бы - лай деп сүйіншілеген: "Сахабалар Расулімізге (с.ғ.с.):
- Уа, Алланың Елшісі, құрбандық деген не? - деп сұрақ қойды.
- Құрбандық - сендердің Ибраһим (а.с.) бабаларыңның сүннеті, - деді.
- Одан бізге қандай сауап бар?
- Әрбір тал қылшығы үшін сауап аласыңдар.
- Қойдың жүнінен ше?
- Қойдың жүнінің әрбір тал қылшы - - ғына да сауап жазылады".
Алла разылығы үшін риясыз көңілмен сойылған құрбандық мал ақыретте қылдай жіңішке, қылыштай өткір Қылкөпірден өтерде иесіне көп көмектеседі. Пай - ғам - ба - ры - мыз бұл жайында өз хадисінде былай дейді: "Құрбандыққа малдың ең жақ - сысын, көзге жұғымдысын таңдаңдар, өйт - кені ол - Қылкөпірден ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.