Оңтүстік Қазақстан облысы экологиялық жағдайындағы тұқым қуалайтын аурулардың жиілеу себептері

Мазмұны

Кіріспе.

Тақырыптың өзектілігі. Адамдардың дене құрылысы, қызметі, әсіресе оның қорғаныстық механизмдері - адам тегінің миллиондаған жылдарға созылған эволюциялық өзгерістерінің нәтижесі болып саналады. Сондықтан-да адам ағзасының паталогиясының себептері де жалпы биологиялық заңдылықтарға байланысты келеді.

Адамның ауруларының бәрі - белгілері болып саналады, ал ол белгілердің қалыптасып дамуы адам генетопине байланысты. Қазіргі кезде адамның 4000 астам ауруларының тұқым қуалайтындығы анықталып отыр. Кейбір аурулар тұқым қуаламаса да олардың тұқым қуалауға бейімділігі анықталды (қант ауруы, дизентерия т. б. ) . Тіпті тұқым қуаламайтын жұқпалы аурулардың өзі адамдар генотипіне байланысты болатыны белгілі. Мысалы, бір адам бір аурулармен қатал ауырса, екіншісі жеңіл түрде, ал үшіншісі мүлдем ауырмауы мүмкін, сондықтан да адамдарды емдеу үшін әртүрлі әдістер қолданылуы қажет.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ВОЗ) деректеріне қарағанда адамның денінің сау болуы 50 пайыз жағдайда оның өмір сүру ерекшелігіне, 20 пайыз жағдайда - генотипке, 10 пайыз жағдайда медицина жетістіктеріне байланысты.

«Тәні саудың - дені сау». Ауырмай сау болу, ауырғанға қарағанда қоғамға да, адамға да, әлдеқайда арзанға түсетіні белгілі.

Сондықтан да тәуелсіз Қазақстанда адамдардың салауатты өмір сүруін қалыптастыру мемлекеттік мәселе дәрежесіне көтерілген. Қазақстан Президенті Н. Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» атты еңбегінде, оныңт жыл сайынғы Қазақстан халқына арналған дәстүрлі жолдауларында осы мәселелер Қазақстанның стратегиялық дамуының басты бағыттарының бірі ретінде аталған. Бұл мәселе 1999 жылдың басында болып өткен Республика дәрігерлерінің бірінші құрылтайында дажан-жақты талқыланды; үкімет қаулысымен «Салауатты өмір сүруді қалыптастыру» атты ұлттық орталық ұйымдастырылып жұмыс істеуде.

Биологиялық заңдылықтарды білу табиғатты қорғау, оны үнемді пайдалану, ластанудан сақтау үшін, яғни табиғатпен ғылыми негізде қарым-қатынас жасау үшін де қажет.

Бұл жоба 2005-2006 ж. ж. толық жүзеге асады деп болжамдалуда. Осылайша молекулалық генетиканың жаңа саласы - геномика қалыптасты. Мұның медицина үшін маңызы өте зор, себебі: генодиагностика, генотерапия, жасушалық терапия т. б. ауруларды емдеудің және анықтаудың жаңа әдістері медицина практикасына енгізілуде.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы.

1. Оңтүстік Қазақстан облысында кездесетін тұқым қуалайтын аурулардың түрлері анықталды.
2. Тұқым қуалайтын аурулардың жиілеуі тек генотиптік өзгерістерден ғана емес сыртқы орта факторларының әсерінен де екені дәлелденеді.
3. Оңтүстік Қазақстан облысының экологиялық қолайсыз аймаққа саналуының себептері айқындалып негізделеді.
4. Тұқым қуалайтын аурулардың алдын-алу шараларын ұйымдастырудың басты шарттары ұсынылды.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері.

Оңтүстік Қазақстан облысы экологиялық жағдайындағы тұқым қуалайтын аурулардың жиілеу себептерін анықтау.

Белгіленген мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттер орындалды.

• Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің түпкілікті заңдылықтарының сырын ашу.
• Хромосомалық және гендік мутациялар туғызатын мутогендік факторларды анықтау.
• Оңтүстік Қазақстан облысының экологиялық жағдайын биологиялық тұрғыдан бағалау.
• Тұқым қуалайтын аурулардың жанұядағы генетикалық қауіп дәрежесін болжау.

Жұмыстың практикалық маңызы.

Зерттеу барысында алынған мәліметтер облысымыздың кейбір аудандарында табиғи экосистемалардың мутогенді әсерінен тұқым қуалайтын аурулардың жиілеу себептері жайлы деректерді кеңейте түседі.

Кесте - 1

Отырар ауданы балаларының тұқымқуалаушылыққа байланысты аурулар мен туылуының көрсеткіштер.

Кестеде көріп отырғанымыздай педиатриядағы маңызды мәселе - өсіп келе жатқан ағзаларға қоршаған ортаның қолайсыз факторларының үздіксіз әсер етіп патологияға әкелуі.

Балалар ағзасы көптеген әсерлерді тұқымқулаушылық, әлеуметтік, биологиялық бір уақытта сезінеді.

Статистердің мәліметі бойынша Қазақстанда соңғы он жылда тұқым қуалайтын аурулардың саны үш есе артқан.

Экологиялық ауыр аймақ болып саналатын ауданның бірі Отырар ауданында тұқым қуалайтын аурулармен туылған балалардың санының арту себептері осы уақытқа дейін ешқандай басылымдарға көрсетіліп жарияланбаған.

Бүкіл әулетке, отбасы мүшелеріне әсіресе ата-анасына қайғы-мұң болып бататын тұқым қуалайтын аурулармен ауыратын науқастардың бірнешеуіне тиімді әдістер қолдану арқылы зерттеу жүргізіліп талдау жасалынды. Осыларға тоқталар болсақ:

Науқас Әзімханов Сабырхан 14 жаста.

Ең бірінші осы баланың отбасына генеалогиялық-туыстық шежіре құрастырылды.

І

1 2 3 4

ІІ

1 2 3 4

5 6 7 8

ІІІ

1 2 3

а) - ■ потологиялық отбасы мүшелерінде көрінуі.

ә) - ○ - анемия

б) - □ - өлгендер.

І - ұрпақта әкесі және шешесі жағынан аталары мен әжелерінің дендері сау:

ІІ - ұрпақта (6-шы) шешесі - гипотрофиямен ауырады, әкесінің бір ағасы белгісіз себептермен өлген.

ІІІ - ұрпақта 1, 3 - балаларының дендері сау, 2-Әзімханов Сабыржан орақ пішінді анемиямен ауырады. Әзімханов сабыржан отбасында тұқымқуалаушылық аурудың белгісі бар. Анемияның көріну себебі белгілі.

Жарықбаев Айдос 8 жаста.

а) - ■ - потологияның отбасы мүшелерінде көрінуі;

ә) - □ - бауыр шемені

б) - гемофилия

І - ұрпақта әкесі мен шешесі жағынан ата-әжелерінің дендері сау.

ІІ - ұрпақта 16-әкесі - бауыр шешесі; 7-шешесі гемофилия

ІІІ - ұрпақта (1, 2, 4, 3 - балаларының дендері сау. 3-Айдос потологиялық ономольды дамумен көрсетілген.

Мұндай жағдайда Айдостың отбасында тұқымқуалаушылық, аурудың белгісі бар, потологияның шығу себебі белгілі.

ІІ. Әдебиеттік шолу.

ХХІ - ғасыр - биология, оның ішінде генетика, ғасыры деп аталуда. Оның болашағы медицина үшін орасан зор, себебі жаңа жетістіктері, жаңалықтар нәтижесінде осы уақытқа дейін емдеуге қол жетеді, адамдардың өмір сүру ұзақтығын едәуір ұзартуға мүмкіндік туады.

Қазіргі кезде биолгия ғылымы мен медицина соншалықты тығыз байланысып соңғысын, көптеген жағдайларда, биомедицина деп атауда.

2. 1. Тұқым қуалау ауруларының зерттелу проблемалары.

Генетика - тұқым қуалаушылық пен өзгерістікті зерттейтін ғылым. Ол биологияның ең жас саласының бірі болып саналады; оның іргесінің қалануы 1900 жыл, ал негізін қалаушы «атасы» ретінде Г. Мендель саналады.

Тұқым қуалаушылық тірі ағзалардың түпкілікті қасиеттерінің бірі - ұрпақтан ұрпаққа ата-аналарының белгілерінің, қасиеттерінің үздіксіз беріліп отырылуы болып саналады. Тұқым қуалаушылықтың екі мәні белгілі: 1) оның тұрақты, консервативті болуы, яғни ұрпақтан-ұрпаққа ағзалардың негізгі, түпкілікті белгілері мен қасиеттерінің өзгеріссіз беріліп отырылуда. Оған мысал ретінде қойдан қозының, түйеден ботаның, биеден құлынның, иттен күшіктің туылуын атауға болады; бидай сепсек бидай жинаймыз, жүгеріден жүгері өнеді, асқабақтан асқабақ жетіледі т. с. с. Тұқым қуалаушылықтың консервативтілігінің нәтижесінде биологиялық түрлердің, тіршіліктің тұрақтылығы, біртұтастығы қалыптасады; 2) тұқым қуалаушылықтың өзгергіштігі, яғни әртүрлі себептердің салдарынан ағзалардың белгілері мен қасиеттері азды-көпті өзгерістер ұшырайды. Оған мыңдаған мысал келтіруге болады. Бір жанұяның балалары бір-бірінен аз да болса ерекше, өзгеше болады; егістіктегі бидай, жүгері арпа т. с. өсімдіктер биіктігі, өнімділігі жағынан түрліше. Тұқым қуалаушылықтың өзгергіштігінің нәтижесінде тіршілік сан-алуан формалы болып келеді.

Генетика ғылымының негізгі мақсаты - тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттеп тіршіліктің түпкілікті заңдылықтарының сырын ашу, анықтау болып саналады. Оның медицина, ауыл шаруашылығы т. б. салалар үшін маңызы өте зор. Адамдардың аурулары нақтылы белгілер, ал олардың бәрі дерлік тұқым қуалайды. Оларды анықтап емдеу, оларды болдырмай алдын алу үшін генетиканы жақсы игеру қажет.

Ағзалардың тұқым қулаушылық қасиеті ертедегі грек оқымыстыларына белгілі болған, бірақ олар оның мәнін дұрыс түсіндіре алмаған. ХІХ-ғасырға дейін оқымыстылардың тұқым қуалаушылықты түсіндіру үшін жасаған болжамдарының бәрін - «кіріккен» тұқым қуалаушылық гипотезалары деп атауға болады.

Олардың болжамдауынша ұрпақтардың белгілері, қасиеттері атасы мен анасының тұқым қуалаушылық материалдарының өзара қосылып кірігуінің нәтижесінде қалыптасады. Осы сияқты гипотезаны Ч. Дарвин де дамытқан. Ол өзінің эволюциялық ілімін генетикалық тұрғыдан түсіндіру үшін «пангенезис» теориясын ұсынған. Бұл гипотеза бойынша ағзалардың әрбір мүшесі, ұлпалары ерекше зат - «пангендер» бөліп шығарады, ал олар қан арқылы жыныс жасушаларына жеткізіліп, гаметалар қосылған кезде өзара қосылып кірігеді деген.

1865 ж. чех ғалымы Г. Мендель тұқым қуалаушылықтың дискретті (тәуелсіз тұқым қуалау) теориясын қалыптастырды. Бұл теория бойынша ата-аналарының тұқым қалаушылық факторлары (гендер) гаметалар қосылған кезде бір-бірімен өзара кірігіп қосылмады, керісінше олар дербес, дискретті болады. Ата-аналарының белгілері ерте ме, кеш пе ұрпақтарда байқалып, қайталанып отырады.

Г. Мендельдің ашқан тұқым қуалаушылық заңдылықтары 1900 ж. дейін ғылыми қауымға, көпшілікке белгісіз болып келеді. Ал 1900 ж. оқымыстылар - Г. Фриз, К. Корренс, Э. Чермак, бір-бірінен тәуелсіз, Г. Мендель заңдарын қайта ашқаннан кейін барып Г. Мендельдің еңбектері өз дәрежесінде бағаланды. Бірақ әлі де болса тұқым қуалаушылықтың материалы белгісіз еді. 1902 ж. АҚШ оқымыстысы Вальтер Саттон және неміс оқымыстысы Теодор Бовери тұқым қуалаушылықтың хромосомалармен байланысты болуы мүмкін деген болжам жасаған. Оған негіз болған себеп, олар жасушаның митоз және мейоз жолдарымен бөліну кезінде және ұрықтану процесінде хромосомалардың қимыл әрекеттерінің ұқсас болатындығын байқаған.

Бұл болжамның растығын, яғни тұқым қуалаушылықтың хромосомалармен байланысты екенін, түрліше тәжірибелермен дәлелдеген Т. Морган және оның шәкірттері болды. Олар 1910-1911 ж. ж. жеміс шыбынын (Drosophila melanogaster) будандастырып тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясын қалыптастырды, тіркес тұқым қуалау қбылысын ашты.

ХХ ғасырдың басында К. Корренс (1908 ж. ) цитоплазмалық тұқым қуалаушылықты ашты, 1909 ж. В. Иогансен, Г. Мендельдің «Тұқым өуалаушылық факторларын» - ген деп атады.

ХХ ғасырдың 30-40 жылдары орыс ғалымдары Н. К. Кольцов, А. С. Серебровский, Н. П. Дубинин т. б. еңбектерінің нәтижесінде ген теориясы қалыптасты.

1944 ж. О. Эйвери, К. Мак Леод, М. МакКарта тұқым қуалаушылықтың материалдық негізіг - нуклеин қышқылдары (ДНҚ) екендігін дәлелдеді, ал 1953 ж. Дж Уотсон және Ф. Крик ДНҚ молекуласының структурасының құрылысының моделін анықтады.

ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап ғалымдардың зерттеулері негізінен нуклеин қышқылдарының қасиетін анықтауға, олардың молекуласында тұқым қуалаушылық ақпараттың жазылу және жүзеге асу тетіктерін (механизмдерін) анықтауға, генетикалық кодтың құрылысын және қасиеттерін анықтауға, ағзалардың нақтылы белгілері мен ересек (дефенетивтік) фенотипінің қалыптасуында гендердің белсенділігінің реттелу механизмдерін зерттеуге бағытталды. ХХ ғасырдың 60 жылдары М. Ниренберг, С. Очао, Х. Корана және басқа да биохимиктердің еңбектері нәтижесінде генетикалық код түгелдей анықталды, ал 70 жылдары генетикалық инженерия әдістері қалыптасып тірі ағзалардың тұқым қуалаушылық материалдары бар (трансгенді) ағзаларды құрастыруға, жоғары сатылы омыртқалы ағзаларады клондауға мүмкіншілік туды.

Г. Мендель гендері әртүрлі хромосомаларда орналасқан белгілердің тұқым қуалаушылығын зерттеп дискреттік (тәуелсіз тұқым қуалау) теориясын қалыптастырса, Т. Морган гендері бір хромосомада орналасқан белгілердің тұқым қуалаушылығын зерттеп тіркес тұқым қуалау құбылысын ашқан.

Тұқым қуалаушылық басқа тірі ағзалар сияқты, адамдарға да тән қасиет. Адамдардың көптеген белгілері Г. Мендель заңдарына сәйкес тұқым қуалайды, оларды менделденуші белгілер деп атайды. Қазіргі кезде адамдардың 4000-нан астам тұқым қуалайтын аурулары анықталған, олардың ішінде: тері аурулары - 250; көз аурулары - 200 астам т. с. с.

Адамдардың тұқым қуалаушылығын зерттейтін генетика ғылымының саласын адам генетикасы деп атайды. Ол ерте кезден ақ, 19 ғасырдың аяғынан бастап Ф. Гальтон, А. Гэррод еңбектерінің нәтижесінде дами бастаған.

Адам генетикасының адамдардың денсаулығын сақтаудағы ролі өте зор, себебі кез-келген ауру - зат алмасудың, не зат алмасуға қатынасып оны реттейтін, жеделдететін ферменттердің қызметінің бұзылуына байланысты. Ал фермент дегеніміз белок, ол гендердің экспрессиялануының өнімі болып саналады. Демек, нақтылы бұзылған гендерді зерттеп, оны әртүрлі жолдармен жөндеп-генетикалық инженерия әдістерімен, түрліше аурулармен күресуге болады.

Қазіргі кезде емханалардағы ауру адамдардың 30-40 пайызға жуығы тұқым қуалайтын аурулармен ауырады, жас нәрестелердің жастайынан өлуінің 25-30 пайыз жағдайдағы себебі де сол тұқым қуалайтын аурулар. Әйелдердің күні бұрын өздігінен түсік тастауы 50-70 пайыз жағдайында хромосомалар мутациясына байланысты. Адамдардың бедеу болуының, балаларының болмауының себебі де 20 пайыз жағдайында тұқым қулайтын аппараттың бұзылуынан екендігі белгілі.

Осыншама көп аурудың болуы, оларды емдеу, қоғам үшін әлеуметтік және материалдық үлкен мағынасы бар проблема болып табылады.

Аурулардың емдеуден гөрі сол аурудың алдын алып, оны болдырмау әлде қайда тиімді. Міне бұл проблеманы да адам генетикасы арқылы шешуге болады.

Әдетте, генетика ғылымының ең негізгі әдісі болып гибридологиялық әдіс саналады, яғни зерттеушілер күні бұрын будандастыру үшін ата-ана жұптарын таңдап алып эксперимент жасайды (мысалы Г. Мендель тәжірибелері) .

Бұл тұрғыдан алғанда адамдар генетика объекті ретінде қолайсыз болып келеді, себебі: 1) адамдарда күні бұрын мақсатқа сай ата-ана жұптарын таңдау, эксперименттік некелер құрастыру мүмкін емес, себебі ол қоғамдық-әлеуметтік жағдайларға қайшы келеді; 2) қазіргі кезде көптеген жанұяларда балалар саны аз, яғни 2-3 баладан ғана болады, ал ол белгілердің тұқым қуалаушылығын объективті түрде талдауға жеткіліксіз; 3) адамдардың өмірі қысқа болады, яғни бір ұрпақтың тіршілік ұзақтығы шамамен 25-30 жылға тең. Ал олардың жыныстық жетілуі кешірек басталады, яғни 13-15 жасқа келгенде ғана. Сондықтан ғалым генетик өз өмірінің ішінде тікелей 1-2 ұрпақтың ғана алмасуын бақылап зерттей алады; 4) адамдардың хромосомаларында «тіркесу» топтарының саны көп 23, ал дрозофилада ол небәрі 4; 5) адамдардың генотипі көптүрлі болып келеді. Мысалы, егер әрбір жұп гомологтық хромосомаларда тек бір жұп аллель болады десек, онда 23 жұп хромосомалардың мейоз кезінде еркін комбинациялануы нәтижесінде 8. 388. 608(2 ²³ ) әртүрлі гаметалар пайда болар еді. Ал шын мәнінде адам хромосомаларындағы аллельдердің жалпы саны әлде қайда көп, мысалы, тек Х хромосомада 92 локус кезедеседі. Адамның геномындағы гендердің жалпы саны 100. 000 дейін жетеді. (Соңғы кездерде адам геномындағы гендердің саны 30 000 көлемінде деп айтылуда) .

Адамдардың генетикалық көптүрлілігі және олардың тіршілігіндегі экологиялық және әлеуметтік факторлардың әр-алуандылығы олардың көптеген фенотиптік өзгергіштігіне алып келеді. Осы және басқа да кедергілер гибридологиялық әдісті адам генетикасын зерттеу үшін қолдануға мүмкіндік бермейді.

Қазіргі кезде, адамдардың тұқым қуалаушылығын зерттеулер жедел дамуына қарамастан адамдардың фенотипі анотомиялық, физиологиялық, биохимиялық, иммунологиялық және мінез-құлқы тұрғысынан алғанда жан-жақты және терең зерттеліп болған жоқ.

3. 2. Зерттеу әдістері.

Адам генетикасын зерттеу үшін бәрнеше ерекше әдістер қолданылады:

1. Генеологиялық әдіс- бұладам шежіресін құрастыру және талдау арқылы жүргіщзіледі. Бұл әдісті 19 ғасырдың аяғында Ф. Гальтон енгізген.

Шежіре құрастыруды пробандтан бастайды. Пробанд дегеніміз шежіре құрастыруға себепші адам.

Шежіре құрастыру үшін қолданылатын символдар.

Адам генетикасын зерттеуде генеологиялық әдістің ролі өте зор, себебі осы әдіс арқылы: 1) зерттелетін белгілердің тұқым қуалайтынын, тұқым қуаламайтынын; 2) белгілердің тұқым қуалау типін (аутосомды-доминантты, аутосомды-рецессивті, жыныспен тіркес тұқым қуалау) ; 3) аллельдің экспрессивтігі мен пенетранттығын анықтауға болады; 4) белгілердің (аурулардың) ұрпақтарда байқалу ықтималдығын анықтауға мүмкіндік береді.

2. Егіздерді зерттеу әдісі- белгілердің қалыптасуындағы генотиптің және орта факторларының салыстырмалы ролін анықтау үшін жүргізіледі. Ол үшін белгілердің монозиготалы (М), дизиготалы (Д) егіздерде және популяцияның басқа да өкілдерінде байқалуын салыстырады. Осының нәтижесінде: 1) бірдей генотиптердің ұқсас экологиялық жағдайда; 2) әртүрлі генотиптердің ұқсас экологиялық жағдайларда немесе әртүрлі генотиптердің әртүрлі экологиялық жағдайларда даму заңдылықтарын анықтайды.

Кейде монозиготалы егіздерді бір-бірінен ажыратып әртүрлі экологиялық және әлеуметтік жағдайларда тәрбиелеп бірдей генотиптің дамуындағы заңдылықтарды зерттейді.

Егіздерді зерттеу нәтижесінде олардың сапалы белгілерінің конкорданттылығын не дискорданттылығын және сандық белгілерінің дисперсиясын анықтайды.

Зерттелінетін белгі егіздің екеуінде де кездессе оларды конкордантты (ұқсас), ал егерде белгі егіздердің біреуінде ғана болып екіншісінде кездеспесе онда оларды дискордантты деп атаймыз.

Белгінің конкордаттылық дәрежесі неғұрлым жоғары болса соғұрлым белгінің дамуында генотиптің ролінің жоғары болғандығын көрсетеді.

Егерде конкорданттылық көрсеткіш монозиготалы және дизиготалы егіздерде бірдей болса онда осы белгінің дамуынджа орта факторларының әсерінің басым болғандығын көрсетеді.

Кейбір белгілер мен аурулардың монозиготалы және дизиготалы егіздердегі конкорданттылығы төмендегідей болып келеді:

Белгінің дамуында тұқым қуалаушылық пен орта факторларыныңролін анықтау үшін Хольцингер формуласын қолданады:

Н=МК%-ДК%

100%-ДК

мұнда Н-тұқым қуалаушылық үлесі, МК%-монозиготалылардың конкорданттылығы, ДК%-дизиготалыларын конкорданттылығы.

Сандық белгілердің дисперсиясын статистикалық әдістер арқылы анықтауға болады. Ол үшін мынадай формуланы қолданады:

Дисперсия дегеніміз - белгінің өзгергіштік шегін көрсететін статистикалық көрсеткіш. Егер дисперсия мөлшері азболса онда сол белгінің дамуында генотиптің ролінің басым болғаны, ал керісінше дисперсия мөлшері көпболса онда ол белгінің дамуында орта факторларының ролінің басым болғандығын көрсетеді.

3. Цитогенетикалық әдіс- микроскоп арқылы хромосомаларды зерттеуден басталады.

Бұл әдіс арқылы: 1) ағзалардың кариотипін анықтайды; 2) хромосома санын анықтайды; 3) хромосомалардың морфологиясын зерттеп, олардың құрылысында өзгерістер бар-жоғын анықтайды, яғни хромосомалық ауруларды анықтайды; 4) хромосомалардың генетикалық карталарын жасау үшін пайдаланады - ол үшін хромосомаларды таңдамалы бояйды; 5) геномдық не хромосомалық мутацияларды, олардың жиілігін, анықтау үшін пайдаланады.

4. Соматикалық жасушалар генетикасы әдісі. Жасушаларды ағзадан тыс, жасанды қоректік орталарда өсіреді. Оларды өсіру кезінде қажет болған, немесе зерттеушінің көзіне түскен ерекше жасушаны бөліп алып клондайды, яғни көбейтеді және сол жасушалар тобын алып зерттейді. Ол жасушаларды әрі қарай сұрыптап будандастырады.

Бұл әдіс нәтижесінде: 1) гендердің тіркесуін және олардың хромосома бойында орналасу орнын анықтайды; 2) кейбір гендердің активтілігінің нәтижесі ретінде синтезделінетін олардың нақтылы өнімдерін зерттейді; 3) гендердің әрекеттесуін және олардың активтілігінің реттелу механизмдерін анықтайды; 4) гендік мутацияларды зерттеу үшін қолданады.

Осы әдісті пайдаланып медицина практикасында әлі туылмаған баланың жынысын, 60 жуық тұқым қуалайтын ауруларын анықтауға болады. Олүшін жатырдан сұйықтық алып ондағы ұрық жасушаларын өсіріп зерттейді (амниоцентез) .

5. Популяциялық - статистикалық әдіс. Бұл әдіс арқылы: 1) популяциядағы белгілі бір генотиптің не аллельдің таралу жиілігін анықтауға; 2) болашақ ұрпақтарда нақтылы фенотиптің дамуын болжауға; 3) рецессивті аллельдердің гетерозиготалы күйінде тасымалдану жиілігін есептеуге болады.

Ол үшін Харди-Вайнберг заңын қолданады.

1. p+q=1
2. p2+2pq+q2=1

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс