Ерекше қорғауға алынған территориялар жайында
І Кіріспе ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Ерекше қорғауға алынған территориялар ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.2. Қазақстан қорықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.3. Биосфералық қорықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Ерекше қорғауға алынған территориялар ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.2. Қазақстан қорықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.3. Биосфералық қорықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
Өсімдік ресурстары. Шөлдің сұр қоңыр, сор және құмды топырақтарына эфемерлік-сораңды өсімдіктер жабыны тән. Шөлдің барлық өсімдіктері суды топырақтың ең терең қабаттарынан сіңіруге және аз буландыруға бейімделген. Тамырлары өте ұзын, жапырақтары өте ұсақ немесе тікен тәрізді. Ағаштары сирек, тек аздай сексеуіл кездеседі. Қысқа көк- маусымында эфемерлер мен эфемероидтар өзінің дамуын толық аяқтайды, тұқым түзеді де қуаңшылыққы дейін дейін кетеді. Эфемерлерге шөл қияғы, вайда және тағы басқа жатады.
Жартылай бұталардан жусан, сораң таралған. Сексеуілден басқа фисташкалар, ғасыр (ферулла) кездеседі. Көптеген өсімдіктер дәрі-дәрмектік шикізат болып табылады. Мысалы, дәрмене ішек құртына қарсы қолданылатын сантонин дәрісін өндіру үшін бағалы шикізат. Дәрменені көп мөлшерде пайдаланатын «Шымкентбиофарм» өнеркәсіп орны. Оның қызметіне байланысты дәрмененің қоры кеміп кеткен. Қазір бұл өсімдікке жойылу қаупі төніп тұр. Бұл түрдің таралу аймағы қазір тек Сырдария өзеннің (Отырар ауданы) аңғары ғана болып отыр.
Тақырлы топырақтарда қара сексеуіл, тамариск, сораң өседі.
Құмды дөңдерде ақ сексеуіл, қылша (эфедра), ақшатай (астрағал), айрауық (вейаик) өседі.
Шалғынды және шалғынды-батпақты территорияларда бұталар мен қамысты өсімдіктер таралған.
Қаратау тау жотасының белдеуінде бидайық тәрізділер мен тау ксерофиттері мен саванойдтар таралған.
Тау етегінің өсімдік жабыны жусандардың эфемерлер мен эфемероидтармен бірлестіктерінің дамуымен сипатталады. Жоғары таулы бөліктерді субалшілік және альпілік флораның өкілдері алып жатыр.
Биік таулы белдеулерде Тянь-Шань айырмасы мен майқарағай таралған. Орталық белдеуде жаңғақ және үйеңкілі ормандар өседі.
Қаратау тау жотасының өсімдік жабынында 100-ден астам реликт эндемик өсімдіктер шоғырланған. Оның өсімдік жабынындағы дәрілік өсімдіктерден: самарқан тасшөбі, үлкен қарандыз, тауқылша, Қаратау ранонтикумы және т.б. кездеседі. Мәдени, сөндік өсімдіктерден Трейг, Хауорман, Альберт қызғалдақтары, шырын тағы басқа өседі. Мол озықтық маңызы бар өсімдіктер көп.
Жартылай бұталардан жусан, сораң таралған. Сексеуілден басқа фисташкалар, ғасыр (ферулла) кездеседі. Көптеген өсімдіктер дәрі-дәрмектік шикізат болып табылады. Мысалы, дәрмене ішек құртына қарсы қолданылатын сантонин дәрісін өндіру үшін бағалы шикізат. Дәрменені көп мөлшерде пайдаланатын «Шымкентбиофарм» өнеркәсіп орны. Оның қызметіне байланысты дәрмененің қоры кеміп кеткен. Қазір бұл өсімдікке жойылу қаупі төніп тұр. Бұл түрдің таралу аймағы қазір тек Сырдария өзеннің (Отырар ауданы) аңғары ғана болып отыр.
Тақырлы топырақтарда қара сексеуіл, тамариск, сораң өседі.
Құмды дөңдерде ақ сексеуіл, қылша (эфедра), ақшатай (астрағал), айрауық (вейаик) өседі.
Шалғынды және шалғынды-батпақты территорияларда бұталар мен қамысты өсімдіктер таралған.
Қаратау тау жотасының белдеуінде бидайық тәрізділер мен тау ксерофиттері мен саванойдтар таралған.
Тау етегінің өсімдік жабыны жусандардың эфемерлер мен эфемероидтармен бірлестіктерінің дамуымен сипатталады. Жоғары таулы бөліктерді субалшілік және альпілік флораның өкілдері алып жатыр.
Биік таулы белдеулерде Тянь-Шань айырмасы мен майқарағай таралған. Орталық белдеуде жаңғақ және үйеңкілі ормандар өседі.
Қаратау тау жотасының өсімдік жабынында 100-ден астам реликт эндемик өсімдіктер шоғырланған. Оның өсімдік жабынындағы дәрілік өсімдіктерден: самарқан тасшөбі, үлкен қарандыз, тауқылша, Қаратау ранонтикумы және т.б. кездеседі. Мәдени, сөндік өсімдіктерден Трейг, Хауорман, Альберт қызғалдақтары, шырын тағы басқа өседі. Мол озықтық маңызы бар өсімдіктер көп.
1. Л.П. Астолин, К.Н.Блогосклоков охрана природы. М,. 1984.
2. А.Г.Болников и др. охрана природы. М,. 1985.
3. В.Н.Вериодский Биосфера М, 1975.
4. В. Лорхер. Экология растений. М
5. ., 1978. 185 стр.
6. Атмосфералық ауаны қорғау туралы. Алматы, Қазақстан, 1991.
7. Мырзалиев Қ. Қызыл кітап. Алматы, Жалпы, 1983.
8. А.Ф.Ковшар, А.А.Ивощенко. Заповедник Аксу-Жабагылы. Издотельство. Кайнар, 1982.
9. Ә.Ә.Әметов «Ботаника» Алматы 2000.
10. Г.С.Оспанова, К.Т.Бозшатаева. Экология. Алматы 2002.
2. А.Г.Болников и др. охрана природы. М,. 1985.
3. В.Н.Вериодский Биосфера М, 1975.
4. В. Лорхер. Экология растений. М
5. ., 1978. 185 стр.
6. Атмосфералық ауаны қорғау туралы. Алматы, Қазақстан, 1991.
7. Мырзалиев Қ. Қызыл кітап. Алматы, Жалпы, 1983.
8. А.Ф.Ковшар, А.А.Ивощенко. Заповедник Аксу-Жабагылы. Издотельство. Кайнар, 1982.
9. Ә.Ә.Әметов «Ботаника» Алматы 2000.
10. Г.С.Оспанова, К.Т.Бозшатаева. Экология. Алматы 2002.
Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:
І Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Ерекше қорғауға алынған территориялар ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.2. Қазақстан қорықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.3. Биосфералық қорықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1 4
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
Кіріспе
Өсімдік ресурстары. Шөлдің сұр қоңыр, сор және құмды топырақтарына
эфемерлік-сораңды өсімдіктер жабыны тән. Шөлдің барлық өсімдіктері суды
топырақтың ең терең қабаттарынан сіңіруге және аз буландыруға бейімделген.
Тамырлары өте ұзын, жапырақтары өте ұсақ немесе тікен тәрізді. Ағаштары
сирек, тек аздай сексеуіл кездеседі. Қысқа көк- маусымында эфемерлер мен
эфемероидтар өзінің дамуын толық аяқтайды, тұқым түзеді де қуаңшылыққы
дейін дейін кетеді. Эфемерлерге шөл қияғы, вайда және тағы басқа
жатады.
Жартылай бұталардан жусан, сораң таралған. Сексеуілден басқа
фисташкалар, ғасыр (ферулла) кездеседі. Көптеген өсімдіктер дәрі-дәрмектік
шикізат болып табылады. Мысалы, дәрмене ішек құртына қарсы қолданылатын
сантонин дәрісін өндіру үшін бағалы шикізат. Дәрменені көп мөлшерде
пайдаланатын Шымкентбиофарм өнеркәсіп орны. Оның қызметіне байланысты
дәрмененің қоры кеміп кеткен. Қазір бұл өсімдікке жойылу қаупі төніп тұр.
Бұл түрдің таралу аймағы қазір тек Сырдария өзеннің (Отырар ауданы) аңғары
ғана болып отыр.
Тақырлы топырақтарда қара сексеуіл, тамариск, сораң өседі.
Құмды дөңдерде ақ сексеуіл, қылша (эфедра), ақшатай (астрағал),
айрауық (вейаик) өседі.
Шалғынды және шалғынды-батпақты территорияларда бұталар мен қамысты
өсімдіктер таралған.
Қаратау тау жотасының белдеуінде бидайық тәрізділер мен тау
ксерофиттері мен саванойдтар таралған.
Тау етегінің өсімдік жабыны жусандардың эфемерлер мен эфемероидтармен
бірлестіктерінің дамуымен сипатталады. Жоғары таулы бөліктерді субалшілік
және альпілік флораның өкілдері алып жатыр.
Биік таулы белдеулерде Тянь-Шань айырмасы мен майқарағай таралған.
Орталық белдеуде жаңғақ және үйеңкілі ормандар өседі.
Қаратау тау жотасының өсімдік жабынында 100-ден астам реликт эндемик
өсімдіктер шоғырланған. Оның өсімдік жабынындағы дәрілік өсімдіктерден:
самарқан тасшөбі, үлкен қарандыз, тауқылша, Қаратау ранонтикумы және
т.б. кездеседі. Мәдени, сөндік өсімдіктерден Трейг, Хауорман, Альберт
қызғалдақтары, шырын тағы басқа өседі. Мол озықтық маңызы бар өсімдіктер
көп.
2.1. Ерекше қорғауға алынған территориялар
Халық санының өсуіне байланысты барлың негізгі табиғи бірлестіктердің
бөліктерін бастапқы түрінде сақтап қалудың маңызы артып отыр. Тек адай
қолымен өзгертілмеген бірлестіктер болғанда ғана адамның жасаған
өзгерістерінің нәтижелері туралы қорытынды жасап, оларды болдырмауға
мүмкіндік туады.
Кез келген мемлекеттің ерекше қорғалатын табиғи территорияларды құрып,
дамыту стратегиясы негізгі екі міндеттің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:
1) оның территориясындағы барлық негізгі географиялық аймақтар
мен өңірлердің табиғи эталондарының барынша толық көрсетілуі;
2) жүйелі топтастырылған деңгейдегі биологиялың ресурстарды,
топырақты енгізе отырып, өсімдіктер мен жануарлар дүниесін
және микроорганизмдерді сақтау.
Мұны арттыру үшін ең дұрыс шара қорықтар мен ұлттың парктерді
ұйымдастыру болып табылады.
Табиғатты қорғаудың маңызды формаларының — ерекше қорғауға алынған
территориялар. Осындай территориялардың түрлері көп: қорықтар, қорғалымдар,
табиғат ескерткіштері, ұлттың және табиғат саябақтары, ботаникалың бақтар,
биосфераның резерваттар.
Қорықтар — табиғатты қорғаудың бір түрі. Қазіргі кезде қорықтың
территориялар Жер шарының шамамен 1,6—2,0%-ын құрайды. Дүние жүзіндегі ең
ірі ұлттық саябақ Гренландияда Оның ауданы шамамен 7 млн. га: Батсванадағы
Орталық Калахари резерваты: 5,3 млн. гә; Вуд-Баффало (Канада) - 4,5 млн.
га; Үлкен Гобий қорығы (Монғолстан) — шамамен 4 млн. га. ) Қазақстанда екі
ұлттық бақ құрылған: Баянауыл Алтынеміл.
Қорықтар — толық қорғаудың жетілдірілген себебі, оған табиғи комплекс
кіреді де, табиғат ресурстарын шаруашылықта пайдалануға рұқсат берілмейді
Белгілі бір шаруашылық жұмыстарын жүргізе отырып, табиғаттың ерекше
объектілерін қорғауға алынған жүйені ұйымдастыру түрі — қорғалымдар болып
табылады.
Табиғи тіршілік ортасын қорғайтын категориялардың біріне табиғи
(ұлттық) саябақтар жатады. Олардың негізгі міндеті — халықты рекреациялық
қамтамасыз ету.
Табиғи тіршілік орталарын қорғаудың әр түрлі формаларының ішінен
қорықтардың орны ерекше. Себебі, қорықтар алуан түрлілікті қамтамасыз
ететін маңызды звено болып табылады. Бірақ, XX ғасырдың екінші жартысында
қорық — өзгермеген табиғаттың эталоны деген аринцип бұзылып отыр.
Атмосфераның өндірістік улы қосылыстармен, радиациялық ластану, олардың
тасымалдануы— біздің планетамыздың кез келген бөлігіне міндетті түрде әсер
етеді.
2.1. Қазақстан қорықтары.
Қазір Қазақстан территориясында төмендегі қорықтар жұмыс істейді.
Ақсу-Жабағылы. 1926 жылы құрылған, ертеден келе жатқан қорық. Талас
Алатауының солтүстік-батыс бөлігін алып жатыр (оңтүстік Қазақстан облысы).
Ауданы 73 мың га. Территория құрамында тұрғын жерлер жоқ. Физико-
географиялық ерекшеліктеріне байланысты екі бөлікке бөлінеді. Бес өсімдік
белдеулеріне бір мыңнан астам өсімдіктер, құстардың — 130-дан астам
түрлері, сүтқоректілерден арқарлар, маралдар, суырлар және т.б. кіреді.
Барса-келмес. Арал теңізінің солтүстік бөлігінде Барса келмес аралында
орналасқан. 1939 жылы құрылған. Аралдың ауданы 198 шаршы км. Аралдың
флорасына 130-дан астам өсімдіктердің түрлері кіреді. Жануарлар түрлері көн
емес. Сүтқоректілердің алты түрі, амфибиялардың екі түрі және құстардың 110
түрі тіршілік етеді. Олардың барлығы 1927 жылы сырттан әкелінген сайғақтар,
қарақұйрықтар, құландар, құм сарышұнағынан басқалары аборигенді түрлер
болып табылады.
Наурызым. 1931 жылы құрылған. Қостанай облысының Жетісу ауданында
орналасқан. Ауданы 100 мың га. Қорықта 151 құстардың, 25 сүтқоректілердің,
рентилиялардың 5 түрі, амфибиялардың 2 және балықтардың 8 түрі
кездеседі.
Алматы. 1934 жылы құрылған. Алматы облысының Шелек ауданында
орналасқан. Іле Алатауының тау жотасының топырақ жабыны альпілік өсімдіктер
жабыны бар таулы-шалғындардың топырағына жатады. Өсімдіктердің 1300 түрінен
астамы кездеседі. Жануарлар әлеміне құстардың 200 түрі,
сүтқоректілердің 62, амфибиялардың 3 түрі, реатилиялардың 16 және
балықтардың 8 түрі кіреді.
Қорғалжын. 1958 жылы құрылған. Ауданы 237 мың га. Ақмола облысының
Қорғалжын ауданында орналасқан. Қорық Қорғалжын мемлекеттік қорықтың
аңшылық шаруашылығымен байланысты. Қорықта ғылымм-зерттеу жұмыстары
жүргізіледі. Әсем Қорғалжын көлдерінің тізбегі қызғылт фламинго
популяцияларының ұя салуының ең солтүстік орны болып табылады. Су
құстарының табиғи резерваты ретінде маңызы зор.
Марқакөл. 1976 жылы құрылған. 71 мың га территорияны алып жатыр, оның
44 мың га-ын Марқа-көл көлі алып жатыр.
Қорық территориясына Азутау жотасының солтүстік беткейлері және Күршім
тау жотасының оңтүстігі кіреді. Марқакөл ойпатының өсімдіктер жабыны өте
бай және алуан түрлі. Оның құрамына жоғары сатыдағы өсімдіктердің бір
мыңнан астам түрлері кіреді. Жануарлар дүниесі де өте бай, құстардың 232
түрі мекендейді, олардың 125 түрі ұя салады.
Бетпақ-дала. Сарысу өзені мен Балқаш көлінің арасында территорияда
орналасқан. Ол Қазақстанның төрт оңтүстік облыстарының территориясына
кіреді.
Қаратау (Қызылқұм) қорығы. Оңтүстік Қазақстан облысының Арыс және
Шардара аудандарының территориясында орналасқан көлемі 150,6 мың га 1990
жылы Шымкент облыстың Атқару Комитетінің шешімімен құрылған. Қаратау қорығы
Даратау тау жоталарының өте бай табиғатын қорғауға арналған. Мұнда
өсімдіктердің шамамен 1,5 мың түрлері кездеседі Өсімдіктердің эндемик
түрлерінің саны бойынша Қаратау тау жоталары республикада бірінші орында
тұр.
2.2. Биосфералық қoрықтар.
Соңғы жылдары қорғауға алынған территориялардың бір формасы болып
табылатын биосфералық қорықтар көптеп құрыла бастады.
Биосфералық қорық Жердің әр түрлі айматарының табиғи комплекстерінің
(биогеоненоздарының) эталоны болып табылады. Олар экожүйелерге жыл бойы
және көпжылдық зерттеулер жүргізу мен биосфераға антропогенді әсердің
мониторингін жасау үшін жақсы база болып табылады. Биосфералық қорық
қорықтық белдеу (биорезерваттың ядросы), буферлік белдеу мен интенсивті
шаруашылық белдеуінен тұрады. Аталған белдеулердің барлығы бір типті
ландшафтта және бір-бірінен онша алыс емес ара қашықтықта орналасуы қажет.
Биосфералық қорықтар туралы концепцияны 1974 жылы ЮНЕСКО-ның Адам
және биосфера бағдарламасының жұмысшы тобы ұсынған. Биосфералық қорықтар
құру 1976 жылы басталып, 1995 жылдың наурызында оған 82 елде орналасқан 324
резерват кірді. 1983 жылы ЮНЕСКО мен БҰҰ-ның қоршаған орта туралы
бағдарламасы (ЮНЕП), ФАО, МСОП-ның ұсынуымен Минск қаласында биосфералық
қорықтар бойынша бірінші Халықаралық Конгресс өтті. Конгрестің жұмысы
нәтижесінде 1984 жылы Биосфералық қорықтар бойынша жұмыс жоспары
қабылданды.
1992 жылы Рио-де-Жанейрода өткен Жердің жоғарғы форумында Биологиялық
алуан түрлілік туралы Конвенцияға қол қойылды. Конвенцияның негізгі мақсаты
биологиялық алуан түрлілікті сақтау мен оның элементтерін тұрақты қорғау
болып табылады. Биосфералық қорықтардың осы конвенцияны орындауға көмек
беруге мүмкіндіктері бар. Ұлттық саябақтар мен қорғауға алынған
территориялар мәселесі бойынша Каракас (Венесуэла, 1992 жыл) қаласында
өткен төртінші Дүниежүзілік Конгресте биосфералық қорықтарды басқаруға
жаңалықтар енгізілді және биорезерваттардың жаңа формалары жасалды. Мысалы,
Кластерлік және трансшекаралық қорықтар. Биоре-зерваттардың дамуы
саласында кеңінен интеграциялау жұмыстары ұсынылды. Оны қазір Интернет
жүйесі жүзеге асыруда.
Биосфералық қорықтар туралы Халықаралық конференция (Сонилья, 1995
жыл) XXI ғасырдағы биосфералық қорықтардың рөлі мен дамуының Севилья
стратегиясын жасады.
Биосфералық қорықтар өзара толықтырушы үш функцияны атқаруы керек:
• генетикалық ресурстарды, биологиялық түрлер, экожүйелер мен
пейзаждарды сақтауға бағытталған қорғау функциясы;
• тұрақты экономикалық және адамзаттық дамуға көмектесу үшін даму
функциясы;
• зерттеу жұмыстарып қолдау үшін материалдың-техникалық
қамтамасыз ету функциясы. Сонымен қатар, білім беру, мамандарды
дайындау, жергілікті, ұлттық және ғаламның сипаттағы іс-шаралар
байланысты мониторингті жүзеге асыру.
Әрбір биосфералық қорық үш элементтен тұруы қажет.
1. Қорықтың белдеу. Биологиялық алуан түрлілікті сақтау мақсатында
ұзақ уақыттық қорғауға алынған территория. Онда ең аз бұзылуға ұшыраған эко-
жүйелерді бақылау, ғылыми-зерттеулер, зиян келтірмейтін қызмет, мысалы
білім беру саласында жүргізіледі.
2 Буферлі белдеу. Әдетте, қорықтың белдеудің айналасында, шектесіп
жатады. Ол экологиялық қауіпсіз қызмет жүргізуге, соның ішінде экологиялық
білім беру, демалу, экотуризм, қолданбалы және фундаменталды зерттеулер
жүргізу үшін қолданылады.
Өтпелі белдеу. Мұнда ауыл шаруашылық жұмыстарының кейбір түрлері,
тұрғын жерлер, осы территорияның ресурстарын тұрақты игеру мен тиімді
пайдалану мақсатындағы әр түрлі кәсіпорындардың өзара бірлескен жұмысы
жүргізілуі мүмкін.
1996 жылдың мамыр айында Алматыда биосфералық резерваттар
туралы Халықаралық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Ерекше қорғауға алынған территориялар ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.2. Қазақстан қорықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.3. Биосфералық қорықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1 4
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
Кіріспе
Өсімдік ресурстары. Шөлдің сұр қоңыр, сор және құмды топырақтарына
эфемерлік-сораңды өсімдіктер жабыны тән. Шөлдің барлық өсімдіктері суды
топырақтың ең терең қабаттарынан сіңіруге және аз буландыруға бейімделген.
Тамырлары өте ұзын, жапырақтары өте ұсақ немесе тікен тәрізді. Ағаштары
сирек, тек аздай сексеуіл кездеседі. Қысқа көк- маусымында эфемерлер мен
эфемероидтар өзінің дамуын толық аяқтайды, тұқым түзеді де қуаңшылыққы
дейін дейін кетеді. Эфемерлерге шөл қияғы, вайда және тағы басқа
жатады.
Жартылай бұталардан жусан, сораң таралған. Сексеуілден басқа
фисташкалар, ғасыр (ферулла) кездеседі. Көптеген өсімдіктер дәрі-дәрмектік
шикізат болып табылады. Мысалы, дәрмене ішек құртына қарсы қолданылатын
сантонин дәрісін өндіру үшін бағалы шикізат. Дәрменені көп мөлшерде
пайдаланатын Шымкентбиофарм өнеркәсіп орны. Оның қызметіне байланысты
дәрмененің қоры кеміп кеткен. Қазір бұл өсімдікке жойылу қаупі төніп тұр.
Бұл түрдің таралу аймағы қазір тек Сырдария өзеннің (Отырар ауданы) аңғары
ғана болып отыр.
Тақырлы топырақтарда қара сексеуіл, тамариск, сораң өседі.
Құмды дөңдерде ақ сексеуіл, қылша (эфедра), ақшатай (астрағал),
айрауық (вейаик) өседі.
Шалғынды және шалғынды-батпақты территорияларда бұталар мен қамысты
өсімдіктер таралған.
Қаратау тау жотасының белдеуінде бидайық тәрізділер мен тау
ксерофиттері мен саванойдтар таралған.
Тау етегінің өсімдік жабыны жусандардың эфемерлер мен эфемероидтармен
бірлестіктерінің дамуымен сипатталады. Жоғары таулы бөліктерді субалшілік
және альпілік флораның өкілдері алып жатыр.
Биік таулы белдеулерде Тянь-Шань айырмасы мен майқарағай таралған.
Орталық белдеуде жаңғақ және үйеңкілі ормандар өседі.
Қаратау тау жотасының өсімдік жабынында 100-ден астам реликт эндемик
өсімдіктер шоғырланған. Оның өсімдік жабынындағы дәрілік өсімдіктерден:
самарқан тасшөбі, үлкен қарандыз, тауқылша, Қаратау ранонтикумы және
т.б. кездеседі. Мәдени, сөндік өсімдіктерден Трейг, Хауорман, Альберт
қызғалдақтары, шырын тағы басқа өседі. Мол озықтық маңызы бар өсімдіктер
көп.
2.1. Ерекше қорғауға алынған территориялар
Халық санының өсуіне байланысты барлың негізгі табиғи бірлестіктердің
бөліктерін бастапқы түрінде сақтап қалудың маңызы артып отыр. Тек адай
қолымен өзгертілмеген бірлестіктер болғанда ғана адамның жасаған
өзгерістерінің нәтижелері туралы қорытынды жасап, оларды болдырмауға
мүмкіндік туады.
Кез келген мемлекеттің ерекше қорғалатын табиғи территорияларды құрып,
дамыту стратегиясы негізгі екі міндеттің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:
1) оның территориясындағы барлық негізгі географиялық аймақтар
мен өңірлердің табиғи эталондарының барынша толық көрсетілуі;
2) жүйелі топтастырылған деңгейдегі биологиялың ресурстарды,
топырақты енгізе отырып, өсімдіктер мен жануарлар дүниесін
және микроорганизмдерді сақтау.
Мұны арттыру үшін ең дұрыс шара қорықтар мен ұлттың парктерді
ұйымдастыру болып табылады.
Табиғатты қорғаудың маңызды формаларының — ерекше қорғауға алынған
территориялар. Осындай территориялардың түрлері көп: қорықтар, қорғалымдар,
табиғат ескерткіштері, ұлттың және табиғат саябақтары, ботаникалың бақтар,
биосфераның резерваттар.
Қорықтар — табиғатты қорғаудың бір түрі. Қазіргі кезде қорықтың
территориялар Жер шарының шамамен 1,6—2,0%-ын құрайды. Дүние жүзіндегі ең
ірі ұлттық саябақ Гренландияда Оның ауданы шамамен 7 млн. га: Батсванадағы
Орталық Калахари резерваты: 5,3 млн. гә; Вуд-Баффало (Канада) - 4,5 млн.
га; Үлкен Гобий қорығы (Монғолстан) — шамамен 4 млн. га. ) Қазақстанда екі
ұлттық бақ құрылған: Баянауыл Алтынеміл.
Қорықтар — толық қорғаудың жетілдірілген себебі, оған табиғи комплекс
кіреді де, табиғат ресурстарын шаруашылықта пайдалануға рұқсат берілмейді
Белгілі бір шаруашылық жұмыстарын жүргізе отырып, табиғаттың ерекше
объектілерін қорғауға алынған жүйені ұйымдастыру түрі — қорғалымдар болып
табылады.
Табиғи тіршілік ортасын қорғайтын категориялардың біріне табиғи
(ұлттық) саябақтар жатады. Олардың негізгі міндеті — халықты рекреациялық
қамтамасыз ету.
Табиғи тіршілік орталарын қорғаудың әр түрлі формаларының ішінен
қорықтардың орны ерекше. Себебі, қорықтар алуан түрлілікті қамтамасыз
ететін маңызды звено болып табылады. Бірақ, XX ғасырдың екінші жартысында
қорық — өзгермеген табиғаттың эталоны деген аринцип бұзылып отыр.
Атмосфераның өндірістік улы қосылыстармен, радиациялық ластану, олардың
тасымалдануы— біздің планетамыздың кез келген бөлігіне міндетті түрде әсер
етеді.
2.1. Қазақстан қорықтары.
Қазір Қазақстан территориясында төмендегі қорықтар жұмыс істейді.
Ақсу-Жабағылы. 1926 жылы құрылған, ертеден келе жатқан қорық. Талас
Алатауының солтүстік-батыс бөлігін алып жатыр (оңтүстік Қазақстан облысы).
Ауданы 73 мың га. Территория құрамында тұрғын жерлер жоқ. Физико-
географиялық ерекшеліктеріне байланысты екі бөлікке бөлінеді. Бес өсімдік
белдеулеріне бір мыңнан астам өсімдіктер, құстардың — 130-дан астам
түрлері, сүтқоректілерден арқарлар, маралдар, суырлар және т.б. кіреді.
Барса-келмес. Арал теңізінің солтүстік бөлігінде Барса келмес аралында
орналасқан. 1939 жылы құрылған. Аралдың ауданы 198 шаршы км. Аралдың
флорасына 130-дан астам өсімдіктердің түрлері кіреді. Жануарлар түрлері көн
емес. Сүтқоректілердің алты түрі, амфибиялардың екі түрі және құстардың 110
түрі тіршілік етеді. Олардың барлығы 1927 жылы сырттан әкелінген сайғақтар,
қарақұйрықтар, құландар, құм сарышұнағынан басқалары аборигенді түрлер
болып табылады.
Наурызым. 1931 жылы құрылған. Қостанай облысының Жетісу ауданында
орналасқан. Ауданы 100 мың га. Қорықта 151 құстардың, 25 сүтқоректілердің,
рентилиялардың 5 түрі, амфибиялардың 2 және балықтардың 8 түрі
кездеседі.
Алматы. 1934 жылы құрылған. Алматы облысының Шелек ауданында
орналасқан. Іле Алатауының тау жотасының топырақ жабыны альпілік өсімдіктер
жабыны бар таулы-шалғындардың топырағына жатады. Өсімдіктердің 1300 түрінен
астамы кездеседі. Жануарлар әлеміне құстардың 200 түрі,
сүтқоректілердің 62, амфибиялардың 3 түрі, реатилиялардың 16 және
балықтардың 8 түрі кіреді.
Қорғалжын. 1958 жылы құрылған. Ауданы 237 мың га. Ақмола облысының
Қорғалжын ауданында орналасқан. Қорық Қорғалжын мемлекеттік қорықтың
аңшылық шаруашылығымен байланысты. Қорықта ғылымм-зерттеу жұмыстары
жүргізіледі. Әсем Қорғалжын көлдерінің тізбегі қызғылт фламинго
популяцияларының ұя салуының ең солтүстік орны болып табылады. Су
құстарының табиғи резерваты ретінде маңызы зор.
Марқакөл. 1976 жылы құрылған. 71 мың га территорияны алып жатыр, оның
44 мың га-ын Марқа-көл көлі алып жатыр.
Қорық территориясына Азутау жотасының солтүстік беткейлері және Күршім
тау жотасының оңтүстігі кіреді. Марқакөл ойпатының өсімдіктер жабыны өте
бай және алуан түрлі. Оның құрамына жоғары сатыдағы өсімдіктердің бір
мыңнан астам түрлері кіреді. Жануарлар дүниесі де өте бай, құстардың 232
түрі мекендейді, олардың 125 түрі ұя салады.
Бетпақ-дала. Сарысу өзені мен Балқаш көлінің арасында территорияда
орналасқан. Ол Қазақстанның төрт оңтүстік облыстарының территориясына
кіреді.
Қаратау (Қызылқұм) қорығы. Оңтүстік Қазақстан облысының Арыс және
Шардара аудандарының территориясында орналасқан көлемі 150,6 мың га 1990
жылы Шымкент облыстың Атқару Комитетінің шешімімен құрылған. Қаратау қорығы
Даратау тау жоталарының өте бай табиғатын қорғауға арналған. Мұнда
өсімдіктердің шамамен 1,5 мың түрлері кездеседі Өсімдіктердің эндемик
түрлерінің саны бойынша Қаратау тау жоталары республикада бірінші орында
тұр.
2.2. Биосфералық қoрықтар.
Соңғы жылдары қорғауға алынған территориялардың бір формасы болып
табылатын биосфералық қорықтар көптеп құрыла бастады.
Биосфералық қорық Жердің әр түрлі айматарының табиғи комплекстерінің
(биогеоненоздарының) эталоны болып табылады. Олар экожүйелерге жыл бойы
және көпжылдық зерттеулер жүргізу мен биосфераға антропогенді әсердің
мониторингін жасау үшін жақсы база болып табылады. Биосфералық қорық
қорықтық белдеу (биорезерваттың ядросы), буферлік белдеу мен интенсивті
шаруашылық белдеуінен тұрады. Аталған белдеулердің барлығы бір типті
ландшафтта және бір-бірінен онша алыс емес ара қашықтықта орналасуы қажет.
Биосфералық қорықтар туралы концепцияны 1974 жылы ЮНЕСКО-ның Адам
және биосфера бағдарламасының жұмысшы тобы ұсынған. Биосфералық қорықтар
құру 1976 жылы басталып, 1995 жылдың наурызында оған 82 елде орналасқан 324
резерват кірді. 1983 жылы ЮНЕСКО мен БҰҰ-ның қоршаған орта туралы
бағдарламасы (ЮНЕП), ФАО, МСОП-ның ұсынуымен Минск қаласында биосфералық
қорықтар бойынша бірінші Халықаралық Конгресс өтті. Конгрестің жұмысы
нәтижесінде 1984 жылы Биосфералық қорықтар бойынша жұмыс жоспары
қабылданды.
1992 жылы Рио-де-Жанейрода өткен Жердің жоғарғы форумында Биологиялық
алуан түрлілік туралы Конвенцияға қол қойылды. Конвенцияның негізгі мақсаты
биологиялық алуан түрлілікті сақтау мен оның элементтерін тұрақты қорғау
болып табылады. Биосфералық қорықтардың осы конвенцияны орындауға көмек
беруге мүмкіндіктері бар. Ұлттық саябақтар мен қорғауға алынған
территориялар мәселесі бойынша Каракас (Венесуэла, 1992 жыл) қаласында
өткен төртінші Дүниежүзілік Конгресте биосфералық қорықтарды басқаруға
жаңалықтар енгізілді және биорезерваттардың жаңа формалары жасалды. Мысалы,
Кластерлік және трансшекаралық қорықтар. Биоре-зерваттардың дамуы
саласында кеңінен интеграциялау жұмыстары ұсынылды. Оны қазір Интернет
жүйесі жүзеге асыруда.
Биосфералық қорықтар туралы Халықаралық конференция (Сонилья, 1995
жыл) XXI ғасырдағы биосфералық қорықтардың рөлі мен дамуының Севилья
стратегиясын жасады.
Биосфералық қорықтар өзара толықтырушы үш функцияны атқаруы керек:
• генетикалық ресурстарды, биологиялық түрлер, экожүйелер мен
пейзаждарды сақтауға бағытталған қорғау функциясы;
• тұрақты экономикалық және адамзаттық дамуға көмектесу үшін даму
функциясы;
• зерттеу жұмыстарып қолдау үшін материалдың-техникалық
қамтамасыз ету функциясы. Сонымен қатар, білім беру, мамандарды
дайындау, жергілікті, ұлттық және ғаламның сипаттағы іс-шаралар
байланысты мониторингті жүзеге асыру.
Әрбір биосфералық қорық үш элементтен тұруы қажет.
1. Қорықтың белдеу. Биологиялық алуан түрлілікті сақтау мақсатында
ұзақ уақыттық қорғауға алынған территория. Онда ең аз бұзылуға ұшыраған эко-
жүйелерді бақылау, ғылыми-зерттеулер, зиян келтірмейтін қызмет, мысалы
білім беру саласында жүргізіледі.
2 Буферлі белдеу. Әдетте, қорықтың белдеудің айналасында, шектесіп
жатады. Ол экологиялық қауіпсіз қызмет жүргізуге, соның ішінде экологиялық
білім беру, демалу, экотуризм, қолданбалы және фундаменталды зерттеулер
жүргізу үшін қолданылады.
Өтпелі белдеу. Мұнда ауыл шаруашылық жұмыстарының кейбір түрлері,
тұрғын жерлер, осы территорияның ресурстарын тұрақты игеру мен тиімді
пайдалану мақсатындағы әр түрлі кәсіпорындардың өзара бірлескен жұмысы
жүргізілуі мүмкін.
1996 жылдың мамыр айында Алматыда биосфералық резерваттар
туралы Халықаралық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz