Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытудағы ойын тәжірибесінің маңызы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 93 бет
Таңдаулыға:

Сапарбаева Дина Омарқызы- №7 «Қызғалдақ» балабақшасының тәрбиешісі, Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы, Бірлік ауылы

Халық даналығында: «Ойнай білмеген, ойлай білмейді», «Ойында озған, озады», -деген асыл сөздің сырына жүгінсек мектепке дейінгі баланың ойынға деген құлқы, қарым-қатынасы, мінезі олар өсіп есейгенде де өмірде жалғаса береді. Ойын баланың негізгі әрекеті. Ойын барысында бала өзін қоршаған үлкендер сияқты, өзінің сүйікті әңгімелері мен ертегілеріндегі кейіпкерлері сияқты өмір сүреді, әрекет жасайды.

Баланың бірінші әрекеті ойын, сондықтан оның мәнісі ерекше. Ойын адамның өмірге қадам басардағы алғашқы адымы. Қазақ халқының ұлы ойшылы А. Құнанбаев «Ойын ойнап ән салмай, өсер бала болар ма», -деп айтқандай баланың өмірінде ойын ерекше орын алады.

Тәрбие процесінде халық мұрасының танымдық, тәрбиелік мәні ұлан-ғайыр дүние, ол тұтастай алғанда жас ұрпақ үшін ғана адам өмінінің рухани-эстетикалық қуатының қайнары. Бабаларымыз өзінің барлық асыл сөз, даналық ойларын, санамақтар, мақал-мәтелдер, нақыл сөздер етіп кейінгі ұрпаққа қалдырып отырған-мыс: «Саны бардың мәні бар», «Есепсіз дүние бос», «Ескісіз жаңа болмайды, есепсіз дана болмайды», -деп бекер айтпаған.

Осы әдісті ойында қолдану мен бірге ойлауға шығармашылықты шыңдауға бағыт алады. Баланың ойын кезіндегі қимыл-қозғалысы дене бітімін жетілдірсе, іс-әрекеттегі амал-тәсілдері ой-сананының дамуына ықпал етеді, ал қарым-қатынастағы пайымдаулары өзіндік таным-түсінік, мінез-құлық әдептерін бекітуіне әсер етеді.

Жас балалардың танымдық қабілеттерін қалыптастыруда санамақтар ерекшке рөл атқарады. Ең алдымен ұйқасты өлеңдер баланың поэзияға құмарлығын арттырып, әдемі сөйлеуге дағдыландырса, санамақты көп жаттауға деген құлшыныс, олардың жаттау қабілеттерін, танымдық ой-өрісін дамытады. Балаға санамақты ырғағы мен айта білуге, мәнерлі сөйлеуге үйретсе, санамақты бұзбай айту баланы сергектікке, байқампаздыққа, турашылдыққа баулиды.

Танымдық қабілеттерді дамытуда халық арасында өлең түрінде айтылатын санамақтардың алуан түрлері бар. Ұйымдастыру сипатына қарай оларды ойын санамақтар, айтыс санамақтар, жұмбақ санамақтар деп атайды. Қазақ халықның санамақтары баланың жас ерекшелігіне байланысты қолдануынан екі топқа бөлуге болады.

1. Жас балаларды санай білуге, жалпы сан және санау ұғымдарын игеруге даярлау мақсатында қолданатын санамақтар. Бұларды саусақ ойындары деп те атайды.

2. Онға дейінгі санау қабілеттерін жетілдіріп, танымдық қабілетін дамыта отырып, он көлеміндегі сандардың ауызша және жазбаша таңба туралы білім түсініктерін қалыптастыру мақсатында пайдаланылады. Қазақтың халықтық педогогикасында жаңылтпаштар мен жұмбақтар, мақал-мәтелдердің алар орны ерекше. Мәселен:

Жоғалды бес шыбыш,

Жоқ әлі бес шыбыш.

Жоқ әлі еш сыбыс,

Жоғалды бес шыбыш.

2. Аңқау екі жалқауды жалқаусың депті,

Екі жалқау бір аңқауға аңқаусың депті.

Мақал-мәтел

Есепсіз дос ажырамас.

Танымдық ойындар бір жағынан балаға сандардың атауын дұрыс айта білу мақсатымен берілсе, екінші жағынан арифметикалық амалдарды дұрыс таңдап алуды талап етеді.

Бала ойын арқылы бір әрекеттен екінші әрекетке ауыса отырып өзіне түрлі ақпараттар ала алады, бала бір нәрсе туралы толық түсінік алу үшін оны есту, көру, сезіну арқылы жүзеге асатындығы туралы дәлелденіп отыр.

Халқымыздың ою-өрнектерін, мәдени мұраларын пайдалана отырып та танымдық тапсырмалар беріп, геометриялық ұғымдарын түсіндіруге болады. Мысалы:ыдыс-аяқ(кесе, шәйнек), ою өрнек сызықтарының құрақ көрпешедегі әр түрлі маталар санын(санауға үйрету), пішінін(геометриялық пішіндердің өзгешеліктерін түсіндіру) :

Осындай жаттығулар ата-бабаларымымдың бізге жеткен өткені мен бүгінгіні байланыстыратын баға жетпес байлығымыз, асыл қазынамыз.

Ойын баланың жан серігі іспеттес . Әрбір елдің ойыны сол елдің қоғамдық өзгерістеріне, танымдық әрекеттеріне, тұрмыс-тіршілігіне, айналысатын кәсіп-шаруашылық ерекшеліктеріне байланысты. Ойын арқылы баланың танымдық әрекеттерін жетілдіру, уақыт ұғымдарын т. б тиянақтылықтың жан-жақты қамтылуы қажет. Оған ата-ананың, тәрбиешінің үлесі зор.

Мысалы, ата-аналармен ұйымдастырылған ойын түрлері:

1. Жұптасып сурет саламыз

2. Ұқсастығымыз неде?

3. Өзіңізге ұнаған пішін

4. Түйілген жіп сезімдері

Тәрбиеші мен ата-ананың міндеті-балалардың ойынға ынтасы мен қызығушылығын арттырып отыру. Ойын барысында баланың бойында қайырымдылық, қарапайымдылық, көргенділік қасиеттері дамиды.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Бастауыш мектеп. №1-2004

2. Бастауыш мектеп. №10-1992 ж

3. Бастауыш мектеп. №7-2007ж

4. Мектепке дейінгі тәрбие стандарттарын дайындау мәселелері жөніндегі халықаралық конференциясының материалдары. Алматы, 13-16 маусым 2007

Халықтық педагогиканы тиімді пайдалану

Рысқұлова Күлзинат- Ш. Ниязов атындағы жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі, Оңтүстак Қазақстан облысы, Түркістан ауданы

Халық педагогикасы- ғасырлар бойы қалыптасып үнемі дамып келе жатқан ғылым. Халық педагогикасы дегеніміз - тәрбие жөніндегі халықтардың ғасырлар бойы қалыптасқан педагогикалық білім мен тәрбие-тәжірибесінің жиынтығы. Халық педагогикасының қағидалары қай халықтың болсын тұрмысымен, салт-дәстүрімен тығыз байланысты болып, үнемі өсіп-өркендеп, дамып отырады.

Қазіргі егемен елімізде жастарға үлгілі тәрбие беруде ерте заманның мәдени мұрасы айрықша үлкен рөл атқарады. Жазу, сызуы дамымаған қазақ халқы өзінің тұрмыз-тіршілігі, қоғамдық өмірі, шаруашылығы мен кәсібі, қуанышы мен күйініші, арман-тілегі, дүниетанымдық көзқарасын ауызша жырлап келген. Ауызекі тілде ертегі, аңыз, өлең-жыр, мақал-мәтелдер тудырып отырған. Ғасырлар бойы құалыптасқан ұлттық тәлім-тәрбиенің белгілі жүйесінде тжас буын жадына біртіндеп сіңіріп отыратын арнаулы жолдар, тиісті тәсілдер де болған. Мәселен, мақал-мәтелдерде адамгершілік, имандылықтәрбиесіне байланысты әдет-ғұрыптар насихатталса, жұмбақтар мен айтыстарда ақыл-ой тәрбиесі, өлең-жыр дастандарда әсемдік тәрбиесінің негізгі принцптері, ал, ертегілер халықтың сан алуан мәселелерін қорғайтын тәлімдік материал ретінде пайдаланған. Демек халықтық педагогика тәлім-тәрбиелік ой-пікірдің үлгі бастауы, халықтың руханы мұрасы. Бұл жердегі еске алатын негізгі жайт осындай халықтық мұралардың бәрі бірдей кәдеге жарай бермейді. Олардың озығымен қатар тозығы да бар.

Ең негізгі мәселе бұларды бүгінгі күннің талап, тілегімен байланыстара оқу тәрбие процесінде пайдалана білу. Қазақ халқының тәлімдік мәні зор ой толғаныстары, бесік жыры мен батырлық эпостарда, ертегілер мен аңыздардар, шешендік сөздер мен айтыс, термелерде, мақал-мәтелдерде көптеп кездеседі. Мұндағы ұрпақ тәрбиесінің негізгі түйіні адамгершілік, имандылық, ақыл-ой, еңбек, эстетика, дене, отбасы. Жыраулар мен ақындардың, ұлы данышпандар мен батырлардың, ел басшылардың шығарған мақал-мәтелдері жөнінде сынып сағаттарын, пәндік кештерге, мерейтойларға арналған әдеби монтаждары болады.

Мысалы А. Құнанбаевтың творчествасына арналған кеш өткізу кезінде «Абайдың мақал-мәтелге арналған сөздері » деген тақырыпта оқушылар «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей». «Әсемпаз болма әр неге, өнерпаз болсаң ар қалан, сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та бар, қалан!», «Толғау тоқсан қызыл тіл», «Туғанда дүние есігін ашады өлең», «Заман ақыр жастары, бірікпес ешбір бастары», т. б. осындай тіркестерді тауып, жазады да ол сөздер қай өлеңнен алынғанын айтады. Мұны тарқырлар жарысы ретінде де өткізіп, озып шыққан орушыларды мадақтай білу керек. Әдебиет бөлмесінің жарнамаларына «Білімдіден шыққан сөз, талаптыға болсын кез», «Өнерлі өрге шығар», т. б мақал-мәтелдер жазылып іліну керек. Мектепте шешендік сөздің мәнін жан-жақты ұғындыратын алуан түрлі әдеби жұмыстарды ұйымдастыруға болады. Пікірталас, пікірсайыс, білім жарыстыру, сахыналық қойылымдарды ұйымдастыру керек. Мысалы: қазақ халқының шешен-билері Төле би, Қазыбек би, Әйтеке билері халықтың ұлттық бірлігін сақтауға зор әсерін тигізген. Данышпан ақын, шешен ойшыл, гуманист, көсемдер туралы, солардың бейнелерін сахнада көрсетіп, сөздерін өнеге етіп, қастерлі қойылымдар ұйымдастыруға болады. Демек осындай тағылымдардың куәгері болып өскен балалар мен жастардың адамгершілік қасиетінің ( ар-ұят, сыпайылық, үлкенді сыйлау, кішіні құрметтеу, еңбекті қадірлеу, халқын сүю, дос-жаранды қадірлеу, т. б. ) Сондай-ақ оқу- тәрбие процесінде тәрбиенің маңызды факторы ретінде бүкіл ғылымның жетістіктерін барынша қолдану және халықтық пайдаланумен байланысты.

Қазақ халқының педегогикалық ой-пікірін халықтың өткендегі өмірімен, салт-дәстүрімен, тұрмыс тіршілігімен тығыз байланысты алып қараған жөн. Ұлы ақын Абай:

Туғанда дүние есігін ашады өлең,

Өлеңмен жер қойнына кірер денең,

Өмірдегі қызығың бәрі өлеңмен,

Ойласаңшы бос қақпай елең-селең,

- деп адам өміріндегі өлеңнің алар орнын терең топшылаған. Қазақ халқының ғасырлар бойы өз ұрпағын халықтыңі бай қазынасы салт-дәстүрлері арқылы тәрбиелеп, халық педагогикасын одан әрі дамыта түсті. Халық педагогикасын оқу барысында тиімді падалану - қазіргі заманғы мептептердің басты міндеті болып отыр.

Балаға жүйелі білім беруде бала тәрбиесі сол халықтың сан ғасырлық тарихымен тығыз байланысты, тәрбиенің негізін халықтың жақсы-жаман дәстүрінен іздестіру керек деп қорытындыға келеді.

Пайдаланған әдебиеттер:

«Халық ғажап тәлімгер» Алматы баспасы. «Рауан»баспасы
«Халық педагогикасы»журнылы
«Халық үні» газеті
«Заман» газеті

Пути развития творческих способностей учащихся на уроке русского языка

Рзаева Асем Бегмановна- учитель русского языка и литературы сш №54, Жанакорганского района, Кызылординской области

Сегодня вопрос о развитии творческих способностей учащихся в теории и практике обучения стоит особенно актуально. Главная задача образования - развитие творческого мышления школьников, формирование умений и навыков самостоятельного поиска, анализа и оценки информации, самоактуализации, самоутверждения и самореализации творческих способностей.

Развитие творческих способностей есть один из способов мотивации учащихся в процессе обучения. Я считаю, что именно в школе начинается процесс становления качеств творческой личности. Особенностью методической системы моей деятельности является направление работы на пробуждение творческой активности учащихся, на развитие их способности мыслить самостоятельно, на развитие их речи. Моя задача - научить ученика мыслить, научить добывать знания. А для этого надо верить в возможности каждого ребенка.

В. А. Сухомлинский считает, что творческий подход учителя к учебному процессу способно пробудить в ребёнке скрытые способности и таланты. Какое значение придавал самостоятельной работе школьников К. Д. Ушинский? Активность и самостоятельность учащихся - один из основных принципов его дидактической системы. Великий педагог считал, что задача учителя состоит не в том, чтобы давать детям готовые знания, а в том, чтобы направлять их умственную деятельность. То есть он утверждал, что самостоятельность учащихся в добывании знаний принесёт больше плодов, чем готовый материал, предоставленный наставником.

И задача учителя заключается в том, чтобы грамотно организовать учебный процесс.

Учащиеся должны по возможности трудиться самостоятельно, а учитель - руководить этим самостоятельным трудом и давать для него материал. При этом важно, чтобы практические задания выполнялись школьниками не механически, а сознательно, нужно добиваться, чтобы в практическую работу дети вносили элементы творчества

Основной задачей на уроках русского языка я считаю - обучение умению целесообразно и правильно пользоваться языковыми средствами для выражения своих мыслей. В каждом ребенке нужно развить способность владеть словом, понимать слово, рассматривать его с разных сторон. Детей необходимо как можно чаще ставить в позицию автора, давать возможность выразиться, раскрыть свою личность, выявить отношение к происходящему, выразить свои чувства, эмоции.

В ряд основных задач на уроках я ставлю перед собой задачу - научить мыслить, выражать свои мысли в устной и письменной форме, анализировать ответы сверстников, принимать участие в спорах по тем или иным вопросам, как с преподавателем, так и с классом. Развитие творческого потенциала учащихся - одна из задач обучения в школе. Какие же использовать методы и приёмы, чтобы ребёнок учился с охотой и желанием и одновременно развивал свои творческие способности.

Основные приёмы развития творческих способностей:

- Написание сочинений, изложений

- Интеллектуальные игры «Заполни таблицу», «Соедини линиями», «Четвертое лишнее»,

«Найди сходство и различие», Лингвистические угадайки и. т. д.

- Различные творческие задания

- Творческие словари, ребусы, шарады, кроссворды

Основная цель самостоятельной работы учащихся состоит в том, чтобы научить детей мыслить, анализировать и обобщать языковые факты, что в свою очередь положительно сказывается на усвоении учебного материала. В этих целях практикую задания типа "Объясни", "Докажи".

Большое место в преподавании русского языка у меня занимают творческие самостоятельные работы. Работа творческого характера повышают интерес детей к учению, развивают их наблюдательность, учат их самостоятельно решать поставленные цели. Важно и то, что в творческих письменных работах проявляются индивидуальные качества учащихся и особенности их языка.

Широко использую работу с опорными словами, сочинения-миниатюры по картине, сочинения на заданную тему, сочинения по пословице, по аналогии с прочитанным, по наблюдениям учащихся, составление письма подруге или другу, сочинение по началу. Описанные выше упражнения выполняются под моим руководством, при этом степень самостоятельности учащихся постоянно возрастает. Умение анализировать, обобщать, логически правильно, чётко, а так же эмоционально строить свою речь необходимы при написании хорошего сочинения. Поэтому мы должны помочь развить им речевую деятельность. Я применяю следующие этапы подготовки к сочинению:1) создание речевой ситуации. Цель - создание мотива, обеспечение необходимого эмоционального настроя, пробуждение интереса к работе, организация наблюдений, обсуждение задач и условий ситуации; 2) предварительная подготовка. Цель - создать базу для последующей работы, организовать накопление необходимых знаний, впечатлений; 3) написание сочинения.

Составление сказок благотворно влияет на развитие творческих возможностей детей, сближает их с природой, развивает наблюдательность и любознательность, воспитывает добрые чувства, оживляет и делает интересным учебный процесс. При написании сказок расширяется словарный запас детей. Ребята учатся излагать свои мысли письменно. Особенно велик интерес детей к волшебным сказкам, что объясняется ничем не ограниченной свободой передвижений и действий в сказочном мире. Стараюсь разнообразить уроки развития речи, используя различные виды работ.

1. Свободное сочинительство - пиши, что хочешь! Этот вид работы очень важен для развития речи.

2. "Мой дневник "- пиши о том, что сейчас вспомнил.

3. "Фантазия-картинка" - опиши словами картинку, которой нет, которую видишь только ты в своем воображении.

4. Cценарий мультфильма по выполненным на доске рисункам удовлетворяет потребность подростка в оживлении рисунка и написании сочинения-повествования вместо сочинения-описания.

5. Сочинение - продолжение написанного накануне изложения или диктанта.

6. Сочинение - ассоциации по мотивам когда-то написанного диктанта или изложения.

Из всех вышеперечисленных видов хотелось бы выделить сочинения - описания природы в разное время года. Этот вид работы очень нравится детям. Природа на их страницах оживает, принимает облик человеческий. Прежде чем приступить к такому творческому процессу, мы собираем материал, наблюдаем, делаем пометки. Обсуждая написанные сочинения на тему "Золотая пора", учащиеся обращали внимание на построение предложений, на красочное описание осенней природы. Каждому ребенку осень раскрывается по-своему. А при помощи сочинений это время года для всех нас становится богаче и выразительнее. Размышление над сочинением пробуждает у ребят интерес к наблюдениям, своим творческим зарядом оживляет ум учащихся, возбуждает их эмоции, прививает интерес к урокам русского языка. Опыт работы убедил меня в том, что, прежде всего ребят надо научить рассказывать на заданную тему, правильно строить предложения, выбирать нужные слова, обогащать словарный запас. На этих уроках у детей возникает чувство гордости за свой край, любовь к родной природе и русскому языку, проявляется бережное отношение к ним.

В творческий процесс включаю и этап обучения изложению на уроках русского языка. Изложение - работа творческая. С одной стороны, оно предусматривает не дословное, а самостоятельное, свободное воспроизведение прочитанных учителем текстов, а с другой стороны, оно даёт ученику чёткую сюжетную и лексическую канву, которая помогает скомпоновать связный рассказ. В воспитательных целях использую материал не только литературно - художественных произведений, но и материал публицистического характера - из газет, детских и юношеских журналов, газет, энциклопедий, повествующий о жизни и делах человека, о взаимоотношении с природой, о дружбе и товариществе, о честности и гуманности. К текстам изложений задаю учащимся задания, ввожу проблемные вопросы, предлагаю изменить название текста в соответствии с основной мыслью, дополнить собственное рассуждение по данной проблеме.

Использую разные виды изложений: обучающие и контрольные, подробные и сжатые, выборочные и творческие, с элементами описания и с грамматическими заданиями - и все они представляют огромное поле деятельности как учащихся, так и учителя.

Я выбрала следующий алгоритм обучения изложению:

- начинай активно слушать с первого чтения текста учителем;

- слова памятки каждого предложения записывай;

- между предложениями делай промежуток в две строчки для дополнений;

- окончив первое активное слушание, закрой глаза и восстанови по памяти воображаемые

картинки, возникающие у тебя при чтении текста;

- помоги себе рисунком или схемой, сделав их на обратной стороне листа;

- из слов составь все предложения; - активно слушай второе чтение текста учителем, вноси

изменения и дополнения на оставленных тобою строчках;

- закончи работу над изложением в черновике, прочитай написанное, исправь ошибки.

Творческие словари. Творческие потенциалы учащихся могут способствовать запоминанию словарных слов. Учащиеся должны запомнить большое количество слов с непроверяемыми орфограммами, и научить писать эти слова без ошибок - одна из сложнейших задач, стоящих перед учителем. С проблемой запоминания слов я столкнулась с первых шагов работы в школе. Длительная работа по запоминанию этих слов не всегда результативна, а наглядно - иллюстративный материал из школьного "картинного словаря" лишь привлекает внимание учащихся к работе, а запоминанию непроверяемой буквы он не способствует; но есть способ, который позволяет запомнить букву интересно.

К сожалению, не к каждой букве можно придумать рисунок, отражающий смысловое значение слова или ассоциацию с этим словом. Поэтому в некоторых случаях для запоминания применялся приём "слово в слове". Например, слово путешествие запоминали так: учащиеся находили в нём по заданию моему слово шест , объясняли значение этого слова. Затем учащиеся читали заранее написанное на доске стихотворение: Шест в путешествие возьмём, с шестом мы легче путь пройдём.

Рифмованные строки использовались и для запоминания слова хорошо: Хорошо, что х орошо пишется через три О.

Использую так же приём "сквозная буква": К А С Т Р Ю Л Я

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.