Гидросфераның негізгі қасиеттері және оның экологиялық мәні

Физикалық география – қоршаған ортадағы табиғаттың құрамдас бөліктерін зерттейтін, оны іс жүзінде пайдалану жолдарын көрсететін ғылым. Ол – қазіргі жаһандық деңгейде көтеріліп отырған “Жаратылыстану” білімінің негізін салушы. Табиғат – Жер мен Әлем кеңістігі аралығын жалғастырушы, тұрақтандырушы болмыс. Оның құрамдас бөліктері: Әлем кеңістігі, литосфера, гидросфера, атмосфера, биосфера. Бұл аталған төртеуі – қоршаған ортаны құрайтын, бірімен бірі сабақтас, бір-бірімен әрекеттес, бір-бірінен туындайтын табиғат болмысы. Оларды зерттейтін ғылым – география. Табиғатты тану – қоршаған орта мен адамның арақатынасын және де олардың дамуын, өзгеруін зерттейтін ғылымдар жүйесі. Қоғамның дамуымен байланысты адамның табиғатты игеруі де біртіндеп күрделене түседі.
Қазақстан табиғатын танып, білудің өз тарихы бар және оның әрбір кезеңі бір-біріне мүлде ұқсамайды. Қазақстан аумағының физикалық географиялық тұрғыда зерттелуі қоғам дамуының әр кезеңіндегі жаңа міндеттер мен сұраныстарға сәйкес қолданылған әртүрлі әдістер арқылы дамыды. Бұрын қалыптасқан қағидалар мен тұжырымдарды жаңарту қажеттілігі туындады.
1903 жылы орыс ғалымы А.Н.Седельниковтің басқаруымен шыққан “Киргизский край” атты Ресейдің толық географиялық сипаттамасының XVІІІ томында берілген геологиялық картада Қазақстан аумағы 3 түрлі бояумен ғана боялған. Ол бояулардың негізгі көрінісі қазақ жеріндегі қазба байлықтардың қазіргі қорына, түріне мүлдем сәйкес келмейді. Сондықтан қазақ жері жөнінде бұрын далалы, шөлейтті, шөлді, табиғаты жұтаң деген ұшқары пікір қалыптасқан. Осындай нақтылы емес пікірлердің терістігі жаңа заманда мүлдем жоққа шығарылды. Бір кездегі Қазақстан табиғаты сүреңсіз, шөлді алап делінсе, жаңа дәуірде оның табиғатының алуан түрлілігі, байлығы дәлелденіп, оны игерудің сұранысына байланысты жаңа көзқарас, болжамдар пайда болды.
Бүгінгі таңда жаһандық проблема болып отырған экологиялық мәселелер табиғаттың даму заңдылығын ескермегендіктен, оның тепе-теңдігінің бұзылуынан пайда болды. Ал оны қалпына келтіру жолындағы жұмыста география ғылымының міндеті зор. Себебі, ғылыми-техникалық жетістік ғылымның кейбір саласында адам баласына қауіп төндіруде. Адам әрекетінен туындап отырған жаңа “антропогендік ландшафтар”, жер бетінде климаттың жылынуы тіршілік дүниесіне зардабын тигізуде. Бүкіл ғылымдардың жетістігі адамзаттың өсіп, өркендеуіне қызмет жасауы керек қой. Осыған орай бүкіл жаратылыстану ғылымдары бірігіп, өзін қоршаған ортадағы табиғатты сақтау, оның тепе-теңдігін үйлестіру мәселесін шешуге күш жұмылдыруы қажет. Жаһандық деңгейде табиғат қорларын тиімді пайдалану үшін қоршаған орта жайлы бұрынғы ғасырлар бойы жинақталған зерттеулердің нәтижесін ескере отырып, табиғатты жүйелі түрде тиімді пайдалану, оны қорғаудың мәселелері жолға қойылуы тиіс. ХХ ғасырда табиғатты ысырап етпей игеру ғылымға жаңа бағыт берген, атақты табиғаттанушы, энциклопедист ғалым В.В.Вернадский ноосфера ұғымының негізін салды. Ол литосфераға, гидросфераға, атмосфераға және биосфераға қосымша ноосфера тұжырымдамасын ұсынып, адамның табиғатты сырапсыз пайдалануы негізінде жаһандық деңгейде туындап отырған проблеманы шешуге адамның ақыл-ой жүйесін бағыттайды. Бұл – бүгінгі таңдағы ғылымда, іс-жүзінде, әрбір қоғамда пайдалануға тиісті қағида.