Тұлға қалыптастырудың халықтық тәжірибесі туралы

1. Тұлға қалыптастырудың халықтық тәжірибесі
2. Жас өспірімдердің топқа бөлінуі

Халықтық педагогикалық көзқарастарын жұзеге асыру жұмысын мақсатқа сай қамтамасыз ету мен тәрбие дәстүрлерін бекіту, оларды нақгылау, толықтыру жөне жетілдіруге көмегін тигізген жеке сынақ әдісі ел арасына кеңінен мәлім болды. Жеке сынақ әдісі қандай да бір жаңа заңдылықтар ашудың емес, ой мен идеяны тексерудің сөтті төжірибеден туған құралы, немесе белгілі зандылықтарды нақтылаудың тәсілі қызметін атқарды, яғни бұл әдістің көмегімен халық педагогикасында бұрыннан белгілі сыни тұрғыда қайта қаралды. Ал әңгімелер халық педагогикасының дамуындагы ең кең тараған бастаулар болды. Тәрбиешілердің бір-бірімен әңгімелесулері, ата-анамен, ата-әжемен тәрбиеленушілердің өздерімен әңгімелер педагогикалық ойланулар үшін қашаңда саналуан және құнды материал берді және педагогикалық мәдениеттің биіктеуіне ықпал етті. Халық даналары әңгімелерді тәрбиенің озық төжірибесін таратуда, бақылаулары мен жеке сынақтарында жене басқа жағдайларда пайдалаңды, яғни өңгімелер халық педагогикасының дамуына ықпал еткен көмекші құрал қызметін атқарушы тәріздес.
Қалай болғаңда да әңгімелер жинақталған мәліметтерден құңдыны және пайдалыны екшеп алу, қажет емес немесе күмән тудыратыннан бас тартуға жәрдемдесті, яғни, жағымды педагогикалық мәліметтерді жинауға, осыған орай халықтың педагогикалық ойының дамуына ықпал жасады. Халыққа сөзбен әсер етудің сан түрлі тәсілдері белгілі, сезім мен санаға ықпал ету шараларының көптеген түрлері бар. Дәстүрлі бата-тілектер әсерлі ықпал етуді көздеді. Әрине шаралар қолдану мен сөзбен өсер етуде. халықгық педагогика сезімге ықпал жасау шарттарын естен шығармады. Балалар достарына, есейе келе өзіне, үлкен ағаларына, ата-аналарына, ауылдастарына ант берді. Балалар ортасындағы серттар сөзге, борышқа, достыққа берік болу міндеті сипатыңда болды. Халықгық пікір анттарға байыпты қарым-қатынасты ұдайы қолдап отырды. Балалар мен жастар ортасының аса тиімді құралдарының келесі бірі - ойындар. Халық педагогикасы олардың бала өсуі, дамуы мен қалыптасуы факторын көрді. Оның "Бала өсірген ата-ана бала болып ойнайды, Бала оқытқан ұстаздар бала болып ойлайды" деді осыдан.
Ойындар тек жұбаныш пен уақыт өздыру, сауық-сайран мен балалар үшін қуаныш қана емес. Көптеген балалар ойындарының дене күштерін дамыту, көркемдікке және адамгершілікке баулуда маңызды мәні бар. Мәселен, балалар ойындарын этнографиялық және педагогакялық тұргыдан таддауға үмтылған Ә.Диваев талпынысы үлкен ғылыми қызығушылық туғызады. (А.А.Диваев. Игры киргизских детей. Туркестанские ведомости, Ташкент, 1905).
Әрбір жэне кез келген халықтың педагогикалық мәдениетінде жетілген адам идеясын жүзеге асыруға бейімделген озіндік табыстары бар. Бұл табыстардың жекелеген кейбіреулері тек тұлғаның бірнемесе бірнеше жақтарына қатысты болса, ал өзгелері кемелденудің халықтық идеалын жан-жақты ашып көрсетеді. Халықтық тәрбиенің демократиялық мәні оның негізі идеяларының, формаларының, құралдарының және т.б. сабақтастығын қамтамасыз етеді. Олар өзінің дамушы табиғатына сай ұрпақтан ұрпаққа кеңейіп, байып және түрін өзгертіп ауысып отырады.

Дереккөзі:

З.ӘБІЛОВА, Қ.ҚАЛИЕВА
ЭТНОПЕДАГОГИКА ОҚУЛЫҒЫ
АЛМАТЫ 1999