Мәдениет теориясы



Мәдениеттi зерттеудiң терең философиялық дәстүрлері бар, ол басқа ғылымдардың, ең алдымен археология, этнография, тарих, психология, әлеуметтану ғылымдары өкiлдерiнiң қызығушылығын тудырды. Тек XX ғасырдың ортасында ғана мәдениеттi пән аралық зерттеу басталады.
Мәдениеттi қазiргi кезеңдегі түсiнігі оның дағдарысын, адам мен табиғат арасында үйлесiмнiң мүмкiн болмайтындығын ұғыну ретiнде қалыптасты. Қазiргi уақытта мәдениеттердiң алуан түрлi типiн енгiзуге, мәдениеттiң негiздерi туралы теориялық ойлардан нақты мәдениеттану зерттеулерiн өткiзуге көшу мүмкiндiгiне жол ашылды.
Сөз жоқ, мәдениеттанушы, ең алдымен мәдени қызметтiң нәтижелерiмен (мәдени шығармашылықтар тақырыбымен, өнiмдерiмен - мысалы, музыкамен, сурет өнерiнiң туындыларымен) айналысады, сондай-ақ музыкатанушылар, өнертанушылар қандай теориялық позицияны ұстанатындығына тәуелсiз, мәдениет рухын (менталитетiн, мәдени парадигманы) игеруге бет бұрғанда мәдениет танушыларға айналады. Бұл жағдайда екiншi – мәдениеттің коммуникативтiк тобы пайда болады (қарым-қатынас жасау деңгейi, бiлiм беру және тәрбиелеу институттары). Ең соңында, оның ядросы, архетипi - мәдени шығармашылық қызметінің құрылымы анықталады.
Мәдениеттану философиядан бөлiнiп шығып, өзiнiң зерттеу тақырыбына ие болады, «мәдениет археологиясына» көңiл аударады, оның генезисiн, жұмыс iстеуiн және дамуын анықтайды, мәдени мұрагерлiк және тұрақтылық тәсiлдерiн, мәдени даму «кодын» ашады. Ол келесi функцияларды қамтамасыз етедi:
- мәдениеттi, оның ауызша және символдық қабықшада жасырынған базалық негiздерiн сақтау;
- мәдениеттiң, жаңару, инновация институттарының қалыптасуы;
- мәдениет трансляциясы – мәдениеттiң заттану әлемi индивидтiң әлеуметтенуы мен мәдениеттiң даму әлемi ретiнде.
Дерекөзі: Аманжолова М.К., Беркінбекова А.М., Әбілқасов Ғ.М. Мәдениеттану (барлық мамандықтардың студенттеріне арналған). Оқу құралы. Қарағанды: ҚарМТУ, 2004. 117 б.

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:   
Мәдениет теориясы

Мәдениеттi зерттеудiң терең философиялық дәстүрлері бар, ол басқа
ғылымдардың, ең алдымен археология, этнография, тарих, психология,
әлеуметтану ғылымдары өкiлдерiнiң қызығушылығын тудырды. Тек XX ғасырдың
ортасында ғана мәдениеттi пән аралық зерттеу басталады.
Мәдениеттi қазiргi кезеңдегі түсiнігі оның дағдарысын, адам мен
табиғат арасында үйлесiмнiң мүмкiн болмайтындығын ұғыну ретiнде қалыптасты.
Қазiргi уақытта мәдениеттердiң алуан түрлi типiн енгiзуге, мәдениеттiң
негiздерi туралы теориялық ойлардан нақты мәдениеттану зерттеулерiн
өткiзуге көшу мүмкiндiгiне жол ашылды.
Сөз жоқ, мәдениеттанушы, ең алдымен мәдени қызметтiң нәтижелерiмен
(мәдени шығармашылықтар тақырыбымен, өнiмдерiмен - мысалы, музыкамен, сурет
өнерiнiң туындыларымен) айналысады, сондай-ақ музыкатанушылар,
өнертанушылар қандай теориялық позицияны ұстанатындығына тәуелсiз, мәдениет
рухын (менталитетiн, мәдени парадигманы) игеруге бет бұрғанда мәдениет
танушыларға айналады. Бұл жағдайда екiншi – мәдениеттің коммуникативтiк
тобы пайда болады (қарым-қатынас жасау деңгейi, бiлiм беру және тәрбиелеу
институттары). Ең соңында, оның ядросы, архетипi - мәдени шығармашылық
қызметінің құрылымы анықталады.
Мәдениеттану философиядан бөлiнiп шығып, өзiнiң зерттеу тақырыбына ие
болады, мәдениет археологиясына көңiл аударады, оның генезисiн, жұмыс
iстеуiн және дамуын анықтайды, мәдени мұрагерлiк және тұрақтылық
тәсiлдерiн, мәдени даму кодын ашады. Ол келесi функцияларды
қамтамасыз етедi:
- мәдениеттi, оның ауызша және символдық қабықшада жасырынған базалық
негiздерiн сақтау;
- мәдениеттiң, жаңару, инновация институттарының қалыптасуы;
- мәдениет трансляциясы – мәдениеттiң заттану әлемi индивидтiң
әлеуметтенуы мен мәдениеттiң даму әлемi ретiнде.
Барлық үш деңгей форма құрудың кең спектрiн сипаттайды (ғылым,
техника, өнер, дiн, философия, саясат, құқық, экономика және т.б.), бұл
сонымен бiрге қызмет құрылымын, бейнесiн, мәдениеттiң тұтастығын анықтап
көрсетуге мүмкiндiк бередi және оның жетiстiктерiн суреттеуден тұрады,
бiрақ осындай тұтастықты жаңғырту проблемасын қояды мен концептуальды
шешудi болжайды. Мәдениеттанудың мiндетi – мәдениет генетикасын құру, ол
нақты көркемдік iске асырудың тарихи – мәдени процесiн ғана түсiндiрiп
қоймай, мәдениеттердiң әртүрлi типтi модельдерiн жаңғыртып, оларға
салыстырмалы талдау жүргiзуге мүмкiндiк берер едi.
Мемлекеттiк бiлiм беру стандарттарына кiргiзiлген мәдениеттану оқу
пәнi ретiнде мәдениеттану мектептерiн, бағыттарын, әлемдiк және отандық
мәдениеттiң теориялары мен тарихын қарастырудан тұрады.
Ол өзара әрекет ететiн элементтерден құралатын және басқа жүйелермен,
қоғаммен өзара байланыста және үнемi дамуда болатын, күрделi iшкi кұрылымы
бар жүйе ретiнде мәдениет туралы бiлiмнiң дербес, логикалық негiздерге,
біріккен жиынтығы түрiнде болады.
Мәдениеттану тақырыбы жалпы адамзаттық және ұлттық мәдени
процесстердің объективтi заңдылықтары, тiрi ескерткiштер және материалдық
пен рухани мәдениеттiң құбылыстары, адамдардың мәдени қызығушылығы мен
қажеттiлiктерiнiң пайда болуын, қалыптасуын және дамуын басқаратын
факторлар мен алғышарттар болып табылады.
Мәдениеттану объектiсi әртүрлi табиғи жүйелердегi мәдени өмiр, негiзгi
мәдени-тарихи типтердiң ерекшелiктерi мен жетiстiктерiн айқындау, қазiргi
әлеуметтiк мәдени ортада тенденциялар мен процестердi талдау болып
табылады.
Мәдениеттану ғылымының маңызды проблемаларының қатарына әлемдiк және
отандық мәдениет теориясы мен тарихының маңызды мәселелерi жатады.
Мәдениет сөзi тек XVIII ғасырда тұрақты түрде қолданысқа енiп, кең
тараған. Алайда бұл сөз Рим антикасында пайда болды, ал латын тiлiнде
агромәдениет дегендi бiлдiрген, яғни жердi өндеу, өсiру, егу. Бұл
бастапқы мәнi уақыт өте келе басқа, адамның жеке қасиеттерiмен байланысты
мағынаға ие болады. Ағарту заманы деген атпен тарихқа енген XVIII ғасырда
мәдениет ұғымы тек рухани мәдениет болып шектелiп қалады. Бастысы адамның
бiлiмдiлiгi, окығандығы және тәрбиелiлiгi болады. Мұнда бiлiм шешушi роль
атқарады, алайда сол кездің өзінде бiлiмнiң қажеттiлiгi айқын болды, бiрақ
мәдениеттi болу үшiн ол жеткiлiктi шарт емес екендiгi де анық.
Мәдениет туралы ғылым – мәдениеттануға келсек, ол кешiрек, бiздiң
ғасырда қалыптасты. Әрине, мәдениет одан бұрын да зерттелдi. XIX ғасырдың
ортасына дейiн онымен философия мен тарих шұғылданды, одан кейiн басқа
ғылымдар – этнография, философия, антропология қосылды.
Тiкелей мәдениетке арналған алғашқы жұмыстардың бiрi ағылшын тарихшысы
Э. Тайлордың Ертедегi мәдениет (Первобытная культура) (1871ж.) кiтабы
болды. Бұл жұмыста Тайлор үлкен этнографиялық материалды зерттеу негiзiнде
ертедегi (алғашқы) мәдениеттiң нақты элементтерiн суреттеп (әлемдiк
жағдайында), “анимизм” (латынның “anima” өмiр бастауы, тiрi зат, жан, өмiр
сөзi) – алғашқы адамның қоршаған ортамен қатынасы бойынша оның бүкiл
практикалық тәжiрибесiн байланыстыратын бүкiл табиғаттың жандануына сену
теориясына негiзделген тұтас көрiнiсiн бердi.
Тайлор үшiн эволюционист ретiнде басты мақсат (яғни мәдениеттi
кенеттен болатын өзгерiстер мен күйзелiссiз, оның бiртiндеп дамуы мен
өгеруi процесiнде қарастыруды қолдайтын) “Жабайылықтан” “өркениетке” жету
жолында адамзаттың мәдени бiрлiгi мен бiркелкi дамуын көрсету болды. Бiрақ
эволюциялық процестi түсiндiру оның мәдениеттi қалай түсiнетiндiгiмен
анықталады. Өркениетпен теңдесетiн мәдениеттi Тайлор былай анықтайды:
“Мәдениет, немесе өркениет кең этнографиялық мәнде бiлiмнен, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Құқықтық мәдениет ұғымы
Аударма теориясының міндеттері
Педагог-музыкантты дайындауда музыкалық-тарихи және музыкалық-теория мәселелері
Педагогика тарихы курсының мазмұны
Мәдениет түсінігінің қалыптасу тарихы
Болашақ мұғалімдерге технологиялық білім берудің тарихи-педагоги- калық алғышарттарын айқындау
Жоғары сынып оқушыларына медиа-білім берудің педагогикалық шарттары
Мәдени модернизацияны арнайы зерделеудің басты тақырыбы мәдени модернизация
Қазақстанда оқушыларға этномәдени білім берудің қалыптасуы мен дамуы
Мұражайтану ғылыми пән ретінде
Пәндер