Мектептегі информатика курсының тәрбиелік мақсаты. Қазақстандағы бейіндік оқытуды ұйымдастыру тәжірибесі
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ИНФОРМАТИКА БОЙЫНША МЕКТЕП БӨЛІМІНІҢ ЖАЛПЫ СТАНДАРТЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Информатиканы мектепте оқытудың жалпы стандарт ... ... ... ... ... ..5
1.2.Информатика ғылым және орта мектептегі оқу пәні ретінде ... ... ...6
1.3. Информатика ғылым жəне техниканың бірлестігі ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.4. Информатика пәнінің орта мектептегі маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2. ШЕТЕЛ ПРАКТИКАСЫНЫҢ БЕЙІНДІК ОҚЫТУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1 Жоғары орта білім беру мазмұнының даму тенденциялары ... ... ... ... ...12
3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
4. 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ МОДЕЛІНДЕГІ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ МАҚСАТЫ МЕН БАСШЫЛЫҚҚА
АЛУ ЕРЕЖЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
4.1 Бейіндік оқытуды ұйымдастыру мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
5. БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫҢ БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫ ... ... ... ... ... ... ... 19
5.1 Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
5.2 Жалпы білім беретін бейіндік мазмұндағы пәндер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
6. БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ МҮМКІНШІЛІК ТҮРЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
6.1. Мектепшілік бейіндік оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
6.2. Желілік бейіндік оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
6.3 Бейіналды даярлығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
7.ОРТА БІЛІМ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ ... ... ... ... 24
7.1 Жалпы орта білім алудың «академиялық» бағыты ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
7.2 Жалпы орта білім берудің «кәсіби» бағыты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
8. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫН ІСКЕ АСЫРУ ПРОЙЕСІН
БАСҚАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ИНФОРМАТИКА БОЙЫНША МЕКТЕП БӨЛІМІНІҢ ЖАЛПЫ СТАНДАРТЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Информатиканы мектепте оқытудың жалпы стандарт ... ... ... ... ... ..5
1.2.Информатика ғылым және орта мектептегі оқу пәні ретінде ... ... ...6
1.3. Информатика ғылым жəне техниканың бірлестігі ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.4. Информатика пәнінің орта мектептегі маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2. ШЕТЕЛ ПРАКТИКАСЫНЫҢ БЕЙІНДІК ОҚЫТУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1 Жоғары орта білім беру мазмұнының даму тенденциялары ... ... ... ... ...12
3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
4. 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ МОДЕЛІНДЕГІ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ МАҚСАТЫ МЕН БАСШЫЛЫҚҚА
АЛУ ЕРЕЖЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
4.1 Бейіндік оқытуды ұйымдастыру мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
5. БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫҢ БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫ ... ... ... ... ... ... ... 19
5.1 Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
5.2 Жалпы білім беретін бейіндік мазмұндағы пәндер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
6. БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ МҮМКІНШІЛІК ТҮРЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
6.1. Мектепшілік бейіндік оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
6.2. Желілік бейіндік оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
6.3 Бейіналды даярлығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
7.ОРТА БІЛІМ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ ... ... ... ... 24
7.1 Жалпы орта білім алудың «академиялық» бағыты ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
7.2 Жалпы орта білім берудің «кәсіби» бағыты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
8. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫН ІСКЕ АСЫРУ ПРОЙЕСІН
БАСҚАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жоғары сыныптағыларға орта білім беру деңгейінде бейіндік оқытуды енгізу қарастырылуда. Бейіндік оқыту, білім беру сапасын көтеру, мемлекеттің және қоғамның, тұлғаның өзекті және келешектегі қажеттіліктерін жүзеге асыру әдістерінің бірі ретінде ұсынылып отыр.
Стратегиялық анықталғандай жалпы орта білім беру бағдарламалары «білім беру мазмұнын кәсібилендіру және кіріктіру, саралану негізінде әзірленетін болады». Оқушыларға «дараланған білім беру бағдарламаларын таңдауға мүмкіндік беріледі. Шығармашылық қызмет пен жеке қабілетінің дамуына ерекше орын беріледі. Жинақталған білімді тауып алу өздігінен және шығармашылықпен қолдана білуге ұмтылу, әлем, қоғам және адам туралы жүйеленген ұғымдарды кеңейтіп, тереңдетіп игеруге көшу қамтамасыз етіледі».
Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесі дамуының өзектілігі бірқатар факторларға байланысты, олар төмендегідей:
- білім беру нәтижелері жүйесінің кеңейуі: білім, білік, дағды және құзыреттер;
- мектептердің білім берудің 12 жылдық моделіне көшуі;
- жоғары сыныптағылардың оқуын ұйымдастырудың әлемдік тәжірибесі;
- техникалық, кәсіптік және жоғарғы білім беру жүйесінің дамуымен байланыстырылады.
Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесінің дамуы:
- 16-18 жастағы азаматтардың білімділік деңгейін, олардың қабілеті мен қызығушылығын ескере отырып бәсекеге қабілеттілігін көтеру мақсатында мүмкіндіктерді кеңейтуге;
- жоғары сыныптағылардың мектептен кейінгі өмірлік жолды таңдауға бейімделудің негіздерін жасау, олардың кәсіптік мақсаттарын іске асыруға;
- еңбек нарығын кәсіби техникалық кадрлармен қамтамасыз ету проблемаларын шешуге бағытталған.
Сондай–ақ, Қазақстанда кадрларға тапшылық орын алған құрылыс саласында - 9900 адам, ауыл шаруашылығында – 9600 адам, технология мен өнеркәсіпте - 7600 адам, қызмет ету саласы 6800 - адамды қажет етуде құрайды. Қазақстан Республикасындағы бейіндік оқыту тұжырымдамасы жоғары сыныптағылардың оқуын ұйымдастыру бойынша кәсіби педагогикалық қауымдастықтың іс-әрекет жүйесін анықтауға бағытталған.
Дамыған елдердегі кәсiптiк бiлiм беру жағдайына жасалған талдау кадрларды даярлау процесiне қатысу үшiн жұмыс берушiлердi көтермелеу тетiктерiнiң, сондай-ақ кәсiптiк бiлiм берудiң сапасын (бiлiктiлiктi беру мен қуаттау ұлттық орталықтары) реттеудiң институционалдық негізiнiң бар екенiн және кәсiптiк бағдарламалардың аса ұтқырлығы мен кiрiгуiн айғақтайды.
Стратегиялық анықталғандай жалпы орта білім беру бағдарламалары «білім беру мазмұнын кәсібилендіру және кіріктіру, саралану негізінде әзірленетін болады». Оқушыларға «дараланған білім беру бағдарламаларын таңдауға мүмкіндік беріледі. Шығармашылық қызмет пен жеке қабілетінің дамуына ерекше орын беріледі. Жинақталған білімді тауып алу өздігінен және шығармашылықпен қолдана білуге ұмтылу, әлем, қоғам және адам туралы жүйеленген ұғымдарды кеңейтіп, тереңдетіп игеруге көшу қамтамасыз етіледі».
Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесі дамуының өзектілігі бірқатар факторларға байланысты, олар төмендегідей:
- білім беру нәтижелері жүйесінің кеңейуі: білім, білік, дағды және құзыреттер;
- мектептердің білім берудің 12 жылдық моделіне көшуі;
- жоғары сыныптағылардың оқуын ұйымдастырудың әлемдік тәжірибесі;
- техникалық, кәсіптік және жоғарғы білім беру жүйесінің дамуымен байланыстырылады.
Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесінің дамуы:
- 16-18 жастағы азаматтардың білімділік деңгейін, олардың қабілеті мен қызығушылығын ескере отырып бәсекеге қабілеттілігін көтеру мақсатында мүмкіндіктерді кеңейтуге;
- жоғары сыныптағылардың мектептен кейінгі өмірлік жолды таңдауға бейімделудің негіздерін жасау, олардың кәсіптік мақсаттарын іске асыруға;
- еңбек нарығын кәсіби техникалық кадрлармен қамтамасыз ету проблемаларын шешуге бағытталған.
Сондай–ақ, Қазақстанда кадрларға тапшылық орын алған құрылыс саласында - 9900 адам, ауыл шаруашылығында – 9600 адам, технология мен өнеркәсіпте - 7600 адам, қызмет ету саласы 6800 - адамды қажет етуде құрайды. Қазақстан Республикасындағы бейіндік оқыту тұжырымдамасы жоғары сыныптағылардың оқуын ұйымдастыру бойынша кәсіби педагогикалық қауымдастықтың іс-әрекет жүйесін анықтауға бағытталған.
Дамыған елдердегі кәсiптiк бiлiм беру жағдайына жасалған талдау кадрларды даярлау процесiне қатысу үшiн жұмыс берушiлердi көтермелеу тетiктерiнiң, сондай-ақ кәсiптiк бiлiм берудiң сапасын (бiлiктiлiктi беру мен қуаттау ұлттық орталықтары) реттеудiң институционалдық негізiнiң бар екенiн және кәсiптiк бағдарламалардың аса ұтқырлығы мен кiрiгуiн айғақтайды.
1. Магилев, Пак и др “Информатика” уч/пр – 230 с
2. Қ. С. Әбдиев, К. М. Беркінбаев “Экологиялық информатика мен есептеу техникасы” курсының бағдарламасы –12 б Кентау 1994.
3. Экоинформатика. Теория, практика. Методы и системы Под ред. В. Е. Соколова. Санк – Петербург 1992 -235 с
4. Лютый А. А, Сдасюк Г. В “Системы информации и глобальные экологические проблемы” Москва. 1993 -94 с
5. “Іnternet для пользователя” Александр Колесников. Киев, 2000.
6. Под редакцией Резникова Ф. А. “Осваиваем работу в сети интернет быстро и легко”. “Лушие книги”, 2000.
7. Джой Крейнаж, Джой Хебрейкен. Энциклопедия Интернет. Москва, 1999.
8. Іnternet: сотни полезных рецепт. Йорге Штеффен. Киев, 1996.
9. HTML-с самого начала. Брент Хесл, Ларри Бодник. Киев, 1997.
10. Симонович С. Евсеев Г. Алексеев А. «Специальная информатика». Учебное пособие.
11. Мұхамбетжанова С. Т. «Білім беру мекемелері қызметкерлерін ақпараттық – телекоммуникациялық технология саласы бойынша біліктілігін көтерудің ғылыми-әдістемелік негіздері». 2006 ж.
12. Информатика негіздері. № 4, 2006 ж.
13. Е.Қ.Балапанов, Б.Б.Бөрібаев, А.Б.Дәулетқұлов. «Жаңа информациялық технологиялар. Информатикадан 30 сабақ.» 242 – 380 бет. 2003 ж.
14. Информатика образование. Журнал. № 4, 2006 ж
15. Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина. «Информатика 7,8 класс.» – Алматы: Жазушы, 2000, - 192 стр.
16. «Мектеп информатикасы: іс – тәжірибе, проблемалар және келешегі»Халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдар жинағы. 19 – 21 қазан 2005 жыл. Алматы, 2005 ж.
17. Электрондық оқулық.
18. К.З.Халықова «Информетиканы оқыту әдісі» Алматы «Білім»2000ж
2. Қ. С. Әбдиев, К. М. Беркінбаев “Экологиялық информатика мен есептеу техникасы” курсының бағдарламасы –12 б Кентау 1994.
3. Экоинформатика. Теория, практика. Методы и системы Под ред. В. Е. Соколова. Санк – Петербург 1992 -235 с
4. Лютый А. А, Сдасюк Г. В “Системы информации и глобальные экологические проблемы” Москва. 1993 -94 с
5. “Іnternet для пользователя” Александр Колесников. Киев, 2000.
6. Под редакцией Резникова Ф. А. “Осваиваем работу в сети интернет быстро и легко”. “Лушие книги”, 2000.
7. Джой Крейнаж, Джой Хебрейкен. Энциклопедия Интернет. Москва, 1999.
8. Іnternet: сотни полезных рецепт. Йорге Штеффен. Киев, 1996.
9. HTML-с самого начала. Брент Хесл, Ларри Бодник. Киев, 1997.
10. Симонович С. Евсеев Г. Алексеев А. «Специальная информатика». Учебное пособие.
11. Мұхамбетжанова С. Т. «Білім беру мекемелері қызметкерлерін ақпараттық – телекоммуникациялық технология саласы бойынша біліктілігін көтерудің ғылыми-әдістемелік негіздері». 2006 ж.
12. Информатика негіздері. № 4, 2006 ж.
13. Е.Қ.Балапанов, Б.Б.Бөрібаев, А.Б.Дәулетқұлов. «Жаңа информациялық технологиялар. Информатикадан 30 сабақ.» 242 – 380 бет. 2003 ж.
14. Информатика образование. Журнал. № 4, 2006 ж
15. Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина. «Информатика 7,8 класс.» – Алматы: Жазушы, 2000, - 192 стр.
16. «Мектеп информатикасы: іс – тәжірибе, проблемалар және келешегі»Халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдар жинағы. 19 – 21 қазан 2005 жыл. Алматы, 2005 ж.
17. Электрондық оқулық.
18. К.З.Халықова «Информетиканы оқыту әдісі» Алматы «Білім»2000ж
Жоспар
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ИНФОРМАТИКА БОЙЫНША МЕКТЕП БӨЛІМІНІҢ ЖАЛПЫ СТАНДАРТЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Информатиканы мектепте оқытудың жалпы
стандарт ... ... ... ... ... ..5
1.2.Информатика ғылым және орта мектептегі оқу пәні
ретінде ... ... ...6
1.3. Информатика ғылым жəне техниканың бірлестігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.4. Информатика пәнінің орта мектептегі маңызы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2. ШЕТЕЛ ПРАКТИКАСЫНЫҢ БЕЙІНДІК ОҚЫТУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..12
2.1 Жоғары орта білім беру мазмұнының даму тенденциялары
... ... ... ... ...12
3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..14
4. 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ МОДЕЛІНДЕГІ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ МАҚСАТЫ
МЕН БАСШЫЛЫҚҚА
АЛУ ЕРЕЖЕСІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 17
4.1 Бейіндік оқытуды ұйымдастыру
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
5. БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫҢ БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫ ... ... ... ... ... ... ... 19
5.1 Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін
пәндер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 19
5.2 Жалпы білім беретін бейіндік мазмұндағы
пәндер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .19
6. БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ МҮМКІНШІЛІК ТҮРЛЕРІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 1
6.1. Мектепшілік бейіндік
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.21
6.2. Желілік бейіндік
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...21
6.3 Бейіналды
даярлығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...22
7.ОРТА БІЛІМ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ ... ... ... ... 24
7.1 Жалпы орта білім алудың академиялық
бағыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ..24
7.2 Жалпы орта білім берудің кәсіби
бағыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..24
8. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫН ІСКЕ АСЫРУ ПРОЙЕСІН
БАСҚАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .28
ПАЙДАЛАНҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.30
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жоғары сыныптағыларға орта
білім беру деңгейінде бейіндік оқытуды енгізу қарастырылуда. Бейіндік
оқыту, білім беру сапасын көтеру, мемлекеттің және қоғамның, тұлғаның
өзекті және келешектегі қажеттіліктерін жүзеге асыру әдістерінің бірі
ретінде ұсынылып отыр.
Стратегиялық анықталғандай жалпы орта білім беру бағдарламалары білім
беру мазмұнын кәсібилендіру және кіріктіру, саралану негізінде әзірленетін
болады. Оқушыларға дараланған білім беру бағдарламаларын таңдауға
мүмкіндік беріледі. Шығармашылық қызмет пен жеке қабілетінің дамуына ерекше
орын беріледі. Жинақталған білімді тауып алу өздігінен және шығармашылықпен
қолдана білуге ұмтылу, әлем, қоғам және адам туралы жүйеленген ұғымдарды
кеңейтіп, тереңдетіп игеруге көшу қамтамасыз етіледі.
Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесі дамуының өзектілігі бірқатар
факторларға байланысты, олар төмендегідей:
- білім беру нәтижелері жүйесінің кеңейуі: білім, білік, дағды және
құзыреттер;
- мектептердің білім берудің 12 жылдық моделіне көшуі;
- жоғары сыныптағылардың оқуын ұйымдастырудың әлемдік тәжірибесі;
- техникалық, кәсіптік және жоғарғы білім беру жүйесінің дамуымен
байланыстырылады.
Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесінің дамуы:
- 16-18 жастағы азаматтардың білімділік деңгейін, олардың қабілеті
мен қызығушылығын ескере отырып бәсекеге қабілеттілігін көтеру
мақсатында мүмкіндіктерді кеңейтуге;
- жоғары сыныптағылардың мектептен кейінгі өмірлік жолды таңдауға
бейімделудің негіздерін жасау, олардың кәсіптік мақсаттарын іске
асыруға;
- еңбек нарығын кәсіби техникалық кадрлармен қамтамасыз ету
проблемаларын шешуге бағытталған.
Сондай–ақ, Қазақстанда кадрларға тапшылық орын алған құрылыс саласында -
9900 адам, ауыл шаруашылығында – 9600 адам, технология мен өнеркәсіпте -
7600 адам, қызмет ету саласы 6800 - адамды қажет етуде құрайды. Қазақстан
Республикасындағы бейіндік оқыту тұжырымдамасы жоғары сыныптағылардың оқуын
ұйымдастыру бойынша кәсіби педагогикалық қауымдастықтың іс-әрекет жүйесін
анықтауға бағытталған.
Дамыған елдердегі кәсiптiк бiлiм беру жағдайына жасалған талдау
кадрларды даярлау процесiне қатысу үшiн жұмыс берушiлердi көтермелеу
тетiктерiнiң, сондай-ақ кәсiптiк бiлiм берудiң сапасын (бiлiктiлiктi беру
мен қуаттау ұлттық орталықтары) реттеудiң институционалдық негізiнiң бар
екенiн және кәсiптiк бағдарламалардың аса ұтқырлығы мен кiрiгуiн
айғақтайды.
Қазақстан Республикасының бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру жүйесi
722 оқу орнынан, оның iшiнде жалпы оқушылар контингентi 341,3 мың адам 307
кәсiптiк мектеп (лицейлер) мен 415 колледжден тұрады.
Кәсiптiк бастауыш бiлiм беретiн оқу орындарында оқитындардың контингентi
2000 жылдан бастап 2004 жылға дейiн 10,3 мың адамға ұлғайды.
2000 жылмен салыстырғанда колледждер саны жекеше оқу орындарын ашу
есебiнен 101 бiрлiкке өстi. Колледждерде оқитындардың контингентi 86,5 мың
адамға артты.
Бастауыш және орта кәсіптік бiлiм беретiн оқу орындарында 28,1 мың
педагог жұмыс iстейдi. Оның iшiнде 2231 адамның жоғары бiлiмi бар, 5647
адамның кәсiптік орта, қалғандарының техникалық орта бiлiмi бар. 7580 адам
жоғары санатқа, 6989 адам бiрiншi санатқа ие. Колледждерде 5 ғылым докторы
және 96 ғылым кандидаты жұмыс iстейдi.
Сонымен қатар, тез өзгерiп отырған экономикалық жағдайда бiлiм беру
қызметтерiнiң реттелмеген нарығының дамуы, жұмыс берушi мен бастауыш және
орта кәсiптiк бiлiм беру жүйесi арасында әлеуметтік серiктестiктiң болмауы
бiлiм беру деңгейi және экономика секторлары бойынша кадрлар даярлаудағы
тепе-теңдiктiң болмауына әкеп соқты. Тұрғындардың 10 мыңына шаққанда
техникалық және қызмет көрсету еңбегі мамандарын даярлаудың саны жоғары
бiлiм беру саласына қарағанда едәуiр төмен және ол колледждерде - 162
оқушыны, кәсiптiк мектептерде - 66 оқушыны, ал жоғары оқу орындарында 439
студентті құрайды. әызмет көрсету саласы және өндiрiстiк емес сектор үшiн
кадрларды даярлаудың артуы байқалады, ал техникалық, құрылыс және ауыл
шаруашылығы мамандарына деген сұраныс қанағаттанарлықсыз күйде.
1. ИНФОРМАТИКА БОЙЫНША МЕКТЕП БӨЛІМІНІҢ ЖАЛПЫ СТАНДАРТЫ
1.1. Информатиканы мектепте оқытудың жалпы стандарты.
Қазіргі уақытта қоғамдық информатикаландыру білім беруді
информатикаландыру деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызға
еніп кетті. Олай болса, қоғамды инфорпматикаландыру дегеніміз не?
Қоғамдық информатикаландыру дегеніміз – ғылыми техникалық пргресс
жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни
адам өміріне іс -әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан - жақты
әсер етуі мен ролінің жоғарылауына байланысты обьективті процесс.
Ол оқыту мазмұны, әдісі мен ұйымдастыру түрлерінің өзгерісін
тездетеді. Бұл процестегі негізгі мәселе білім берудің мазмұны мен
мақсатын өзгерту болып табылады, ал оны технологиялық жағынан
қамтамасыз ету өндірістік мәселе.
Қоғамдық индустрияландыру кезеңінде білім беру жүйесі алдыңғы
кезекте, маманданған сауатты орындаушыларды дайындауға бағытталса, ал
білім беруді информатикаландыру жағдайында бұл мәселе білім
берудің негізгі мақсатына ауысады. Мұндағы ненгізгі мақсат - оқушының
қоршаған әлем жайында табиғи ғылыми болжамын қалыптастырумен жалпы
ізгілікті адамгершілікк дайындау.
Бұл мәселенің негізгі ядросы жалпы білім беретін орта мектептегі
информатика курсынан басталады. информатиканы оқыту әдістемесі деп
аталатын курс мектептегі информатика курсының жалпы ғылыми оқу
әдістемелік, дидактикалық, ұйымдастырушылық, педагогикалық,
психологиялық мәселелерін жан – жақты қарастыратын курс болып
табылады.
Жалпы білім беретін мектептерге т программалау элементтерінің
енгізілгендігін 40 жылдан астам уақыт болды. Информатиканың ,
программалау элементтерінің орта мектепте енгізілуінің өзіндік тарихы
бар, яғни оны бірінші кезеңге бөлуге болады.
Бірінші кезең, бұрынғы Одақтағы 50 – жылдардың бас кезіндегі
алғашқы ЭЕМ – нің пайда болуына байланысты. Осыған байланысты, адам
қызыметінің жаңа саласы дами бастады. Программалаудың қалыптасу
кезеңінде тілдік құралдар мен әдістер жеткіліксіз болоды. Соған
қарамастан оқушылардың программалауды түсініп, игеруі ешқандай
принципті қиыншылық болған жоқ.
Алғашқы ЭЕМ – дер пайда болғаннан кейін көп кешікпей ғылыми --
зерттеу мекемелерінде және ірі жоғары оқу орындарында
программалауды және ЭЕМ – де жұмыс істеуді зерттейтін топтар пайда
бола бастады. 50-ші жылдардың аяғына қарай, А. П. Ершовтың
басқаруымен Новосибирск қаласының кейбір мектептерінде тәжірибелер
жүргізілгендігі белгілі. Бұл тәжірибе сондағы ғылыми қашықтықтағы
есептегіш техника негізінде жүргізілді. Басталған жұсмысқа
университеттер мен ғылыми – зерттеу институттарының көптеген
ғылымдары қатысып, араласты. Бірақ мұндай алғашқы қадамдардың жалпы
білім беретін орта мектеп үшін міндетті курстың қалыптасуына қатысы
жоқ.
Екінші кезең, математика бейімделген мектептер негізінде
программалауға мамандандыруға байланысты. Информатиканы мектепте
оқытуды 1959 жылдан басталды деуге болады, өйткені Мәскеу қаласының
№444 мектебінде С.И. Шварцбурд жоғары класс оқушыларына ЭЕМ жұмысын
үйретуге бағытталған эксперимент жүргізуді бастады. Мұндай
мектептерде жалпыға бірдей орта білім негізінде программист дайындау
көзделген болатын. Осы мақсатқа сәйкес, С.И.Шварцбурдтың жүргізген
тәжірибелік жұмысы көпшілікке белгі болды.
Бұл жылдары математикаға бейімделген мектептер үшін дайындалған
оқу құралдары кең таралды және бұл құралдар белгілі бір
программалау жүйесін негізінде жасалды. Осы жинақталған материалдар
программалау бойынша факультативтік курстардың қалыптасуында маңызды
роль атқарды.
Кейінірек, сол кездегі математикалық орта білімнің қайта құрылуына
байланысты жаңа таңдаулар тақырыптар ұсынылды. Санау жүйелері және
ЭЕМ –нің арифметикалық құрылғылары (7-ші класс), Алгоритмдеу және
программалау (8-ші класс), Кибернетика негіздері (9-10-класс),
Программалау тілдері (11-класс).
Сонымен келесі кезең, оқу - өндірістік комбинаттары негізінде
мамандандыруға байланысты. Оқу - өндірістік комбинаттары негізінде
оқушыларды есептегіш техниканы меңгеруі және пайдалануға байланысты
көптеген мамандықтарға дайындау мүмкін болды. Тап айтқанда, ЭЕМ
операторы, ЭЕМ үшін мәліметтерді дайындау құрылғыларын жөндеу және
күту бойынша электромеханика, электронды аппаратураны реттеуші,
пргограммалаушы лаборант, есептеу жұмыстарының операторы дайындалады.
1.2.Информатика ғылым және орта мектептегі оқу пәні ретінде.
Мектеп информатикасы информатика ғылымының бір саласы ретінде,
мектептегі оқу процесінде пайдаланатын ЭЕМ –ді программалық,
техникалық, оқу - әдістемелік және ұйымдастырушылық жақтарынан
қамтамасыз етуді зерттейтін сала ретінде анықталады.
Мектеп информатикасын программалық қамтамасыз ету орта мектептің
информациялық, басқару және оқыту жүйелерін қамтиды, оның құрамында
осы жүйелерді жобалауға арналған сериялар құралдар бар.
Мектеп информатикасын техникалық қамтамасыз етудің міндеттері:
мектептегі оқу – тәрбие процесін сүйемелдеуге арналған техникалық
құралдарды таңдауды экономикалық жағынан негіздеу ; мектепте
есептегіш техника кабинетін жабдықтаудың параметрлерін анықтау; орта
мектепке арналған сериялық құралдар мен өзгеше жасалған құралдарды
тиімді пайдаланудың әдістерін табу.
Орта мектептің сатылары бойынша информатика курсын оқытуды екі
кезеңге бөліп қарастырады:
I кезең (7-9 сыныптарегізгі курс деп аталады, ол информатика пәні
бойынша оқушыларды міндетті жалпы біліммен қамтамасыз етуге
бағытталған. Бұл кезеңде оқушылар компьютермен алғаш танысады, ЭЕМ –нің
архитектурасы және информациялық технологиямен жұмыс істеу
тәсілдерін үйрене отырып, оқу процесінде компьтерді жан –жақты,
тиімді пайдалана отырып, өзіндік танымдық іс -әрекеттерін
қалыптастырады. Негізгі курсты оқытуды басқару ісіндегі информацияның
мәні, информациялық процестерді жалпы заңдылықтары және жүйелі –
информациялық тәсілдер туралы түсініктер қалыптасады. Бұл кезеңде
оқушылар алгоритм, алгоритмнің құрылымдары (сызықтық, тармақталған,
қайталагну), программалау тілдерімен танысып, оны алгоритм жазуда
және қолданбалы есептерді шешуде пайдалану жолдары мен мүмкіндіктері
туралы мағлұматтар алады.
II кезең (10-11 сыныптар) – бағдарлы курс, мұнда оқушылар кәсіптік
бағдар бойынша оұқытылады. Ол оқушылардың сұранысына, қабілетіне
және қызығушылығына байлангысты сараланған мазмұнмен беріліп, оларға
кәсіптік мамандық деңгейіндегі дәрежеде білім беріледі.
Мысалы, оқушы жаратылыстану – математика бағдары бойынша оқыса, онда
программалау тілі тереңдетіліп оқытылады. Сонымен қатар. Дербес
компьтерді пайдаланушы, Компьютер және іс –қағаздарын жүргізуші
және т.б. курстар енгізілген. Егер базистік жоспардың өзгермелі
бөлігінің есебінен курсты оқыту 136 сағатқа дейін арттырылса, онда
оқушыларға мамандыққа сәйкес куәлікті беру мүмкіндігі туады.
Жалпы негізгі мектепте курсты оқытуды 68 сағат бөлінсе, ал 10-
11 –кластарда базистік оқу жоспарындағы тұрақты (инвариантты) бөліктің
есебінен 68 сағат бөлінген.
1.3. Информатика ғылым жəне техниканың бірлестігі
Қазіргі информатика көлемі бойынша өте үлкен және динамикалық дамуда.
Ақпараттану – адам өмірінің әр саласындағы ақпаратты іздеу, жинау,
сақтау, түрлендіру және қолданумен байланысты сұрақтарды оқып үйрететін
ғылыми пән. Генетикалық түрғыдан ақпараттану есептеу техникасымен,
компьютерлік жүйелермен және желілермен байланысқан, себебі тек қана
компьютерлер, ақпараттық процестерге ғылыми түрде жақындау бірмезгілде
қажет және мүмкін болатындай көлемде ақпаратты тудыруға, сақтауға және
автоматты түрде түрлендіруге мүмкіндік береді. Ғылым ретінде ақпараттану
ақпараттық процестерге тән жалпы заңдылықтарды зерттейді. Ақпараттанудың
қосымша объектісі әр түрлі ғылымдар және практикалық қызмет аймағы болып
табылады.
Екінші жүниежүзілік соғыстан кейін кибернетика ғылымы тез дами бастады.
Бұл ғылым басқарудың және әртүрлі жүйелердегі - жасанды, биологиялық,
әлеуметтік - байланыстардың жалпы заңдалығын сипаттауға арналған ғылым.
ЭЕМ дамуымен бірмезгілде дами отыра, кибернетика ақпараттарды түрлендірудің
жалпы ғылымына айналды.
1.4. Информатика пәнінің орта мектептегі маңызы
Информатика оқу пәні ретінде Қазақстан Республикасы жалпы орта білім
берудің базистік оқу жоспарының мемлекеттік компонентін құраушылардың бірі
болып табылады.
Мектептік информатика курсы білім алушыларға осы курсты оқыту
саласындағы іргелі білімдердің жеткілікті деңгейдегі толық көлемін беруді,
оқушылардың ойлау, танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытуды,
ақпараттық қоғам өміріндегі информатиканың рөлі туралы түсінігін
қалыптастыру және жалпыадамзаттық құндылықты дамытуды, табиғатқа ғылыми
көзқарасын, адамның дүниетанымдық көзқарасына алғышарт болып табылатын
әлеуметтік маңызды бағдарларын, түрлі мәселелерді шешуде алған білімін
шығармашылықпен қолдану дағдыларын қалыптастыруды көздейді.
Мектеп информатикасының мазмұнын дамыту келешегі оқушылардың ақпараттық
сауаттылығы мен мәдениетін қалыптастыру бағытында информатиканың ғылыми
зерттеу объектісінің кеңеюімен байланысты.
Информатика пәні оқушыларда әлемдік ақпараттық бейнені қалыптастыру мен
компьютерлік техниканы және ақпараттық-коммуникациялық технологияны
дамытудың теориялық негізі болып табылады. Ақпараттық-коммуникациялық
құралдарының жеделдетіп дамуына байланысты сәйкес қолданбалы программалық
құралдар, офистік программалар және т.б. өзгерістерін ескере отырып
құрылады. Олардың көпшілігі информатиканы жоғарғы сыныптарда оқытудың
мазмұнында ерекше мәнге ие. Сонымен бірге бұл мәселелерді ерте жастан
бастап үйрету де қарастырылуда.
Мектептің білім мазмұнында информатиканы оқытудың жалпы мақсаттарын
бөліп алуға болады:
ақпараттық қоғам жағдайында оқушыларды жан-жақты даярлау;
ақпараттық қоғам мен технологиялардың мүмкіндігіне бейімделген оқушыларды
ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу;
информатиканың ақпаратты беру, түрлендіру және оны қолдану сияқты іргелі
ұғымдарын оқушыларға меңгерту;
әлемдік ғылыми бейнені қалыптастырудағы ақпараттық үдерістердің мәнін ашу
және қазіргі қоғамның дамуындағы ақпараттық технология мен компьютерлік
техниканың рөлі;
оқушыларды компьютерді оқу үрдісіне, бағдарлы бағытқа тиімді және ұқыпты
пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру;
мектептің оқу-тәрбие үдерісіне ақпараттық-коммуникациялық технологияны
енгізу үшін жағдай туғызу.
Бұл мақсаттарға жету келесі мiндеттердi шешу арқылы жүзеге асады:
ғылыми-дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыру (ғылыми-әлемдік бейнені
құруда және оны тірі табиғатта, техникада, қоғамда ақпараттық үрдістердің
мәні туралы біліммен қаруландыру; қоғамның дамуында, адам еңбегінің сипаты
мен мазмұнын өзгертуде информатика мен есептеуіш техниканың мәні туралы
білімдермен қамтамасыз ету);
оқушылардың ойлау қабілетін дамыту (жеке жағдайда, алгоритмдік, әрекеттік
және модульдік-рефлексивтік ойлау қабілетін дамыту);
оқушыларды практикалық және бағдарлы бағыттарға даярлау (компьютермен
жұмыс жасау ұстанымдары, ақпаратты беру тәсілдері және түрлі мәселелерді
шешуде ақпараттық-коммуникациялық технологияның негізгі кезеңдері туралы
білімдермен қамтамасыз ету; түрлі пәндік салаларда ақпараттық технологияны
қолдану мен модельдеу және компьютерді түрлі практикалық міндеттерді шешуде
сапалы, әрі тиімді құрал түрінде қолдану дағдыларын қалыптастыру).
Информатиканы оқытудың басты мiндеттерi негiзiнде оқу бағдарламасында
нақты дидактикалық мiндеттер айқындалады, оның iшiнде оқушыларды бiлiммен
қаруландыру тәсiлдерiн үйрету аса маңызды болып табылады.
2009-2010 оқу жылында Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін
мектептерінде информатиканы 7-11 сыныптарда оқытудың міндеттері ҚР БжҒМ-нің
24.09.2002 ж. № 693 бұйрығымен бекітілген ҚР орта жалпы бiлiм берудің
Информатика пәні бойынша мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарты (ҚР БжҒМ-
нің 24.09.2002 ж. № 693 бұйрығымен бекітілген) негiзiнде жүзеге
асырылады.
Базистiк оқу жоспарында мектептiң негiзгi сатысында (7-9 сыныптарда)
информатиканы оқытуға аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 102 сағат, оның
iшiнде:
7 сыныпта - аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 34 сағат,
8 сыныпта - аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 34 сағат,
9 сыныпта - аптасына 1сағаттан, оқу жылында 34 сағат бөлiнген.
Еліміздегі білім беруді жаңарту үрдістерінің басты бағыттарының бірі
бәсекелестікке қабілетті білім беру өрісін құруды меңзейтін мектептің
жоғары деңгейіндегі бағдарлы оқыту болып табылады. Оның нормативті
бағыттары білім берудің Мемлекеттік стандартында белгіленіп көрсетілген
(2002 ж.) және де онда 11 жылдық мектептің жоғары сыныптарында бағдарлы
бағытта оқытуға кезеңмен көшу ескерілген болатын. 2009-2010 оқу жылында
бағдарлы оқыту оқушылар қалаулары бойынша қоғамдық-гуманитарлық немесе
жаратылыстану-математикалық бағыттарының бірін таңдай алады.
Базистiк оқу жоспарында 10-11 сыныпта жаратылыстану-математикалық
бағытта информатиканы оқытуға аптасына 1 сағат (10-11 сыныптарда
информатиканы 2 жылда оқытуға барлығы 68 сағат), қоғамдық-гуманитарлық
бағытта аптасына 1 сағат (10-11 сыныптарда информатиканы 2 жылда оқытуға
барлығы 68 сағат) бөлінген. Кез келген бағдарлап оқытуда информатикаға
және оның қолданыстарына қызығушылық танытқан оқушыларға мектеп таңдау
курстарын ұйымдастыру арқылы информатикаға бөлінген сағат санын арттыра
алады.
7-9 сыныптарда информатиканы оқытуда 7-сыныпқа арналған Информатика
бағдарламасы - Алматы: РОНД, 2003 (ҚР БжҒМ-нің 11.03.2003 ж. № 148
бұйрығымен бекітілген); 8-9-сыныптарға арналған Информатика бағдарламасы
- Алматы, 2004 (ҚР БжҒМ-нің 12.05.2004 ж. № 405 бұйрығымен бекітілген)
пайдаланылатын болады.
ҚР Білім және ғылым министрлігінің 18.10.2005 ж. № 672 бұйрығымен
бекітілген информатиканы 10-11 сыныптарда оқыту үшін келесі бағдарламалар
қолданылады:
білім беретін мектептердің жаратылыстану-математикалық бағытта
информатиканы 10-11 сыныпта оқыту бағдарламасы. Ермеков Н.,
Мұхамбетжанова С.Т. Орта жалпы білім беретін мектептің 10-11-
сыныптарына арналған Информатика. Бағдарламалар. – Алматы: Ы.Алтынсарин
атындағы ҚБА, 2006.
Жалпы білім беретін мектептердің қоғамдық-гуманитарлық бағытта
информатиканы 10-11 сыныпта оқыту бағдарламасы. Ермеков Н.,
Мұхамбетжанова С.Т. Орта жалпы білім беретін мектептің 10-11-
сыныптарына арналған Информатика. Бағдарламалар. – Алматы: Ы.Алтынсарин
атындағы ҚБА, 2006.
Бағдарламаға ескерту. Бағдарламада техникалық қате жіберілгендіктен, 3-
бетте берілген сөйлемді былайша түзетіп оқу керек: 10-11 сыныптарда
информатиканы оқыту әр сынып бойынша аптасына 1 сағаттан барлығы 68 сағатқа
есептелген.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2009 жылдың 3-
сәуіріндегі №160 бұйрығына сәйкес (1, 2, 3, 4, 5 қосымшалар бойынша), 2009
жылдың 14 мамырдағы №217 бұйрығына сәйкес дайындалған оқу бағдарламалары,
оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендер арқылы жүзеге асырылады:
Информатиканы тереңдетіп оқығысы келетін оқушылардың саны жеткілікті көп
болған жағдайда мектеп базистік оқу жоспарында бағдарлы курстарға бөлінген
сағат саны есебінен информатиканы оқытуға бағдарлы деңгейде бөлінген 1
сағатқа аптасына қосымша 2 сағат қоса алады. Оқушылардың білім деңгейіне
қойылатын талаптар сәйкес деңгейлер үшін білім беру стандартымен
анықталады.
Жоғары сыныптарда информатиканы оқыту кезінде мектептің оқу жоспарына
таңдау курстарын енгізу қажет. Бұл келесі мазмұндағы таңдау курстары болуы
мүмкін: Объектілі-бағдарланған программалау тілі, ЭЕМ операторы,
Компьютерде іс-қағаздарын жүргізуші, Компьютерлік графика, Web-
дизайн, Ақпараттық жүйелер, Flash-программалау және т.б.
Оқушылардың таңдауы бойынша оқу пәні ретіндегі информатиканы оқыту,
сондай-ақ оны факультативті сабақтарда тереңдетіп оқыту жалпы білім беретін
мектептің 8-сыныбынан басталуы мүмкін.
Жоғарыда аталған оқу бағдарламалары мен оқулықтар информатиканы оқыту
үшін негізгі материалдар болып табылады. Сонымен бірге оқу үдерісінде
информатика пәнін тереңдетіп, не факультативтік сабақ ретінде оқыту үшін
қосымша оқу құралдары қолданылады. Бағдарлы мектептерде, физика-
математикалық және техникалық лицейлерде, физика мен математиканы
тереңдетіп оқытатын мектептерде Арман-ПВ - 2008, НЦИ - 2008, Атамұра-
2005, Аруна Ltd – 2008 және т.б. баспалардан шыққан қосымша оқулықтар
мен электрондық оқу құралдарын қолдануға болады.
Ұйғыр, өзбек тілдерінде оқытылатын жалпы білім беретін мектептерде
информатиканы оқыту үшін осы тілдерде аударылған оқулықтар қолданылады.
Информатиканы оқыту бағдарламаларын арнайы жабдықталған мультимедиялық
кабинетте және жалпы қолданылатын оқу-көрнекілік құралдар мен жабдықтар,
қолданбалы программалық құралдар, мультимедиялық электрондық оқулықтар,
виртуальды лабораториялар және т.б. бар болған жағдайда ғана жүзеге
асырылады.
Мектептің кітапхана қорында Информатика оқу пәні бойынша тағайындалған
нормативтер мен оқу-әдістемелік кешендер құрамына сәйкес қажетті оқу-
әдістемелік әдебиеттер болуы тиіс. Кiтапхана қоры мен ақпараттар базасын
оқушылар пайдалана алатындай болуы керек.
2. ШЕТЕЛ ПРАКТИКАСЫНЫҢ БЕЙІНДІК ОҚЫТУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
Әрбір елде жоғары орта білім беру сатысында оқушыларға білім беру
процесін ұйымдастыруда (Қазақстандық жалпы орта білім беруге ұқсас)
бейіндік оқыту мақсаты толық өлшемде жүзеге асырылып, ерекше белгілерді
көрсетеді. Сондай-ақ жалпы тенденцияларда айқындалады.
2.1 Жоғары орта білім беру мазмұнының даму тенденциялары:
1. Өткен тәжірибеде басым болған оқушылардың ерте мамандануынан,
оларды топқа жіктеуден ақырындап алшақтау байқалады. Жетекші елдердің
басым көпшілігінде жоғары орта білім берудің табалдырығындағы сараланған
білім беруді ұйымдастыру және барлық оқушылар үшін негізгі орта білім беру
сатысындағы білім беру мазмұнын үйлестіру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
2. Міндетті оқу пәндерінің (курстар) көлемі негізгі орта білім беру
сатысымен салыстырғанда жоғары орта білім беру сатысында едәуір азайған
(міндетті: жаратылыстану ғылымдары, шетел тілдері, математика, родная
словесность, дене шынықтыру).
3. Жіктелу бағытының мөлшері көп емес: 2-ден 4-ке дейін. Германияда
сыныптың ішін 3 бағытқа бөлу мүмкіндігі бар, олар мынадай: жаратылыстану-
ғылыми және техникалық–математикалық, өндірістік-экономикалық, әлеуметтік-
экономикалық. Францияда жоғары мектепте 4 бөлім (бағыт) бар: гуманитарлық,
технологиялық, әлеуметтік-экономикалық, жаратылыстану-ғылыми. Бағыттардың
ішінде практикалық бағытта көптеген бейіндік оқыту ұйымдастырылған.
4. Жоғары орта білім беретін ағымдардағы академиялық және академиялық
емес жіктелу бақылануда (жалпы білім берумен қатар мамандық алу және
әлі де мақсатын анықтамағандарды өмірге дайындау).
5. Міндетті білім беру, оқушылар 1516 жасқа жеткен жылы аяқталады.
Сонымен қатар халықаралық қауымдастықта 18 жасқа дейін міндетті білім
беруді енгізу туралы пікірде бар.
6. Жоғары орта мектепте оқуды жалғастыратын оқушылардың үлесі 70%-дан
кем емес. Негізгі мектептің түлектерін жоғары орта білім беру жүйесіне
көптеген көлемде қатыстырудың белсенді үрдістері байқалады.
7. Оқу мекемелерінің жаңа типтерін, жалпы орта білім алудың ұйымдастыру
түрлерін диверсификациялау мен күрделендіру үрдістері өсуде. Бір қатар
елдерде жоғары сыныптар жеке оқу орындарына біріктірілген. Көптеген
елдерде жоғары білім беру мазмұнын жалпы курспен және кәсіптік оқумен
(күндізгі және сырттай түрдегі) қамтамасыз ете алатын мектептен тыс
мекемелерден алуға болады. Шетелдерде оқушыларға оқуды белгілі бір
кәсіптік қызметтің түрлерімен қоса игеруге жол беріліп оқудың кешкі және
сырттай түрлерінің кеңейуіне мүмкіндік жасалады.
8. Кәсіптік-техникалық оқу орындары орта білім беру жүйесіне енгізіліп,
тік әлеуметтік оңтайлылыққа, жоғары мектептен білім алуына қол жетуіне
мүмкіндік беріледі.
9. Жоғары сатыдағы оқу қорытындысы бойынша орта білімі туралы аттестат
беріледі. Халықаралық баккалаурет (аттестат) мектептің жоғары
сыныптарында 2 жыл саралап жіктеп оқытуды қарастырады, еуропалық
баккалаурет - 3 жыл. Көптеген елдерде 2-жылдық оқу аттестаты толық
емес болып саналады. Оның иегерлері қосымша бір жыл оқығаннан кейін ғана
жоғары оқу орнына түсе алады. Европа елдерінде, әлемнің дамыған көптеген
елдерінде (нострификацияланып) 3 жыл оқу аттестаты танылған болып табылады.
Жоғары мектепті (бейіндік) аяқтағандығы туралы аттестаттар, кейбір
ерекшеліктерімен, әдеттегідей, жоғары оқу орнына түсуге құқық береді.
3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІ
Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастыруды оқушылардың оқуын саралап
жіктеу және даралау әдісі ретінде екі кезеңге бөліп қарастырамыз.
Республикадағы білім берудің бірінші кезеңі, ХХ ғасырдың 90-жылдарынан
бастап, барлық посткеңестік елдер кеңістігінің тәжірибесіндегі бір,
бірыңғай жалпы білім беретін кеңестік мектептерді өзгерту қажеттігі
туындады. ХХ ғасырдың соңғы он жылдығы оқу орындары (лицей, гимназия,
арнаулы мектептер, дарынды балалар мектебі, халықаралық мектептер)
моделінің дамуы және қалыптасуымен, мемлекеттік емес сектордағы оқу
орындарының құрылуымен, авторлық оқу курстарының бағдарламасын әзірлеумен,
қолданылатын білім беру дамытушылық технологиясы және т.б. спектрлардың
кеңейуімен ерекшеленді. Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастырудың
негізгі идеялары Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін
мектептерінің даму тұжырымдамасында (1996 ж), жалпы орта білім берудің
мазмұнының Тұжырымдамасында (1996 ж) көрініс тапты. Сондай-ақ жалпы білім
беретін мектептердің даму тұжырымдамасы орта білім (толық) беретін
мектептердің жоғары сатысында аяқтауды анықтады. Сонымен қатар оқушылардың
қызығушылығын ескеру саралап жіктеу негізінде: жаратылыстану-математикалық,
гуманитарлық-эстетикалық және кәсіптік-техникалық бағыттар бойынша
ұйымдастыру жоспарланған. Оқушылардың белгілі таңдау деңгейін
қалыптастыруда таңдалған білімді іріктеу мен игеру мүмкіндігін қамтамсыз
ету және оқу процесіндегі таңдау құқығы білім беру мазмұнын гуманизациялау
мен даралау қазіргі мектептегі шешімді бетбұрысқа талаптануын көрсетті.
Білім (2000) Мемлекеттік бағдарламасы бейіндік оқытуды деңгейлеп
саралап жіктеу мен даралауды жүзеге асыруда, соның ішінде сыныптың
сыйымдылығының аздығы жағдайы үшін педагогикалық қызметкерлердің дайындық
деңгейін мазмұнды жақсарту мен оқу процесін өзгеше негізде ұйымдастыру
қажеттігімен түсіндіріледі. Қазақстандағы бейіндік оқыту идеясын жүзеге
асырудың екінші кезеңі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға
міндетті жалпы орта білім беру стандарты Негізгі ережелер ҚР МЖБС 2003 –
2008 енгізумен байланысты. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің жоғары
сатысына сипаттама беріліп, 2006-2007 оқу жылындағы Қазақстандағы бейіндік
оқытудың ұйымдастырудың негізі болып есептелді. 2 жыл (10-11 сыныптар)
оқытудың нормативтік мерзімімен анықталған. Бейіндік оқытудың міндеттеріне
оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін дамыту, саралап
жіктеп оқыту негізінде өзіндік оқу қызмет дағдысын қалыптастыру жатқызылды.
Бейіндік оқыту мазмұнын іріктеу базалық білім беруді қамтамасыз ету үшін
толық функционалдық негізге, сонымен қатар жалпы орта білім беру
сатыларының сабақтастығына (бастауыш, негізгі, жоғарғы) сәйкес іске
асырылады. МЖБС 2003 – 2002 сәйкес 10-11 сыныптардағы бейіндік оқыту
қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттар бойынша
әзірленеді. Осындай сипатта ұйымдастырылатын бейіндік оқыту бастапқы
кәсіптік, орта кәсіптік, жоғары білім алуды қарастыратын болады.
Бүгінгі күнде Қазақстанда 11 жылдық білім беру стандарттарын іске асыру
жағдайында екі деңгейлік оқу бағдарламалары мен бейіндік оқытудың 10-11
сыныптардағы оқу пәндері бойынша қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-
математикалық бағыттарының оқу-әдістемелік кешендері дайындалды.
Республиканың педагогтары инновациялық қызмет жағдайында 10-11 сынып
оқушыларының бейіндік оқыту мазмұнының вариативті компонентін жүзеге
асыратын курстар бойынша оқу бағдарламаларын әзірледі. МЖБС 2003 – 2002
мазмұнының Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңымен ара қатынасын,
әлеуметтік тәжірибенің дамуын ескере, қоғамдағы жаңа құндылықтарды, жоғары
сыныптағылардың оқуын ұйымдастырудың халықаралық тәжірибесін зерделей, 12
жылдық білім беруге көшуде бейіндік оқыту моделін құрастыруға қажетті,
төрт ұстанымды көрсету маңызды :
- Бейіндік оқытудың міндеттерін жетістікпен іске асыру жағдайында
негізгі орта білім беру деңгейінде оқушылардың бейіналды дайындық
жүйесін ұйымдастыруды қарастыру қажет.
- Бейіндік оқыту міндеттеріне оқушылардың кәсіби бағдары мен кәсіби
бағдарламаларын жетістікпен игерудегі даярлығын жатқызуға болады.
- Бейіндік оқытуды ұйымдастыруды орта білім берудің барлық деңгейінде,
соның ішінде–техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында
қарастыру қажет.
- Бейіндік оқыту моделі оқу орындары моделдерінің деңгейінде білім беру
вариативтілігін, білім беру мазмұнын, оқыту процесін, 11-12 сынып
педагогы инновациялық қызметін одан әрі даму қажеттілігін алдын-ала
ескеру ... жалғасы
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ИНФОРМАТИКА БОЙЫНША МЕКТЕП БӨЛІМІНІҢ ЖАЛПЫ СТАНДАРТЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Информатиканы мектепте оқытудың жалпы
стандарт ... ... ... ... ... ..5
1.2.Информатика ғылым және орта мектептегі оқу пәні
ретінде ... ... ...6
1.3. Информатика ғылым жəне техниканың бірлестігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.4. Информатика пәнінің орта мектептегі маңызы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2. ШЕТЕЛ ПРАКТИКАСЫНЫҢ БЕЙІНДІК ОҚЫТУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..12
2.1 Жоғары орта білім беру мазмұнының даму тенденциялары
... ... ... ... ...12
3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..14
4. 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ МОДЕЛІНДЕГІ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ МАҚСАТЫ
МЕН БАСШЫЛЫҚҚА
АЛУ ЕРЕЖЕСІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 17
4.1 Бейіндік оқытуды ұйымдастыру
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
5. БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫҢ БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫ ... ... ... ... ... ... ... 19
5.1 Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін
пәндер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 19
5.2 Жалпы білім беретін бейіндік мазмұндағы
пәндер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .19
6. БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ МҮМКІНШІЛІК ТҮРЛЕРІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 1
6.1. Мектепшілік бейіндік
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.21
6.2. Желілік бейіндік
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...21
6.3 Бейіналды
даярлығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...22
7.ОРТА БІЛІМ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ ... ... ... ... 24
7.1 Жалпы орта білім алудың академиялық
бағыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ..24
7.2 Жалпы орта білім берудің кәсіби
бағыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..24
8. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫН ІСКЕ АСЫРУ ПРОЙЕСІН
БАСҚАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .28
ПАЙДАЛАНҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.30
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жоғары сыныптағыларға орта
білім беру деңгейінде бейіндік оқытуды енгізу қарастырылуда. Бейіндік
оқыту, білім беру сапасын көтеру, мемлекеттің және қоғамның, тұлғаның
өзекті және келешектегі қажеттіліктерін жүзеге асыру әдістерінің бірі
ретінде ұсынылып отыр.
Стратегиялық анықталғандай жалпы орта білім беру бағдарламалары білім
беру мазмұнын кәсібилендіру және кіріктіру, саралану негізінде әзірленетін
болады. Оқушыларға дараланған білім беру бағдарламаларын таңдауға
мүмкіндік беріледі. Шығармашылық қызмет пен жеке қабілетінің дамуына ерекше
орын беріледі. Жинақталған білімді тауып алу өздігінен және шығармашылықпен
қолдана білуге ұмтылу, әлем, қоғам және адам туралы жүйеленген ұғымдарды
кеңейтіп, тереңдетіп игеруге көшу қамтамасыз етіледі.
Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесі дамуының өзектілігі бірқатар
факторларға байланысты, олар төмендегідей:
- білім беру нәтижелері жүйесінің кеңейуі: білім, білік, дағды және
құзыреттер;
- мектептердің білім берудің 12 жылдық моделіне көшуі;
- жоғары сыныптағылардың оқуын ұйымдастырудың әлемдік тәжірибесі;
- техникалық, кәсіптік және жоғарғы білім беру жүйесінің дамуымен
байланыстырылады.
Қазақстандағы бейіндік оқыту жүйесінің дамуы:
- 16-18 жастағы азаматтардың білімділік деңгейін, олардың қабілеті
мен қызығушылығын ескере отырып бәсекеге қабілеттілігін көтеру
мақсатында мүмкіндіктерді кеңейтуге;
- жоғары сыныптағылардың мектептен кейінгі өмірлік жолды таңдауға
бейімделудің негіздерін жасау, олардың кәсіптік мақсаттарын іске
асыруға;
- еңбек нарығын кәсіби техникалық кадрлармен қамтамасыз ету
проблемаларын шешуге бағытталған.
Сондай–ақ, Қазақстанда кадрларға тапшылық орын алған құрылыс саласында -
9900 адам, ауыл шаруашылығында – 9600 адам, технология мен өнеркәсіпте -
7600 адам, қызмет ету саласы 6800 - адамды қажет етуде құрайды. Қазақстан
Республикасындағы бейіндік оқыту тұжырымдамасы жоғары сыныптағылардың оқуын
ұйымдастыру бойынша кәсіби педагогикалық қауымдастықтың іс-әрекет жүйесін
анықтауға бағытталған.
Дамыған елдердегі кәсiптiк бiлiм беру жағдайына жасалған талдау
кадрларды даярлау процесiне қатысу үшiн жұмыс берушiлердi көтермелеу
тетiктерiнiң, сондай-ақ кәсiптiк бiлiм берудiң сапасын (бiлiктiлiктi беру
мен қуаттау ұлттық орталықтары) реттеудiң институционалдық негізiнiң бар
екенiн және кәсiптiк бағдарламалардың аса ұтқырлығы мен кiрiгуiн
айғақтайды.
Қазақстан Республикасының бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру жүйесi
722 оқу орнынан, оның iшiнде жалпы оқушылар контингентi 341,3 мың адам 307
кәсiптiк мектеп (лицейлер) мен 415 колледжден тұрады.
Кәсiптiк бастауыш бiлiм беретiн оқу орындарында оқитындардың контингентi
2000 жылдан бастап 2004 жылға дейiн 10,3 мың адамға ұлғайды.
2000 жылмен салыстырғанда колледждер саны жекеше оқу орындарын ашу
есебiнен 101 бiрлiкке өстi. Колледждерде оқитындардың контингентi 86,5 мың
адамға артты.
Бастауыш және орта кәсіптік бiлiм беретiн оқу орындарында 28,1 мың
педагог жұмыс iстейдi. Оның iшiнде 2231 адамның жоғары бiлiмi бар, 5647
адамның кәсiптік орта, қалғандарының техникалық орта бiлiмi бар. 7580 адам
жоғары санатқа, 6989 адам бiрiншi санатқа ие. Колледждерде 5 ғылым докторы
және 96 ғылым кандидаты жұмыс iстейдi.
Сонымен қатар, тез өзгерiп отырған экономикалық жағдайда бiлiм беру
қызметтерiнiң реттелмеген нарығының дамуы, жұмыс берушi мен бастауыш және
орта кәсiптiк бiлiм беру жүйесi арасында әлеуметтік серiктестiктiң болмауы
бiлiм беру деңгейi және экономика секторлары бойынша кадрлар даярлаудағы
тепе-теңдiктiң болмауына әкеп соқты. Тұрғындардың 10 мыңына шаққанда
техникалық және қызмет көрсету еңбегі мамандарын даярлаудың саны жоғары
бiлiм беру саласына қарағанда едәуiр төмен және ол колледждерде - 162
оқушыны, кәсiптiк мектептерде - 66 оқушыны, ал жоғары оқу орындарында 439
студентті құрайды. әызмет көрсету саласы және өндiрiстiк емес сектор үшiн
кадрларды даярлаудың артуы байқалады, ал техникалық, құрылыс және ауыл
шаруашылығы мамандарына деген сұраныс қанағаттанарлықсыз күйде.
1. ИНФОРМАТИКА БОЙЫНША МЕКТЕП БӨЛІМІНІҢ ЖАЛПЫ СТАНДАРТЫ
1.1. Информатиканы мектепте оқытудың жалпы стандарты.
Қазіргі уақытта қоғамдық информатикаландыру білім беруді
информатикаландыру деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызға
еніп кетті. Олай болса, қоғамды инфорпматикаландыру дегеніміз не?
Қоғамдық информатикаландыру дегеніміз – ғылыми техникалық пргресс
жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни
адам өміріне іс -әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан - жақты
әсер етуі мен ролінің жоғарылауына байланысты обьективті процесс.
Ол оқыту мазмұны, әдісі мен ұйымдастыру түрлерінің өзгерісін
тездетеді. Бұл процестегі негізгі мәселе білім берудің мазмұны мен
мақсатын өзгерту болып табылады, ал оны технологиялық жағынан
қамтамасыз ету өндірістік мәселе.
Қоғамдық индустрияландыру кезеңінде білім беру жүйесі алдыңғы
кезекте, маманданған сауатты орындаушыларды дайындауға бағытталса, ал
білім беруді информатикаландыру жағдайында бұл мәселе білім
берудің негізгі мақсатына ауысады. Мұндағы ненгізгі мақсат - оқушының
қоршаған әлем жайында табиғи ғылыми болжамын қалыптастырумен жалпы
ізгілікті адамгершілікк дайындау.
Бұл мәселенің негізгі ядросы жалпы білім беретін орта мектептегі
информатика курсынан басталады. информатиканы оқыту әдістемесі деп
аталатын курс мектептегі информатика курсының жалпы ғылыми оқу
әдістемелік, дидактикалық, ұйымдастырушылық, педагогикалық,
психологиялық мәселелерін жан – жақты қарастыратын курс болып
табылады.
Жалпы білім беретін мектептерге т программалау элементтерінің
енгізілгендігін 40 жылдан астам уақыт болды. Информатиканың ,
программалау элементтерінің орта мектепте енгізілуінің өзіндік тарихы
бар, яғни оны бірінші кезеңге бөлуге болады.
Бірінші кезең, бұрынғы Одақтағы 50 – жылдардың бас кезіндегі
алғашқы ЭЕМ – нің пайда болуына байланысты. Осыған байланысты, адам
қызыметінің жаңа саласы дами бастады. Программалаудың қалыптасу
кезеңінде тілдік құралдар мен әдістер жеткіліксіз болоды. Соған
қарамастан оқушылардың программалауды түсініп, игеруі ешқандай
принципті қиыншылық болған жоқ.
Алғашқы ЭЕМ – дер пайда болғаннан кейін көп кешікпей ғылыми --
зерттеу мекемелерінде және ірі жоғары оқу орындарында
программалауды және ЭЕМ – де жұмыс істеуді зерттейтін топтар пайда
бола бастады. 50-ші жылдардың аяғына қарай, А. П. Ершовтың
басқаруымен Новосибирск қаласының кейбір мектептерінде тәжірибелер
жүргізілгендігі белгілі. Бұл тәжірибе сондағы ғылыми қашықтықтағы
есептегіш техника негізінде жүргізілді. Басталған жұсмысқа
университеттер мен ғылыми – зерттеу институттарының көптеген
ғылымдары қатысып, араласты. Бірақ мұндай алғашқы қадамдардың жалпы
білім беретін орта мектеп үшін міндетті курстың қалыптасуына қатысы
жоқ.
Екінші кезең, математика бейімделген мектептер негізінде
программалауға мамандандыруға байланысты. Информатиканы мектепте
оқытуды 1959 жылдан басталды деуге болады, өйткені Мәскеу қаласының
№444 мектебінде С.И. Шварцбурд жоғары класс оқушыларына ЭЕМ жұмысын
үйретуге бағытталған эксперимент жүргізуді бастады. Мұндай
мектептерде жалпыға бірдей орта білім негізінде программист дайындау
көзделген болатын. Осы мақсатқа сәйкес, С.И.Шварцбурдтың жүргізген
тәжірибелік жұмысы көпшілікке белгі болды.
Бұл жылдары математикаға бейімделген мектептер үшін дайындалған
оқу құралдары кең таралды және бұл құралдар белгілі бір
программалау жүйесін негізінде жасалды. Осы жинақталған материалдар
программалау бойынша факультативтік курстардың қалыптасуында маңызды
роль атқарды.
Кейінірек, сол кездегі математикалық орта білімнің қайта құрылуына
байланысты жаңа таңдаулар тақырыптар ұсынылды. Санау жүйелері және
ЭЕМ –нің арифметикалық құрылғылары (7-ші класс), Алгоритмдеу және
программалау (8-ші класс), Кибернетика негіздері (9-10-класс),
Программалау тілдері (11-класс).
Сонымен келесі кезең, оқу - өндірістік комбинаттары негізінде
мамандандыруға байланысты. Оқу - өндірістік комбинаттары негізінде
оқушыларды есептегіш техниканы меңгеруі және пайдалануға байланысты
көптеген мамандықтарға дайындау мүмкін болды. Тап айтқанда, ЭЕМ
операторы, ЭЕМ үшін мәліметтерді дайындау құрылғыларын жөндеу және
күту бойынша электромеханика, электронды аппаратураны реттеуші,
пргограммалаушы лаборант, есептеу жұмыстарының операторы дайындалады.
1.2.Информатика ғылым және орта мектептегі оқу пәні ретінде.
Мектеп информатикасы информатика ғылымының бір саласы ретінде,
мектептегі оқу процесінде пайдаланатын ЭЕМ –ді программалық,
техникалық, оқу - әдістемелік және ұйымдастырушылық жақтарынан
қамтамасыз етуді зерттейтін сала ретінде анықталады.
Мектеп информатикасын программалық қамтамасыз ету орта мектептің
информациялық, басқару және оқыту жүйелерін қамтиды, оның құрамында
осы жүйелерді жобалауға арналған сериялар құралдар бар.
Мектеп информатикасын техникалық қамтамасыз етудің міндеттері:
мектептегі оқу – тәрбие процесін сүйемелдеуге арналған техникалық
құралдарды таңдауды экономикалық жағынан негіздеу ; мектепте
есептегіш техника кабинетін жабдықтаудың параметрлерін анықтау; орта
мектепке арналған сериялық құралдар мен өзгеше жасалған құралдарды
тиімді пайдаланудың әдістерін табу.
Орта мектептің сатылары бойынша информатика курсын оқытуды екі
кезеңге бөліп қарастырады:
I кезең (7-9 сыныптарегізгі курс деп аталады, ол информатика пәні
бойынша оқушыларды міндетті жалпы біліммен қамтамасыз етуге
бағытталған. Бұл кезеңде оқушылар компьютермен алғаш танысады, ЭЕМ –нің
архитектурасы және информациялық технологиямен жұмыс істеу
тәсілдерін үйрене отырып, оқу процесінде компьтерді жан –жақты,
тиімді пайдалана отырып, өзіндік танымдық іс -әрекеттерін
қалыптастырады. Негізгі курсты оқытуды басқару ісіндегі информацияның
мәні, информациялық процестерді жалпы заңдылықтары және жүйелі –
информациялық тәсілдер туралы түсініктер қалыптасады. Бұл кезеңде
оқушылар алгоритм, алгоритмнің құрылымдары (сызықтық, тармақталған,
қайталагну), программалау тілдерімен танысып, оны алгоритм жазуда
және қолданбалы есептерді шешуде пайдалану жолдары мен мүмкіндіктері
туралы мағлұматтар алады.
II кезең (10-11 сыныптар) – бағдарлы курс, мұнда оқушылар кәсіптік
бағдар бойынша оұқытылады. Ол оқушылардың сұранысына, қабілетіне
және қызығушылығына байлангысты сараланған мазмұнмен беріліп, оларға
кәсіптік мамандық деңгейіндегі дәрежеде білім беріледі.
Мысалы, оқушы жаратылыстану – математика бағдары бойынша оқыса, онда
программалау тілі тереңдетіліп оқытылады. Сонымен қатар. Дербес
компьтерді пайдаланушы, Компьютер және іс –қағаздарын жүргізуші
және т.б. курстар енгізілген. Егер базистік жоспардың өзгермелі
бөлігінің есебінен курсты оқыту 136 сағатқа дейін арттырылса, онда
оқушыларға мамандыққа сәйкес куәлікті беру мүмкіндігі туады.
Жалпы негізгі мектепте курсты оқытуды 68 сағат бөлінсе, ал 10-
11 –кластарда базистік оқу жоспарындағы тұрақты (инвариантты) бөліктің
есебінен 68 сағат бөлінген.
1.3. Информатика ғылым жəне техниканың бірлестігі
Қазіргі информатика көлемі бойынша өте үлкен және динамикалық дамуда.
Ақпараттану – адам өмірінің әр саласындағы ақпаратты іздеу, жинау,
сақтау, түрлендіру және қолданумен байланысты сұрақтарды оқып үйрететін
ғылыми пән. Генетикалық түрғыдан ақпараттану есептеу техникасымен,
компьютерлік жүйелермен және желілермен байланысқан, себебі тек қана
компьютерлер, ақпараттық процестерге ғылыми түрде жақындау бірмезгілде
қажет және мүмкін болатындай көлемде ақпаратты тудыруға, сақтауға және
автоматты түрде түрлендіруге мүмкіндік береді. Ғылым ретінде ақпараттану
ақпараттық процестерге тән жалпы заңдылықтарды зерттейді. Ақпараттанудың
қосымша объектісі әр түрлі ғылымдар және практикалық қызмет аймағы болып
табылады.
Екінші жүниежүзілік соғыстан кейін кибернетика ғылымы тез дами бастады.
Бұл ғылым басқарудың және әртүрлі жүйелердегі - жасанды, биологиялық,
әлеуметтік - байланыстардың жалпы заңдалығын сипаттауға арналған ғылым.
ЭЕМ дамуымен бірмезгілде дами отыра, кибернетика ақпараттарды түрлендірудің
жалпы ғылымына айналды.
1.4. Информатика пәнінің орта мектептегі маңызы
Информатика оқу пәні ретінде Қазақстан Республикасы жалпы орта білім
берудің базистік оқу жоспарының мемлекеттік компонентін құраушылардың бірі
болып табылады.
Мектептік информатика курсы білім алушыларға осы курсты оқыту
саласындағы іргелі білімдердің жеткілікті деңгейдегі толық көлемін беруді,
оқушылардың ойлау, танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытуды,
ақпараттық қоғам өміріндегі информатиканың рөлі туралы түсінігін
қалыптастыру және жалпыадамзаттық құндылықты дамытуды, табиғатқа ғылыми
көзқарасын, адамның дүниетанымдық көзқарасына алғышарт болып табылатын
әлеуметтік маңызды бағдарларын, түрлі мәселелерді шешуде алған білімін
шығармашылықпен қолдану дағдыларын қалыптастыруды көздейді.
Мектеп информатикасының мазмұнын дамыту келешегі оқушылардың ақпараттық
сауаттылығы мен мәдениетін қалыптастыру бағытында информатиканың ғылыми
зерттеу объектісінің кеңеюімен байланысты.
Информатика пәні оқушыларда әлемдік ақпараттық бейнені қалыптастыру мен
компьютерлік техниканы және ақпараттық-коммуникациялық технологияны
дамытудың теориялық негізі болып табылады. Ақпараттық-коммуникациялық
құралдарының жеделдетіп дамуына байланысты сәйкес қолданбалы программалық
құралдар, офистік программалар және т.б. өзгерістерін ескере отырып
құрылады. Олардың көпшілігі информатиканы жоғарғы сыныптарда оқытудың
мазмұнында ерекше мәнге ие. Сонымен бірге бұл мәселелерді ерте жастан
бастап үйрету де қарастырылуда.
Мектептің білім мазмұнында информатиканы оқытудың жалпы мақсаттарын
бөліп алуға болады:
ақпараттық қоғам жағдайында оқушыларды жан-жақты даярлау;
ақпараттық қоғам мен технологиялардың мүмкіндігіне бейімделген оқушыларды
ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу;
информатиканың ақпаратты беру, түрлендіру және оны қолдану сияқты іргелі
ұғымдарын оқушыларға меңгерту;
әлемдік ғылыми бейнені қалыптастырудағы ақпараттық үдерістердің мәнін ашу
және қазіргі қоғамның дамуындағы ақпараттық технология мен компьютерлік
техниканың рөлі;
оқушыларды компьютерді оқу үрдісіне, бағдарлы бағытқа тиімді және ұқыпты
пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру;
мектептің оқу-тәрбие үдерісіне ақпараттық-коммуникациялық технологияны
енгізу үшін жағдай туғызу.
Бұл мақсаттарға жету келесі мiндеттердi шешу арқылы жүзеге асады:
ғылыми-дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыру (ғылыми-әлемдік бейнені
құруда және оны тірі табиғатта, техникада, қоғамда ақпараттық үрдістердің
мәні туралы біліммен қаруландыру; қоғамның дамуында, адам еңбегінің сипаты
мен мазмұнын өзгертуде информатика мен есептеуіш техниканың мәні туралы
білімдермен қамтамасыз ету);
оқушылардың ойлау қабілетін дамыту (жеке жағдайда, алгоритмдік, әрекеттік
және модульдік-рефлексивтік ойлау қабілетін дамыту);
оқушыларды практикалық және бағдарлы бағыттарға даярлау (компьютермен
жұмыс жасау ұстанымдары, ақпаратты беру тәсілдері және түрлі мәселелерді
шешуде ақпараттық-коммуникациялық технологияның негізгі кезеңдері туралы
білімдермен қамтамасыз ету; түрлі пәндік салаларда ақпараттық технологияны
қолдану мен модельдеу және компьютерді түрлі практикалық міндеттерді шешуде
сапалы, әрі тиімді құрал түрінде қолдану дағдыларын қалыптастыру).
Информатиканы оқытудың басты мiндеттерi негiзiнде оқу бағдарламасында
нақты дидактикалық мiндеттер айқындалады, оның iшiнде оқушыларды бiлiммен
қаруландыру тәсiлдерiн үйрету аса маңызды болып табылады.
2009-2010 оқу жылында Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін
мектептерінде информатиканы 7-11 сыныптарда оқытудың міндеттері ҚР БжҒМ-нің
24.09.2002 ж. № 693 бұйрығымен бекітілген ҚР орта жалпы бiлiм берудің
Информатика пәні бойынша мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарты (ҚР БжҒМ-
нің 24.09.2002 ж. № 693 бұйрығымен бекітілген) негiзiнде жүзеге
асырылады.
Базистiк оқу жоспарында мектептiң негiзгi сатысында (7-9 сыныптарда)
информатиканы оқытуға аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 102 сағат, оның
iшiнде:
7 сыныпта - аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 34 сағат,
8 сыныпта - аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 34 сағат,
9 сыныпта - аптасына 1сағаттан, оқу жылында 34 сағат бөлiнген.
Еліміздегі білім беруді жаңарту үрдістерінің басты бағыттарының бірі
бәсекелестікке қабілетті білім беру өрісін құруды меңзейтін мектептің
жоғары деңгейіндегі бағдарлы оқыту болып табылады. Оның нормативті
бағыттары білім берудің Мемлекеттік стандартында белгіленіп көрсетілген
(2002 ж.) және де онда 11 жылдық мектептің жоғары сыныптарында бағдарлы
бағытта оқытуға кезеңмен көшу ескерілген болатын. 2009-2010 оқу жылында
бағдарлы оқыту оқушылар қалаулары бойынша қоғамдық-гуманитарлық немесе
жаратылыстану-математикалық бағыттарының бірін таңдай алады.
Базистiк оқу жоспарында 10-11 сыныпта жаратылыстану-математикалық
бағытта информатиканы оқытуға аптасына 1 сағат (10-11 сыныптарда
информатиканы 2 жылда оқытуға барлығы 68 сағат), қоғамдық-гуманитарлық
бағытта аптасына 1 сағат (10-11 сыныптарда информатиканы 2 жылда оқытуға
барлығы 68 сағат) бөлінген. Кез келген бағдарлап оқытуда информатикаға
және оның қолданыстарына қызығушылық танытқан оқушыларға мектеп таңдау
курстарын ұйымдастыру арқылы информатикаға бөлінген сағат санын арттыра
алады.
7-9 сыныптарда информатиканы оқытуда 7-сыныпқа арналған Информатика
бағдарламасы - Алматы: РОНД, 2003 (ҚР БжҒМ-нің 11.03.2003 ж. № 148
бұйрығымен бекітілген); 8-9-сыныптарға арналған Информатика бағдарламасы
- Алматы, 2004 (ҚР БжҒМ-нің 12.05.2004 ж. № 405 бұйрығымен бекітілген)
пайдаланылатын болады.
ҚР Білім және ғылым министрлігінің 18.10.2005 ж. № 672 бұйрығымен
бекітілген информатиканы 10-11 сыныптарда оқыту үшін келесі бағдарламалар
қолданылады:
білім беретін мектептердің жаратылыстану-математикалық бағытта
информатиканы 10-11 сыныпта оқыту бағдарламасы. Ермеков Н.,
Мұхамбетжанова С.Т. Орта жалпы білім беретін мектептің 10-11-
сыныптарына арналған Информатика. Бағдарламалар. – Алматы: Ы.Алтынсарин
атындағы ҚБА, 2006.
Жалпы білім беретін мектептердің қоғамдық-гуманитарлық бағытта
информатиканы 10-11 сыныпта оқыту бағдарламасы. Ермеков Н.,
Мұхамбетжанова С.Т. Орта жалпы білім беретін мектептің 10-11-
сыныптарына арналған Информатика. Бағдарламалар. – Алматы: Ы.Алтынсарин
атындағы ҚБА, 2006.
Бағдарламаға ескерту. Бағдарламада техникалық қате жіберілгендіктен, 3-
бетте берілген сөйлемді былайша түзетіп оқу керек: 10-11 сыныптарда
информатиканы оқыту әр сынып бойынша аптасына 1 сағаттан барлығы 68 сағатқа
есептелген.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2009 жылдың 3-
сәуіріндегі №160 бұйрығына сәйкес (1, 2, 3, 4, 5 қосымшалар бойынша), 2009
жылдың 14 мамырдағы №217 бұйрығына сәйкес дайындалған оқу бағдарламалары,
оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендер арқылы жүзеге асырылады:
Информатиканы тереңдетіп оқығысы келетін оқушылардың саны жеткілікті көп
болған жағдайда мектеп базистік оқу жоспарында бағдарлы курстарға бөлінген
сағат саны есебінен информатиканы оқытуға бағдарлы деңгейде бөлінген 1
сағатқа аптасына қосымша 2 сағат қоса алады. Оқушылардың білім деңгейіне
қойылатын талаптар сәйкес деңгейлер үшін білім беру стандартымен
анықталады.
Жоғары сыныптарда информатиканы оқыту кезінде мектептің оқу жоспарына
таңдау курстарын енгізу қажет. Бұл келесі мазмұндағы таңдау курстары болуы
мүмкін: Объектілі-бағдарланған программалау тілі, ЭЕМ операторы,
Компьютерде іс-қағаздарын жүргізуші, Компьютерлік графика, Web-
дизайн, Ақпараттық жүйелер, Flash-программалау және т.б.
Оқушылардың таңдауы бойынша оқу пәні ретіндегі информатиканы оқыту,
сондай-ақ оны факультативті сабақтарда тереңдетіп оқыту жалпы білім беретін
мектептің 8-сыныбынан басталуы мүмкін.
Жоғарыда аталған оқу бағдарламалары мен оқулықтар информатиканы оқыту
үшін негізгі материалдар болып табылады. Сонымен бірге оқу үдерісінде
информатика пәнін тереңдетіп, не факультативтік сабақ ретінде оқыту үшін
қосымша оқу құралдары қолданылады. Бағдарлы мектептерде, физика-
математикалық және техникалық лицейлерде, физика мен математиканы
тереңдетіп оқытатын мектептерде Арман-ПВ - 2008, НЦИ - 2008, Атамұра-
2005, Аруна Ltd – 2008 және т.б. баспалардан шыққан қосымша оқулықтар
мен электрондық оқу құралдарын қолдануға болады.
Ұйғыр, өзбек тілдерінде оқытылатын жалпы білім беретін мектептерде
информатиканы оқыту үшін осы тілдерде аударылған оқулықтар қолданылады.
Информатиканы оқыту бағдарламаларын арнайы жабдықталған мультимедиялық
кабинетте және жалпы қолданылатын оқу-көрнекілік құралдар мен жабдықтар,
қолданбалы программалық құралдар, мультимедиялық электрондық оқулықтар,
виртуальды лабораториялар және т.б. бар болған жағдайда ғана жүзеге
асырылады.
Мектептің кітапхана қорында Информатика оқу пәні бойынша тағайындалған
нормативтер мен оқу-әдістемелік кешендер құрамына сәйкес қажетті оқу-
әдістемелік әдебиеттер болуы тиіс. Кiтапхана қоры мен ақпараттар базасын
оқушылар пайдалана алатындай болуы керек.
2. ШЕТЕЛ ПРАКТИКАСЫНЫҢ БЕЙІНДІК ОҚЫТУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
Әрбір елде жоғары орта білім беру сатысында оқушыларға білім беру
процесін ұйымдастыруда (Қазақстандық жалпы орта білім беруге ұқсас)
бейіндік оқыту мақсаты толық өлшемде жүзеге асырылып, ерекше белгілерді
көрсетеді. Сондай-ақ жалпы тенденцияларда айқындалады.
2.1 Жоғары орта білім беру мазмұнының даму тенденциялары:
1. Өткен тәжірибеде басым болған оқушылардың ерте мамандануынан,
оларды топқа жіктеуден ақырындап алшақтау байқалады. Жетекші елдердің
басым көпшілігінде жоғары орта білім берудің табалдырығындағы сараланған
білім беруді ұйымдастыру және барлық оқушылар үшін негізгі орта білім беру
сатысындағы білім беру мазмұнын үйлестіру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
2. Міндетті оқу пәндерінің (курстар) көлемі негізгі орта білім беру
сатысымен салыстырғанда жоғары орта білім беру сатысында едәуір азайған
(міндетті: жаратылыстану ғылымдары, шетел тілдері, математика, родная
словесность, дене шынықтыру).
3. Жіктелу бағытының мөлшері көп емес: 2-ден 4-ке дейін. Германияда
сыныптың ішін 3 бағытқа бөлу мүмкіндігі бар, олар мынадай: жаратылыстану-
ғылыми және техникалық–математикалық, өндірістік-экономикалық, әлеуметтік-
экономикалық. Францияда жоғары мектепте 4 бөлім (бағыт) бар: гуманитарлық,
технологиялық, әлеуметтік-экономикалық, жаратылыстану-ғылыми. Бағыттардың
ішінде практикалық бағытта көптеген бейіндік оқыту ұйымдастырылған.
4. Жоғары орта білім беретін ағымдардағы академиялық және академиялық
емес жіктелу бақылануда (жалпы білім берумен қатар мамандық алу және
әлі де мақсатын анықтамағандарды өмірге дайындау).
5. Міндетті білім беру, оқушылар 1516 жасқа жеткен жылы аяқталады.
Сонымен қатар халықаралық қауымдастықта 18 жасқа дейін міндетті білім
беруді енгізу туралы пікірде бар.
6. Жоғары орта мектепте оқуды жалғастыратын оқушылардың үлесі 70%-дан
кем емес. Негізгі мектептің түлектерін жоғары орта білім беру жүйесіне
көптеген көлемде қатыстырудың белсенді үрдістері байқалады.
7. Оқу мекемелерінің жаңа типтерін, жалпы орта білім алудың ұйымдастыру
түрлерін диверсификациялау мен күрделендіру үрдістері өсуде. Бір қатар
елдерде жоғары сыныптар жеке оқу орындарына біріктірілген. Көптеген
елдерде жоғары білім беру мазмұнын жалпы курспен және кәсіптік оқумен
(күндізгі және сырттай түрдегі) қамтамасыз ете алатын мектептен тыс
мекемелерден алуға болады. Шетелдерде оқушыларға оқуды белгілі бір
кәсіптік қызметтің түрлерімен қоса игеруге жол беріліп оқудың кешкі және
сырттай түрлерінің кеңейуіне мүмкіндік жасалады.
8. Кәсіптік-техникалық оқу орындары орта білім беру жүйесіне енгізіліп,
тік әлеуметтік оңтайлылыққа, жоғары мектептен білім алуына қол жетуіне
мүмкіндік беріледі.
9. Жоғары сатыдағы оқу қорытындысы бойынша орта білімі туралы аттестат
беріледі. Халықаралық баккалаурет (аттестат) мектептің жоғары
сыныптарында 2 жыл саралап жіктеп оқытуды қарастырады, еуропалық
баккалаурет - 3 жыл. Көптеген елдерде 2-жылдық оқу аттестаты толық
емес болып саналады. Оның иегерлері қосымша бір жыл оқығаннан кейін ғана
жоғары оқу орнына түсе алады. Европа елдерінде, әлемнің дамыған көптеген
елдерінде (нострификацияланып) 3 жыл оқу аттестаты танылған болып табылады.
Жоғары мектепті (бейіндік) аяқтағандығы туралы аттестаттар, кейбір
ерекшеліктерімен, әдеттегідей, жоғары оқу орнына түсуге құқық береді.
3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БЕЙІНДІК ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІ
Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастыруды оқушылардың оқуын саралап
жіктеу және даралау әдісі ретінде екі кезеңге бөліп қарастырамыз.
Республикадағы білім берудің бірінші кезеңі, ХХ ғасырдың 90-жылдарынан
бастап, барлық посткеңестік елдер кеңістігінің тәжірибесіндегі бір,
бірыңғай жалпы білім беретін кеңестік мектептерді өзгерту қажеттігі
туындады. ХХ ғасырдың соңғы он жылдығы оқу орындары (лицей, гимназия,
арнаулы мектептер, дарынды балалар мектебі, халықаралық мектептер)
моделінің дамуы және қалыптасуымен, мемлекеттік емес сектордағы оқу
орындарының құрылуымен, авторлық оқу курстарының бағдарламасын әзірлеумен,
қолданылатын білім беру дамытушылық технологиясы және т.б. спектрлардың
кеңейуімен ерекшеленді. Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастырудың
негізгі идеялары Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін
мектептерінің даму тұжырымдамасында (1996 ж), жалпы орта білім берудің
мазмұнының Тұжырымдамасында (1996 ж) көрініс тапты. Сондай-ақ жалпы білім
беретін мектептердің даму тұжырымдамасы орта білім (толық) беретін
мектептердің жоғары сатысында аяқтауды анықтады. Сонымен қатар оқушылардың
қызығушылығын ескеру саралап жіктеу негізінде: жаратылыстану-математикалық,
гуманитарлық-эстетикалық және кәсіптік-техникалық бағыттар бойынша
ұйымдастыру жоспарланған. Оқушылардың белгілі таңдау деңгейін
қалыптастыруда таңдалған білімді іріктеу мен игеру мүмкіндігін қамтамсыз
ету және оқу процесіндегі таңдау құқығы білім беру мазмұнын гуманизациялау
мен даралау қазіргі мектептегі шешімді бетбұрысқа талаптануын көрсетті.
Білім (2000) Мемлекеттік бағдарламасы бейіндік оқытуды деңгейлеп
саралап жіктеу мен даралауды жүзеге асыруда, соның ішінде сыныптың
сыйымдылығының аздығы жағдайы үшін педагогикалық қызметкерлердің дайындық
деңгейін мазмұнды жақсарту мен оқу процесін өзгеше негізде ұйымдастыру
қажеттігімен түсіндіріледі. Қазақстандағы бейіндік оқыту идеясын жүзеге
асырудың екінші кезеңі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға
міндетті жалпы орта білім беру стандарты Негізгі ережелер ҚР МЖБС 2003 –
2008 енгізумен байланысты. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің жоғары
сатысына сипаттама беріліп, 2006-2007 оқу жылындағы Қазақстандағы бейіндік
оқытудың ұйымдастырудың негізі болып есептелді. 2 жыл (10-11 сыныптар)
оқытудың нормативтік мерзімімен анықталған. Бейіндік оқытудың міндеттеріне
оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін дамыту, саралап
жіктеп оқыту негізінде өзіндік оқу қызмет дағдысын қалыптастыру жатқызылды.
Бейіндік оқыту мазмұнын іріктеу базалық білім беруді қамтамасыз ету үшін
толық функционалдық негізге, сонымен қатар жалпы орта білім беру
сатыларының сабақтастығына (бастауыш, негізгі, жоғарғы) сәйкес іске
асырылады. МЖБС 2003 – 2002 сәйкес 10-11 сыныптардағы бейіндік оқыту
қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттар бойынша
әзірленеді. Осындай сипатта ұйымдастырылатын бейіндік оқыту бастапқы
кәсіптік, орта кәсіптік, жоғары білім алуды қарастыратын болады.
Бүгінгі күнде Қазақстанда 11 жылдық білім беру стандарттарын іске асыру
жағдайында екі деңгейлік оқу бағдарламалары мен бейіндік оқытудың 10-11
сыныптардағы оқу пәндері бойынша қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-
математикалық бағыттарының оқу-әдістемелік кешендері дайындалды.
Республиканың педагогтары инновациялық қызмет жағдайында 10-11 сынып
оқушыларының бейіндік оқыту мазмұнының вариативті компонентін жүзеге
асыратын курстар бойынша оқу бағдарламаларын әзірледі. МЖБС 2003 – 2002
мазмұнының Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңымен ара қатынасын,
әлеуметтік тәжірибенің дамуын ескере, қоғамдағы жаңа құндылықтарды, жоғары
сыныптағылардың оқуын ұйымдастырудың халықаралық тәжірибесін зерделей, 12
жылдық білім беруге көшуде бейіндік оқыту моделін құрастыруға қажетті,
төрт ұстанымды көрсету маңызды :
- Бейіндік оқытудың міндеттерін жетістікпен іске асыру жағдайында
негізгі орта білім беру деңгейінде оқушылардың бейіналды дайындық
жүйесін ұйымдастыруды қарастыру қажет.
- Бейіндік оқыту міндеттеріне оқушылардың кәсіби бағдары мен кәсіби
бағдарламаларын жетістікпен игерудегі даярлығын жатқызуға болады.
- Бейіндік оқытуды ұйымдастыруды орта білім берудің барлық деңгейінде,
соның ішінде–техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында
қарастыру қажет.
- Бейіндік оқыту моделі оқу орындары моделдерінің деңгейінде білім беру
вариативтілігін, білім беру мазмұнын, оқыту процесін, 11-12 сынып
педагогы инновациялық қызметін одан әрі даму қажеттілігін алдын-ала
ескеру ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz