Көру мүшесі – біздің көзіміз
І. Кіріспе
Көру мүшесі . біздің көзіміз
ІІ. Негізгі бөлім
2.1.Көздің оптикалық жүйесі
2.2. Жақыннан көргіштік және алыстан көргіштік
2.3. Бір және екі көзбен көрудің айырмашылығы
2.4. Көздің оптикалық центрі
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Көру мүшесі . біздің көзіміз
ІІ. Негізгі бөлім
2.1.Көздің оптикалық жүйесі
2.2. Жақыннан көргіштік және алыстан көргіштік
2.3. Бір және екі көзбен көрудің айырмашылығы
2.4. Көздің оптикалық центрі
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Жарық адамдардың айналадағы нәрселерді көруіне мүмкіндік беретін энергияның бір түрі болып табылады. Алайда көру арқылы ғана біз коршаған әлемді танимыз. Көру мүшесі — біздің көзіміз.
Көз өзінің құрылысы жағынан оптикалық жүйе ретінде фотоаппаратқа ұқсас, бірақ көздің оптикальщ жүйесі әлдеқайда күрделі. Біздің кезіміз организмдегі мимен және жүйке жүйесімен байланысты. Адам көзінің (1-сурет) пішіні шар тәрізді, шамалы қысыңкы (кез алмасы), диаметрі 23—25 мм. Көз сыртқы жағынан үш қабықпен қапталған. Сыртқы ақ түсті қатты және мықты қабығы склера немесе ақ қабық деп аталады. Ол көздің ішін механикалык закымданудан сактайды. Склераның алдыңғы мөлдір бөлігі — қасақ қабықша деп аталады. Көздің калған бөліктеріндегі склера мөлдір емес, ақ түсті, ол белок деп аталады.
Склераның іщкі жағынан көзді қоректендіретін күрделі өрімделген қан тамырларынан тұратын тамырлы қабық жанасқан. Бұл екінші қабық — көздің алдыңғы бөлігіндегі әр адамда әр түске боялған сұр, қоңыр, көгілдір және т.б. түсті қабыққа өтеді. Көздің сыртқы мөлдір қабығының ортасында қарашық деп аталатын тесік болады. Жарық қарашық арқылы көз алмасының ішіне өтеді. Түсті қабық — күрделі тамырлы бұлшық ет тарамдары. Ол деформациялану аркылы қарашықтың диаметрін өзгерте алады. Көздің қарашығы — ерекше келген тірі диафрагмалар.
Тамырлы қабықтың ішкі бетінде торлама немесе торлама қабық орналасқан. Ол көздің алдыңғы бөлігінен баска түбін толық жабады. Артқы жағынан қабық арқылы көзді мимен жалғайтын көру жүйкесі кіреді. Торлама негізінен көру жүйкесі мен олардың ұштарындағы талшықтардың тармақталуынан тұрады және көздің жарық сезгіш бетін құрайды.
Түсті қабықтың артында мөлдір серпімді дене — көз бұршығы бар. Ол өзін склерамен жалғайтын бұлшық еттермен қоршалған.
Көз өзінің құрылысы жағынан оптикалық жүйе ретінде фотоаппаратқа ұқсас, бірақ көздің оптикальщ жүйесі әлдеқайда күрделі. Біздің кезіміз организмдегі мимен және жүйке жүйесімен байланысты. Адам көзінің (1-сурет) пішіні шар тәрізді, шамалы қысыңкы (кез алмасы), диаметрі 23—25 мм. Көз сыртқы жағынан үш қабықпен қапталған. Сыртқы ақ түсті қатты және мықты қабығы склера немесе ақ қабық деп аталады. Ол көздің ішін механикалык закымданудан сактайды. Склераның алдыңғы мөлдір бөлігі — қасақ қабықша деп аталады. Көздің калған бөліктеріндегі склера мөлдір емес, ақ түсті, ол белок деп аталады.
Склераның іщкі жағынан көзді қоректендіретін күрделі өрімделген қан тамырларынан тұратын тамырлы қабық жанасқан. Бұл екінші қабық — көздің алдыңғы бөлігіндегі әр адамда әр түске боялған сұр, қоңыр, көгілдір және т.б. түсті қабыққа өтеді. Көздің сыртқы мөлдір қабығының ортасында қарашық деп аталатын тесік болады. Жарық қарашық арқылы көз алмасының ішіне өтеді. Түсті қабық — күрделі тамырлы бұлшық ет тарамдары. Ол деформациялану аркылы қарашықтың диаметрін өзгерте алады. Көздің қарашығы — ерекше келген тірі диафрагмалар.
Тамырлы қабықтың ішкі бетінде торлама немесе торлама қабық орналасқан. Ол көздің алдыңғы бөлігінен баска түбін толық жабады. Артқы жағынан қабық арқылы көзді мимен жалғайтын көру жүйкесі кіреді. Торлама негізінен көру жүйкесі мен олардың ұштарындағы талшықтардың тармақталуынан тұрады және көздің жарық сезгіш бетін құрайды.
Түсті қабықтың артында мөлдір серпімді дене — көз бұршығы бар. Ол өзін склерамен жалғайтын бұлшық еттермен қоршалған.
1. Дүйсембаев Б.М., Байжасарова Г.З., Медетбекова А.А., «Физика және астрономия» Алматы «Мектеп» 2004, 228-231 беттер
2. Полатбеков П., «Оптика» Алматы «Мектеп» 1981, 87-90 беттер
3. Қалығұлов А., «Оптиканы оқыту әдістемесі» (оқу құралы) Алматы Республикалық баспа кабинеті 1996, 128-131 беттер
2. Полатбеков П., «Оптика» Алматы «Мектеп» 1981, 87-90 беттер
3. Қалығұлов А., «Оптиканы оқыту әдістемесі» (оқу құралы) Алматы Республикалық баспа кабинеті 1996, 128-131 беттер
Жоспар
І. Кіріспе
Көру мүшесі – біздің көзіміз
ІІ. Негізгі бөлім
2.1.Көздің оптикалық жүйесі
2.2. Жақыннан көргіштік және алыстан көргіштік
2.3. Бір және екі көзбен көрудің айырмашылығы
2.4. Көздің оптикалық центрі
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Жарық адамдардың айналадағы нәрселерді көруіне мүмкіндік беретін
энергияның бір түрі болып табылады. Алайда көру арқылы ғана біз коршаған
әлемді танимыз. Көру мүшесі — біздің көзіміз.
Көз өзінің құрылысы жағынан оптикалық жүйе ретінде фотоаппаратқа ұқсас,
бірақ көздің оптикальщ жүйесі әлдеқайда күрделі. Біздің кезіміз
организмдегі мимен және жүйке жүйесімен байланысты. Адам көзінің (1-сурет)
пішіні шар тәрізді, шамалы қысыңкы (кез алмасы), диаметрі 23—25 мм. Көз
сыртқы жағынан үш қабықпен қапталған. Сыртқы ақ түсті қатты және мықты
қабығы склера немесе ақ қабық деп аталады. Ол көздің ішін механикалык
закымданудан сактайды. Склераның алдыңғы мөлдір бөлігі — қасақ қабықша деп
аталады. Көздің калған бөліктеріндегі склера мөлдір емес, ақ түсті, ол
белок деп аталады.
Склераның іщкі жағынан көзді қоректендіретін күрделі өрімделген қан
тамырларынан тұратын тамырлы қабық жанасқан. Бұл екінші қабық — көздің
алдыңғы бөлігіндегі әр адамда әр түске боялған сұр, қоңыр, көгілдір және
т.б. түсті қабыққа өтеді. Көздің сыртқы мөлдір қабығының ортасында қарашық
деп аталатын тесік болады. Жарық қарашық арқылы көз алмасының ішіне өтеді.
Түсті қабық — күрделі тамырлы бұлшық ет тарамдары. Ол деформациялану аркылы
қарашықтың диаметрін өзгерте алады. Көздің қарашығы — ерекше келген тірі
диафрагмалар.
Тамырлы қабықтың ішкі бетінде торлама немесе торлама қабық орналасқан. Ол
көздің алдыңғы бөлігінен баска түбін толық жабады. Артқы жағынан қабық
арқылы көзді мимен жалғайтын көру жүйкесі кіреді. Торлама негізінен көру
жүйкесі мен олардың ұштарындағы талшықтардың тармақталуынан тұрады және
көздің жарық сезгіш бетін құрайды.
Түсті қабықтың артында мөлдір серпімді дене — көз бұршығы бар. Ол өзін
склерамен жалғайтын бұлшық еттермен қоршалған.
1-сурет
Көз бұршағының диаметрі 8— 10 мм болатын кішкентай қосдөңес линза.
Қасаң және түсті қабықтардың аралығында су тәрізді сұйық зат бар, ал кез
бұршағының артындағы көз алмасы қоймалжың затпен — шыны тәрізді денемен
толған. Аталған төрт орта — касаң қабық, су тәрізді сұйық, көз бұршағы және
шыны тәрізді дене — оптикалық күші D= 58,5 дптр (Ғ= 17,2 мм) болатын
линзаға ұқсас оптикалық жүйені қүрайды. Ол күрделі объективтің рөлін
атқарады.
Көз "объективі" — фотоаппарат тәрізді көз торында нәрселердің шын,
кішірейтілген және төңкерілген кескінін береді.
Тордың жүйке талшықтарымен тітіркенуі — көру жүйкесі арқылы миға беріліп,
адамда көру есерін туғызады, соның нәтижесінде адам нәрселерді көреді. Көру
процесі мида түзетіледі, сондықтан біз нәрсені тікелей қабылдаймыз. Көз
торламасында нәрсе кескінінің пайда болуынан көру сезімі басталады.
Торламадағы кескіннің өлшемі — нәрсенің өлшеміне және одан торламаға
дейінгі қашыктыққа, яғни нәрсеге қарау бұрышына байланысты (2-сурет). Бұл
бұрышты көру бұрышы деп атайды.
2-сурет
Нәрсе неғұрлым алыстаған сайын оның көз торындағы кескінінің өлшемі
кішірейе береді және көру бұрышы кемиді.
2.1. Көздің оптикалық жүйесі
Көздің оптикалық жүйесінде нәрсе қалай орналасса да, көз торламасында
кескін алуды қамтамасыз ететін тамаша, өмірлік маңызды қасиет бар. Көз
бұршағының өзінің қисықтығын өзгертіп, көз торламасында
нәрсенің, оларды әр түрлі қашықтықтан қарағанда анық
кескінін беретін қасиетін аккомодация деп атайды.
Нәрсе көзден 12 см қашықтықта болғанда, аккомодация шегіне жетеді. Кірпік
бұлшық еттінің босаңсуы кезінде көздің көретін нүктесі алыс нүкте деп
аталады. Көзге көп күш салу арқылы көрінетін нүкте жақын нүкте деп аталады.
Сау көз үшін алыс нүкте — шексіз алыста, жақын нүкте — көзден 15—20 см
шамасындағы қашықтықта жатады.
ІІІ. Сау көз бен оның алыстан көргіштік және жақыннан көргіштік тәрізді
кемшіліктері — қасаң кабық пен торламаның арақашықтығына байланысты.
Егер көзге күш түсірмей параллель шоқтарды торламада жататын нүктеде
жинаса, онда ол сау көз деп аталады (3, а-сурет).
Көз бұлшық еттерінің босаңсыған күйінде фокусы көз ішінде жататын
болса, онда оны жақыннан көргіштік деп атайды (3, ә-сурет).
3-сурет
2.2. Жақыннан көргіштік және алыстан көргіштік
4,5-сурет
Жақыннан көргіштікте көз алмасы ұзарып, көз бұршағы акко-модацияға
бейімділігін жоғалтады. Сондықтан жақыннан көргіш адам алыстағы нәрсені
нашар көреді.
Жақыннан көргіш адамдарда нәрсенің анық кескіні торламаның ал-дында
болады, ал тор-ламада кескін анык емес (4-сурет).
Жақыннан көргіштікті жасанды түзету үшін—ойыс, шашыратқыш менискілік
линзалы көзілдірік киеді (5-сурет). Олар нәрсенін анық кескінін торламаға
жылжытады. Мұндай линзалардың оптикалық күшінің алдына минус (теріс)
таңбасы қойылады: -0,5 дптр; -1,5 дптр және т.б.
Көздің екінші бір көру кемістігі — алыстан көргіштік адамның жасы ұлғая
келе, шамамен 40 жастан асқан соң, біртіндеп артып отырады, бірақ кейде туа
біткен болады. Алыстан көргіштіктід себебі — көз бұршағының айналасындағы
бұлшық еттердің босаңсуынан. Алыстан көргіш — адамда алыстағы нәрсенің де,
жақындағы нәрсенің де анық кескіні торламада емес, көз алмасының сыртында,
тордың артында болады (6, б- және 7-суреттер). Сондықтан торламаның
өзіндегі кескін анық болмайды.
6,7-сурет
Алыстан көргіштікті жасанды түзету үшін дөңес жинағыш менистлік линзалы
көзілдірік киеді (8-сурет).
Мұндай линзалар торламада нәрсенің анық кескінін алуға көмектеседі.
Алыстан көргіш адамдарға арнал-ған көзілдіріктің опти-калық күші +0,5 дптр,
+2 дптр және т.б. Көздің оптикалық системасының жақыннан көргіштік және
а л ы с т а н к ө р г і ш т і к деген кемшіліктері жиі
кездеседі. Жақыннан көргіш көздің оптикалық күші қалыпты көздің оптикалық
күшінен артық болады, ондай көз үшін қашық нүкте шексіз алыста болмайды,
шектеулі аралықта жатады. Алыстан көргіш көздің оптикалық күші қалыпты
көздің оптикалык күшінен кем болады. Мұндай көз үшін жақын нүктенің көзден
қа-шықтығы 20 сж-ден артық болады, қашық нүкте көздің сыртында жатады,
демек алыстан көргіш көз өзінің тор қабықшасына тек параллель сәулелер
шоғын ғана емес, тоғысатын сәулелер шоғын да фокусқа келтіреді. Қөздің
жақыннан көргіштігін жөндеу үшін теріс линазлы көзілдірі к, алыстан
көргіштігін жөндеу үшін оң линзалы көзілдірі к пайдаланылады. Нәрсенің
кескіні тор қабықшаның сары дағына, әсіресе ол дақтың ортасындағы шұқыршаға
дәл келсе, сонда ғана көз нәрсенің көп детальдарын ажырата алады сары дақ
кішкене; соған: 6—7° бұрышпен көрінген нәрселердің ғана кескіндері түседі.
Қалыпты көз бұрыштық қашықтығы, шамамен, бір минутқа тең, екі жарқырауық
нүктені ғана ажыратып көре алады, яғни сары дақ шегінде көздің ажырату
күші, шамамен, l'-қа тең. Сары дақтық центрінен қашықтағаң сайын көздің
ажырату күші кемиді.
Сонымен қабат көздің ымырт жарығындағы ажырату күші күндізгі жарықтағы
ажырату күшінен кем болады. Егер нәрсе, жақын нүктеден біраз алысырақ
тұрса, күндізгі жарықта көз оның көп детальдарын байқайды. Бұл аралық,
әдетте, 25 см-ге тең деп саналады да ол аның көру қашықтығы деп аталады.
Жақыннан көргіш көз үшін бұл аралық 25 сж-ден кем болады.
Көздің тор қабықшасына түскен кескіннің үлкендігі көру бұрышына, яғни
көзге түскен жарықтың шеткі сәуледері арасындағы бұрышқа байланысты болады.
Көру бұрышы нәрсенің шын өлшемдері мен оның көзден қашықтығына тәуелді;
нәрсе неғұрлым жақын болса, көру бұрышы соғұрлым үлкен болады, ал нәрсе
неғұрлым қашық болса, көру бүрышы соғұрлым кішкене болады. Бірақ бұдан
нәрсені көзге жақындата отырып көру бұрышын өте-мөте үлкейтуге, сонымен
қабат өте ұсақ нәрселерді де көруге болады деген қорытынды жасауға
болмайды. Өйткені нәрсені көзге жақындатудың шегі бар, нәрсе мен көздің
аралығы анық көру қашықтығынан кем болса, онда кескін көмескі тартады.
Сонымен құралсыз көз жақындағы өте кішкене нәрселерді, өте алыстағы тым
үлкен нәрселерді көруге жарамайды. Сондықтан мұндай жағдайларда көзге
тиісті оптикалық прибор-лар ұсталады.
2.3. Бір көзбен немесе екі көзбен көрудің айырмашылығы бар ма?
Бір көзбен көру, бізге қай нәрсенің жақын, қай нәрсенің алыс тұрғанын
толык айыруға мүмкіндік бермейді. Сондықтан нәрселер, бізге бір
жазықтықта жатқандай көрінеді.
Басты бұрмай, бір көзіңді жұмып тұрып, жіпті инеден өткізіп, көріңдер.
Екі көзбен көру — көру аймағын кеңейтеді, біз үлкен кеңістікті көреміз.
Екі көздің бұлшық еттерінің келіскен әрекеті салдарынна, жақындағы және
алыстағы нәрселердің арақашыктығы туралы айтуға, дененің кедір-бұдырын
көруге болады. Екі көзбен көретіндіктен, біз нәрсені жазық емес, көлемді
күйінде көреміз.
Алхазен (Хайсам) тәжірибелер жасап және оларға өзі құрал-жабдықтар
құрастыра отырып, өзінен бұрынғылардың қалдырған ғылыми мұрасын дамытты.
Ол көру теориясын жасап, көздің анатомиялық құрылысын суреттеп және
кескінді қабылдайтын көз бүршагы екеніне болжам жасады. Алхазеннің
көзқарасы кескін торламада болатыны белгілі болғанга дейін, ягни XVII гашрп
дейін үстем болды.
Алхазен обскур-камераның жұмыс істеуін біліп, оны астрономиялық құрал
ретінде Күн мен Айдың кескінін алуға пайдаланған алғашқы ғалым болған.
Апхазен жазық, сфералық, цилиндрлік, дөңес айналардың әрекетін зерттеді. Ол
беріпген жарық көзі және көз арқылы целиндрлік айнадан шағылған нүктенің
орнын анықтауға тырысты.
2.4. Көздің оптикалық центрі
Көптеген оптикалық аспаптар адамның керуі арқылы миына келетін ақпаратты
қабылдау мүмкіндігін кеңітеді. Адамның көзі сигнал миға жетпестен бұрын
сырттан келген жарықты қабылдайтын және оны бірінші реттегі өңдеуден
өткізетін биологиялық тетік. 10-суретте көрсетілгендей адам көзнің
құүрылысы өте күрделі.
10-сурет
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе
Көру мүшесі – біздің көзіміз
ІІ. Негізгі бөлім
2.1.Көздің оптикалық жүйесі
2.2. Жақыннан көргіштік және алыстан көргіштік
2.3. Бір және екі көзбен көрудің айырмашылығы
2.4. Көздің оптикалық центрі
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Жарық адамдардың айналадағы нәрселерді көруіне мүмкіндік беретін
энергияның бір түрі болып табылады. Алайда көру арқылы ғана біз коршаған
әлемді танимыз. Көру мүшесі — біздің көзіміз.
Көз өзінің құрылысы жағынан оптикалық жүйе ретінде фотоаппаратқа ұқсас,
бірақ көздің оптикальщ жүйесі әлдеқайда күрделі. Біздің кезіміз
организмдегі мимен және жүйке жүйесімен байланысты. Адам көзінің (1-сурет)
пішіні шар тәрізді, шамалы қысыңкы (кез алмасы), диаметрі 23—25 мм. Көз
сыртқы жағынан үш қабықпен қапталған. Сыртқы ақ түсті қатты және мықты
қабығы склера немесе ақ қабық деп аталады. Ол көздің ішін механикалык
закымданудан сактайды. Склераның алдыңғы мөлдір бөлігі — қасақ қабықша деп
аталады. Көздің калған бөліктеріндегі склера мөлдір емес, ақ түсті, ол
белок деп аталады.
Склераның іщкі жағынан көзді қоректендіретін күрделі өрімделген қан
тамырларынан тұратын тамырлы қабық жанасқан. Бұл екінші қабық — көздің
алдыңғы бөлігіндегі әр адамда әр түске боялған сұр, қоңыр, көгілдір және
т.б. түсті қабыққа өтеді. Көздің сыртқы мөлдір қабығының ортасында қарашық
деп аталатын тесік болады. Жарық қарашық арқылы көз алмасының ішіне өтеді.
Түсті қабық — күрделі тамырлы бұлшық ет тарамдары. Ол деформациялану аркылы
қарашықтың диаметрін өзгерте алады. Көздің қарашығы — ерекше келген тірі
диафрагмалар.
Тамырлы қабықтың ішкі бетінде торлама немесе торлама қабық орналасқан. Ол
көздің алдыңғы бөлігінен баска түбін толық жабады. Артқы жағынан қабық
арқылы көзді мимен жалғайтын көру жүйкесі кіреді. Торлама негізінен көру
жүйкесі мен олардың ұштарындағы талшықтардың тармақталуынан тұрады және
көздің жарық сезгіш бетін құрайды.
Түсті қабықтың артында мөлдір серпімді дене — көз бұршығы бар. Ол өзін
склерамен жалғайтын бұлшық еттермен қоршалған.
1-сурет
Көз бұршағының диаметрі 8— 10 мм болатын кішкентай қосдөңес линза.
Қасаң және түсті қабықтардың аралығында су тәрізді сұйық зат бар, ал кез
бұршағының артындағы көз алмасы қоймалжың затпен — шыны тәрізді денемен
толған. Аталған төрт орта — касаң қабық, су тәрізді сұйық, көз бұршағы және
шыны тәрізді дене — оптикалық күші D= 58,5 дптр (Ғ= 17,2 мм) болатын
линзаға ұқсас оптикалық жүйені қүрайды. Ол күрделі объективтің рөлін
атқарады.
Көз "объективі" — фотоаппарат тәрізді көз торында нәрселердің шын,
кішірейтілген және төңкерілген кескінін береді.
Тордың жүйке талшықтарымен тітіркенуі — көру жүйкесі арқылы миға беріліп,
адамда көру есерін туғызады, соның нәтижесінде адам нәрселерді көреді. Көру
процесі мида түзетіледі, сондықтан біз нәрсені тікелей қабылдаймыз. Көз
торламасында нәрсе кескінінің пайда болуынан көру сезімі басталады.
Торламадағы кескіннің өлшемі — нәрсенің өлшеміне және одан торламаға
дейінгі қашыктыққа, яғни нәрсеге қарау бұрышына байланысты (2-сурет). Бұл
бұрышты көру бұрышы деп атайды.
2-сурет
Нәрсе неғұрлым алыстаған сайын оның көз торындағы кескінінің өлшемі
кішірейе береді және көру бұрышы кемиді.
2.1. Көздің оптикалық жүйесі
Көздің оптикалық жүйесінде нәрсе қалай орналасса да, көз торламасында
кескін алуды қамтамасыз ететін тамаша, өмірлік маңызды қасиет бар. Көз
бұршағының өзінің қисықтығын өзгертіп, көз торламасында
нәрсенің, оларды әр түрлі қашықтықтан қарағанда анық
кескінін беретін қасиетін аккомодация деп атайды.
Нәрсе көзден 12 см қашықтықта болғанда, аккомодация шегіне жетеді. Кірпік
бұлшық еттінің босаңсуы кезінде көздің көретін нүктесі алыс нүкте деп
аталады. Көзге көп күш салу арқылы көрінетін нүкте жақын нүкте деп аталады.
Сау көз үшін алыс нүкте — шексіз алыста, жақын нүкте — көзден 15—20 см
шамасындағы қашықтықта жатады.
ІІІ. Сау көз бен оның алыстан көргіштік және жақыннан көргіштік тәрізді
кемшіліктері — қасаң кабық пен торламаның арақашықтығына байланысты.
Егер көзге күш түсірмей параллель шоқтарды торламада жататын нүктеде
жинаса, онда ол сау көз деп аталады (3, а-сурет).
Көз бұлшық еттерінің босаңсыған күйінде фокусы көз ішінде жататын
болса, онда оны жақыннан көргіштік деп атайды (3, ә-сурет).
3-сурет
2.2. Жақыннан көргіштік және алыстан көргіштік
4,5-сурет
Жақыннан көргіштікте көз алмасы ұзарып, көз бұршағы акко-модацияға
бейімділігін жоғалтады. Сондықтан жақыннан көргіш адам алыстағы нәрсені
нашар көреді.
Жақыннан көргіш адамдарда нәрсенің анық кескіні торламаның ал-дында
болады, ал тор-ламада кескін анык емес (4-сурет).
Жақыннан көргіштікті жасанды түзету үшін—ойыс, шашыратқыш менискілік
линзалы көзілдірік киеді (5-сурет). Олар нәрсенін анық кескінін торламаға
жылжытады. Мұндай линзалардың оптикалық күшінің алдына минус (теріс)
таңбасы қойылады: -0,5 дптр; -1,5 дптр және т.б.
Көздің екінші бір көру кемістігі — алыстан көргіштік адамның жасы ұлғая
келе, шамамен 40 жастан асқан соң, біртіндеп артып отырады, бірақ кейде туа
біткен болады. Алыстан көргіштіктід себебі — көз бұршағының айналасындағы
бұлшық еттердің босаңсуынан. Алыстан көргіш — адамда алыстағы нәрсенің де,
жақындағы нәрсенің де анық кескіні торламада емес, көз алмасының сыртында,
тордың артында болады (6, б- және 7-суреттер). Сондықтан торламаның
өзіндегі кескін анық болмайды.
6,7-сурет
Алыстан көргіштікті жасанды түзету үшін дөңес жинағыш менистлік линзалы
көзілдірік киеді (8-сурет).
Мұндай линзалар торламада нәрсенің анық кескінін алуға көмектеседі.
Алыстан көргіш адамдарға арнал-ған көзілдіріктің опти-калық күші +0,5 дптр,
+2 дптр және т.б. Көздің оптикалық системасының жақыннан көргіштік және
а л ы с т а н к ө р г і ш т і к деген кемшіліктері жиі
кездеседі. Жақыннан көргіш көздің оптикалық күші қалыпты көздің оптикалық
күшінен артық болады, ондай көз үшін қашық нүкте шексіз алыста болмайды,
шектеулі аралықта жатады. Алыстан көргіш көздің оптикалық күші қалыпты
көздің оптикалык күшінен кем болады. Мұндай көз үшін жақын нүктенің көзден
қа-шықтығы 20 сж-ден артық болады, қашық нүкте көздің сыртында жатады,
демек алыстан көргіш көз өзінің тор қабықшасына тек параллель сәулелер
шоғын ғана емес, тоғысатын сәулелер шоғын да фокусқа келтіреді. Қөздің
жақыннан көргіштігін жөндеу үшін теріс линазлы көзілдірі к, алыстан
көргіштігін жөндеу үшін оң линзалы көзілдірі к пайдаланылады. Нәрсенің
кескіні тор қабықшаның сары дағына, әсіресе ол дақтың ортасындағы шұқыршаға
дәл келсе, сонда ғана көз нәрсенің көп детальдарын ажырата алады сары дақ
кішкене; соған: 6—7° бұрышпен көрінген нәрселердің ғана кескіндері түседі.
Қалыпты көз бұрыштық қашықтығы, шамамен, бір минутқа тең, екі жарқырауық
нүктені ғана ажыратып көре алады, яғни сары дақ шегінде көздің ажырату
күші, шамамен, l'-қа тең. Сары дақтық центрінен қашықтағаң сайын көздің
ажырату күші кемиді.
Сонымен қабат көздің ымырт жарығындағы ажырату күші күндізгі жарықтағы
ажырату күшінен кем болады. Егер нәрсе, жақын нүктеден біраз алысырақ
тұрса, күндізгі жарықта көз оның көп детальдарын байқайды. Бұл аралық,
әдетте, 25 см-ге тең деп саналады да ол аның көру қашықтығы деп аталады.
Жақыннан көргіш көз үшін бұл аралық 25 сж-ден кем болады.
Көздің тор қабықшасына түскен кескіннің үлкендігі көру бұрышына, яғни
көзге түскен жарықтың шеткі сәуледері арасындағы бұрышқа байланысты болады.
Көру бұрышы нәрсенің шын өлшемдері мен оның көзден қашықтығына тәуелді;
нәрсе неғұрлым жақын болса, көру бұрышы соғұрлым үлкен болады, ал нәрсе
неғұрлым қашық болса, көру бүрышы соғұрлым кішкене болады. Бірақ бұдан
нәрсені көзге жақындата отырып көру бұрышын өте-мөте үлкейтуге, сонымен
қабат өте ұсақ нәрселерді де көруге болады деген қорытынды жасауға
болмайды. Өйткені нәрсені көзге жақындатудың шегі бар, нәрсе мен көздің
аралығы анық көру қашықтығынан кем болса, онда кескін көмескі тартады.
Сонымен құралсыз көз жақындағы өте кішкене нәрселерді, өте алыстағы тым
үлкен нәрселерді көруге жарамайды. Сондықтан мұндай жағдайларда көзге
тиісті оптикалық прибор-лар ұсталады.
2.3. Бір көзбен немесе екі көзбен көрудің айырмашылығы бар ма?
Бір көзбен көру, бізге қай нәрсенің жақын, қай нәрсенің алыс тұрғанын
толык айыруға мүмкіндік бермейді. Сондықтан нәрселер, бізге бір
жазықтықта жатқандай көрінеді.
Басты бұрмай, бір көзіңді жұмып тұрып, жіпті инеден өткізіп, көріңдер.
Екі көзбен көру — көру аймағын кеңейтеді, біз үлкен кеңістікті көреміз.
Екі көздің бұлшық еттерінің келіскен әрекеті салдарынна, жақындағы және
алыстағы нәрселердің арақашыктығы туралы айтуға, дененің кедір-бұдырын
көруге болады. Екі көзбен көретіндіктен, біз нәрсені жазық емес, көлемді
күйінде көреміз.
Алхазен (Хайсам) тәжірибелер жасап және оларға өзі құрал-жабдықтар
құрастыра отырып, өзінен бұрынғылардың қалдырған ғылыми мұрасын дамытты.
Ол көру теориясын жасап, көздің анатомиялық құрылысын суреттеп және
кескінді қабылдайтын көз бүршагы екеніне болжам жасады. Алхазеннің
көзқарасы кескін торламада болатыны белгілі болғанга дейін, ягни XVII гашрп
дейін үстем болды.
Алхазен обскур-камераның жұмыс істеуін біліп, оны астрономиялық құрал
ретінде Күн мен Айдың кескінін алуға пайдаланған алғашқы ғалым болған.
Апхазен жазық, сфералық, цилиндрлік, дөңес айналардың әрекетін зерттеді. Ол
беріпген жарық көзі және көз арқылы целиндрлік айнадан шағылған нүктенің
орнын анықтауға тырысты.
2.4. Көздің оптикалық центрі
Көптеген оптикалық аспаптар адамның керуі арқылы миына келетін ақпаратты
қабылдау мүмкіндігін кеңітеді. Адамның көзі сигнал миға жетпестен бұрын
сырттан келген жарықты қабылдайтын және оны бірінші реттегі өңдеуден
өткізетін биологиялық тетік. 10-суретте көрсетілгендей адам көзнің
құүрылысы өте күрделі.
10-сурет
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz