Салыстырмалы әдебиеттану пәні мен оны зерттеуші ғалымдардың ой-тұжырымдары

1 Әдеби байланыс
2 Әдебиетті салыстыра зерттеу тәсілі
3 Әлем әдебиетінің ең жақсы үлгілері

Қай әдебиет болса да, өзара байланыссыз, қарым-қатынассыз толық кемелдене алмайды. Әдебиет әлеміндегі тоғысулар, қарым-қатынастар, рухани алмасулар әдеби байланыстарды құрайды. Ш. Сәтбаеваның сөзімен айтсақ: «Әдеби байланыстар халықтардың өзара білісуі, түсінісуі, ынтымақтасуы, жақындасуы, мақсаттасуы, бірлесуі, достасуы сияқты аса ізгі мұратқа да қызмет етеді». Көркемдік дамудың, әдеби процестің маңызды бір заңдылығы – әдеби байланыстар–әдебиет әлеміндегі тоғысулар, қарым-қатынастар, рухани байлықтар алмасуы. Қоғамның прогресс жолымен дамуы қажеттілігінен туған мәдени, әдеби байланыстардың өзіндік мол тарихы, бай мазмұны бар.
Әдебиетті салыстыра зерттеу тәсілі сөз өнерінің жалпы заңдылықтарын, ортақ тенденцияларын ашуға көмектесуімен қатар, әдебиетті тұтас организм ретінде қарастыруға мүмкіндіктер туғызады. Бұл тұста назарда ұстайтын негізгі нәрсе көркемдік-идеялық бағыттары басқа, дүниетанымдық жағынан бір-біріне жуықтамайтын жазушыларды «тезге салып» әдейі жанастырудан аулақ болу. Көркем шығармалар бойындағы елеусіз, өте ұсақ белгілерді тәптіштеп салыстыру да ғылыми талдауға жатпайды. Түрлі зерттеу аспектілерінің ішіндегі ең күрделісі әдебиеттерді салыстырмалы-тарихи зерттеу әдісін ғалым В.М. Жирмунский бірнешеге бөліп қарастыруды ұсынады:
1) Тарихи-генетикалық салыстыру. Мұнда әдебиеттерді ұқсас құбылыстардың туу себебі ата тегіндегі жақындық және уақыт өте келе тарихи шарттардың салдарынан ажырап кетуі.
2) Тарихи-типологиялық салыстыру. Мұнда ұқсас құбылыстардың болу себебін ата тегі жағынан еш жақындығы жоқ, бірақ қоғам дамуындағы ұқсас жағдайлардың болуымен түсіндіреді.
3) Салыстрмалы-салғастырмалы мәдени қатынас. Мұнда қоғамдық даму, тарихи жақындықтың негізіндегі әсері алға тартылады. 1976 жылы Пишуа мен А.М. Руссо «Салыстырмалы әдебиеттану» кітабында былай деп жазады: «сравнительное литературоведение – это методологическое искусство, заключающееся в исследовании связей,анологий, родства и влияний. Оно способствует сближению между собой литературных событий и текстов, близких и отдаленных во времени и пространстве. При этом необходимо, чтобы сопоставляемые стороны принадлежали к различным языкам или культурам и существовала возможность выявить и освоить» /5, 174/.

1 А.М. Руссо. «Сравнительное литературоведение». М., 1967.
2 Маданова М.Х. Актуальные вопросы литературной компаративистики.– 1999.
3 Мамраев Б.Б. Казахские литературные связи начала ХХ века. – Алматы: Наука, 1998.
4 Маданова М.Х. Введение в сравнительное литературоведение. – Алматы, 2002.
5 Исмаилова Ф.Е. Феминистская имагология. – Алматы, 2003.
6 Поспелов Г.Н. Стадиальное развитие европейских литератур. – Ленинград, 1979.